VOAL- Pothuajse shtatë muaj pas rrëshqitjes shkatërruese të dheut të 28 majit, e cila ndër të tjera shkatërroi tri hotele në Blatten, në Lötschental (Lëçental), hoteli i përkohshëm “Momentum” hapi dyert të premten në Lauchernalp, në një lartësi prej 1,970 metrash.

Objekti, i ndërtuar në kohë rekord, ofron 64 shtretër të rinj për të kompensuar pjesërisht kapacitetin e humbur të akomodimit në rajonin alpin të Valais.

Nisësit e projektit janë pronarët e dy prej hoteleve të humbura: “Turizmi mezi priste që fshati të rindërtohej; na u desh të vepronim tani”, thanë ata gjatë konferencës për shtyp të organizuar për të shënuar përurimin e hotelit.

Ndërtesa lineare ndodhet pranë teleferikut Lauchernalp dhe në rrëzë të pistave të skive. Stacioni shikon nga fshati Wiler dhe Lugina e Lötschental. Nga ballkonet e 19 dhomave, mund të shihni rrëshqitjen e dheut që mbuloi pjesën më të madhe të Blatten. Malet imponuese, përfshirë Nesthorn-in e vogël, dominojnë pjesën tjetër të panoramës.

“Momentum” është menduar si një zgjidhje e përkohshme deri në vitin 2030. Nuk zëvendëson trashëgiminë e humbur, por përfaqëson një sinjal të fortë vitaliteti: “Është ndërtesa e parë e (ri)ndërtuar pas katastrofës, një simbol që shpall se jemi ende këtu, tërheqës dhe me vizion”, shpjegoi Matthias Fleischmann, kreu i teleferikut Lauchernalp dhe marketingut të luginës.

“Këtë verë”, i kujtoi ai gazetarit të lajmeve, “humbëm 80% të shtretërve të hotelit tonë. Ishte e qartë se duhej të krijonim shtretër të rinj sa më shpejt të ishte e mundur.”

Projekti, i cili kushtoi afërsisht 4.6 milionë franga, është rezultat i një bashkëpunimi midis dy hotelierëve (secili me nga 45% pjesëmarrje), teleferikut (10%) dhe financimit publik: një milion nga Kantoni i Valais dhe gjysmë milioni nga Swiss Mountain Aid. Shoqatat e hoteleve dhe furnizuesit gjithashtu kontribuan me donacione.

Një përpjekje kolektive, siç thekson edhe Lukas Kalbermatten, hotelier i Lauchernalp Lodge AG: “Merita nuk është e jona: u takon të gjithë zdrukthëtarëve dhe të gjithë atyre që punuan, mbrëmje dhe fundjava, për të përgatitur gjithçka. Solidariteti nuk ka të bëjë vetëm me dhënien e parave.” Vetë emri “Momentum” ngjall aftësinë për të kapur momentet pozitive dhe për të vazhduar lëvizjen pavarësisht gjithçkaje.

Rezervimet, të cilat kanë qenë të hapura për një muaj, janë të kënaqshme, megjithëse ka ende vende të disponueshme për javët e ardhshme. Hotelierët janë gati të mirëpresin mysafirët e tyre të parë në një atmosferë të shënuar nga ngjyrat tradicionale të luginës dhe pamjet e maleve ende të paprekura. ATS/RSI

VOAL- Antonio Laccabue (i njohur nga të gjithë si Ligabue) lindi më 18 dhjetor 1899 në Zyrih, Zvicër, i biri i Elisabetta Costa, një grua me origjinë nga Belluno, dhe Bonfiglio Laccabue, një burrë me origjinë Emiliane (por identiteti i babait nuk është konstatuar me siguri). I besuar, në shtator 1900, një çifti zviceran, Elise Hanselmann dhe Johannes Valentin Goebel, ai humbi nënën e tij Elisabetta më 1913, kur helmimi nga ushqimi vrau gjithashtu tre nga vëllezërit e tij (Antonio, megjithatë, e konsideroi babain e tij përgjegjës për vdekjen e Elisabetta, deri në ndryshimin e mbiemrit në Ligabue pikërisht për shkak të urrejtjes që ndjente ndaj prindit të tij).

Vitet 1920. Gra e burra me kostume kombëtare, nga jugu në veri, në pazare, qytete, fshatra, hipur mbi kalë, me barrë në shpinë, duke mbushur ujë, me armë në krah e plis, qeleshe a shami mbi kokë, me xhubletë, fustanellë, shajak, opinga, çitjane e jelekë. Një punëtori me studentë të arteve dhe dizajnit është mbajtur mbi fotografitë e viteve 1920 të antropologut zviceran Eugene Pittard.

Ndërsa imazhet shfaqin shqiptarët e zonave rurale dhe urbane të 100 viteve me parë pedagogë të arteve, sollën në vëmendje aspekte antropologjike, kulturore dhe sociale të imazheve, duke ritheksuar vlerat që ruajnë imazhet krejt të panjohura, derisa Ambasada e Zvicrës në Tiranë, solli koleksionin e rrallë nga Gjeneva në Shqipëri.

Pedagogia Orestia Kapidani u ndal në disa prej përjetimeve dhe përshtypjeve që merr shikuesi.

Një material filmik tregoi imazhet e Pittard dhe një vështrim të studiuesve që kanë hulumtuar punën e tij në Shqipëri. Ndërsa fotografitë tashmë janë ekspozuar pranë piramidës, ambasadorja Ruth Huber, studiuesi Luan Rama dhe kuratori Elton Koritari, vlerësuan humanizmin, diplomacinë dhe avokatinë që Pittard bëri për Shqipërinë në vitet e vështira 1920. bw

Kjo ka për qëllim ta bëjë zhurmën rrugore të shmangshme – Do të ishte një mjet për ndërgjegjësim, jo ​​për presion.

Matësi i zhurmës, një fushatë për të rritur ndërgjegjësimin midis shoferëve në lidhje me ndikimin e zhurmës së tyre gjatë drejtimit të automjeteve.

VOAL- Për të zvogëluar zhurmën e trafikut, Këshilli Federal po vlerëson përdorimin e të ashtuquajturve “matës zhurme”, pajisje që matin zhurmën e automjeteve dhe e shfaqin atë në një ekran rrugor. Propozimi del nga një raport që Qeveria e pranoi sot, si pjesë e qëllimit të kufizimit të zhurmës rrugore të shmangshme.

Pas përditësimit të rregulloreve të zhurmës në tetor 2024, Departamenti i Mbrojtjes së Mjedisit dhe Teknologjisë studioi zgjidhje të ndryshme, duke hedhur poshtë ato që përfshinin gjoba: “Zbulimi i zhurmës është shumë më kompleks sesa matja e shpejtësisë”, shpjegon qeveria, duke përmendur çështje kritike si shiu, rrugët e lagura dhe zhurma e ambientit.

Për më tepër, mungon treguesi i zhurmës anës rrugëve dhe limitet e zhurmës të përcaktuara ligjërisht. Për këtë arsye, raporti rekomandon “matësit e zhurmës” si një mjet për rritjen e ndërgjegjësimit, jo për presion. ATS/RSI

VOAL- Jodelingu, kënga tradicionale zvicerane, është bërë një trashëgimi kulturore jomateriale e njerëzimit. Të enjten në mëngjes, kjo traditë zvicerane u përfshi nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë (UNESCO) në Listën Përfaqësuese të Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të Njerëzimit, e cila synon të mbrojë një trashëgimi që nuk materializohet në hapësirë ​​ose në diçka të ndërtuar, por në njohuri, praktika komunitare dhe ndërveprime shoqërore.

I konsideruar si “kënga emblematike e Zvicrës”, jodellingu përfshin një larmi të gjerë formash të shprehjes artistike dhe është thellësisht i rrënjosur në popullsi, sipas dosjes së nominimit, të përpiluar nga Konfederata së bashku me ekspertë në disiplinën e këndimit dhe të dorëzuar në vitin 2024. Në Zvicër ka mbi 12,000 jodellingë, anëtarë të 711 grupeve të njohura nga Shoqata Federale e Jodellingut.

Ky stil këndimi alternon midis zërave me gjoks dhe falseto dhe përdor rrokje pa kuptim, shpesh të lidhura me dialektet lokale. Është një traditë e rrënjosur thellë në mesin e popullsisë: mund të këndohet nga solistë, në grupe të vogla ose në kore, dhe ndonjëherë shoqërohet nga instrumente muzikore si fizarmonika. E karakterizuar nga një tingull i fortë, kjo këngë gjallëron koncerte, festivale dhe konkurse, ku interpretuesit shpesh veshin kostume tradicionale rajonale.

Sipas Zyrës Federale të Kulturës, jodling praktikohet edhe jashtë shoqatave dhe koreve tradicionale. Nuk është vetëm një trashëgimi e së kaluarës: disa artistë bashkëkohorë e kanë marrë këtë këngë, “duke konfirmuar vitalitetin e një tradite në zhvillim e sipër”.

Jodling si Shprehje e Përkatësisë dhe Identitetit Kulturor

Hector Herzig, Sekretari Qendror i Shoqatës Zvicerane të Jodlingut, e quajti përfshirjen në listë një “shenjë të mrekullueshme njohjeje”. “Është një vlerësim i ndjenjës së përkatësisë, pasionit dhe identitetit kulturor që e kanë karakterizuar jodelimin në Zvicër për breza.”

Jodelingu nuk kufizohet vetëm në Zvicër; është gjithashtu i përhapur në Bavari dhe Austri, ku u prezantua fillimisht në mesin e shekullit të 19-të nga grupet e këngëve tiroleze, siç thuhet në dosjen e nominimit. Jodelimi praktikohet gjithashtu në Afrikën Qendrore, Evropën Veriore dhe Gjeorgji. Kënga polifonike gjeorgjiane ishte tashmë e shënuar në listën e trashëgimisë kulturore jomateriale në vitin 2008.

Origjina e Jodelimit: Një këngë “Emocionale”?

“Ekzistojnë rreth shtatë hipoteza të ndryshme rreth origjinës së jodelimit,” shpjegon Nadja Räss, profesoreshë dhe drejtuese e Departamentit të Muzikës Popullore dhe Jodelimit në Universitetin e Lucernës. “Hipoteza ime e preferuar është ajo afektive, sipas së cilës jodelimi lindi si një shprehje e ndjenjave.”

Tradita të tjera zvicerane janë tashmë në Listën e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të UNESCO-s. Pas Festivalit të Vreshtarëve, i cili u përfshi në Listën Përfaqësuese në vitin 2016, Karnavalit të Bazelit në vitin 2017, menaxhimit të rrezikut të ortekëve në vitin 2018 (me Austrinë), procesioneve të Javës së Shenjtë të Mendrisio në vitin 2019, orëndreqjes dhe aftësive artistike në vitin 2020 (me Francën) dhe sezonit alpin në vitin 2023, këtë vit është radha e jodelimit. Dizajni grafik dhe tipografik zviceran mbetet në listën paraprake. ATS/RSI

VOAL- Çdo vit, revista e biznesit “Bilanz” publikon një listë me 300 njerëzit më të pasur në Zvicër. Edicioni i vitit 2025 përfshin rreth një duzinë të sapoardhurish. Pesë prej tyre janë tashmë miliarderë:

Andrea Pignataro: 27-28 miliardë franga

Me një pasuri neto prej 27-28 miliardë frangash, italiani kryeson listën e të sapoardhurve. Në listën e përgjithshme zvicerane, ai renditet i treti. Ai filloi si tregtar në bankën e investimeve Salomon Brothers dhe themeloi Grupin ION në Britaninë e Madhe në vitin 1998. Ky grup specializohet në të dhëna financiare dhe softuerë tregtimi. Pignataro zotëron gjithashtu disa prona – duke përfshirë vila dhe hotele luksoze – dhe jeton në St. Moritz.

Torstein Hagen: 11-12 miliardë franga

Norvegjezi ka jetuar në Zvicër që nga viti 1985. Pasuria e tij neto vlerësohet midis 11 dhe 12 miliardë franga. Në vitin 1997, ai themeloi Viking Cruises, e cila filloi me katër anije dhe tani krenohet me më shumë se 90. Listimi i kompanisë në bursë vitin e kaluar i solli Hagen një vlerë neto prej 450 milionë frangash. Kjo e bën 82-vjeçarin një nga sipërmarrësit më të suksesshëm të kroçerave në botë.

Arne Alexander dhe Bent Christian Wilhelmsen: 3.5-4 miliardë franga

Vëllezërit Arne Alexander dhe Bent Christian Wilhelmsen janë gjithashtu pronarë anijesh norvegjezë. Për shkak të një ligji të ri tatimor norvegjez, ata u zhvendosën në Zvicër vitet e fundit. Me një vlerë neto prej 3.5-4 miliardë frangash, ata renditen të tretët midis të sapoardhurve në listë. Ata zotërojnë aksione në Royal Caribbean Cruise Line, të bashkëthemeluar nga babai i tyre. Pak para vdekjes së tij në vitin 2020, ai transferoi kontrollin e pasurisë familjare, përfshirë aksionet e tij në kompani, te vëllezërit e tij.

Pietro Gussalli Beretta: 2.5-3 miliardë franga

Pietro Gussalli Beretta ia detyron pasurinë e tij armëve dhe verës. Ai është president dhe drejtor ekzekutiv i Beretta Holding, kompania mëmë e njërit prej prodhuesve më të vjetër të armëve në botë. Kompania 500-vjeçare prodhon armë zjarri për përdorim privat, policor dhe ushtarak. Gussalli Beretta themeloi vreshtarinë Ticino Tivinum në vitin 1974. Përveç Tivinum, familja Beretta menaxhon edhe disa prona vere jashtë vendit.

Familja Korányi-Arduini: 1.5-2 miliardë franga

Familja industrialiste zvicerano-braziliane e bëri pasurinë e saj përmes investimeve në sektorët hekurudhorë dhe automobilistikë. Asetet e tyre vlerësohen në midis 1.5 dhe 2 miliardë franga. Familja është gjithashtu pjesë e një grupi investitorësh të cilët, pasi humbën investimet e tyre në Signa Holding, tani po ndërmarrin veprime kundër René Benko për të rikuperuar paratë e tyre.

VOAL- Në Zvicër, italishtja flitet nga afërsisht 8% e popullsisë: një përqindje e qëndrueshme, por “jo e dhënë”, vërejti Këshilltari Federal Ignazio Cassis, i ftuar në Il Faro del Telegiornale. “Nuk është e dhënë, sepse është e vogël, veçanërisht ndryshe nga gjuhët frënge dhe gjermane që dominojnë skenën kombëtare. Dhe pikërisht sepse është e vogël, është e çmuar […] pa italishten, nuk do të kishte Zvicër”, deklaroi kreu i Departamentit Federal të Punëve të Jashtme.

Presioni i anglishtes në shkolla, e cila është bërë gjuha e parë e huaj në disa kantone, po ndikon në zgjedhjet gjuhësore të brezave të rinj. “Prindërit mund ta kuptojnë; ata kanë nevojë që fëmijët e tyre të jenë në gjendje të gjejnë forcën e tyre në tregun e punës”, shpjegoi Cassis, ndërsa vuri në dukje gjithashtu një interes të ripërtërirë për italishten më vonë në jetë, të lidhur me kulturën dhe kreativitetin.

Pavarësisht sfidave, prania e italishtes në Zvicër mbetet e qëndrueshme dhe e mbështetur nga iniciativa të përbashkëta nga kantonet dhe Konfederata. Cassis theksoi gjithashtu rëndësinë e politikave federale gjuhësore, përfshirë edhe për romanshin, të cilit ai i ka kushtuar vëmendje të veçantë vitet e fundit.

Debati mbi statusin e italishtes sot po zhvillohet brenda një konteksti më të gjerë ndërkombëtar. Në Romë, 19 vende kanë krijuar komunitetin e parë italishtfolës, të konceptuar si një hapësirë ​​për bashkëpunim kulturor dhe politik. Platforma e re, shpjegoi Cassis, është “një mjet i fuqisë së butë […] për të mundësuar dialogun dhe unitetin”, i modeluar sipas Frankofonisë dhe takimeve midis vendeve gjermanishtfolëse.

Në nivel të brendshëm, Këshilltari Federal mbështet një prani në rritje të italishtes në punën e përditshme të administratës. “Unë shkruaj shumë më tepër email-e kolegëve me udhëzime, etj., në italisht […] Unë gjithashtu kam vetëdije dhe besim më të madh në përdorimin e kësaj gjuhe.” Kjo praktikë, falë mjeteve të përkthimit që janë në dispozicion sot, lehtëson të kuptuarit dhe kontribuon simbolikisht në njohjen e italishtes si një gjuhë federale e plotë.RSI

VOAL- Ndërsa podiumi i pasurive më të mëdha të Zvicrës mbetet i dominuar nga familja Wertheimer, pronare e markës luksoze Chanel, e ndjekur nga familja Hoffman (e kompanisë farmaceutike Roche), vendi i tretë është marrë nga financuesi italian Andrea Pignataro, i cili zëvendësoi Klaus-Michael Kühne, aksionarin kryesor të grupit të transportit Kühne+Nagel. Renditja e 300 “shumë të mëdhenjve” të Zvicrës u botua nga revista Bilanz.

Zakonisht relativisht i qëndrueshëm, individët më të pasur në renditje “përjetuan një vit të trazuar me fitues dhe humbës, përfshirë dy zyrtarë aktualë”, mes “tensioneve të gjeneruara nga presidenti i SHBA-së mbi tregtinë ndërkombëtare”, shkruan revista në gjuhën frënge Bilan. “Në këtë lojë, vendi i parë i Wertheimer është tani nën kërcënim.”

Ndër ndryshimet në krye janë familja Blocher, që drejton Ems-Chemie dhe Läckerli Huus, e cila nuk është më në 10 më të mirat. Guillaume Pousaz, i lindur në Gjenevë, krijuesi i platformës së pagesave online checkout.com, gjithashtu nuk është më në 10 më të mirat.

Duke u kthyer në 10 më të mirat, pasuria e familjes Wertheimer vlerësohet midis 33 dhe 34 miliardë franga, ajo e familjes Hoffmann midis 30 dhe 31 miliardë, dhe ajo e Pignataro, i cili themeloi Ion Group (një kompani softuerësh financiar me seli në Londër) më shumë se 25 vjet më parë, midis 27 dhe 28 miliardë.

Pak më pak se 10 më të mirat, Bilan liston familjen Aponte, e cila drejton MSC Group, dhe familjen Safra, e cila zotëron bankën private J. Safra Sarasin, të dyja me pasuri të vlerësuara midis 24 dhe 25 miliardë franga.

Kush fiton dhe kush humb

Bilanz vëren gjithashtu rritjet dhe uljet më të mëdha sipas sektorit, me një fitim prej 100 milionë eurosh për Jean-Paul dhe Martine Clozel (laboratori Idorsia), 100 milionë euro të tjera për Roger Federer dhe 1.5 miliardë euro për familjen Stern, pronarë të orëve luksoze Patek Philippe.

Nga ana e vështirë, miliarderi brazilian Marcel Telles thuhet se humbi 2 miliardë euro, dhe çeku Radovan Vitek, i njohur për marrjen në pronësi të resortit Crans-Montana, 500 milionë euro. ATS/RSI

Lodhje kronike, dhimbje koke, sistem imunitar i dobësuar: afërsisht dy miliardë njerëz në mbarë botën vuajnë nga mungesa e hekurit, dhe në Evropë, afërsisht një në pesë gra preken. Megjithatë, ata që duhet të marrin suplemente hekuri shpesh përjetojnë efekte anësore si fryrje, kapsllëk ose të përziera.

VOAL- “Vështirësia me marrjen e hekurit qëndron në sigurimin e hekurit biodisponueshëm, domethënë hekurit që mund të absorbohet nga trupi”, shpjegon Raffaele Mezzenga i ETH Zurich. Ai po udhëheq zhvillimin e një suplementi të ri hekuri bazuar në një teknologji premtuese që duhet të ofrojë mineralin në një formë shumë të absorbueshme. Në vend të sulfatit të hekurit të zakonshëm, përdoren nanopjesëza hekuri të kombinuara me proteina bimore.

Studimi i parë klinik tregon se hekuri absorbohet pothuajse dy herë më mirë se përgatitjet standarde, shkruan ETH.

Dozë më e ulët, më pak efekte anësore

Sipas mjekut dhe specialistit të hekurit Pierre-Alexandre Krayenbühl, studimi i ri është interesant. Shtesat e zakonshme orale të hekurit janë zakonisht me dozë të lartë. “Ne zbuluam se kur hekuri administrohet në doza më të ulëta, ndodhin më pak efekte anësore. Për më tepër, është treguar se përthithja e hekurit është shumë më efikase.”

Në studimin e parë klinik të ETH, 52 marrësit nuk përjetuan efekte anësore. Por studimet afatgjata janë ende të nevojshme.

Potenciali për shtesa të tjera dietike

ETH Zurich e ka patentuar teknologjinë dhe studiuesit shohin potencialin për të luftuar edhe mangësitë e tjera. “Ne duam ta përdorim këtë teknologji jo vetëm për hekurin, por edhe për të prodhuar shtesa të zinkut, jodit dhe selenit”, thotë Mezzenga, të gjitha minerale thelbësore për trupin.

Megjithatë, ka ende shumë punë për t’u bërë përpara se shtesa inovative e hekurit e zhvilluar të arrijë në treg.

Simptoma të mundshme të mungesës së hekurit

– Dobësi muskulore
– Ulje e qëndrueshmërisë fizike
– Irritueshmëri
– Marramendje
– Dëmtime njohëse, të tilla si vështirësi në përqendrim dhe probleme me kujtesën
– Ulje e aftësisë së të mësuarit
– Dhimbje koke
– Thonj të brishtë dhe me kreshta, lëkurë e thatë, cepa të çara të gojës
– Rënie flokësh
– Djegie në gjuhë

RSI

Për periudhën 2025-2029, ajo do të marrë pjesë në vendimet mbi ruajtjen e trashëgimisë kulturore dhe natyrore me vlerë universale.

Në mbarë botën ka 1,248 objekte të UNESCO-s, 13 prej të cilave janë në Zvicër.

VOAL- Pas 12 vitesh, Zvicra është zgjedhur në Komitetin e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, agjencisë së OKB-së për arsim, shkencë dhe kulturë. Në një deklaratë, Departamenti Federal i Punëve të Jashtme njoftoi se mandati i tij do të zgjasë nga viti 2025 deri në vitin 2029.

Komiteti zbaton Konventën e Trashëgimisë Botërore, e cila rregullon ruajtjen e trashëgimisë kulturore dhe natyrore me vlerë universale për brezat e ardhshëm. 21 shtetet anëtare mbikëqyrin regjistrimin e objekteve të reja (aktualisht 1,248, 13 prej të cilave janë në Zvicër), shqyrtojnë statusin e objekteve ekzistuese dhe ofrojnë mbështetje për të siguruar zbatimin efektiv të Konventës.

Konfederata më parë ka shërbyer në Komitet nga viti 1978 deri në vitin 1985 dhe nga viti 2009 deri në vitin 2013. Me mandatin e saj të ri, Berna synon të nxisë shkëmbimin e përvojave mbi mbrojtjen dhe menaxhimin e këtyre pronave, të sigurojë ruajtjen e tyre afatgjatë dhe t’i promovojë ato si një burim strategjik. Gjithashtu synon të përmirësojë Konventën si një mjet për mbrojtjen e shprehjeve kulturore, peizazheve dhe biodiversitetit në nivel global.ATS/RSI

VOAL- Fituesit zviceranë të Çmimit Nobel në Kimi janë tetë: Alfred Werner (në vitin 1913), Paul Karrer (1937), Leopold Ruzicka (1939, shtetas zviceran që nga viti 1917), Hermann Staudinger (1953, shtetas gjerman dhe zviceran që nga viti 1920), Vladimir Prelog (1975, shtetas zviceran që nga viti 1959), Richard Ernst (1991) dhe Kurt Wüthrich (2002), Jacques Dubochet (2017).

Nëntë zviceranë kanë fituar Çmimin Nobel në Mjekësi: Theodor Kocher (1909), Paul H. Müller (1948), Walter Rudolf Hess (1949), Taddeusz Reichstein (1950, shtetas zviceran që nga viti 1915), Max Theiler (1951), Daniel Bovet (1957), Werner Arber (1978), Edmond H. Fischer (1992) dhe Rolf M. Zinkernagel (1996).

Tetë zviceranë kanë fituar Çmimin Nobel në Fizikë: Charles Edouard Guillaume (1920), Albert Einstein (1921, shtetas gjerman, zviceran dhe amerikan), Wolfgang Pauli (1945, shtetas austriak, zviceran dhe amerikan), Felix Bloch (1952, shtetas zviceran dhe amerikan), Heinrich Rohrer (1986) dhe Karl Alexander Müller (1987), Michel Mayor (2019) dhe Didier Queloz (2019)

Në letërsi vetëm dy laureatë zviceranë janë vlerësuar me këtë çmim. Ata janë Carl Spitteler (1919) dhe Hermann Hesse (1946, shtetas i dyfishtë gjermano-zviceran që nga viti 1924).

Çmimi Nobel për Paqen u është dhënë dy herë zviceranëve: themeluesit të Kryqit të Kuq, Henry Dunant (1901) dhe Elie Ducommun dhe Charles-Gilbert Gobat (1902), të Byrosë Ndërkombëtare të Paqes së atëhershme,

Së fundmi, si i vetmi Çmimi Nobel që mund të jepet edhe nga organizata dhe institucione, Çmimi i Paqes i është dhënë tri herë Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq (1917, 1944 dhe 1963), një herë Fushatës Ndërkombëtare për Heqjen e Armëve Bërthamore (ICAN), Gjenevë (2017).

Një busull bore që do të na lejojë të marrim vendime të rëndësishme në lidhje me fatin e vendpushimeve të skijimit. U prezantua të hënën nga Turizmi i Zvicrës.

VOAL- Deri tani, dihet mirë se dimrat janë gjithnjë e më me borë, por parashikimi në detaje se si do të evoluojë situata deri në vitin 2050 për një vendpushim skijimi mund të jetë thelbësor për mbijetesën e tij. Në këtë kuptim, busulla e borës, siç sugjeron edhe emri i saj, ofron informacion të vlefshëm për të vendosur se cilin drejtim duhet të ndiqni.

“Kjo busull është shumë e rëndësishme për të gjithë sektorin,” shpjegoi Berno Stoffel, drejtor i Swiss Cableways, për RSI. “Ajo ofron bazën për të marrë vendime kyçe në lidhje me vendin ku duhet të investohet. Ajo ofron të dhëna mbi zhvillimin e shtresës natyrore të borës nga viti 1990 deri në të tashmen dhe për të ardhmen, si dhe mbi dobinë e krijimit artificial të borës, duke na lejuar të vendosim se si t’i përshtatim vendpushimet dhe objektet e skijimit me ndryshimet klimatike.”

Ky mjet interaktiv u zhvillua nga Instituti Zviceran për Kërkime mbi Borën dhe Ortekët (SLF) në Davos. Strategjitë e përshtatjes janë miratuar tashmë nga disa vende, por tani ekziston një bazë shkencore.

E ardhmja e vendpushimeve të skive me më pak borë

“Është thelbësore të dimë se çfarë të bëjmë,” shpjegon Martin Nydegger, drejtor i Turizmit të Zvicrës. “Ka rajone skijimi që janë të sigurta dhe atje do të duhet të optimizojmë ofertën. Pastaj ekziston një kategori e dytë, më pak e sigurt, ku do të kemi më pak borë në të ardhmen, ndoshta jo vetëm për javë ose muaj, por edhe për një vit të tërë. Dhe pastaj një e tretë, e cila duhet të kalojë nga një destinacion dimëror në një destinacion veror.”

Për këtë studim, Zvicra u nda në 23 rajone. Kjo për shkak se ndryshimet dhe variablat ndryshojnë edhe brenda zonave të vogla. “Ka ndryshime edhe në jug të Alpeve,” vazhdon Stoffel. “Rajoni i Gotthard, për shembull, është i ndryshëm nga rajoni i San Bernardino-s. Por ka potencial në të dyja zonat dhe po bëhen investime, bazuar në të dhëna pozitive, për të siguruar që sezoni i dimrit të vazhdojë në të ardhmen.”

Busulla e dëborës nuk ofron zgjidhje të gatshme, por udhëzime të vlefshme dhe të bazuara shkencërisht për t’ju ndihmuar të kuptoni se cilin drejtim duhet të merrni.RSI