Muhammad bin Salman (MBS) është një nga autokratët më të fuqishëm dhe me pushtet më të konsoliduar në botë. Ai nuk ka nevojë të blejë zgjedhje apo të paguajë rivalë.
Udhëheqësit autoritarë që adhurojnë rritjen ekonomike po dështojnë në objektivat e tyre. Në Azi, Afrikën Lindore dhe Gjirin Persik, liderët përballen me një zgjedhje të vështirë, shkruan The Economist
Muhammad bin Salman (MBS) është një nga autokratët më të fuqishëm dhe me pushtet më të konsoliduar në botë. Ai nuk ka nevojë të blejë zgjedhje apo të paguajë rivalë.
Megjithatë, deri në vitin 2030, qeveria e tij pritet të ketë shpenzuar gati 3 trilionë dollarë për Vision 2030, planin gjigant për transformimin e ekonomisë së Arabisë Saudite.
Zyrtarët po mbështesin ndërtimin e ishujve artificialë, hotele luksoze dhe fabrika makinash elektrike. “Ata do të financojnë çdo projekt që ka edhe mundësinë më të vogël për të gjeneruar rritje ekonomike, edhe nëse rezultatet vijnë pas dekadash”, thotë një drejtues megaprojektesh, “edhe nëse janë fantazi apo dështime”.
MBS është vetëm një nga disa udhëheqës autoritarë të përqendruar pas rritjes ekonomike. Monarkët e Gjirit Persik, liderët e Afrikës Lindore dhe burrat e shtetit në vende gjysmëdemokratike janë frymëzuar nga Kina dhe Singapori, që arritën të ndërthurin sundimin autoritar me zhvillimin e shpejtë ekonomik. Shumë prej tyre janë të gatshëm të ndjekin politika të rregullta makroekonomike.
Ata e shohin rritjen si burim legjitimiteti, duke synuar të rrisin mirëqenien e popullatës në tërësi, jo vetëm të elitave.
Për këtë punësojnë teknokratë të aftë, premtojnë stabilitet për tërheqjen e investitorëve dhe zbatojnë politika industriale të kushtueshme. Megjithatë, pavarësisht këtij angazhimi, ata po hasin vështirësi në përmbushjen e objektivave të shpallura.
Kina dhe Singapori janë përjashtime. Shumica e autokratëve, në të shkuarën, e kanë ndjekur zhvillimin ekonomik në mënyrë të çorganizuar.
Sipas Kevin Grier nga Texas Tech University dhe Michael Munger nga Duke University, nga 1950 deri në 2006, sundimtarët që qëndruan mbi një dekadë në pushtet siguruan mesatarisht vetëm 1% rritje në vit. Shumë e përdornin politikën për pasurim personal.
Të tjerë, si Suharto në Indonezi apo junta ushtarake e Mianmarit, qetësonin elitat duke shpërndarë fitime mes aleatëve dhe duke shtypur popullsinë.
Një brez i ri u identifikua në vitin 2015 nga Hilary Matfess e Council on Foreign Relations, e cila i quajti “autoritarë zhvillimorë”. Paul Kagame në Ruandë ka tërhequr investitorë duke liberalizuar tregun financiar, duke ofruar subvencione dhe duke promovuar vendin në panaire ndërkombëtare.
Në Etiopi, Abiy Ahmed hoqi kontrollin e kapitaleve dhe lejoi luhatjen e monedhës kombëtare. Në Gjirin Persik, familjet mbretërore po përpiqen të ulin varësinë nga nafta. Vietnami, tashmë ekonomia më dinamike e Azisë Juglindore, nën drejtimin e To Lam kërkon të përshpejtojë edhe më tej rritjen.
Modeli historik i frymëzimit është i qartë: nën sundimin e Park Chung-hee (1963–1979), të ardhurat e Koresë së Jugut u rritën nga niveli i vendeve subsahariane në atë të Europës Lindore.
Në Kinë, Deng Xiaoping arriti rritje të shpejtë ekonomike pa kaluar drejt demokracisë, duke forcuar sundimin e Partisë Komuniste. Sot, që nga Kagame deri te Indermit Gill, kryeekonomisti i Bankës Botërore, shumë e pranojnë hapur se admirojnë arritjet e Kinës dhe Singaporit.
Në vitet 2000 flitej për “marrëveshje autoritare”: despotët ofronin ndihma ekonomike në këmbim të mungesës së të drejtave politike. Por sot popullatat janë shumë të mëdha dhe të reja për marrëveshje të tilla. Gjiri Persik po përballet me shterimin e fondeve të naftës; popullsia e Etiopisë pritet të rritet me 90 milionë banorë deri në vitin 2050.
Nga Kennedy School në Kuvajt
Shkrirja e politikave që mbështesin rritjen me një ekonomi politike autoritare kërkon dorëzim të një pjese të kontrollit. Qeveria e Ruandës ka financuar gjithçka, nga prodhimi i qumështit te nxjerrja dhe shfrytëzimi i torfës (lëndë djegëse bimore), përmes kapitalit sipërmarrës, për të shitur më pas aksionet e sipërmarrjeve të suksesshme tek investitorë privatë (një pjesë iu shit së fundmi T-Mobile).
Në Vietnam, To Lam i përjashtoi bizneset e vogla nga tatimi mbi fitimin. Bahrejni hoqi thuajse gjithë burokracinë për investitorët e huaj që sillnin mbi 50 milionë dollarë. Reformat e fundit të MBS, prezantuar në shkurt, synojnë të përafrojnë praktikat e punësimit me ato amerikane.
Konglomeratet shtetërore të menaxhuara mirë e tërheqin kapitalin e huaj. Investitorët parapëlqejnë stabilitetin dhe një lider i ri e popullor shihet si më i qëndrueshëm se politikanët e zgjedhur në vendet demokratike. Siç theksojnë përfaqësuesit shtetërorë që promovojnë vendin nëpër konferenca investimesh:
“Pse të rrezikoni?” Abiy është 48 vjeç dhe MBS 39; ata planifikojnë me dekada. Arabia Saudite ka Vision 2030 (2016), Bahrejni, Vision 2030 (2008), Etiopia Planin e Rritjes dhe Transformimit deri në vitin 2030.
Megjithëse oferta duket tërheqëse, problemet janë bërë të dukshme. Biznesmenët e huaj ankohen për mikro-menaxhim.
Firmat shtetërore shpesh shtypin nismën private: në Arabinë Saudite planet qeveritare kanë shkaktuar mungesa materialesh ndërtimi; në Etiopi, sipas FMN-së, bankat janë aq të përqendruara në financimin e shtetit, sa nuk mbështesin bizneset vendase.
Kur objektivat nuk arrihen, zyrtarët shpesh manipulojnë statistikat për të shmangur ndëshkimin. Një zyrtar i FMN-së ka sugjeruar se rritja reale e PBB-së së Ruandës është disa pikë më e ulët se ajo zyrtare. Edhe Etiopia ka gjasa të ketë fryrë shifrat për prodhimin e grurit.
Edhe pse shumë plane janë afatgjata, ato tashmë kanë qenë në fuqi mjaft kohë për t’u gjykuar. Ka katër tregues kyç: investimet e huaja dhe rritja ekonomike si ambicie kryesore; PBB për frymë dhe shpenzimet shëndetësore si tregues të shpërndarjes së përfitimeve. Shumica e regjimeve nuk po arrijnë synimet e shpallura.
Në vitin 2000, Kagame shpalli se deri në vitin 2020, Ruanda do të bëhej vend me të ardhura mesatare, një objektiv ende i parealizuar.
Sektorët e ekonomisë që nuk lidhen me naftën të vendeve të Gjirit po rriten më ngadalë se mesatarja e vendeve me të ardhura të mesme të larta. Që nga 2015, të ardhurat mesatare në vendet e sunduara nga autoritarë të fiksuar pas rritjes janë rritur vetëm 14%, kundrejt 23% në vende të krahasueshme.
Megjithatë, ka edhe përjashtime. Ekonomia e Etiopisë u rrit me mbi 7% vitin e kaluar, katër pikë më shumë se mesatarja afrikane. Ruanda raportoi shifra të ngjashme. Arabia Saudite shihej si më e ngadalta, por më 4 gusht, FMN rishikoi llogaritjet e saj dhe ngriti vlerësimin e rritjes së sektorëve që nuk lidhen me naftën të vitit 2023 nga 3,8% në 5,8%.
Në shumicën e rasteve, rritja mbështetet mbi financat publike. Fondi i Investimeve Publike i Arabisë Saudite gjeneron një të dhjetën e PBB-së së sektorit jo-naftë. Në Ruandë, më shumë se gjysma e investimeve të vitit të kaluar erdhën nga kompani shtetërore.
Investimet e huaja private do të tregonin një bum kapitalist të vërtetë, por vitin e kaluar, Arabia Saudite tërhoqi më pak kapital, si përqindje e PBB-së, se mesatarja rajonale, ndërsa Bahrejni më pak se Nikaragua. Bilancet tregtare mezi janë përmirësuar; Arabia Saudite importon trefishin e mallrave dhe shërbimeve që nuk lidhen me naftën, krahasuar me sasinë që eksporton.
Rritja nuk ka qenë e mjaftueshme për të përballuar popullata në zgjerim të shpejtë, as për të rritur të ardhurat fiskale. Në vitin 2023, Arabia Saudite mblodhi më pak taksa, si përqindje e PBB-së, se një vend mesatar me të ardhura të ulëta.
Presioni fiskal po rritet dhe FMN parashikon se rritja e sektorit jo-naftë e Arabisë Saudite do të mbetet nën 3,5% për dy vitet e ardhshme. Ndërsa borxhet e Ruandës do ta detyrojnë Kagame të shkurtojë shpenzimet.
Megjithëse politikat teknokratike kanë dhënë rezultate më të mira dhe kanë sjellë njëfarë popullariteti, këta udhëheqës së shpejti do të përballen me një zgjedhje të vështirë: të hapin me të vërtetë ekonominë, të përdorin metoda më të ashpra për të ruajtur bindjen e qytetarëve ose të përpiqen të blejnë popullaritet me shpërblime, në kushte më të vështira fiskale.
Mbetet për t’u parë nëse angazhimi i tyre për ndryshim ekonomik është real apo thjesht një retorikë për të ruajtur pushtetin./MONITOR
Von tpaska dal gjumi. Pse ske fole ateher kur i ke dit tgjitha kto.
Anonymos, shkrimi eshte botuar me 2002. Vetem dy fjalite e para jane te reja. Shkrimin e kam botuar edhe ne librin Endrra e madhe…
nuk eshte se me bejne shum pershtypje. Tani dihet boterisht qe te gjith elita me politikane,kryeministra,presidenta,gazetar dhe te pasur bashkpunojne ne dem te pupullit thjesht.
Boll kemi vujt prej tradhtarve , nji her e per gjithemon duhrt me e pastrue kombin nga ato raca te qelbura, por per fat te keq shumica e atyre njerzve qe ishin ne sherbim te organeve te dhundeshme te serbis sot e kesaj dite jan ne pushtet. une nuke e dij se a do te vie ndonjiher pranvera por njerz te paster kombetar.
Anonymos, shkrimi eshte botuar me 2002. Vetem dy fjalite e para jane te reja. Shkrimin e kam botuar edhe ne librin Endrra e madhe…
he more trima ky mut popull jemi ne mijra here eshte shkruar per batonin hashimin ramushin salen rammutin e tj me fakte akshiqare e ne si debila qe jemi veme e i votojme ja ky mut populli jemi ne malesore trima qe te qitem pushke pse me pe e pastaj si trima qe jemi fshihemi pas brekeve te grave ngujohemi si i thoni jy trimat e malcise
he more trima ky mut popull jemi ne mijra here eshte shkruar per batonin hashimin ramushin salen rammutin e tj me fakte akshiqare e ne si debila qe jemi veme e i votojme ja ky mut populli jemi ne malesore trima qe te qitem pushke pse me pe e pastaj si trima qe jemi fshihemi pas brekeve te grave ngujohemi si i thoni jy trimat e malcise
Ku mundem me e gjet gjirimin kur ka qen Baton Haxhiu si deshmitar i Sllobodan Millosheviqit ne Hag,e kam lyp ne googel dhe skam mujt me e gjet
Ket mut duhet me pushkatu ne prani te popullit, vdekje tradhtarve liri pergjithmon popullit Shiptar……
Batoni tha tek Çani qe nuk ka qene agjent. Ky e tipa te tille ne dy shtetet e te njejtit komb jana pykat qe nuk duan bashkimin. Jemi nje komb dhe vetem antishqipetaret nuk e duan bashkimin.
Ende ka te atill qe bashkpunojn naten me serb e neve diten na tregon pralla po mjer ky popull tasht dhe mjer ky popull dhe ateher qe gjitmon sherin e kemi pas prej tyre se ata qe luftuan ran per liri e keta qe jan gjall po e shesin ate gjak dhe ate liri qe e kan perjetu ne gruk te pushkes dhe te tankeve dhe te topit
Per qe asht ba yll ne shqipri spo cuditem ky fakt, shqipria ka qen gjithmon edhe asht me serbi.Mu pom qudit fakti pse ne Kosov ka kaq afirmitet,Kta dora djatht e serbie shqipria, e kan fut nepermjet TV Klanit edhe ne Kosov me udheheq emisione .Kta te shqiprijes jan te pa bes. historikisht na kan tradhetu.
Oh hoho kur jemi ik per shqiperi prej rugove ka qen me neve ky stanishiqi edhe pikrisht ne qaf te hajles o pyteni bre qysh ja kom dhon trenerkat e mija se plot mut i ka mushKur erdhen shkijet e deri 5 metra na u afruan ishim en bor te shtrir o mos gjuni kush thoshte pash zotin pyteni stanishiqin at bir k….i
Ai që shkroi artikullin tek gazeta atdhetare BOTA SOT ishte AGIM DOÇI. Titulli i shkrimit ishte menjëher mbasi mbaroi seanca në HAGË ku M. BAKALLI dhe B. Haxhiu u thirrën nga MBROJTJA e Sllobos tejet agrisiv: ” Shkove BAKALL e u ktheve BATALL!…”. Dëshmitar asht K/Redaktori i NDERUAR e ATDHETAR Prof. S. BUÇPAPA. Respekt për z. BUÇPAPA.
Ky batoni ësht pjell shkaut e kam prcjell në gjykim, ky u bë yll e prte yllit, deri sa nuk jau tregojm vendin nrapa grillave ktyre klyshve të sërrbis keq i kem punt, se ka shum dhe jan me ndikim në politik, kuse për bajallin ky na ka befasuar, se përpara gjat sistemit jugosllav thojshin se titen veq kardeli dhe bakalli mujn me zavensue, na shqiptart thoshim se i zoti shum, dhe aj u pa në hag se qa kish qen shpihun, deri sa të qlirohem prej ksaj fare të keqe kështu i kemi punt.