(Vijim)
Tashmë që ishim hedhur në një luftë në terren, çështjet që ishin dukur të vështira në ditët e para, papritmas u pa se kishin qenë shumë më të lehta në praktikë. Problemi i Pakistanit ishte një nga këta shembuj. Më 13 shtator, Riç Ermitejxhi ftoi për t’u dhënë një dush në Departamentin e Shtetit ambasadorin pakistanez Maleeha Lodhi dhe Mahmud Ahmed, shef i shërbimit inteligjent të Pakistanit, të cilët ishin ende në Uashington. Kishte ikur koha e të folurit me diplomaci. Nuk do të kishte më lojëra. Xhorxh Bushi kishte thënë në fjalimin e tij të 11 Shtatorit drejtuar kombit se Shtetet e Bashkuara nuk do të bënin dallim midis terroristëve dhe vendeve që i mbronin ata.
Pakistani ishte dhe me ne, dhe kundër nesh. Konkretisht, Ermitejxhi kërkoi që Pakistani të fillonte ndalimin e agjentëve të al-Kaedës në kufirin e tij, t’u lejonte Shteteve të Bashkuara korridore ajrore dhe uljeje për të gjitha operacionet e nevojshme ushtarake dhe të zbulimit, të lejonte hyrjen në territorin e vet të agjentëve të shërbimit inteligjent amerikan dhe të aleatëve, si dhe të ndërpriste të gjitha dërgesat me karburant për talebanët. Ermitejxhi është një njeri i prerë dhe imponues. Mahmudi duhet ta ketë ndier këtë kur kishte ikur nga sytë këmbët nga zyra e Riçit. Megjithatë, unë dyshoja që Riçi të kishte kërcënuar me të vërtetë se “do ta bombardonte Pakistanin dhe do ta kthente në epokën e gurit”, sikurse thuhet se Gjenerali Mahmud i kishte thënë më vonë Presidentit Musharraf. Ndërkaq, në takimin me Mahmudin, unë luajta rolin e një polici të mirë, ose të paktën e policit më të mirë. A nuk mundej ai të takohej të paktën me Mullah Omarin dhe t’ia bënte krejtësisht të qartë se talebanët do të paguanin një çmim të tmerrshëm nëse vazhdonin të mbronin me fanatizëm al-Kaedën dhe Bin Ladenin?
Presidenti, gjithashtu, u përfshi plotësisht në këtë çështje, gjë që nuk e kishte bërë kurrë përpara sulmeve. Në takimin e mëngjesit të 13 shtatorit, ai më kërkoi një shqyrtim vend pas vendi të luftës kundër ekstremistëve islamikë dhe Bin Ladenit. Çfarë kishin bërë shërbimet e tyre të ndërlidhjes vitin e kaluar për të na ndihmuar? Ç’mund t’u kërkonim më shumë atyre? A do të ishte e dobishme një telefonatë nga Presidenti, apo nga ndonjë prej zyrtarëve të tjerë të lartë të qeverisë? Si gjithnjë, Pakistani ishte në krye ose afër kreut të listës.
Të gjithë këta faktorë luajtën një rol në hedhjen e Mahmudit në anën tonë, por ndoshta fakti që ai ishte në Uashington kur ndodhën sulmet ka të ngjarë të ketë pasur ndikimin më të madh. Ai pa si ngriheshin nga Pentagoni shtëllungat e tymit. Ai pa reagimin e të gjithë njerëzve përreth tij, dhe nuk mund ta kuptonte kurrë se sa thellë dhe së brendshmi i përjetuan amerikanët sulmet po t’i kishte ndjekur ngjarjet nga Islamabadi. “I ngjante një kafshe të plagosur”, na e përshkroi gjendjen ai. Dhe kjo nuk e ndali atë nga vazhdimi i bërjes së paralajmërimeve – edhe pas sulmeve, Mahmudi ishte ende duke u përpjekur t’i mbronte talebanët – veçse tashmë ai e dinte që nëse ne ishim të kënaqur, ne do të shkonim pas al-Kaedës pa vënë re se kush na pengonte ose kush na dilte në rrugë.
Jam i sigurt se ishte kjo që e bëri Mahmudin t’i mbushej mendja për t’u takuar me Mullah Omarin pas kthimit në vendin e tij. Për pasojë, Omari thirri një ulama dyditëshe – një lloj këshili kombëtar fetar – për të vendosur se ç’do të bënin me al-Kaedën dhe me kërkesën tonë që talebanët të ndalnin strehimin e terroristëve. Përfundimisht, sikurse e prisnim, nuk u arrit asgjë që t’ia vlente, megjithë njëfarë optimizmi fillestar nga ana jonë. Bin Ladeni nuk dorëzohej, gjë që na siguronte se gjithë goditja ushtarake amerikane do të binte mbi kokën e talebanëve. Por, matanë kufirit në Pakistan, Pervez Musharrafi e mori të qartë mesazhin që po i dërgonim dhe, unë vetëm e marr me mend, ishte mesazhi i cili bëri që Mahmudi të kthehej menjëherë në Pakistan pas sulmit. Brenda pak orëve, pasi Ermitejxhi kishte dhënë ultimatumet e tij dhe, pavarësisht disa kundërshtimeve të dhunshme brendapërbrenda, Musharrafi i pranoi ato. Në këtë periudhë, Pakistani kishte bërë një ndryshim rrënjësor dhe u shndërrua në një nga aleatët tanë më të çmuar në luftën kundër terrorizmit. Më 8 tetor, si një tregues përfundimtar i vendosmërisë së tij për të ndihmuar Amerikën në çrrënjosjen e al-Kaedës, Musharrafi zëvendësoi Mahmud Ahmedin në postin e shefit të shërbimit inteligjent, edhe pse ai kishte qenë një nga njerëzit që kishte ndihmuar në ngjitjen e Musharrafit në pushtet. Si edhe ne, Musharrafi duhet të ketë arritur në përfundimin se në realitetin e ri global, shefi i tij i shërbimit inteligjent ishte shumë pranë armikut. Cilado që të ketë qenë arsyeja, ne e kemi konsideruar gjithmonë ndryshimin e Musharrafit si zhvillimin më të rëndësishëm strategjik pas 11 Shtatorit, natyrisht pas prishjes së vetë strehëve afgane të terrorizmit.
Në ditët menjëherë pas 11 Shtatorit, ne iu kthyem procedurave të mbledhjes së informacioneve tona sekrete. Në një kohë normale, agjentët kryesorë mblodhën informacion me anë të korrierëve që kishin depërtuar brenda ose pranë zemrës së një organizate të interesit. Me raste, korrierët dhe agjentët që i kontrollonin ata ndeshnin në informacione që kishin ndryshuar, si dhe në çfarëdo materialesh të klasifikuara si “sekrete” dhe të përcjella ose drejtpërdrejt analistëve në Langlej, ose me anë të vargut të komandave që agjentët kryesorë përcillnin. Si të gjitha modelet burokratike, kjo kishte pengesat e saj, kryesisht të kohës – edhe kanalet më të shpejta krijonin probleme dhe i kthenin njoftimet e freskëta në jo të freskëta – pavarësisht se jepte maksimumin e sigurisë për të gjithë elementët e përfshirë.
Në qoftë se 11 Shtatori na kishte dhënë një mësim të mirë, kryesorja ishte se ne nuk mund t’i linim njerëzit që ishin të përkushtuar kundër nesh të qëndronin qetë-qetë në strehëzat e tyre, ndërsa ne të ndiqnim rendin e zakonshëm të gjërave dhe të punësonim njerëz për një siguri normale. Na duhej një raportim në kohë nga terreni dhe pastaj marrja e masave të nevojshme.
Ne ishim duke bërë gati me orë kontingjentin tonë në Pakistan. Karpentierët ngulnin gozhdë dhe sharronin deri në mesnatë për të krijuar zyrat e reja, përfshi dhe një dhomë ku kishim vendosur telefonat për të marrë thirrjet, secili me nga një fishë të veçantë, kështu që oficeri në detyrë do të dinte se cili ishte duke folur dhe në cilën gjuhë – Farsi, Dari, çfarëdo që të ishte – do ta merrte mesazhin.
Ne bëmë hapat tanë edhe për të bindur talebanët. Ndërsa Mahmudi ishte duke u përgatitur për takimin e tij me Mullah Omarin, Bob Grenieri, një oficer i vjetër i CIA-s në rajon, udhëtoi drejt një hoteli në malet e Baluçistanit, në Pakistan, për t’u takuar me Mullah Osmanin, komandantin e Korpusit taleban të Kandaharit, një njeri që në atë kohë njihej gjerësisht se ishte figura e dytë më e fuqishme në lëvizje, pas Mullah Omarit. Gjenerali dhe shpura e tij e vogël kishin udhëtuar në rrugë tokësore nga Kandahari. I rrethuar nga luksi i një hoteli me pesë yje dhe me një nga ndihmësit e gjeneralit që mbante shënime tepër të kujdesshme në mënyrë që ato të mund t’i përcilleshin Omarit, Grenieri në fillim shpjegoi qartazi: al-Kaeda do ta paguante shtrenjtë atë që i kishte bërë Shteteve të Bashkuara dhe, nëse talebanët do të bëheshin pengesë, do të pësonin të njëjtin fat. Pastaj ai propozoi disa zgjidhje. Talebanët mund t’ia dorëzonin Bin Ladenin Shteteve të Bashkuara për ndjekje penale. Nëse kjo shkelte detyrimet e tyre fetare si mikpritës, ata mund ta bënin vetë gjykimin, në një mënyrë që ta vinte atë në bankën e të akuzuarve. Ose, nëse donin ta ruanin tërësisht nderin e tyre, le të qëndronin mënjanë dhe t’i linin amerikanët të gjenin Bin Ladenin, dhe ta hiqnin atë nga shpatullat e tyre. Atë natë, Bobi bëri një gjumë copa-copa në një dhomë të hotelit ngjitur me atë të Osmanit – “një vrasësi gjakftohtë,” siç e përshkruan ai atë – dhe të nesërmen në mëngjes u nis dhe mbushi një raport, që lexohet si kapitull i një romani spiunazhi.
Kur e çova në Shtëpinë e Bardhë, Presidenti Bush e lexoi me ëndje të madhe.
Sikurse pritej, Omari nuk i pranoi propozimet tona, kështu që në një takim vijues me Osmanin, më 2 tetor, në një vilë në Baluçistan, Grenieri propozoi një zgjidhje alternative: përmbysjen e Omarit. Osmani mund të siguronte Kandaharin me korpusin e tij, të kapte stacionin e atjeshëm të radios dhe të përhapte lajmin se arabët e al-Kaedës nuk ishin miq të afganëve, dhe që nuk kishin sjellë asgjë përveç të keqes për vendin, dhe që Bin Ladeni duhej të kapej e të dorëzohej menjëherë. Edhe kjo nuk solli asgjë, por vetëm bërja e një propozimi të tillë një vrasësi si Osmani kërkonte një kurajë të madhe nga ana e Grenierit.
Ndërkohë, ne ishim duke përshpejtuar mbledhjen e informacioneve të fshehta dhe po bënim më të mirën për të shtrënguar vidhat mbi al-Kaedën dhe talebanët, dhe, nga ana tjetër, ishim duke liruar shtrëngesat për njerëzit tanë dhe përfytyrimet e tyre. Në më pak se një shekull, luftërat kishin evoluar nga ushtritë masive dhe betejat llogore më llogore, te përplasjet guerile dhe shkatërrimi i garantuar i ndërsjelltë, te modeli i terroristëve xhihadistë që mbizotëron në kohën tonë. Për të rezistuar, ne duhej t’u ktheheshim sistemeve të vjetra dhe t’i shkundnim nga stereotipet që u kishte ikur koha.
Para 11 Shtatorit ne kishim punuar shumë për të prishur protokollet e vjetra, për ta shndërruar veten tonë në një nga organizatat më të rëndësishme. CIA kishte një nga rezervat më të thella dhe më të larmishme të talenteve në botë; oficerët tanë të terrenit kishin bërë gjëra që ju nuk keni për t’i lexuar as në romanet me spiunazh. Për mua, nuk ka kuptim të sjellësh një zëvendësdrejtor apo shoqërues të drejtorit në një takim, fjala vjen, me presidentin, vetëm sepse posti e kërkon këtë. Unë doja të merrja personin që ishte më afër aksionit, atë me përvojë të drejtpërdrejtë, për t’i treguar kryekomandantit se çfarë po ndodhte në të vërtetë. Herë-herë, unë duhej t’i merrja me vete, sidomos kur sapo kishin ardhur nga disa pika të nxehta në anë të largëta të botës dhe donin një dush të ngrohtë apo të flinin një ditë, por në shumicën e rasteve, mendoj, ata e merrnin këtë si një shenjë respekti për çfarë kishin bërë dhe sakrifikuar, dhe për njohuritë që kishin fituar.
Pas 11 Shtatorit ne i dyfishuam këto përpjekje. Unë do të dukesha në Shtëpinë e Bardhë apo në Kemp Dejvid me njerëz që i kishin thonjtë të paprerë dhe me veshje të zhubrosura, pasi ata sapo kishin zbritur nga një aeroplan që kthehej nga një zonë lufte. Asnjë burokraci qeveritare nuk mund të jetë tërësisht e përkryer, por ata tanët, në postet më të larta të CIA-s, punonin fort për ta bërë burokracinë tonë sa më horizontale që të ishte e mundur.
Ne bëmë në thelb të njëjtën gjë me oficerët tanë në terren – u dhamë atyre lejen për të bërë telefonata në pikën e kontaktit me armikun. Rrafshimi i piramidës së autoritetit na dha mundësinë e marrjes së vendimeve në kohën e duhur. Pjesërisht ne nuk kishim zgjidhje tjetër. Terrorizmi nuk ishte vetëm al-Kaeda. Në qoftë se atje kishte luftë – dhe, me sa dukej, kjo ishte e pashmangshme – nuk do të luftohej vetëm në Afganistan. Ne ishim duke u përballur me një formë kërcënimi mbarëbotëror dhe duhej t’i përgjigjeshim globalisht me një ortakëri, që tashmë ishte tendosur jashtë mase.
Ndërsa vjeshta e vitit 2001 po shkonte, ne do të takoheshim çdo ditë në selinë qendrore për të shqyrtuar raportimet mbi kërcënimet – çfarë kishim dëgjuar për to në ditët e fundit, nëse kishim pikasur nga vinin këto kërcenime, dhe se çfarë ishim duke bërë për ndalimin e tyre. Ishte e habitshme se si do të gjenim shpesh një plumb, fjala vjen, në Amerikën e Jugut kundër dikujt në Jemen të cilin donim ta hiqnim qafe në rrugë. Terroristët janë po aq të ndërlidhur sa edhe ne të tjerët në botën moderne pa kufij. Nëse operacioni ishte me rrezik të lartë, unë ose Xhon Meklaflini do të bënim telefonata për të ndihmuar sadopak. Megjithatë, në të shumtën e rasteve, ose mezi mbërrinin ose s’mbërrinin fare. Ne u dhamë njerëzve tanë shumë shtëpi në vende të ndryshme, sepse ata kishin nevojë për to, sepse i siguruam ata se ishin tërësisht të mbushur me takime për dhënien e informacioneve, të cilat Agjencia përpiqej t’i gjente dhe sepse ata ishin, në shumicën dërrmuese, njerëz tepër kompetentë. Lufta në Afganistan vetëm sa e përshpejtoi këtë prirje. Në qoftë se ne do të ishim përpjekur për ta shkoklavitur gjithë atë lëmsh matanë shkretëtirës nga kati i shtatë i ndërtesës sonë, ne edhe sot e kësaj dite do të ishim rrugës për në Kabul.
Rreth mesnatës së 12 shtatorit, pas një darke të vonë me shefat britanikë të shërbimit inteligjent, të cilët kishin fluturuar për të shprehur ngushëllimet e tyre, unë isha ulur në zyrën time duke shënuar ide të ndryshme bashkë me Xhemi Misik, analisten tonë të dytë më të vjetër në atë kohë. I thashë asaj se doja të krijoja një grup brenda CIA-s, qëllimi i vetëm i të cilit do të ishte t’i mendonte idetë ndryshe. Klisheja në Uashington është për “të menduar jashtë kutisë”, por unë nuk doja që të dilnim vetëm përtej kufirit të zakonshëm. Unë doja që njerëzit shumë larg jashtë kutisë të kishin një kod postar të ndryshëm. Xhemi e pëlqeu idenë dhe, brenda rreth pesëmbëdhjetë minutash, e pagëzuam grupin “Celula e Kuqe”.
Siç ishim të ulur përzgjodhëm pjesëtarët, u telefonuam atyre atë natë, megjithëse ishte vonë, dhe u thamë të ishin në zyrën e Xhemit në orën tetë në mëngjesin e nesërm. Një nga krerët ishte Pol Frandano, një analist i vjetër i kualifikuar në Harvard, me një mjekër me majucë dhe që kishte qejf kravatat me ngjyra. Poli kishte një sens finok humori dhe kënaqej me gjërat ndryshe, jo si akademikët tipikë. Qëllimi ynë ishte që disa nga njerëzit tanë më të mirë t’i linim të lirë nga konsideratat krejtësisht objektive. Këta ishin burra dhe gra që ecnin në të përpjetat e analizave. Baza e tyre intelektuale ishte ndërtuar në mënyrë solide mbi faktin, ose sa më pranë “faktit”, sikurse e ofronte shpesh puna e shërbimit inteligjent. Tani ne u kërkonim atyre të bënin një kapërcim në imagjinatën e tyre, të përpiqeshin të futeshin brenda mendjes dhe imagjinatës së armikut tonë. Në muajt që vijuan, ne u dhamë mori temash për çështje specifike që ata të shkruanin rreth tyre. Midis tyre: “Si mund të përpiqet Bin Ladeni për të falimentuar ekonominë amerikane”, “Shkatërrimi i komploteve – një mënyrë për të ndaluar sulmin e radhës”, dhe e pëlqyera e gjithkujt, “Pamje nga shpella e Usamait”. Më i fundmi – i shpërndarë më 27 tetor dhe numri njëzet e dy në seri – u dha pjesëtarëve të Celulës së Kuqe një shans për të spekuluar mbi atë çfarë bluante në mendje Usama bin Ladeni dhe çfarë mund t’u thoshte zëvendësve të tij në tri javët e sulmeve amerikane mbi Afganistan. Midis citateve të përfytyruara për UBL-në ishin këto: “Unë nuk e shoh të nevojshme të ngutem për të dalë përjashta për goditje të tjera kundër Amerikës” dhe “Unë do t’u jap më shumë liri veprimi zëvendësve të mi. Unë do t’i udhëzoj ata të ruajnë standardet e mia, por ata do t’i marrin vetë vendimet se kur duhet të godasin”./Përktheu dhe përgatiti botimin Xh. Shehu
Komentet