Frika dhe pasiguria kanë pllakosur Vushtrrinë. Rrugët duken më të heshtura se zakonisht, ndërsa banorët flasin me zë të ulët për ngjarjet tronditëse.

“Nuk e prisja kështu. E shihja lajmin në portale dhe nuk mund të besoja”, thotë mes lotësh 19-vjeçari Alaudin Haradini.

Nëna e tij 42 vjeçe u vra me armë zjarri më 24 mars në fshatin Stanoc të komunës së Vushtrrisë. Autori i dyshuar i krimit, 58 vjeç, vrau më pas veten.

Më pak se 24 orë më herët, Vushtrria ishte tronditur nga një tjetër ngjarje e rëndë: vrasja e një 19-vjeçari në qendër të qytetit.

Për të dyja rastet, autoritetet thonë se janë duke kryer hetime e duke mbledhur prova, por për Alaudinin dhimbja është e padurueshme.

“Ajo ka punuar në furrë buke për të na mbajtur neve”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Me babanë dhe dy motrat më të vogla, Alaudini e gjen veten në një realitet të ri e të papritur. “Vrasja e nënës sime duhet të jetë rasti i fundit”, thotë ai, pa dashur të flasë më gjatë.

Më pak se 15 kilometra larg fshatit të tij, brenda në qytetin e Vushtrrisë, banorët dëgjuan për këtë rast, ende pa u këndellur nga vrasja e 19-vjeçarit nga një bashkëmoshatar i dyshuar.

“Krejt qyteti është në panik”, thotë Hazir Shabani.

“Të ndodhin këto gjëra në muajin e shenjtë të Ramazanit, është katastrofale”, shprehet ky vushtrrias.

“Qyteti është shumë, shumë i zymtë” edhe për bashkëvendësen e tij, Advie Magjuni.

“Vrasje andej e këndej. Nuk besoj se jemi shumë të sigurt. Fëmijët të bartin armë? Kjo është katastrofë”, thotë 56-vjeçarja.

Një pjesë të përgjegjësisë, ajo e drejton edhe tek institucionet e shtetit, duke thënë se policia duhet të jetë më e organizuar dhe më e pranishme, sidomos në rrugët e lagjet që frekuentohen më shumë.

Këtë mendim ndan edhe Nexhmedin Hyseni, 65 vjeç.

“Duhet të ketë policë civilë më shumë, jo në uniformë”, thotë ai, duke bërë me gisht nga një rrugë e qytetit e mbushur me kafene.

Hyseni thotë se i rastis shpesh të shohë grupe të rinjsh, që grinden në publik apo shtyhen me njëri-tjetrin.

Ai thotë se edukata familjare duhet të jetë e tillë që ata të ruajnë vetëkontrollin dhe të kuptojnë se “vrasja nuk është kurrë zgjidhje”.

“Prindërit kanë faj” edhe sipas Qëndrim Zymberit. “Shumë prej tyre i lënë fëmijët pas dore”, thotë ai.

Zymberi është kushëri i 19-vjeçarit të vrarë dhe thotë se ndihet i tmerruar.

“Secilin qytetar që ta pyesësh, ndihet kështu”, thotë ai.

Luljeta Merovci, e cila punon si mësimdhënëse në një shkollë të Vushtrrisë, e konfirmon këtë.

“Nuk duhet pritur të ndodhë diçka dhe pastaj të na hapen sytë. Kjo është pasiguri”, shprehet ajo.

Faktorët që çojnë në vrasje

Komuna e Vushtrrisë, me mbi 61.000 banorë, gjendet në pjesën verilindore të Kosovës.

Shifra konkrete se sa është shkalla e papunësisë atje nuk ka, por ajo që vërehet në të dhënat e Agjencisë së Statistikave të Kosovës është se, në mesin e 38 komunave sa ka vendi, Vushtrria është e dyta – pas Mitrovicës së Veriut – me numrin më të madh të familjeve në asistencë sociale.

Në janar, 1.080 familje nga kjo komunë përfituan nga skema e ndihmës sociale, për dallim prej komunave të tjera, ku kjo shifër ishte nën 1.000.

Për sociologët, situata ekonomike dhe sociale është në mesin e disa faktorëve që çojnë në reagime të dhunshme si vrasja.

Të tjerët përfshijnë margjinalizimin social, depresionin kolektiv, qërimin e hesapeve, xhelozinë, stresin post-traumatik…

“Shqetësues është fakti se në mjediset sociale të Kosovës po krijohet një klimë dhune, që, fatkeqësisht, rezulton me viktima”, thotë Fredi Kamberi, ligjërues i Sociologjisë në Universitetin “Fehmi Agani” në Gjakovë.

“Në kontekstin social, një shoqëri që toleron dhunën, krimin dhe problemet devijante, bëhet apriori pjesë e këtyre dukurive negative”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Parandalimi i dhunës, sipas sociologut, është përgjegjësi e të gjithëve – nga individët deri tek institucionet.

Ai rekomandon që shoqëria të jetë më aktive dhe t’i njoftojë organet e sigurisë për çdo problem.

“Nëse vazhdohet me këtë trend, do të kemi pasoja të mëdha dhe probleme të mëdha me sigurinë, të cilat mund të shndërrohen në normë sociale”, sipas Kamberit.

Të dhënat që siguroi Radio Evropa e Lirë nga Policia e Kosovës, tregojnë se numri i vrasjeve në Kosovë në vitin 2024 ishte 17, ndërsa në vitin 2023 ishte 29.

Me Ligjin për armët në Kosovë, çdo person që ka së paku 21 vjet, mund të kërkojë leje për t’u pajisur me armë.

Aplikuesi duhet të posedojë aftësi psiko-fizike dhe të kalojë testin teorik dhe atë praktik për përdorimin e armës.

Po ashtu, duhet të ketë arsye të besueshme përse ka nevojë për armë, si dhe të kaluar të pastër kriminale.

“Duhet ndërgjegjësim më i madh për armët”

Për ekspertin e sigurisë, Valdet Hoxha, numri i vrasjeve tregon se çështja e armëve është bërë alarmante dhe kërkon vëmendje maksimale nga institucionet.

Ai thekson nevojën për një qasje më gjithëpërfshirëse, duke përfshirë edhe Ministrinë e Arsimit, për t’i ndërgjegjësuar të rinjtë që në moshë të hershme për pasojat e armëve.

Sipas tij, nuk mjafton vetëm politika ndëshkimore, por duhet të ketë edhe fushata vetëdijesimi dhe amnisti për dorëzimin e armëve të paligjshme.

Në dy rastet që ndodhën në Vushtrri, nuk është ende e qartë se çfarë armësh janë përdorur.

Por, në duart e qytetarëve të Kosovës llogaritet se janë mbi 230 mijë armë pa leje.

Policia e Kosovës thotë se, në baza vjetore, konfiskon mesatarisht rreth 1.500 armë të llojeve të ndryshme pa leje.

“Situata është shumë komplekse”, thotë Hoxha, i cili, në të kaluarën, ka shërbyer si zëvendësministër i Brendshëm i Kosovës.

Sipas tij, “ndonjë formulë magjike që mund ta zgjidhë menjëherë këtë problem, nuk ka”, por serioziteti i institucioneve në trajtimin e kësaj çështjeje “duhet të jetë urgjent”.

Thirrjet dhe zotimet për masa më të rrepta e ligje më të ashpra nga institucionet e Kosovës nuk mungojnë, sidomos në momente të krizës, por ato shpesh zbehen me kalimin e kohës.

Radio Evropa e Lirë