VOAL- Pothuajse shtatë muaj pas rrëshqitjes shkatërruese të dheut të 28 majit, e cila ndër të tjera shkatërroi tri hotele në Blatten, në Lötschental (Lëçental), hoteli i përkohshëm “Momentum” hapi dyert të premten në Lauchernalp, në një lartësi prej 1,970 metrash.

Objekti, i ndërtuar në kohë rekord, ofron 64 shtretër të rinj për të kompensuar pjesërisht kapacitetin e humbur të akomodimit në rajonin alpin të Valais.

Nisësit e projektit janë pronarët e dy prej hoteleve të humbura: “Turizmi mezi priste që fshati të rindërtohej; na u desh të vepronim tani”, thanë ata gjatë konferencës për shtyp të organizuar për të shënuar përurimin e hotelit.

Ndërtesa lineare ndodhet pranë teleferikut Lauchernalp dhe në rrëzë të pistave të skive. Stacioni shikon nga fshati Wiler dhe Lugina e Lötschental. Nga ballkonet e 19 dhomave, mund të shihni rrëshqitjen e dheut që mbuloi pjesën më të madhe të Blatten. Malet imponuese, përfshirë Nesthorn-in e vogël, dominojnë pjesën tjetër të panoramës.

“Momentum” është menduar si një zgjidhje e përkohshme deri në vitin 2030. Nuk zëvendëson trashëgiminë e humbur, por përfaqëson një sinjal të fortë vitaliteti: “Është ndërtesa e parë e (ri)ndërtuar pas katastrofës, një simbol që shpall se jemi ende këtu, tërheqës dhe me vizion”, shpjegoi Matthias Fleischmann, kreu i teleferikut Lauchernalp dhe marketingut të luginës.

“Këtë verë”, i kujtoi ai gazetarit të lajmeve, “humbëm 80% të shtretërve të hotelit tonë. Ishte e qartë se duhej të krijonim shtretër të rinj sa më shpejt të ishte e mundur.”

Projekti, i cili kushtoi afërsisht 4.6 milionë franga, është rezultat i një bashkëpunimi midis dy hotelierëve (secili me nga 45% pjesëmarrje), teleferikut (10%) dhe financimit publik: një milion nga Kantoni i Valais dhe gjysmë milioni nga Swiss Mountain Aid. Shoqatat e hoteleve dhe furnizuesit gjithashtu kontribuan me donacione.

Një përpjekje kolektive, siç thekson edhe Lukas Kalbermatten, hotelier i Lauchernalp Lodge AG: “Merita nuk është e jona: u takon të gjithë zdrukthëtarëve dhe të gjithë atyre që punuan, mbrëmje dhe fundjava, për të përgatitur gjithçka. Solidariteti nuk ka të bëjë vetëm me dhënien e parave.” Vetë emri “Momentum” ngjall aftësinë për të kapur momentet pozitive dhe për të vazhduar lëvizjen pavarësisht gjithçkaje.

Rezervimet, të cilat kanë qenë të hapura për një muaj, janë të kënaqshme, megjithëse ka ende vende të disponueshme për javët e ardhshme. Hotelierët janë gati të mirëpresin mysafirët e tyre të parë në një atmosferë të shënuar nga ngjyrat tradicionale të luginës dhe pamjet e maleve ende të paprekura. ATS/RSI

Qytetarët e Republikës së Kosovës, si pasojë e mosmarrëveshjeve të partive politike për krijimin e Qeverisë dhe Parlamentit, janë të detyruar që më 28 dhjetor të këtij fundviti të dalin sërish në votime.
Secili qytetar me të drejtë vote duhet të tregojë vëmendje dhe maturi, e jo eufori, në momentin e dhënies së votës.

Zgjedhjet nuk janë ceremoni partie, as ndonjë festival i tipit “Sunny Hill”. Ato janë akt solemn, ku secili qytetar duhet të mbajë përgjegjësi për votën e tij, sepse përmes saj përcaktohet e ardhmja e vendit.

Prandaj, në dhënien e votës nuk duhet të tregoheni dorëlirë. Para se ajo të hidhet në kutinë e votimit, duhet analizuar me shumë kujdes. Sikur në të kaluarën, ashtu edhe sot, vërehet papjekuri politike e përshkuar nga interesa personale të individëve që mandatet e kaluara i kanë çuar kot, pa qenë në gjendje t’i sjellin shoqërisë ndonjë të mirë.

Të njëjtit, për të fituar vota, bëjnë një lloj lobimi të ngjashëm me lypsarinë: rendin derë më derë dhe kërkojnë votën e atyre që kurrë nuk i kanë vizituar as në raste fatkeqësish, as varfërie ekstreme, e as në raste mortesh.

Po ashtu, ushtrojnë trysni përmes propagandës pa fakte dhe pa prezantuar programe konkrete, duke u paraqitur si më të mirë se partitë rivale. Të tillët janë të interesuar vetëm për beneficionet që ua sjell pushteti, e jo për përmirësimin e pozitës së qytetarëve.

Votuesi duhet të tregojë kujdes edhe ndaj atyre që shtiren si “veteranë” të politikës. Ata, me çdo kusht, kërkojnë të rizgjidhen sërish, në mënyrë që pasuritë e tyre të paligjshme dhe të dyshimta të mbeten të paprekura.

Sikur të mos ekzistonte kjo prirje, ata do të duhej t’ua lironin vendet të rinjve që njohin katër–pesë gjuhë të huaja dhe janë ekspertë në fusha të ndryshme të teknologjisë së informacionit. Mbase kjo dikujt mund t’i duket imponim apo diktat, por shekulli i ri kërkon dije dhe përsosmëri. Riciklimi i figurave të konsumuara është papërgjegjësi dhe dështim absolut.

Duhet të privilegjohet sidomos brezi i të rinjve të lindur pas viteve ’90. Ky brez nuk mban barrën e mëkateve të tranzicionit dhe nuk është pjesë e pazareve politike për pushtet. Ky brez është shpresë për reforma rrënjësore, sepse shërbimin publik e sheh si obligim e jo si biznes personal.

Gjatë fushatave zgjedhore, partitë politike shpeshherë shfrytëzojnë figura historike, kombëtare ose publike për të krijuar ndikim emocional tek votuesit. Këto figura e kanë ndërtuar autoritetin dhe respektin e tyre në rrethana krejtësisht të ndryshme historike dhe shoqërore dhe nuk kanë asnjë lidhje me pazaret apo kalkulimet e politikës së sotme zgjedhore.

Instrumentalizimi i emrave simbolikë për qëllime elektorale është formë manipulimi, sepse tenton të zëvendësojë programet, idetë dhe përgjegjësinë politike me nostalgji dhe emocione. Demokracia nuk forcohet me huazim figurash, por me llogaridhënie, vizion dhe punë konkrete.

Fatkeqësisht, liderët partiakë po vazhdojnë me avazin e njëjtë. Në asnjë mënyrë nuk po heqin dorë nga retorika boshe dhe premtimet pa mbulesë. Premtimeve boshe u ka dalë boja; atyre u besojnë vetëm somnambulët.

Qytetari i vetëdijshëm, i cili ka vendosur të qëndrojë në Kosovë, kërkon shifra, burime dhe plane reale, jo slogane fushatash.

Votoni ata që dinë të bëjnë politikë. Aktorët e kanë skenën, këngëtarët festivalet, sportistët fushat dhe palestrat, oficerët armatën. Politika është profesion serioz me pasoja kombëtare. Popullariteti nuk e zëvendëson dijen, as fama përgjegjësinë. Qeveria dhe Parlamenti janë pasqyra jonë në sytë e botës.

Para se të shkoni te kutitë e votimit, shkoni gjakftohtë dhe të pandikuar nga të tjerët. Analizoni punën dhe frytet e kandidatit që mendoni ta votoni. Fjalët i merr era; veprat mbesin.

Mos e shisni votën për ndonjë privilegj të vogël, sepse çmimin e saj e paguan shumë shtrenjtë Kosova.

Thjesht, mos luani me votën tuaj. Ajo nuk është vetëm kryerje e një formaliteti, por ka peshë dhe vlerë të jashtëzakonshme. Nga e kaluara e afërt na kujtohet fare mirë se, kur vota relativizohej apo shpërfillej, zhgënjimi vinte shpejt.

Mos të përsëritet kjo praktikë e gabuar, sepse të fortët e prapaskenave gjithmonë e gjejnë rrugën që, përmes pazareve politike dhe zarfeve të mbyllura, t’u caktojnë qytetarëve edhe Kryeministrin, edhe Kryetarin e Parlamentit, ashtu siç ka ndodhur jo shumë larg.

ARIF EJUPI

VOAL- Antonio Laccabue (i njohur nga të gjithë si Ligabue) lindi më 18 dhjetor 1899 në Zyrih, Zvicër, i biri i Elisabetta Costa, një grua me origjinë nga Belluno, dhe Bonfiglio Laccabue, një burrë me origjinë Emiliane (por identiteti i babait nuk është konstatuar me siguri). I besuar, në shtator 1900, një çifti zviceran, Elise Hanselmann dhe Johannes Valentin Goebel, ai humbi nënën e tij Elisabetta më 1913, kur helmimi nga ushqimi vrau gjithashtu tre nga vëllezërit e tij (Antonio, megjithatë, e konsideroi babain e tij përgjegjës për vdekjen e Elisabetta, deri në ndryshimin e mbiemrit në Ligabue pikërisht për shkak të urrejtjes që ndjente ndaj prindit të tij).

Vitet 1920. Gra e burra me kostume kombëtare, nga jugu në veri, në pazare, qytete, fshatra, hipur mbi kalë, me barrë në shpinë, duke mbushur ujë, me armë në krah e plis, qeleshe a shami mbi kokë, me xhubletë, fustanellë, shajak, opinga, çitjane e jelekë. Një punëtori me studentë të arteve dhe dizajnit është mbajtur mbi fotografitë e viteve 1920 të antropologut zviceran Eugene Pittard.

Ndërsa imazhet shfaqin shqiptarët e zonave rurale dhe urbane të 100 viteve me parë pedagogë të arteve, sollën në vëmendje aspekte antropologjike, kulturore dhe sociale të imazheve, duke ritheksuar vlerat që ruajnë imazhet krejt të panjohura, derisa Ambasada e Zvicrës në Tiranë, solli koleksionin e rrallë nga Gjeneva në Shqipëri.

Pedagogia Orestia Kapidani u ndal në disa prej përjetimeve dhe përshtypjeve që merr shikuesi.

Një material filmik tregoi imazhet e Pittard dhe një vështrim të studiuesve që kanë hulumtuar punën e tij në Shqipëri. Ndërsa fotografitë tashmë janë ekspozuar pranë piramidës, ambasadorja Ruth Huber, studiuesi Luan Rama dhe kuratori Elton Koritari, vlerësuan humanizmin, diplomacinë dhe avokatinë që Pittard bëri për Shqipërinë në vitet e vështira 1920. bw

.
Certifikimi i Listës Serbe nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve për Zgjedhjet Parlamentare të 28 dhjetorit ka rikthyer në qendër të debatit publik një çështje thelbësore për funksionimin dhe legjitimitetin e institucioneve të Republikës së Kosovës: kapacitetin e shtetit për të vepruar si autoritet sovran dhe i pavarur nga presionet e jashtme dhe nga grupet politike që historikisht kanë minuar rendin demokratik.

Ky certifikim, në vetvete një akt administrativ, në realitet përfaqëson një proces të ngarkuar politikisht, i cili ekspozon brishtësinë institucionale të vendit dhe shpërfilljen e dëmeve serioze që Lista Serbe i ka shkaktuar Kosovës , përherë e sidomos gjatë dekadës së fundit.

Për të kuptuar domethënien e këtij vendimi, duhet të rikthehemi dhe t’i përmbledhim dëmet strukturore që ky subjekt, i dirigjuar nga Beogradi, i ka prodhuar në:
rendin juridik-kushtetues,
funksionimin e Kuvendit,
sigurinë e brendshme,
integritetin territorial,
integrimin e komunitetit serb,
ekonominë, përmes kontrabandës dhe krimit të organizuar.

Një analizë e thelluar tregon se Lista Serbe ka funksionuar jo si një parti politike brenda sistemit demokratik të Kosovës, por si mjet i një strategjie shtetërore të Serbisë, për të mbajtur nën kontroll veriun e vendit dhe për të dobësuar kapacitetin e institucioneve të republikës së Kosovës.

Në vend të përfaqësimit të komunitetit serb në kuadër të rendit kushtetues të Kosovës, Lista Serbe ka ushtruar një funksion bllokues. Duke i përdorur 10 ulëset e garantuara (dhe shpesh duke u bërë faktor përcaktues në krijimin e shumicave parlamentare), ky subjekt ka ndërtuar një praktikë sistematike të:
bojkotimit të seancave,
çrregullimit të kuorumit,
pengimit të votimeve kyçe,
kushtëzimit të vendimeve qeveritare.

Kuvendi i Kosovës, si organi më i lartë përfaqësues dhe legjislativ, shpesh është gjetur në pozitë të bllokuar, jo për arsye procedurale të brendshme, por për shkak të ndërhyrjeve të Beogradit, të cilat Lista Serbe i ka zbatuar pa hezitim.

Kjo përbën cenim të parimit të sovranitetit të brendshëm parlamentar, sipas të cilit asnjë fuqi e jashtme nuk mund të diktojë funksionimin e një organi të zgjedhur nga qytetarët.

Një nga aspektet më shqetësuese të rolit të Listës Serbe është identifikimi i saj me figura të implikuara në krime lufte dhe aktivitete kriminale. Milan Radoiçiq, operator i strukturave paraushtarake serbe dhe i dyshuar për krime në qytetin e Gjakovës gjatë luftës së viteve 1998-1999.

Radojçiq për shumë vite ka qenë figurë dominante politike e këtij subjekti.

Nën drejtimin e tij, Lista Serbe nuk ka përfaqësuar interesat e qytetarëve serbë, por ka:
fuqizuar strukturat ilegale të sigurisë në veri,
kultivuar klimë frike ndaj serbëve që kërkonin integrim në institucionet e Kosovës,
sabotuar proceset demokratike,
dhe mbrojtur rrjetet kriminale të kontrabandës.

Ky fenomen është i paprecedent në Evropën bashkëkohore: një subjekt i certifikuar për zgjedhje parlamentare ka qenë i lidhur (hapur) me aktivitete terroriste, përfshirë sulmin e armatosur në Banjskë më 2023, ku u vra polici i Kosovës, Afrim Bunjaku, një ngjarje që përbën cenim të rëndë të rendit kushtetues dhe sigurisë së shtetit.

Dëmet që Lista Serbe i ka shkaktuar Kosovës nuk janë vetëm politike: ato janë të prekshme dhe të dhimbshme.

Në vitin 2011, gjatë orëve të tensionuara në veri, u vra polic tjetër i Kosovës, Enver Zyberi, një incident i lidhur me strukturat ilegale që Lista Serbe i ka mbrojtur publikisht.

Në vitin 2023, me sulmin në Banjskë, u konfirmua qartazi karakteri paraushtarak i rrjeteve të lidhura me këtë subjekt.

Asnjë parti politike demokratike nuk mund të ruajë statusin e saj ligjor kur mbështet, arsyeton ose bashkëpunon me struktura të dhunshme që:
vrasin zyrtarë shtetërorë,
shpallin “zona të ndaluara” për Policinë e Kosovës,
krijojnë barrikada,
e trajtojnë territorin e Kosovës si zonë të kontestuar.

Kjo e bën Listën Serbe subjekt të përgjegjësisë juridike dhe morale, jo thjesht aktor opozitar.

Lista Serbe ka qenë hallka kryesore e integrimit të strukturave kriminale në veriun e Kosovës. Përmes rrjeteve të kontrabandës, që përfshijnë:
mallra pa doganë,
derivate,
cigare,
mallra të luksit,
dhe në disa raste armë,
është krijuar një ekonomi paralele që jo vetëm e dëmton buxhetin e Kosovës, por largon perspektivën e stabilitetit ekonomik të rajonit.

Në disa raste, këto rrjete kanë bashkëpunuar edhe me grupe të caktuara shqiptare, duke treguar se kur bëhet fjalë për fitime të paligjshme, etnia pushon së qeni barrierë, ndërsa sovraniteti i shtetit bëhet viktimë.
Ky është një dimension që shpesh është anashkaluar nga bashkësia ndërkombëtare, e cila ka preferuar ta trajtojë veriun si zonë të ngrirë, në vend ta shohë si epiqendër të ekonomisë së zezë në Ballkan.

Bojkotimet e organizuara nga Lista Serbe kanë synuar krijimin e vakumit institucional dhe delegjitimimin e autoritetit të Republikës së Kosovës.

Dorëheqjet masive të:
policëve,
gjyqtarëve,
prokurorëve,
zyrtarëve komunalë,
janë përdorur si mjet presioni politik, i cili krijon jo vetëm kriza funksionale, por edhe perceptim ndërkombëtar të “paqëndrueshmërisë” së Kosovës.

Ky është një mekanizëm i sofistikuar për të dëmtuar shtetin, duke krijuar situata që Serbia i përdor më pas si argument në tryezat diplomatike.

Përmes Listës Serbe, Serbia ka ruajtur kontroll të drejtpërdrejtë mbi:
proceset zgjedhore në komunat me shumicë serbe,
sistemin e arsimit,
shëndetësinë paralele,
financimin ilegal të grupeve lokale,
dhe presionin psikologjik ndaj qytetarëve serbë që duan integrim.

Kjo ka krijuar një realitet të dyfishtë: Kosova formalisht është shtet sovran, por në veri zbatimi i këtij sovraniteti është i kufizuar nga ndërhyrjet e Beogradit përmes Listës Serbe.

Certifikimi i Listës Serbe nga KQZ-ja nuk mund të trajtohet si procedurë teknike. Është një vendim që i jep legjitimitet një subjekti i cili:
ka sabotuar funksionimin e institucioneve,
ka ushqyer paralelizma shtetërore,
ka bashkëpunuar me struktura të dhunshme,
ka qenë i lidhur me vrasje të zyrtarëve të shtetit,
ka prodhuar destablizim të vazhdueshëm,
dhe ka minuar integrimin e komunitetit serb në rendin juridik të Kosovës.

Në çdo shtet demokratik, një subjekt me këtë histori do të ishte objekt hetimi dhe ndëshkimi institucional, jo certifikimi.

Prandaj ky vendim nuk flet për fuqinë e Listës Serbe, por për dobësinë e shtetit të Kosovës përballë presionit ndërkombëtar dhe mungesës së vetëbesimit institucional.

Kosova nuk ka nevojë për stabilitet të rremë; ka nevojë për institucione të forta, të pavarura dhe të afta ta mbrojnë rendin kushtetues. Ky moment është një kujtesë se sovraniteti nuk humbet vetëm me invazion, por edhe me tolerimin e atyre që e minojnë çdo ditë nga brenda.

ARIF EJUPI

Në mbrëmjen e organizuar për ekspozitën “Sanxhaku – Histori e dhimbjes kombëtare”, tri studente shqiptare nga Gjeneva sollën një frymë të re angazhimi dhe ndërgjegjësimi kulturor në komunitetin shqiptar në Zvicër. Të bashkuara në shoqatën “Studentet Shqiptarë në Gjenevë”, ato përfaqësojnë një brez që e njeh dhe e rikthen historinë në vëmendje për forcimin e identitetit dhe solidaritetit kombëtar.

Në bashkëpunim me shoqatat “Komunitetin Shqiptar në Gjenevë” dhe “Kosova për Sanxhakun”, Elda Gashi, Fatjeta Ramadani dhe Elsa Ramiqi dëshmuan se studentët shqiptarë në diasporë janë aktorë aktivë kulturorë e shoqërorë. Angazhimi i tyre tregoi pjekuri, përgjegjësi dhe përkushtim ndaj kujtesës historike.

Në vijim, sjellim intervistat që zhvilluam me këto studente, të cilat ndajnë përjetimet dhe reflektimet e tyre mbi ekspozitën dhe rolin e tyre në komunitet.

Bashkëbisedim me Elda Gashin.

Elda Gashi: Ta ruajmë historinë tonë, edhe atëherë kur ajo është e dhimbshme

Ju lutem prezantoheni!

EG: Unë quhem Elda Gashi, jam me origjinë nga Prishtina në Kosovë. Kam lindur në Gjenevë, Zvicër, ku aktualisht po ndjek studimet e mia. Jam në vitin e fundit të Bachelor-it në Shkencat e Edukimit dhe për master jam e interesuar të vazhdoj studimet në Fakultetin e Teknologjisë dhe Informatikës në Edukim, si dhe në Kriminologji.

NM : Elda, mbrëmë patët një bashkë organizim të rëndësishëm me “Komuniteti Shqiptar” dhe “Kosova për Sanxhakun”. Si lindi ideja për t’u bërë pjesë e këtij aktiviteti?

EG: Shoqata jonë studentore bashkëpunon shpesh me shoqatën “Komuniteti Shqiptar i Gjenevës”, qoftë për organizimin e festave të pavarësisë, qoftë për konferenca të rëndësishme. Kishim diskutuar prej kohësh me ta për të organizuar këtë konferencë, pasi e konsideronim temën shumë të rëndësishme dhe interesante.

NM : Çfarë domethënie ka për ju personalisht përfshirja e shoqatës “Studentet shqiptar në Gjenevë” në një ekspozitë historike dhe kombëtare të kësaj natyre?

EG:  Për mua personalisht, përfshirja e shoqatës “Studentet shqiptarë në Gjenevë” në një ekspozitë të tillë ka domethënie të veçantë, sepse dëshmon se brezi i ri shqiptar në diasporë është i vetëdijshëm për historinë dhe përgjegjësinë kombëtare. Është një mënyrë për të ruajtur kujtesën kolektive, për të forcuar identitetin dhe për ta kthyer angazhimin studentor në veprim kulturor me vlerë shoqërore.

NM : Pse mendoni se është e rëndësishme që studentët të marrin pjesë aktive në evente që lidhen me ruajtjen e kujtesës dhe identitetit shqiptar

EG: Është po ashtu e rëndësishme që studentët të marrin pjesë në aktivitete të tilla, sepse ne jemi brezi i ri dhe kemi nevojë të informohemi për këto çështje, në mënyrë që më pas t’i transmetojmë brezave të ardhshëm. Për më tepër, njohuritë tona mbi këtë temë ishin të kufizuara, prandaj pjesëmarrja në këtë konferencë ishte shumë e dobishme.

NM: Si u prit aktiviteti nga studentët e shoqatës ?

EG: Aktiviteti u prit shumë pozitivisht nga studentët e shoqatës. Ata treguan interes të madh, angazhim dhe ndjeshmëri ndaj temës, duke e përjetuar ekspozitën jo vetëm si ngjarje kulturore, por edhe si një moment reflektimi dhe ndërgjegjësimi për historinë dhe identitetin kombëtar.

NM: Cilat sfida keni hasur në organizimin e këtij eventi dhe si i keni menaxhuar në kuadër të ekipit tuaj studentor?

EG: Sfida kryesore lidhej me koordinimin e kohës, përgjegjësive dhe burimeve, duke qenë se të gjithë jemi studentë me angazhime akademike. Përmes bashkëpunimit të ngushtë, komunikimit të vazhdueshëm dhe ndarjes së qartë të detyrave brenda ekipit, arritëm t’i menaxhojmë me sukses këto sfida dhe ta realizojmë aktivitetin në frymë bashkëpunimi e përkushtimi.

NM : Cili ishte momenti më i veçantë për ju gjatë mbrëmjes së ekspozitës?

EG: Momenti që më la përshtypje më të madhe ishte kur profesori na tregoi videon e një gruaje shqiptare që shpjegonte se ishte detyruar t’u fliste fëmijëve të saj në bëshnjakeshit në vend të shqipes, në mënyrë që ata të mund të integroheshin më mirë në shoqëri.

NM: Sa i rëndësishëm është bashkëpunimi ndër shoqatash dhe çfarë mund të sjellë ky model për komunitetin shqiptar në Gjenevë?

EG: Bashkëpunimi ndër shoqatash është shumë i rëndësishëm, sepse forcon unitetin, rrit ndikimin e aktiviteteve dhe krijon ura besimi brenda komunitetit. Ky model sjell më shumë organizim, përfshirje dhe qëndrueshmëri, duke e bërë komunitetin shqiptar në Gjenevë më aktiv, më të bashkuar dhe më të dukshëm në jetën kulturore e shoqërore.

NM : Cilat janë projektet e afërta të shoqatës që drejtoni dhe a mendoni të vazhdoni me aktivitete që sjellin në fokus historia dhe kultura shqiptare?

EG ; Aktualisht jemi duke diskutuar disa projekte, të cilat synojmë t’i finalizojmë para se t’i bëjmë publike në rrjetet tona sociale. Ndër to përfshihet organizimi i një feste me rastin e Pavarësisë së Kosovës, si dhe prezantimi i një eventi me karakter historik dhe kulturor.

NM: Çfarë mesazhi do t’u jepnit studentëve shqiptarë pas këtij aktiviteti që sjell në vëmendje një pjesë të dhimbshme, por të rëndësishme të historisë sonë kombëtare?

EG : Mesazhi im për studentët shqiptarë është që ta njohin dhe ta ruajmë historinë tonë, edhe atëherë kur ajo është e dhimbshme, sepse vetëm përmes kujtesës ndërtohet identiteti dhe forcohet vetëdija kombëtare. Angazhimi, solidariteti dhe pjesëmarrja aktive në aktivitete kulturore e historike janë mënyra më e mirë për ta mbajtur gjallë trashëgiminë tonë dhe për ta përcjellë atë me dinjitet te brezat që vijnë.

Bashkëbisedim  me Fatjeta Ramadani – Studente e angazhuar

Fatjeta Ramadani: Dashuri dhe revoltë nëse keni ndaj heshtjes dhe padrejtësisë që iu është bërë popullit shqiptar, mos hezitoni

1. NM. Kush është Fatjeta Ramadani ?

FR: Jam nga komuna e Ferizajt, fshati Softaj, e lindur në Kosovë. Në Francë jetoj që nga viti 2013. Studimet e larta i kam kryer në Gjenevë, Zvicër, bachelor në Marrëdhënie Ndërkombëtare me specializim në Politikë dhe Histori, ndërsa masterin po e ndjek në të njëjtin fakultet në Studime Europiane. Aktualisht punoj me popullatën migrante.

NM: Fatjeta, si e përjetuat personalisht ekspozitën “Sanxhaku – Histori e dhimbjes kombëtare”?

Çështja e Sanxhakut, ashtu si shumë çështje të tjera që prekin popullin shqiptar, nuk kam si ta përjetoj ndryshe veçse me shumë trishtim. Bëhet fjalë për një histori të gjatë shtypjeje dhe përpjekjesh për asimilim, të ushtruara nga regjime të ndryshme që kanë nënshtruar shqiptarët ndër shekuj. Nga ndikimi shumëvjeçar i Perandorisë Osmane, te politikat represive të Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene dhe më pas të Mbretërisë së Jugosllavisë, deri te masat e ashpra të Jugosllavisë Socialiste nën Titon dhe regjimeve nacionaliste serbe të shekullit XX, shqiptarët janë përballur vazhdimisht me mohimin e identitetit të tyre kombëtar, shpërngulje të detyruar dhe presione të ndryshme kulturore e politike. Kjo trashëgimi e dhimbshme e bën çështjen e Sanxhakut jo vetëm historike, por edhe thellësisht emocionale për këdo që e ndjen veten pjesë të kombit shqiptar.

NM:A kishte ndonjë element të ekspozitës që ju tronditi ose ju bëri të reflektoni më thellë?

FR: FR: Ajo që më tronditi më shumë ishte vetë njeriu dhe aftësia e tij për të shkuar deri në shkatërrim për pushtet dhe urrejtje ndaj tjetrit. Ekspozita më bëri të reflektoj mbi padrejtësitë historike, mbi dhunën ndaj atyre që janë ndryshe dhe mbi asimilimin si mjet shtypjeje. Sanxhaku është një nga plagët tona historike, dëshmi e vuajtjeve dhe e politikave shtypëse ndaj shqiptarëve. Përmes fotografisë, kjo ekspozitë zgjon ndërgjegjen kolektive dhe ndihmon në ruajtjen e kujtesës historike, në mënyrë që këto padrejtësi të mos përsëriten më.

NM: Sipas jush, pse është e rëndësishme që rinia studentore shqiptare të marrë pjesë në aktivitete të tilla me karakter historik?

FR: FR: Pjesëmarrja e rinisë studentore në aktivitete historike është thelbësore, sepse pikërisht të rinjtë përfaqësojnë forcën e rezistencës, energjinë dhe guximin për të sfiduar padrejtësitë dhe narrativat e shtrembëruara. Njohja e historisë nuk është vetëm rikthim te e shkuara, por mënyrë për të kuptuar të tashmen dhe për të mbrojtur të vërtetën historike. Nëse ne nuk e njohim dhe nuk e tregojmë vetë historinë tonë, të tjerët do ta bëjnë në vendin tonë. Prandaj, është përgjegjësi e brezit të ri që ta ruajë, ta studiojë dhe ta përcjellë historinë shqiptare me integritet, ashtu siç theksonte edhe Ukshin Hoti: “Historia e shqiptarëve nuk duhet bërë nga të tjerët, por duhet njohur nga të tjerët.”

NM: Çfarë ndikimi mendoni se kanë këto evente në forcimin e identitetit dhe ndërgjegjes kombëtare te të rinjtë?

FR: Eventet me karakter historik kanë një ndikim jashtëzakonisht të rëndësishëm në forcimin e identitetit dhe ndërgjegjes kombëtare te të rinjtë, sepse ato krijojnë një lidhje të drejtpërdrejtë mes brezave dhe rrënjëve të tyre. Në një kohë kur globalizimi shpesh rrezikon të zbehë identitetet e vogla kombëtare, këto aktivitete shërbejnë si hapësira ku ringjallet kujtesa historike dhe ku të rinjtë njihen me sakrificat, vuajtjet dhe fitoret që kanë formësuar ekzistencën e popullit shqiptar. Përmes fotografisë, dëshmive, diskutimeve dhe prezantimeve, ata kuptojnë se identiteti nuk është i dhënë, por i ruajtur dhe i përpunuar gjatë shekujve.

Për të rinjtë, pjesëmarrja në këto evente është një proces reflektimi, por edhe fuqizimi. Ajo u mëson se historia nuk është thjesht e kaluar, por mjet për të lexuar të tashmen dhe për të ndërtuar të ardhmen. Duke njohur të kaluarën, ata zhvillojnë një ndjenjë përkatësie dhe përgjegjësie ndaj komunitetit dhe kulturës së tyre. Këto evente i ndihmojnë të shohin veten si pjesë e një historie më të madhe, duke forcuar vetëvlerësimin dhe vetëdijen kombëtare

NM: Si u përfshitë në aktivitetet e shoqatës “Studentet Shqiptarë në Gjenevë” dhe çfarë ju motivon të vazhdoni kontributin tuaj?

FR: Në vitin 2023 u përfshiva në aktivitetet e shoqatës fillimisht nga kureshtja, e cila u shndërrua shpejt në angazhim të qëllimshëm. Gjuha, letërsia dhe historia shqiptare kanë qenë gjithmonë pasioni im, dhe përfshirjen në shoqatë e pashë si një mundësi për të dhënë kontributin tim dhe për të ndarë përvojën me studentë të tjerë.

Ajo që më motivon të vazhdoj është energjia dhe dëshira e studentëve për të mësuar, krijuar dhe bashkëpunuar. Ndërtimi i këtij komuniteti, respekti i ndërsjellë dhe përvojat kulturore të përbashkëta më japin ndjenjën e misionit për të kontribuar, për të mbështetur dhe për të frymëzuar brezat që vijnë.

NM: Cili është roli juaj brenda shoqatës dhe çfarë dëshironi të sillni si vlerë të shtuar për studentët?

FR: FR: Aktualisht jam anëtare e shoqatës së studentëve shqiptarë në Universitetin e Gjenevës, ndërsa më parë kam pasur nderin ta drejtoj shoqatën për një vit e gjysmë. Gjatë këtij angazhimi, motivimi im ka qenë i lidhur ngushtë me dëshirën për të trajtuar tema që prekin komunitetin tonë, për të promovuar gjuhën dhe kulturën shqiptare dhe për të krijuar hapësira bashkëpunimi mes studentëve.

Vlera që dua të sjell është forcimi i solidaritetit dhe ndërtimi i një komuniteti të bashkuar, ku çdo student ndihet i përfaqësuar dhe i vlerësuar. Shumëllojshmëria e përvojave dhe prejardhjeve tona është pasuri, dhe pikërisht kjo energji rinore dhe frymë bashkimi më motivon të vazhdoj kontributin tim për një shoqatë me zë, vizion dhe identitet të fortë shqiptar.

NM: Çfarë fiton një studente nga pjesëmarrja aktive në jetën e komunitetit dhe kulturën shqiptare në mërgatë?

FR: Pjesëmarrja aktive në jetën e komunitetit dhe kulturën shqiptare në mërgatë i lejon atij apo asaj të lidhet me rrënjët e tij, të ruajë gjuhën dhe traditat, dhe të zhvillojë një vetëdije më të thellë kombëtare. Ajo forcon aftësitë personale dhe profesionale përmes organizimit të ngjarjeve dhe bashkëpunimit me të tjerët, ndërsa nxit respektin, solidaritetin dhe përgjegjësinë qytetare. Në këtë mënyrë, studenti/ja bëhet pjesë e ruajtjes dhe promovimit të identitetit shqiptar jashtë vendit.

NM: Çfarë mesazhi do u jepnit studentëve që hezitojnë të bashkohen në aktivitete të tilla?

Pak dashuri dhe revoltë nëse keni ndaj heshtjes dhe padrejtësisë që iu është bërë popullit shqiptar, mos hezitoni. Ne jemi e ardhmja dhe forca e vendit tonë.

*********

Interviste me Elsa Ramiqi

Faleminderit

Nexhmije Mehmetaj

Ambasadorja zvicerane në Holandë, Corinne Cicéron Bühler, nënshkroi marrëveshjen në emër të Konfederatës

VOAL- Komisioni Ndërkombëtar për Dëmet e Luftës për Ukrainën është themeluar: konventa themeluese, e promovuar nga Këshilli i Evropës, u miratua sot (e martë) në Hagë. Organi i ri do të përcaktojë sasinë e dëmeve të shkaktuara nga pushtimi rus dhe do të shqyrtojë kërkesat për kompensim bazuar në regjistrin e dëmeve të krijuar në maj 2023, i cili tashmë përmban mbi 86,000 raporte, që arrijnë në qindra miliarda euro, të lidhura me bombardimet ruse, shkeljet e të drejtave të njeriut dhe krimet e luftës të kryera që nga fillimi i pushtimit në shkurt 2022.

Organizata do të bëhet funksionale pas të paktën 25 ratifikimeve, një proces që mund të zgjasë rreth një vit. Fondi i kompensimit do të krijohet në vitin 2026 dhe gjithashtu mund të financohet me asetet e ngrira ruse.

Marrëveshja u miratua në prani, ndër të tjera, të Presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky, Kryeministrit holandez Dick Schoof dhe Sekretarit të Përgjithshëm të Këshillit të Evropës (dhe ish-Këshilltarit Federal) Alain Berset. “Ky është një hap historik,” tha Berset.

Ambasadorja zvicerane: “E drejta ndërkombëtare është e qartë: kushdo që e shkel atë duhet të kompensojë për dëmin e shkaktuar.”

Ambasadorja zvicerane në Holandë, Corinne Cicéron Bühler, nënshkroi marrëveshjen në emër të Konfederatës. E drejta ndërkombëtare është e qartë: kushdo që e shkel atë duhet të kompensojë për dëmin e shkaktuar, theksoi ajo në fjalimin e saj. Kjo është edhe më e vërtetë në dritën e akteve të rënda të kryera nga Rusia në Ukrainë.

Këshilli Federal miratoi nënshkrimin të premten, shkroi Departamenti Federal i Punëve të Jashtme në një deklaratë të martën. Në një fazë të dytë, Zvicra do të vendosë nëse do t’i bashkohet zyrtarisht marrëveshjes dhe do ta ratifikojë atë.

Sipas Bankës Botërore, rindërtimi i Ukrainës do të kërkojë 524 miliardë dollarë (416 miliardë CHF), gati tre herë më shumë se PBB-ja e vendit në vitin 2024. Ky vlerësim do të rritet, pasi nuk përfshin dëmet në vitin 2025, një vit i shënuar nga një intensifikim i sulmeve ruse ndaj shërbimeve publike, transportit dhe infrastrukturës civile. ATS/RSI

Limitet e tavanit të shpenzimeve, raporton Sonntagszeitung, lejojnë vetëm 24 avionë luftarakë.

VOAL- Në skenarin më realist, ushtria do të jetë në gjendje të blejë vetëm 24 avionë luftarakë F-35A, në vend të 36 të planifikuar fillimisht. Ky është llogaritja e Sonntagszeitung, e cila sugjeron se problemet qëndrojnë në shërbimet e shumta shtesë të përfshira në kufirin e shpenzimeve prej 6 miliardë frangash.

Vetëm avionët, vëren gazeta e së dielës, korrespondojnë me kosto të vlerësuara prej 3.8 miliardë frangash. Megjithatë, kostot shtesë të vlerësuara në 1.3 miliardë franga kanë të bëjnë vetëm me avionët, duke përjashtuar komponentë të tillë si municionet, pjesët rezervë dhe mirëmbajtja, shpjegoi Zyra Federale për Armatime (armasuisse).

Për të qëndruar brenda kufirit të buxhetit, burimet e disponueshme do të ishin të mjaftueshme vetëm për 24 avionë luftarakë. Qeveria njoftoi vendimin e saj për të blerë numrin maksimal të mundshëm të avionëve brenda buxhetit prej 6 miliardë frangash të premten e kaluar. ATS/RSI

Që nga data 8 shtator i këtij viti, në Burgun e Beogradit po mbahet padrejtësisht Hazir Haziri, i njohur nga të gjithë llapjanët si Zogu. Ai akuzohet kinse për vrasjen e një qytetari serb në Podujevë gjatë vitit 1999.

Mirëpo, këto dyshime të ngritura pas 25 vitesh janë rrëzuar plotësisht nga deklarata e vetë bashkëshortes së serbit të vrarë, e cila ka mohuar çdo lidhje të Hazirit me ngjarjen.

Megjithatë, pavarësisht kësaj dëshmie thelbësore dhe mungesës totale të provave, Hazir Haziri, tashmë 77-vjeçar dhe me gjendje të rënduar shëndetësore, vazhdon të mbahet në paraburgim, me arsyetimin absurd se “duhet kontrolluar celulari i tij”.

Është e pakuptimtë se si është bërë arrestimi i tij, kur dihet se Haziri ka kaluar disa herë përmes territorit të Serbisë para se të ndodhte ndalimi i fundit, pa qenë asnjëherë i kërkuar apo i dyshuar.

Kushdo që e njeh e di mirë se Hazir Haziri është njeri i qetë, i sjellshëm dhe paqësor. Këtë e dëshmojnë dhjetëra ish-nxënës dhe kolegë të tij, sepse ai për dekada punoi me nder si mësues dhe arsimtar në shkollat e Llapit.

Arrestimi i tij ka shkaktuar indinjatë dhe revoltë të madhe, sidomos për faktin se Haziri ishte pjesë e nismave paqësore dhe kurrë ndonjëherë i përfshirë në radikalizëm apo dhunë.

Ky rast, fatkeqësisht, po shfrytëzohet në një klimë ku raportet Kosovë–Serbi mbeten të ngrira dhe ku mungon çdo mekanizëm funksional komunikimi ndërmjet institucioneve të të dyja vendeve.

Për një të moshuar, të sëmurë dhe të pafajshëm, situata po rrezikon të kthehet në tragjedi. Prandaj, ndërhyrja e menjëhershme e Bashkësisë Ndërkombëtare, përfshirë mekanizmat e saj për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, është e domosdoshme.

Po ashtu, Kryqi i Kuq Ndërkombëtar në Gjenevë duhet të angazhohet pa vonesë për të monitoruar gjendjen e tij dhe për të garantuar trajtim human dhe të drejtë.

Rasti i Hazir Hazirit – i cili po mbahet gati katër muaj në burg pa prova, është një sinjal i rrezikshëm dhe një paralajmërim i qartë se Serbia, edhe në shekullin XXI, vazhdon të luajë rolin e xhandarit të Ballkanit, duke instrumentalizuar drejtësinë për motive politike.

Liria e tij është jo vetëm çështje individuale, por një test për drejtësinë, për humanizmin dhe për seriozitetin e institucioneve ndërkombëtare në mbrojtjen e të drejtave të njeriut.

ARIF EJUPI
*P.S. Autori është anëtar shumëvjeçar i KMDLNJ dhe pjesëmarrës i kësaj organizate joqeveritare në nënkomisionet për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut në OKB, me seli në Gjenevë.

Mezi pres të kthehem në Melbourne, ku gjithmonë kam marrë kaq shumë dashuri nga tifozët australianë.

Roger Federer

Rod Laver Arena i ka treguar gjithmonë atij një dashuri të tillë

VOAL- Roger Federer do të kthehet në Australian Open, edhe nëse vetëm për një natë. Kampioni zviceran do të jetë ndër yjet e ceremonisë së re të hapjes së Australian Open 2026, e planifikuar për të shtunën, më 17 janar, në prag të turneut. Ai do të dalë në fushë për një ndeshje miqësore përkrah tre ish-numrave të parë të botës: Andre Agassi, Pat Rafter dhe Lleyton Hewitt. Një kampion gjashtë herë në Melbourne, Federer e ka quajtur prej kohësh Australian Open “Happy Slam”-in e tij dhe kujton me dashuri emocionet që përjetoi në Rod Laver Arena, nga triumfi i tij në vitin 2017 deri në mbrojtjen e titullit vitin pasardhës, “një nga shumë ëndrrat e bëra realitet”. RSI

Kjo ka për qëllim ta bëjë zhurmën rrugore të shmangshme – Do të ishte një mjet për ndërgjegjësim, jo ​​për presion.

Matësi i zhurmës, një fushatë për të rritur ndërgjegjësimin midis shoferëve në lidhje me ndikimin e zhurmës së tyre gjatë drejtimit të automjeteve.

VOAL- Për të zvogëluar zhurmën e trafikut, Këshilli Federal po vlerëson përdorimin e të ashtuquajturve “matës zhurme”, pajisje që matin zhurmën e automjeteve dhe e shfaqin atë në një ekran rrugor. Propozimi del nga një raport që Qeveria e pranoi sot, si pjesë e qëllimit të kufizimit të zhurmës rrugore të shmangshme.

Pas përditësimit të rregulloreve të zhurmës në tetor 2024, Departamenti i Mbrojtjes së Mjedisit dhe Teknologjisë studioi zgjidhje të ndryshme, duke hedhur poshtë ato që përfshinin gjoba: “Zbulimi i zhurmës është shumë më kompleks sesa matja e shpejtësisë”, shpjegon qeveria, duke përmendur çështje kritike si shiu, rrugët e lagura dhe zhurma e ambientit.

Për më tepër, mungon treguesi i zhurmës anës rrugëve dhe limitet e zhurmës të përcaktuara ligjërisht. Për këtë arsye, raporti rekomandon “matësit e zhurmës” si një mjet për rritjen e ndërgjegjësimit, jo për presion. ATS/RSI