Gjin Strati, një kont me pasuri të pamasë asaj ane të viseve të Arbërit, nuk kishte fëmijë, megjithëse kishte pesë vite martuar. Nusja e tij, me një emër zogu, Tanusha, thoshin se ishte më e bukura e atyre zotërimeve arbërore. T’i prisje kokën. Rritur në derë të madhe. Askush nuk e dinte kush e kishte fajin që ende nuk po e ngjiznin dot një fëmijë, ndërsa pasuria e tyre po shtohej e begatohej çdo vit nga tregtia me Kostandinopojën, nga njëra anë dhe jo më pak me ishujt jonianë, Korfuzin dhe Venedikun.
Pjesë e Arbërisë venedikase, zotërimet e tij si prijës vendor, për një kohë të gjatë mbanin lidhje me botën e Venedikut për tregtinë dhe zhvillimet e tjera jetësore. Tregtia me mallrat veneciane të përtej detit i bënë tre vëllezërit Strati ndër më të kamurit e më të mëdhenjtë e nahijes. Ajo shtrihej përgjatë luginës që niste prej shpateve malore me kanione të Lunxhit e të malësisë së Pindit deri tej në horizont. Lumi Vjosa e përshkonte këtë hapësirë të pamatë derisa tretej në det, përtej maleve e kodrave të buta, aty ku fusha bëhet një me blunë e paanë të ujërave detarë, që flenë bashkë me ujërat që sjell lumi.
Sarajet e Stratëve dukeshin që përtej në luginën e ngushtë pranë brigjeve të lumit, vetëm një vrap kali i ndante nga kullotat e pyjet e begata përreth.
***
1.
Por Gjin Stratin ende zoti nuk po e bekonte me një djalë. Fëmija i palindur i Gjinit ishte veçse një gëzim i munguar, i ankthshëm dhe i ngrirë, që rëndonte përherë e më tepër jo vetëm mbi dhomat dhe sallonet e pritjeve, po edhe mbi vetë gurët e gdhendur të qemerëve të konakëve të Stratit.
Përkundër Gjinit, i vëllai, Lekë Strati, katër vite më i madh, kishte dy djem e një vashë, ndërsa vëllai tjetër më i vogël, Rinushi, në pak më shumë se një vit martuar me Vitorinë, kishte një djalë. Domethënë një trashëgimtar.
“Ç’është kjo padrejtësi, o Zot?”, thoshte shpesh me vete Gjin Strati. Për shumë kohë Tanusha nuk e dha veten para tij. Por ajo lutej sa herë mbetej vetëm: “Oh, Zot i madh!”. Lutej edhe kur zhvishej për t’u kredhur në banjën me ujë të ngrohtë, ngjitur me dhomën e madhe të gjumit. Pastaj këqyrte me trishtim hiret e saj para një pasqyre të madhe, sjellë nga Venediku, duke prekur ijet dhe gjinjtë ende të fortë dhe psherëtinte.
“O Zot, mbille farën e tim zoti në trupin tim, që të çelë lulen e shumëpritur! Bëmë pjellore, o Zot i madh, të shpëtojmë nga ky ankth dhe të kemi më tepër dritë!”, pëshpëriste ndërsa prekte gjinjtë me gishtat e gjatë të duarve dhe vërente me kujdes çdo pjesë të trupit të saj të bardhë.
Atëherë vetja i dukej si një skulpturë antike e beftë që lëvizte ngadaltë, gdhendur në mermer të bardhë, pluhurosur aty-këtu me purpur të trëndafiltë si ai i kopshtijeve të saj. Përtej dritares së vogël kupa e qiellit dukej vërtet hyjnore, me atë blunë e saj dhe retë krejt të bardha si kurrize delesh, të shenjta gjithashtu, shpërndarë vende-vende në mes asaj bluje.
***
Sa më tepër shtohej pasuria, aq më shumë kunatat e saj çuçurisnin nëpër korridoret dhe këndet e errëta të sarajeve.
– Moj korbë, kujt do t’ia lënë gjithë atë pasuri?
– Askujt,- hidhej tjetra,- se nuk kanë pjellë. Nuk pjellin. Dhe dihet që ajo e ka fajin.
“Fajin? Po cilin faj?”, thoshte me vete Tanusha.
– Do të jenë gjithmonë rrënjëdalë. Të pabinà.
“Të pabinà”. Kjo fjalë do t’i shoqëronte tani e tutje jo vetëm nëpër pëshpërimat e korridoreve në sarajet e mëdha, po edhe gjetkë, nëpër nahijen e tyre arbërore.
Por bukuria e Tanushës ishte e pashoqe. Rrëzëllitëse, aq sa i verbonte që përtej kunatat. Ajo kishte jo vetëm pushtetin e bukurisë prej zane e shtojzovalleje, po edhe zgjuarinë e njohur të Zenebishëve. Edhe kur nuk arrinte t’ua dëgjonte pëshpërimat, nga lëvizjet e buzëve si petulla të holla dhe ftohtësia e syve të murmë, ua lexonte mendimin, përzierë me xhelozi të verbër.
“Kunata. Ku Nata. Vërtet kanë diçka prej nate”, mendonte Tanusha tek vishte ose hiqte një nga një prej trupit të mermertë të linjtat, për t’u futur në shtrat me Gjinin e magjishëm. “Ku – nata. Ku është nata! Ku nxirosja. Dita me re në të muzgët… në të ngrysur. Natë – kunatat”, mërmërinte nën zë teksa përkulej mbi shtratin e madh bashkëshortor, të purpuruar prej atllasit persian dhe velenxave me plaf të kuq si prushi.
Përsëri e përsëri netë dashurie pa cak. Mbushur plot lule të bardha, blu e çiklaminë, pema e qiellit të dashurisë në dhomën e tyre intime, plot ofshama e ritme djaloshare pa fund. E megjithatë pema, që xixëllonte prej luleve të lumturisë, nuk ishte e thënë t’i bekonte hyjnisht e të lidhte një kokërr të vetme, fëmijën aq të munguar. Nuk qe e thënë. Pas çdo séance dashurie të zgjatur, Tanusha thoshte me zë:
– Do zoti e na dëgjon ta zëmë një fëmijë. Ta zëmë një djalë. Tani…
– Do zoti,- ia kthente ai.
Katër vite martesë ikën si pa u ndjerë. Në protovjeshtën që kishte hyrë bëheshin pesë vite, por ata nuk e zunë që nuk e zunë dot një fëmijë.
***
Gjini pati mbërritur nga një udhëtim i gjatë katër ditor dhe, pasi u puth e përqafua me të shoqen në sallë e ngrënies, kaloi në mjedisin intim të lutros me ujë të ngrohtë. Bëri banjë më shpejt se herët e tjera dhe trokiti katër herë të dritarja e pjerrët, që lidhej me dhomën e madhe të gjumit. Pa pritur as pesë dekika.
Tanusha u shfaq brenda dhomës me avuj e zhveshur përgjysmë, vetëm me një cohë të mëndafshtë që e hidhte sa herë kërkonte të shoqin për dashuri. Ai nisi t’ia hiqte ato pak tesha që i mbulonin trupin deri në çastin kur gjinjtë e saj krejt të bardhë kërcyen provokonjës para fytyrës së tij si në natën e parë të martesës. Vuri buzët mbi format e lakuara të dy gjinjve të bukur në trajtën e dardhëve të mishta dhe nisi të luante me gjuhën dhe mjekrën e vet me të dyja, duke vendosur herë ballin mes tyre dhe herë gjuhën, sikur të kërkonte me ngulm diçka që i pati humbur pikërisht aty, në atë lëndë epshore.
– Ooh! Ooh!- mërmërinte e përhumbur Tanusha mes mjegullës dhe dritës së zbehtë, që të kujtonte një ag të paparë dhe të purpurt. Pastaj buzët e saj epshore rrëshqitën mbi gjoksin e tij të madh, pastaj teposhtë magjisë mashkullore, derisa kaluan të dy një dehje të përhumbur, duke gulçuar. Duke i fërkuar me të dyja duart kokën e lagur dhe gjoksin gjigand, ajo tha ëmbël:
– Gjin, e pive shurupin?
– Jo. Po ti?
– Unë po. Një filxhan. Ndaj u vonova pakëz,- dihati ajo.
– Më posht, më poosht, zoti im!- i dolën si prej ëndrre fjalët, përhumbur në një lëngim pa fund.
Ai nisi sërish e sërish të luante me gjuhë dhe duart e stërmëdha nëpër flokët, masën e magjike të gjinjve. Ato i kujtonin herë napat me djathë të njomë të nomadëve vllehë, herë gushën e pëllumbave të egër dhe thëllëzave të fëmijërisë nëpër gëmusha. Kishin kaluar të dy në gjendje ekstaze dhe jepnin e merrnin herë në këmbë e herë mbështetur në paretet e lugëta të banjës me qeramika.
– Tani, tani, tani!- dëgjohej zëri i përhumbur i saj në veshët dhe gjoksin e Gjinit.- Hidhe tani!- Kjo magji përsëritej e përsëritej çdo natë në konakët e lartë të Gjin Stratit.
***
2.
Lajmi i nënkuptuar se kurrë nuk do të bëheshin me fëmijë, erdhi si një ogur i keq. Në fillim e dëbuan heshturazi prej mendjes së tyre të etur për një të shumëpritur. Kurse tani, u shfaqej si një realitet i hidhur, me të cilin do të mësoheshin pak nga pak. Pak nga pak, si ai helmi që pihet çdo mëngjes, pikë e nga një pikë, për të përballuar kupën plot në një të ardhme. Dhe e ardhmja për Gjin Kokonën ishte jo nesër, por sot. Çdo ditë, prej së sotmes.
Ky ishte përfundimi që mësuan nëpër kasabatë ku vizitoheshin. Madje gjer në Napoli shkuan në kërkim të një djali. Por përsëri nuk ishte e thënë. U këshilluan të hanin ushqime deti, ngjala dhe të tjera gjallesa nga liqeni i stërmadh i Zharavinës, pjesë e zotërimeve të Gjin Kokonës. Por ai diell nuk po i ngrohte.
Një nga xherahët më të dëgjuar e të zotë të atyre anëve të Arbërit i kishte vizituar disa herë. Edhe veç e veç, edhe të dy bashkë. As ai nuk kishte gjetur një ilaç për barrën e munguar dhe të shumëpritur të zonjës së kontit Gjin. Kishin provuar jo vetëm shurupet e xherahëve të nahijes, po edhe të xherahëve e doktorëve të tjerë përtej detit. Më kot. Një xherah, madje jo vetëm ai, u pati rekomanduar të përdornin ushqime specifike, si palcën e kurrizit të viçave dhe mjaltin e dorës së parë të bletëve, një kurë e gjatë që duhet të niste që pa gdhirë. Seancat e tyre dashurore bëheshin gjithmonë e më të ndezuara. Me gjithë këto ushqime dhe pije të zgjedhura, barku i bukur i Tanushës nuk qe e thënë të rritej e të zbukurohej, me magjinë e embrionit të mbirë me vullnetin e zotit.
Xherahu Dedë e kuptoi qartë qysh në vizitën e parë hallin që do të sillte mungesa e një djali në jetën e çiftit të pasur. Ai u pati dhënë disa shurupe eliksiresh, tok me këshillën që ta bënin jetën dashurore sa më aktive, madje duke përmendur orë dhe ditë të caktuara të javës, si dhe pas zhytjes në ujërat e ngrohta termale diku në viset arbërore pranë tyre. I ndoqën me aq përpikëri formulat dhe këshillat e tij, sa seancat parajsore po ktheheshin në një stres dhe obsesion të vërtetë. Ajo lutej përherë e më tepër në kishën e Shën Kollit, sa herë i jepej rasti, por, mesa duket, lutjet e saj nuk ishin ngjitur aq lart sa të mbërrinin në veshin e Zotit.
Tani, bënin dashuri si më parë. Por afshi i dikurshëm, kur e kërkonin me ngulm djalin, nëpër ritmet dhe shkrirjen e trupave të lakuriqta si nëpër thellësitë e parajsës, nuk ishte më. Djali do të mungonte përgjithmonë në familjen e tyre. Mesa dukej, kjo ishte e shkruar nga vetë Zoti.
Erdhi një kohë kur asgjë tjetër nuk e mundonte çiftin e fisnikëve sa mungesa e trashëgimtarit, pasardhësit natyror të pasurive të tyre. I sarajeve, tokave të bukës, kullotave dhe shumë herë më tepër se kaq. I asprave të florinjta, që buronin nga tregtia me viset latine përtej detit. Të zotëve të punës kjo u rëndonte jo pak, por nuk e jepnin veten.
***
3.
Pajtimi me të vërtetën e hidhur e bëri disi më të ftohtë lidhjen mes tyre. Kurrë nuk kishte ndodhur më parë që Gjini t’i kthente kurrizin gruas në shtratin bashkëshortor. Në krahun tjetër, lotët e Tanushës e kishin bërë ujë jastëkun e qëndisur të pajës.
Gjini po u afrohej me shpejtësi të dyzetave. Por gjurma e pasardhësit nuk po dukej askund. Tanusha e bukur shtatlartë nuk mbeti kurrë shtatzënë. Vonë u kuptua se as takimet mistike me xherahë vendas e të huaj dhe as monedhat e floririt nuk po zgjidhnin gjë për fatin e pastajmë të pasurive të Stratëve.
– Zoti nuk na do,- i tha një mbrëmje Tanusha të shoqit, teksa rrinte përqafuar me të, si kulpra me trungun e lisit. Ai ia nisi ngadalë lojërave të dashurisë, për t’u përhumbur nëpërmjet tyre, por tanimë pa idenë obsesive të dikurshme.
– Ç’e do,- i doli nga buza ngadalë.- Nuk të kënaqa dot me një djalë, Gjini im i bukur! Trimi im, drita ime! Tani e di. Është faji im, imzot!- dhe breshëroi me lotë të nxehtë që i vareshin faqeve të bukura.- Sa do të doja të të shihja me djalin tonë në krahë! Ta ngrije lart në qiell!- dhe nisi të qajë me dënesë.
– Drita ime, Tanushë! Ti më kënaq çdo natë, ylli im i bukur. Më kënaq me praninë tënde. Në këto pesë vite, ke mbetur njëlloj si natën e parë, kur agu kish pikuar me bojë të kuqëreme majat e maleve dhe luginën. Mban mend? Ne bënim dashuri si të marrë, pa vënë gjumë në sy deri në mëngjes.
Ai e adhuronte atë si dikur, kur e pa për herë të parë në një krua pranë urës me gurë të gdhendur e me harqe të Kalutasë.
– Më e bukura ndër shoqet ishe dhe je edhe sot, Tana ime!
– Eh!- ia kthente ajo e menduar.
Sa herë bënin këtë bisedë, ajo niste e përkëdhelte Gjinin, duke i zbërthyer ngadalë xhamadanin dhe këmishën e qëndisur me fije ari nga duart e saj.
4.
Një ditë, kur Gjini u kthye nga një udhë e gjatë përtej detit, e gjeti Tanushën e tij duke qarë.
Shërbëtoret e shtëpisë shikonin vjedhurazi tek bënin punë dhe kafshonin buzët nga keqardhja dhe habia.
Ndërsa mundohej ta qetësonte, e pyeste nëse ishte e sëmurë. Por jo. E pyeste se mos kishte bërë ndonjë zënkë me dy kunatat, gratë e vëllezërve të tij, që i kishin shtëpitë një rrugicë kalldrëmi më tej. Por jo.
Sa më tepër e pyeste, aq më shumë ajo qante me dënesë dhe gulçe. I shqetësuar, Gjin Strati vështroi rëndë e me ngulm dy shërbëtoret e para dhe ato u larguan në çast.
– Shkoni në dhomën tuaj,- u tha ai.
Kur mbetën vetëm, e mori Tanushën në prehër. Duke e mbajtur në duar e ngjiti në dhomën e tyre të gjumit.
– Ja, më thuaj, zemra ime, çfarë ndodhi?- i tha me buzët rrëzë veshit.- U vonova më shumë nga ç’e mendoja,- Gjini fliste me pëshpërimë, sikur rrëfehej.- Shirat dhe shtërngata patën rrëmbyer një këmbë të urës së varur me dërrasa, kuajt nuk kalonin dot. U endëm gjatë deri sa gjetëm një va të turbullt përtej, nga Sedja. Është i dyti vit rresht që rrebeshi e prish këmbën e kësaj ure. Nga ana e viseve tona këmba e urës vithiset nga moti, nga shirat. Njerëzia mbetet këtej, ndarë prej anës tjetër dhe qytezave ku bëhen pazaret e mëdha.
Dukej se kishte harruar lotët e gruas. Tani po qante me të hallet e tij si kryezot i asaj ane dhe kërkonte ndihmë. Fliste si me vete, mendueshëm, teksa përtypte një ide.
Tanusha dëgjonte e përhumbur, por asnjë fjalë nuk i hynte në vesh. Ishte bërë si e shurdhër. Për herë të parë ai po e shihte aq të drobitur, pothuaj të plakur. Ku ishte arratisur ajo dritë e syve të saj, që shkëndijonte dikur në sytë e qeshur? Për ku ishte mërguar rinia e saj? Kaq shpejt?
– Kot imzot, kot që punojmë. Vërtet. Kujt do t’ia lëmë trashëgim? Nuk bëmë dot një fëmijë! Një djalë! Aq shumë e kërkuam, nuk lamë gjë pa bërë. Nuk do të lëmë një emër, imzot!
Heshti. Një rënkim iu ngjit nëpër kraharor dhe ia tronditi zërin. Pas pak foli me një zë indiferent, që nuk akuzonte askënd:
– I dëgjova kunatat tek pinin kafenë poshtë manit të madh. I dëgjova me këta veshë dhe më këta sy i pashë…
– Po?
– Ne kemi nga dy djem,- thoshin.- Jemi me bina. Por ajo e Gjinit, kunata jonë, do të plaket me barkun shterpë. Me barkun pllakë. Nuk do të kenë kurrë një pasardhës. Një bina. Kurse ne kemi nga dy djem…- flisnin gjithë sy e veshë.
Domethënë nuk do të lëmë një emër trashëgimtari. Kokonajt e Gjinit do të shuhen, sikur nuk kanë ekzistuar kurrë, kurrë! Tamam magjistrica…
– Tamam,- tha ai dhe befas, si t’i kujohej diçka, u ngrit vrik në këmbë sikur ta kish pickuar gjarpri. As ai duket nuk e dëgjoi çfarë thoshte gruaja. Shkoi te dritarja e madhe me gur mermeri të kuq të gdhendur, sjellë nga Tomori. Megjithëse muzgu ishte larg, ndezi një shandan me qirinj. E e vendosi përmbi shkallinën e oxhakut dhe iu afrua. E puthi lehtë në ballë dhe në qafë. Ajo u drodh.
– Nuk po më dëgjoje?
– Lauresha ime! Tanusha ime!
Ajo heshtte dhe e ndiqte me sy të ngulur mbi të.
– Ti je kaq e mrekullueshme. Kaq femërore, si atë ditë kur u takuam te vidhat e mëdhenj pranë Manastirit. Je po kaq e mbushur e tëra me jetë. E nxehtë, siç të dua. Kaq epshndjellëse, kaq erotike, kaq tërheqëse si dikur. Si tani, si nesër. Si gjithmonë. Tashmë e kemi të qartë, zemra ime. Si këto male përballë dhe ky muzg që po afron ngadalë me dëshirën e zotit atje sipër.
Por unë e kam të qartë që, edhe sikur të flemë të bashkuar ditë-natë nuk do të bëjmë dot një trashëgimtar.-
Befas, zëri iu bë më i tingullt.
– Por unë do ta bëj të paharruar emrin e familjes sonë. Ne do të lëmë një bina që, edhe kur të tjerët të kenë ikur fare nga kjo faqe dheu, emri ynë do të kujtohet. Do të rrojë, në jetë të jetëve!
– ??
Ajo shihte se atë grimë kohe Gjini ishte bërë tjetër njeri. I dukej sikur kishte diçka nga ai i mistershmi i Tomorit të shenjtë. Ai po fliste si një apostull, si një orakull. E ndiqte duke i ardhur përreth me një tjetër qiri në dorë, me këmishën e natës, si cipë gjarpri të bardhë. Donte të hynte tani në qenien e tij, siç kishin bërë mijëra herë, duke ndjerë së brendshmi zjarrin e pashuar të njëri-tjetrit.
Tanusha e adhuronte burrin e saj fisnik dhe të mençur.
Tek e shihte ashtu, me këmishën e bardhë të qëndisur dhe fustanellën poshtë gjunjëve që nisi ta zbërthejë, i shoqi iu duk si një gjysmë shenjt, që fliste tani me një tjetër zë. Si me zërin e së ardhmes. Si në një profeci.
– Ne do të lëmë një bina që edhe kur të tjerët të kenë ikur nga kjo faqe dheu, emri ynë të kujtohet. Më tepër se një djalë. Më tepër se një pasardhës, ylli im! Brez pas brezi. Në shekuj! Më prit vetëm dy pashkë, domethënë për dy vite kohë, o dritë e syve të mi. Dy pashkë kohë.
Ajo e pa me adhurim shenjtin e saj, i cili kurrë nuk e lëshonte fjalë bosh.
5 .
Brigada e mjeshtrave të fortifikimeve dhe urave prej guri arriti nga larg, tek vendi i thirrur për takim, për sipërmarrjen e re, ku do të ngrihej edhe kantieri i punimeve.
Gjin Strati i priti më këmbë, pranë hijes madhështore të Rrapit të Falë. Qetësinë vapës së korrikut e shoqëronte kori i pafund i gjinkallave.
Shumica e ndërtuesve ishin të moshuar, prandaj kishin sjellë me vete edhe të rinj të fuqishëm. Ustallarët vinin nga rrethinat e Voskopojës së madhe për një punë të madhe. Brigada kishte rregulluar kuajt e karvanit të udhëtimit ndanë pyllit me rrepe dhe shelgjishte të lumit, fare pranë pasarelës së vjetër mbi lumë.
Si u uroi mirëseardhjen, konti Gjin pyeti për të parin e tyre, atë me të cilin do të lidhte porosinë dhe të kryente bisedimet. Pa u zgjatur, tha shkurt punën për të cilën i kishte thirrur.
– Kjo urë e varur druri mbulohet nga ujërat e turbullta për ditë të tëra në dimër. Më këtej do të bëni një urë guri, me tri harqe. Kush është i pari juaj?
Ky u paraqit si Usta Petro.
– Zoti Petro,- nisi Gjin Strati.
– Usta Petro,- korrigjoi i sapombërrituri.
– Usta Petro,- korrigjoi konti,- harkun e mesit e dua si ylber. Ky do të jetë më i madhi nga dy të tjerët, që të qarkojë lumin dhe ura të përballojë stinën e vërshimeve,- bëri të qartë kërkesën porositësi, duke i shoqëruar fjalët me hapjen e krahëve nga ana e lumit te vendi i ndërtimit të urës.
Sipas fjalëve të tij, paskëtaj vërshimet e lumit duhet të shiheshin që nga ura. Ajo duhet të përballonte vërshimet e uturimshme të ujërave të egërsuara. Gjatë dimrit, bashkë me baltërat e shpateve të maleve, sillte edhe trungje pemësh, kërcunj, kafshë të ngordhura; tek-tuk edhe trupa njerëzish, që s’dihej ku mbyteshin në rrjedhën e sipërme dhe si mbërrinin kësaj ane bashkë me ujërat e rrëmbyera.
Kont Gjini fliste duke parë jo më rrjedhën e pakët të ujit, se atë verë të zhuritur lumi gati humbiste nëpër zall, por ditët e mynxyrshme të vërshimeve, kur ai transformohej krejt. Ky peizazh i qetë lumor në dimër kthehej në një skenë tragjike dhe kërcënuese për të gjitha viset arbërore të Jugut.
Gjatë gjithë kohës që tjetri fliste, usta Petro ose Basho Petro, siç i thërrisnin më të rinjtë e brigadës, pinte duhan me çibukun që nuk e hiqte nga goja si plakat e saj ane, furkën e tjerrjes.
Me sytë e mendjes shihte atje skenat dimërore plot llahtarë e drama njerëzish, siç i rrëfente tani konti Gjin Strati.
Ndërkaq, karroca me kuaj dhe stemë me kokë dreri në një sfond të verdhë e jeshile po priste për ta marrë, atë edhe kontin, për drekën e mirëseardhjes në konakët e sarajeve, gjysmë ore më larg.
– Gjithçka do të nisë nesër! Ende pa gdhirë!- tha Ustai i Madh. Me çibukun në dorën e djathtë bënte vija në ajër tek shpjegonte se kantieri, me sheshin e ndërtimit ku priteshin gurët dhe materiali tjetër i ndërtimit, niste që sot.
Në ajër u përhap era e mirë e degies së eshkës.
– Nguti juaj, zotni kont,- tha ai,- do të ketë përgjigjen e merituar. Keni dëgjuar besoj për cilësinë e punëve tona, që deri më sot na kanë nxjerrë faqebardhë në çdo cep të Arbërisë.
Në mbarim të rrëfimit, Gjin Strati dëgjoi mjeshtrin të mbyllte kaparin me aspra floriri dhe të kërkonte një total edhe këstet e shlyerjes.
– Të gjitha do t’i keni një për një,- tha i vendosur Konti, duke i vënë dorën në sup usta Petros.- Zoti ua bëftë mbarë dhe ju dhëntë fuqi, Usta i Madh!
Heshti një grimë duke e hedhur vështrimin nga jeshilja e bukur dhe e dendur e pemëve buzë lumit.
Era e ngrohtë lëvizte kurorat e lajthive të egra, të shelgjishteve dhe rrepeve madhështore të luginës si në një vallëzim.
– Nuk më thua, o mjeshtër i madh?
– Urdhëro!- ia ktheu i moshuari.
– Ndjesë për këtë pyetje. Sa peshon zotrote, sot?
– Të më falësh zoti Kont, por nuk kuptova gjë nga fjalët e zotërisë suaj.
– Ke të drejtë, mjeshtër! Atëherë, po të pyes: sa okë peshon sot, këtë ditë!
Heshti përsëri duke e parë në thellësi të syve nga lart, poshtë. Pastaj shtoi:
– Afërsisht, o njeri i punëve të mëdha!
– Aha!- bëri tjetri dhe tha shifrën e përafërt.
– Dëgjo, more zotni, që ke lënë gjurmët e duarve të tua me çekan nëpër ura, fortesa dhe ndërtime nëpër krejt viset arbërore! Atëherë, 85 okë flori do të kesh si shpërblim për të gjithë punën, derisa mbi urë të kalojë karvani i parë me kuaj dhe me njerëz.
Ustai kishte mbetur i ngrirë me çibukun në gojën e hapur.
– Të gjitha materialet, lëndën e drurit, dërrasën, gurët, qëlqeren, për ato… njëzet mijë vezët për llaçin dhe lidhjen e gurëve, do t’i kesh gati, tok me njerëzit që do t’i sjellin këtu në kantier. Në kohën e duhur të punës.-
Ia mori pëllëmbën e madhe të dorës së djathtë e ia vendosi mbi të tijën, duke e mbuluar me dorën e tij të djathtë.
– Kështu do të jemi të dy faqebardhë, or mik!
– Faqebardhë, doemos!- bëri tjetri shumë i kënaqur, duke e parë po ashtu në sy. E ndoqi pas deri te karroca ku karrocieri priste me rroba të paqme, me shenjat e familjes së kontit mbi to.
Usta Petros iu duk ajo veshje si një kostum me fustanellë gjithë pala poshtë gjunjëve dhe sipër jelek të qëndisur ngado me serm e flori, si ato që pati parë dikur, në rini të tij, kur punonte me ustallarë me emër në vise të huaja, që nuk fisnin gjuhën e arbërve.
***
Të nesërmen, me agun e parë, kantieri ishte gati dhe puna kishte nisur. Sapo nisën të shquheshin vargmalet e viseve jugore të Arbërisë, si të zgjuar prej një ëndrre të mjegullt e të stërpikur me të kuqëremen në horizont, nisën punimet që do të vazhdonin pa ndërprerje.
Brigada e ustallarëve bënte punët e ndërtimit duke gdhendur çdo madem guri që vendosej në themele e më tej. Të tjerë sillnin lëndën e parë, armaturat prej dërrase e trarë ahu e lisi, dhe të tjerë gatisnin vaktet e ushqimit dhe ujin e ftohtë me bucela druri, ngarkur në kuajt e zotërimeve të kontit.
6.
Konti shkonte thuaj çdo ditë të ndiqte punimet e kantierit. Më vonë vajtjet e tij bëheshin një herë në një ose dy javë. Por i dinte gjithë hollësirat e punëve sikur të flinte në kantier.
Tanusha, ishte mësuar tashmë me ritmet e punëve të të shoqit dhe zhvillimet në zotërimet të tyre arbërore.
Me intuitë femërore, ende pa folur ai, lexonte çdo shenjë dhe ecurinë e punimeve në pamjen e Gjinit tek ai afrohej. Sapo e shihte, kuptonte fare mirë nëse punimet po ecnin mirë, me ritmin që donte ai, apo përkundrazi kishin ngecur.
Ia lexonte të gjitha në sy, në ecje dhe në buzëqeshje.
***
Dhe kështu, javë pas jave e muaj pas muaji, një ditë, ura e re përfundoi.
Një fillimprilli, Gjin Strati u nis t’ia çonte lajmin Tanushës.
Pas mugullimit të sytheve, sapo kishin çelur gjethet në luginën e lumit.
Një erë dehëse i hynte në gjoks, në deje e në shpirt, duke e bërë të ndihej si me krahë.
Ai hyri në dhomën e gjumit në majë të gishtave. Perdet e trëndafilta lëkundeshin nga era që hynte prej dritareve të ngushta me gur të gdhendur. U ul ngadalë në fund shtratit dhe vështronte si për herë të parë trupin e kolmë të Tanushës, që dremiste me sy mbyllur.
Shihte këmbët e saj mbuluar me këmishën e linjtë, si një napë e bardhë borë. Pastaj harkun parajsor të kofshëve dhe ijeve, pjesët intime dhe, befas, sytë iu mbërthyen te flokët e bukur, mbledhur topuz.
Një tufëz e krelave ishin thinjur, por ai nuk e kishte vënë re. Ndjeu sikur diçka iu thye brenda në kraharor. Zgjati dorën dhe nisi ta tundë ngadalë për ta zgjuar.
– Urdhëro, imzot! Ka kohë që po dremis e shtrirë këtu?
– Jo,- tha ai butë.- Nuk ke shumë kohë, unë të zgjova. Të zgjova për të të dhënë një lajm.
– Lajm?
– Të bukur për ne të dy.
– Lajm?
– Lajm dhe një urim.
– Urim?
– Po. Më i bukuri në botë.
– Ma jep, imzot! Ma jep.
– Djali, djali zëmra ime, djali ynë do të rrojë! Ura përfundoi! Dhe për qindra vite, djali ynë, do të rrojë!
Ajo iu var në qafë si e dehur nga një lumturi hyjnore.
– Do të rrojë!- mërmëritën të përqafuar, duke u puthur te dehur prej lajmit dhe aromës së trupave të tyre.Në faqen e tij Gjini ndjeu lotin e nxehtë që rrëshqiti prej syve të saj.
Mëngjesi, kur mbërriti prej malit të Shëndiellit, i gjeti të pleksur me njëri-tjetrin si kulpra me trungun e një lisi të lartë, që kërkon vazhdimisht diellin dhe dritën.
***
Prej kohës së Arbërisë, emri i urës udhëton bashkë me historinë dhe mitin nëpër mugujt e shekujve të rinj, bashkë me kumtet e lidhjes së njerëzve të brigjeve përballë.
Kjo është historia e urës me harqe guri të gdhendur dhe dysheme kalldrëmi, ku shkelnin njerëzit dhe patkojtë e kuajve të karvaneve, drejt viseve të tjera arbërore.
Edhe sot aty është ura e ngritur mbi lumin që merrte çdo vit jetë njerëzish. Udhëtimi i mitit dhe i kumteve të urës vijuan nëpër kohërat që erdhën, edhe kur hordhitë osmane pllakosën në ato anë, duke nxirë mynxyrshëm horizontin e maleve.
Vijuan të ecin edhe pas tyre. Deri në kohët e sotme.
– oOo –
Komentet