Raporti për Manysh Myftiun: “Nana dhe motra, të dyja anëtare partije janë revoltuar shumë dhe ia dedikojnë vrasjen Xhavit Nimanit, i cili e ka luftuar me kohë Xheladinin”.

Nga Dashnor Kaloçi

Prishja e marrëdhënieve ndërmjet Tiranës zyrtare dhe Jugosllavisë së marshallit Tito në fundin e vitit 1948-të, pas letrës së famëshme të INFORMBYROSE, solli mjaft shqetësime dhe rezonoi ndjeshëm edhe tek shqiptarët e Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare që ishin nën juridiksionin e Republikës Federative të Jugosllavisë, duke u krijuar atyre mjaft probleme.

Veç të tjerash, kjo situatë tepër kritike në të cilën u ndodhën shqiptarët që jetonin në anën tjetër të kufirit, bëhet e ditur edhe nga një numër mjaft i madh dokumentash që gjenden në arkivat e shtetit shqiptar, siç është konkretisht edhe ky dokument që publikohet për herë të parë në këtë shkrim ekskluzivisht për gazetën Tema. Represioni serbomadh u ndje më sëshumti tek një pjesë e madhe e patriotëve shqiptarë dhe atyre që kishin poste politike partiake dhe administrative, kryesisht në Kosovë dhe Metohi, apo KOSMET siç thuhej asokohe. Edhe pse në këtë dokument vetëm prej një faqe ku është thjesht një telegram shifër, në katër pesë paragfafët e tij bëhet një rezyme e qartë mbi situatën e krijuar pas prishjes së marrdhënieve të Tiranës zyrtare me Beogradin dhe politikën që ndiqte marshalli Josif Broz Tito ndaj shqiptarëve.

Kështu, në këtë raport të përpiluar nga Peço Kagjini funksionar i ambasadës shqiptare në Beograd, dërguar në adresë të Manush Myftiut, si pikë kryesore dhe që i kushtohet më tepër vëëndje, është vrasja e Xheladin Hanës në burgun e Prishtinës, për të cilin diplomati shqiptar akuzon direkt UDB-në. Kjo gjë vinte dhe prej faktit se Xheladin Hana me prejardhje nga Gjakova, (fis i madh njohur edhe prej kullës së tyre të famëshme të Hadumit), asokohe kishte një emër të madh si patriot dhe intelektual njëkohësisht(thuhet se zotëronte disa gjuhë të huaja, si: italisht, frengjisht, turqisht, serbisht dhe persisht), pasi përveçse ishte pjesmarrës i mbledhjes së famëshme të Konferencës së Bujanit dhe bashkëautor i dokumentit të dalë prej saj, pas vitit 1945, ishte dhe kryeredaktor i të vetmes gazetë shqipe në Kosovë “Rilindja”.

Edhe pse kishte përkrahur kauzën komuniste, Xheladin Hana njihej më shumë si nacionalist dhe një shqiptar i kulluar, gjë e cila solli dhe arrestimin e tij dhe vrasjen brenda në burgun e Prishtinës pa e nxjerrë fare në gjyq?! Vrasja e Hanës, për të cilën, sipas dokumentit në fjalë familja e tij (nëna dhe e motra), kanë vënë gishtin mbi Xhavit Nimanin, shënoi edhe prologun e një sërë vrasjesh të tjera politike që ndodhën asokohe në Kosovë dhe viset e tjera shqiptare nën Jugosllavi, pasi Xheladini me bindjet, shkrimet dhe veprimet e tij, binte ndesh me politikën zyrtare që po ndiqte Beogradi. Ndërsa Xhavit Nimani, (vëllai i Elami Nimanit, pjestar i mbledhjes themeluese të PKSH-së më 8 nëntor 1941), i shkolluar në Normalen e Elbasanit, është i njohur fillimisht si pjestar i Grupit Komunist të të Rinjëve (i kryesuar nga Anastas Lula dhe Sadik Premtja), dhe më pas një nga figurat politike kryesore të Kosovës, krahas Fadil Hoxhës dhe Mahmut Bakallit, gjë e cila bëri që në vitin 1974 ai të emërohej në funksionin e Kryetarit të Kryesisë së Krahinës Autonome të Kosovës së porsakrijuar, funksion të cilin e mbajti deri në vitin 1981 kur nisën demonstratat në Kosovë.

Nuk dihet me saktësi nëse është thjesht koeçidencë e rastit apo me qëllim, që edhe pse vrasja e Xheladin Hanës në burgun e Prishtinës ka ndodhur më datën 14 dhjetor, telegarmi shifër i ambasadës shqiptare në Beograd është bërë më datën 21 dhjetor, ditën e lindjes së Stalinit, për shkak të së cilit u prish Enveri me Titon?! Pas përshkrimit të vrasjes së Xheladin Hanës, që sipas edhe dokumentit në fjalë shkaktoi dëshpërim të madh në Prishtinë ku nxënësit e gjimnazit u penguan të merrnin pjesë në varrimin e tij, në raportin e Peço Kagjinit drejtuar Manush Myftiut, bëhet fjalë edhe mbi disa shqiptarë të tjerë emigrant politikë që ndodheshin askohe në Jugosllavi, emra dhe personazhe të njohur, si p.sh. djali i Cen Elezit, apo i biri i Mark Gjon Markajt, kapidanit të Mirditës, etj. Dokumenti në fjalë publikohet i plotë dhe pa asnjë shkurtim.

Xhavit Nimani

Xheladin Hana

RADIOGRAM SHIFER SEKRET

BEOGRAD 21.XII.1948

MINISTRISE SE JASHTEME

TIRANE

MANUSH MYFTIUT

RAPORT

Më 14 të këtij muaji, UDB vrau shokun Xheladin Hana në Prishtinë. Vrasja është bërë në këto kondita:

Pak ditë më parë Xheladini qe arrestuar dhe gjendej në burg të Prishtinës. Qe vrarë me revolver në kokë nga ana e majtë. Eshte e qartë se është vrarë nga UDB-ja, se ku e gjeti Xheladini revolen në burg, i cili u vra nga ana e majtë e kokës?!

Dhe në Kosmet me këtë akt fillojnë persekutimet ndaj shokëve shqiptarë. Nxënësit e klasit të tetë gjymanz deshën të marrin pjesë në varrim por nuk i lanë. Varrimi u bë vetëm nga rrethi familjar. Vrasja ka dëshpëruar shumë popullin e Prishtinës.

Nana dhe motra të dyja anëtare partije janë revoltuar shumë dhe ia dedikojnë vrasjen Xhavit Nimanit, i cili e ka luftuar me kohë Xheladinin.

Eshte arrestuar anëtari i Partis Shqiptare në Kosmet, Omer Çekrezi. Kanë arrestuar disa anëtar këshillash fshatrash anëtarë partije, për pengesat që i sjellin regjimit.

Janë arrestuar mjaft malazesë dhe serbë, midis tyre, drejtori i gazetës “Jedinstovo”, Milutin Gjuriç, sekretari i bashkimit të luftëtarëve të Kosmetit, Ljubo.

Në Prishtinë ndodhen këta të ikur nga Shqipëria: Duro Dejahoçini, vëllazër nga Delvina, Shef i Policisë së Shkodrës, i biri i Mark Gjon Markut nga Shkodra i quajtun Prenk dhe i vëllai i tij, një student nga Shkodra, të tre këta të fundit, student të përjashtuar. Ndodhen edhe Lutfi Spahiu, federal, Fehmi Spahiu, toger dhe djali i Cen Elezit. I kanë vënë në punë të vogla, më e madhja që ka djali i Cen Elezit, korrektor gazete.

Në Prishtinë qëndrojnë mirë dhe Riza Drini, Kasem Domi dhe Muhedin Hadri. Mësuesit shqiptarë i kishim thirrur të paraqiteshin në Legatë, por se një shkresë rezervate këshilli krahinor i Kosmetit ka urdhëruar që të mos i lejojnë këta i tha referentja e arsimit të rrethit, Gjakovea Veta Petroviç, një mësuesi shqiptar.

Unë jam i mendimit që të protestojmë në Ministrinë e Jashtëme Jugosllave.

Mehmet Gjevori, Stathi Kostani dhe Nesip Habi po bëjnë presion q ëmësuesit tanë të mos kthehen në Shqipëri. Një pengësë tjetër është se mësuesit shqiptarë ose janë fejuar ose janë martuar me jugosllave. Mësuesi Tahsim Kaloshi i cili është kthyer për në Shqipëri pas rezolutës, është kthyer ilegalisht dhe thotë se nuk më dhanë punë e më thonë se je i Titos prandaj u ktheva.

Thuhet se kanë arrestuar Zeqirja Rexhën, por nuk është e sigurtë.

23.XII.1948 PEÇO KAGJINI