Pavarësisht nga parashikimet, përleshjet e dhunshme u shmangën në Shqipëri në ditën e zgjedhjeve, pasi kundërshtarët e qeverisë mbajtën vetëm tubime të vogla dhe kryesisht paqësore. Megjithatë, kriza thjesht ka hyrë në një fazë të re. Dhe askush nuk është i bindur se konflikti midis dy formacioneve më të mëdha politike në Shqipëri mund të zgjidhet së shpejti.

Pas zgjedhjeve, Shqipëria është përballë, të paktën, tre mundësive: përshkallëzimit të dhunës, paralelizmit politik, ose një kompromisi të madh.

Në skenarin e parë, liderët demokratë nuk pranojnë rezultatet e zgjedhjeve lokale dhe do të organizojnë protesta të reja duke ndërmarrë edhe veprimtari të tjera masive. Ka shumë pak gjasa që qeveria e socialistëve ta pranojë këtë, të ndryshojë çdo vendim, apo të organizojë zgjedhje të përgjithshme të parakohshme. Bllokimi do të rrisë më tej tensionet dhe mund të përhapet në të gjithë shoqërinë.

Një skenar i përshkallëzimit të kaosit dhe dhunës mund të nxitet ose nga një provokim nga njëra palë ose nga një demonstrim i dalë jashtë kontrollit, ku policia qëllon protestuesit. Një akt i rastësishëm i dhunës apo edhe një vrasje politike e planifikuar paraprakisht mund të shkaktojë dhunë të një niveli që nuk është dëshmuar në vend, në më shumë se njëzet vjet.

Në skenarin e dytë, i cili nuk përjashton krejtësisht konfrontimin e dhunshëm, opozita ndërmerr një qasje institucionale, në përpjekje për të ndërtuar një autoritet paralel. Pa ndonjë kompromis në dukje dhe me qeverinë e vendosur për të mos bërë marrëveshje me opozitën, liderët demokratë mund të tundohen për të formuar një shtet paralel.

Një model i tillë rebelimi është provuar dhe më parë, më së fundi në Moldavi dhe Venezuelë. Udhëheqësit e opozitës do të pretendonin se qeveria në detyrë ka shkelur kushtetutën duke shtypur vlerat demokratike dhe të drejtat e njeriut. Opozita, gjithashtu, mund të pretendojë se si zgjedhjet e fundit të përgjithshme (2017) ashtu edhe zgjedhjet vendore ishin një mashtrim,  për shkak të manipulimit të votave dhe abuzimeve të tjera.

Akuza të tilla do të ofronin justifikimin për të deklaruar se qeveria është e paligjshme dhe opozita do të ndërmarrë hapa për të formuar një administratë të përkohshme dhe të përgatisë zgjedhje të parakohshme parlamentare. Kjo mund të sjellë emërimin e një kryeministri dhe kabineti qeveritar paralel ose ndonjë lloj tjetër këshilli emergjence që nuk i përgjigjet qeverisë në Tiranë.

Një alternativë e kësaj do të ishte deklarimi i një autoriteti paralel, të ndarë nga qeveria, në rajonet e vendit ku demokratët janë më të fortë. Ky do të ishte një hap potencialisht i rrezikshëm që mund të rezultonte në ndërhyrjen e policisë. Një përpjekje për të përfshirë ushtrinë mund të rezultonte edhe më shkatërruese.

Megjithatë, nuk është kategorikisht e pamundur që një “Shqipëri e dytë” të krijohet nëse organet lokale të zbatimit të ligjit deklarojnë besnikërinë e tyre ndaj administratës paralele dhe opozita merr kontrollin e disa zyrave të qeverisjes vendore si dhe të financave të tyre, duke ngritur pengesa për të parandaluar qeverinë  e Tiranës të rimarrë institucionet lokale.

Në fakt, paralelizmi do të ishte një formë separatizmi që mund ta bënte një pjesë të konsiderueshme të vendit të paqeverisshme. Një Shqipëri jo e bashkuar dhe e rrënuar do të dënohej ndërkombëtarisht si një shtet i copëtuar, ku investimet, turizmi dhe të gjitha format e angazhimit do të binin në mënyrë domethënëse. Teksa të dy palët do të bëheshin edhe më këmbëngulëse në pozicionin e tyre, Shqipëria do t’i ngjante Somalisë a Jemenit, edhe pse pa elementin e radikalizmit fetar. Një akt i tillë vetë-shkatërrimi mund të jetë i paprecedent në historinë moderne evropiane.

Një skenar i tretë, i cili mund të jetë më i vështiri, por i vetmi që do ta shpëtonte vendin nga një katastrofë, qoftë kjo e ngadaltë ose e shpejtë, do të sillte një kompromis madhështor mes qeverisë dhe opozitës. Për një kompromis të tillë, të dy palët do duhet të sakrifikojnë në mënyrë që të arrihen përfitime afatgjata.

Socialistët nuk mund t’i anashkalojnë demokratët si një grup i vogël i parëndësishëm, pasi votuesit dhe mbështetësit e tyre përbëjnë një pjesë të madhe të shoqërisë shqiptare dhe në disa zgjedhje ata kanë qenë shumica. Atyre (Pozitës) i duhet të ofrojë një numër kompromisesh të qarta, qoftë krijimin e një trupi konsultativ ndërpartiak, qoftë marrjen e anëtarëve të opozitës në administratë, qoftë me mundësimin e funksionimit të Gjykatës Kushtetuese, ose nëpërmjet ndonjë nisme tjetër që do të ulte tensionet dhe do të rivendoste legjitimitetin e të dyja palëve në këtë mosmarrëveshje.

Për demokratët, një ujdi e madhe do të kërkonte ndalimin e protestave publike, pakësimin e gjuhës zjarrvënëse dhe shmangien e kërkesave maksimaliste, në mënyrë që të dy palët të fillojnë dialogun. Udhëheqësit e partive duhet të shohin përtej votuesve drejt popullit shqiptar, që meriton më shumë nga liderët e tij se sa argumente të pafundme për përfitimet e pushtetit. Pa një kompromis të qëndrueshëm afatgjatë, Shqipëria do të kthehej në një shtet ‘të ngrirë’ me një popullsi të ndarë dhe me perspektivën e konfliktit të mirëfilltë në horizont. Kjo do të zvogëlonte ndjeshëm çdo shans për zhvillimin e saj ekonomik si dhe integrimin ndërkombëtar.

WHAT NEXT FOR ALBANIA?

Janusz Bugajski, Dita Albania

Despite the predictions, violent clashes were avoided in Albania on Election Day, as government opponents held only small largely peaceful rallies. Nonetheless, the crisis has simply entered a new phase. And no one can be certain that the conflict between Albania’s two major political formations can be resolved any time soon.

Albania faces at least three post-election possibilities:escalating violence, political parallelism, or a grand compromise.In the first scenario, Democrat leaders will not accept the local election results and will organize new protests and other mass actions. The Socialist government is highly unlikely to stand down, reverse any decisions, or hold early general elections. The impasse will further raise tensions and could spill over into society.

A scenario of escalating chaos and violence could be triggered either by a provocation on either side or a demonstration spinning out of control and police firing on protestors. A random act of violence or even a pre-planned political assassination could precipitate violence on a scale not seen in the country for over twenty years.

In the second scenario, which does not exclude some level of violent confrontation, the opposition adoptsan institutional approach bytrying to construct a parallel authority.With no compromises in sight and the government adamant that no deals will be made with the opposition, the Democrat leadership may be tempted to form a parallel state.

Such a model of rebellion has been tried before, most recently in Moldova and Venezuela. Opposition leaders would claim that the incumbent government has violated the constitution and impinged on democratic values and human rights. It could also assert that both the last national elections and the recent municipal elections were fraudulent because of vote rigging and other abuses.

Such charges would provide a justification for declaring that the government is illegitimate and the opposition will take steps to form an interim administration and prepare for early parliamentary elections. This could entail nominating a parallel prime minister and cabinet or some other emergency council not answerable to the government in Tirana.

Another alternative would be to declare a parallel or separate authorities in regions of the country where the Democrats are strongest. This would be a potentially dangerous step that could result in police intervention. An attempt to involve the military could prove even more destructive.

Nonetheless, it is feasible that a “second Albania” could be created if local law enforcement bodies declare their loyalty to the parallel administration and the opposition takes control of some local government offices and its finances and erects barriers to prevent the government in Tirana from retaking local institutions.

Parallelism would in effect become a form of separatism that could make large parts of the country ungovernable. A disunited and self-torn Albania would be internationally condemned as a fractured state in which investment, tourism, and all forms of engagement would dramatically decline. As the positions of both sides harden Albania would resemble Somalia or Yemen although without the radical religious element. Such an act of self-destruction could prove unprecedented in recent European history.

A third scenario, which may prove the most difficult but the only one that would save the country from a slow or fast disaster would entail a grand compromise between government and opposition. In any such compromise both sides would have to make sacrifices in order to achieve longer-term advantages.

The Socialists cannot dismiss the Democrats as a lunatic fringe, as their voters and supporters form a large part of Albanian society, and in some elections they are the majority. They will need to offer a clear set of concessions, whether by establishing a cross-party consultative body, bringing members of the opposition into the administration, enabling the functioning of the constitutional court, or some other gesture to lower temperatures and restore legitimacy for both sides in the dispute.

For the Democratsa grand bargain would entail halting public protest, toning down inflammatory language, and avoiding maximalist demands so that both parties can start a dialogue. Party leaders need to look beyond their voters and toward the broader Albanian public that deserves more from its leaders than endless arguments about the spoils of office. Without a lasting compromise, Albania would become a frozen state with a divided population and the prospect of hot conflict hovering on the horizon. This would severely diminish any chances for economic development and international integration.