Poem kushtue familjës

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DORIAN

 Familjës

gjyshës e nanës

babés e vllazënve

grues e fëmijëve

t’afërme të dashtun

që përjetuen

tmerrin e terrorin

e një diktature të egër

viktima të pafajshme

të   flijijueme

idhullit gjakatar

të komunizmit

 

 

 

 

 

 

 

Hyrje

 

 

         Në kushtet e lirisë  së fitueme në një vend ku mbrenon liria e demokracia, si Mbretnia e Belgjikës,  na jepej mundësia të shprehnim fjalën e mendimin, dhe të merremi me krijimtari letrare, artistike e studimore,  qe na ishin mohue nën diktaturën komuniste në Atdheun tonë. Kështu gjithçka që na ishte ndalue me dhunë e terror, me burgje e kampe internimi, patjeter se gjenin mundësinë që të kkrijohëshin, botohëshin e të bahëshin të njohuna shoqnisë shqiptare dhe të huej. Me ketë rast patëm mundësi të shkruenim e botonim vepra që i kushtohëshin asaj periudhe fatkeqe që përjetuen shqiptarët e ku ne, disa të venë në shënjestrën e diktaturës u nepërkambëm e persektuem me masa drastike kriminale, siç ishin pushkatimet e intelektualëve dhe patriotëve, që ishin formue në Universitetet ma të mira të Europës. Ata që i shpëruen plumbit u mbyllen  në burgje e kampe përqendrim, ku shumë prej tyne humbën jetën, dhe s’u gjendën as varret.  Theksoj se i shpëtuem gjalëë nga ai tmerr, lashë mbrapa, shokë të mi moshatarë, të pushkatuem e te vdekun në burgjet e kampet e internimit. Në këtë valë të një terrori mizor e gjakatar, u përfshi dhe familja jonë, jo vetëm trungi i familjës sonë, babë, gjyshe nanë e ne femijët, por dhe kushërij e farë e fisi.  Në këto kushte të pa konceptueshme e të pa besueshme për një mendje te shëndoshë të shoqnisë europiane, mue m’u dhaa që të baj disa vizatimle te kampit të Tepelenës e te tjerë,  dhe po asht të krijoj poezi që pasqyronin atë gjendje terrori që mbretnonte në atë kamp, dhe në përgjithës në gjithe Shqipninë, te mbushun me burgje e kampe internimi. Pa përjashstue gjendjën e popullit të varfën të fshatarsisë, që vuenin për copën e bukës.  Mrekullish i shpëtuem atyne kushtëëve mizore, që patjetër se do të bahësha dëshmitar i përveçëm, i tmerrëve që e katandisën Shqipninë në një burg apo varr të madh.  Kështu arrita të shkruej e të botoj disa libra me poezi të shpëtueme nga burgjet e kampet, bashkë me disa vizatime që kishin shpëtue mrekullisht. Siç dihet në sajë të këtyne vizaatimëve, doli në shesh dhe u ba i njohun kampi i Tepelenës, si ishte ndërtue e si funksiononte, që tronditën shoqninë shqiptare por dhe  autoritetet shtetnore. Jo vetëm kaq, por edhe të huejt mbetën të befasuem, si gjermanët italianët, francezët, belgët, autriakët, hungarezët etjerë vende. Kjo që treguem sa me marrë vesh se si tmerret e komunizmit shqiptar u banë të njohun brenda dhe jashtë Shqipërisë.  Tashti vijmë te ky libër me poezi në formë tingëllimesh, që unë e nisa thjesht me nja dhjetë tingëllime kushtue gjyshës sime, që e pësoj nga ky terror, ku vdiq në kampin e Tepelenës, në moshën 90 vjeçe, pas 5 vjet internim.  A e mendon lexuesi, se si internohet nje plakë 85 vjeçe, e mbyllet ne nje kamp në kushte mizore ?  Apo dhe varri i saj asht zhdukë si  të gjithë varret e tjerë të kampit të Tepelenës.ë  e të tjerë.  Kjo u ba shkak që unë të krijoj një poemë në tingëllime kushtue gjithë pjestarëve të familjës, që mori titulli, Tingëllime të Vona, sepse u krijuen pas 30 vjet që dolëm në Belgjikë., ku vetëm unë jetoj,  se ata tashmë pushojnë në paqën e përjetshme.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

GJYSHËS

 

I

Të trishta janë kto vargje që rreshtohen,

të trishta historitë që aty fliten,

të trishta po janë kohnat që kujtohen,

kur trupi bashkë me shpirtin u sfiliten.

 

Gjyshja më del para porsi vegim,

ajo qe « nanë vogla » thirrnim të tanë.

Ma pushton zemrën fort një mallengjim,

përjetoi mundime n’ moshë të randë.

 

Fisnike dhe krenare kurdoherë,

vocrrake me trup, dive për qëndresë,

n’at mjerim nuk u ligshtue asnjëherë,

 

E urtë e dashun, shum e dhanë pas fesë,

« Zoti e ban mirë » përsëriste përherë :

në mendje t’internuemve mbet kujtesë.

 

II

Grue me cilësi t’rralla dhe me vlerë,

u përfshi në ngjarjet e historisë

përkrah trimave qëndroi ma se ‘i herë,

n’ato lufta për fitorën e Lirisë.

 

Kur në Milot u grit flamuri kombtar,

pranë Gjin Pjetrit rrinte një djal’ i ri,

ishte bir’ i saj ai që fort krenar,

po përjetonte t’dishruemen pavar’si.

 

Nuk u mburr kurr për këto përjetime,

gjithmonë qëndroi si një femën zojnore.

Edhe në kushte t’mjerueshme e internime,

 

tregoi një forcë të madhe shpirtnore.

Jetën e humbi ndër ato mundime

emni saj ka me u përmend përore

 

 

 

 

 

Gjyshja, Mrika  Pervizi

Lindë në Bulgër më 1860 –  e vdekë në Tepelenë më 1950.

Psa 5 vjet internim, në moshën  90 vjeçe.

(Vizatim i autorit)

 

 

 

 

 

III

Mbas viteve të para të stuhishme,

në luftë kundër turkut dhe Serbisë,

përjetoi Atdheu kohna t’lavdishme,

me shpalljen e vendosjen e mbretnisë.

 

Djali yt ish ndër ata burrat e dheut,

që i dolën zot kombit me t’madh guxim,

ishin ata ndërtimtarë t’Atdheut,

katër trima të lidhun në bashkim.

 

Kuadriumvirat prej tyne u krijue,

Ahmet Zogu në krye sundonte vendin:

Ish bir’ i yt n’atë kohë që shum u shque,

 

Në tanë Shqipninë ata vendosen rendin,

prej tyne dhe mbretnia shum u forcue,

n’faqet e historisë do t’i përmendi.

 

IV

Ishe ti nje tregimtare e madhe

ngjarjesh të kalueme t’historisë

bashkë me legjenda t’lashta me radhë:

një thesar i vërtetë i mençurisë.

 

Flisje për Gjin Pjetrin e për Kurbinin,

për Lidhjen e Prizrenit, për burrat e dheut,

për Abdyl Frashërin, Isa Buletinin,Z

 

ogun Mbret prite sa herë,

me burrat që po ndërtonin Shqipninë

Gjergj Fishtën e madh, poetin Homer,

 

që me lahutën perjetësoi trimininë,

e Shqiptarve , që luftonin me nder,

për trojet e tyne, atdheun e lirinë

 

 

 

 

V

Re të zeza qiejt e botës mbuluen,

për Shqipninë e mjerë një kob i ri ;

hordhitë fashiste vendin e sulmuen :

ishte dita e atij shtat prilli të zi.

 

Re pas reshë dhe shpërthejti stuhia,

rruzulli u përfshi n’përleshje viganash,

shkatërrime pësoi mbar njerëzia,

n’ lufta t’përgjakshme mbetën sa djem nanash.

 

E kur dita e lirisë agoi mbi botën,

e popujt po shpresonin për shpëtim,

mbi vendin tonë djalli lëshoi shqotën,

 

ra mbi shqiptarët një ma i madh mallkim

Historia mbrapa po e kthente rrotën,

Pesonte Atdheu ma t’egërin pushtim.

 

 

VI

U vërsulen t’egra brigatat partizane,

zjarrin duke u kallë kullave kreshnike,

që kishin pas djegun hordhitë osmane:

ti dëshmitare ngjarjesh historike

 

Cilësitë e tuja aq të shqueme

për të cilat të njihnin krahinat mbarë

e gjithë vendi, si një grue t’nderueme

nuk i përfillte hiç regjimi barbar.

 

Në Laç e në Skuarj, u ngrit flaka,

mbi ato kulla kala, çerdhe shqiptarizmi

bashkë me to t’u pre dhe ty nafaka,

 

re n’kthetrat e pushtetit të sadizmit,

që burgoste e internonte pleq e plaka,

dhe i pllakoste n’kampet e komunizmit.

 

 

 

VII

Vendin, sllavo – komunizmi e zaptoi,

me hekur e zjarr e krime mizore,

mbi kullat heroike flakën lëshoi,

e mbushi trojet me burgje e me vorre.

 

Ku ishin burrat ma të mirë të Shqipnisë,

i lidhi n’hekra, i çoi në pushkatim,

të përfshiu edhe ty vala e barbarisë,

të moren, larg të tretën n’internim.

 

Atje t’ përplasën n’Tepelen’n gurore :

me mija ndër kapanone u stivosën,

ku sillej vërdallë veç vdekja mizore,

 

mbi t’pafajshmet viktima sillte kosën,

s’kurseu as pleqërinë as moshën fëmijore

Aty, gjyshe e dashun, vitet t’u sosën !

 

VIII

Lot kan me u derdhë për ata që s’janë,

për atë gjak të pafajshmish që rodhi gurrë

Mos u përsëristë ma ajo kasaphanë,

ajo kohë mizore mos u ktheftë kurrë.

 

Një vend aq i bukur, parajzë toksore,

krejt u shndrrue në burgje e kampe t’ punës,

që për shum kënd u kthyen n’të zeza vorre:

vdisnin njerëzit prej mundimi e dhunës

 

E atdheut të tanë elita e mençurisë,

u zhduk nga faqja e dheu e u shue fare:

mbaroi pafajsija n’kthetrat t’lemërisë,

 

nuk u kursyen as mosha ma mitare:

nanat u veshën me rrobat e zisë,

i humbën foshnjet e tyne ndër llahtare

 

 

IX

Hije lugetnish xhelatët vinin vërdallë,

viktima tuj kërkue n’fshatna e qytete

tmerrin përjetonin njerëzit për s’gjallë:

shpëtuen ata që u ndan prej kësaj jete.

 

Vdekje mbillnin çdo çast armët vrastare,

brigjeve tëlumejve t’llahtarisun:

kositëshin veç jetat djaloshare,

ndër gropa të përbashkëta gremisun.

 

N’prehnin e nanës përpëlitej fëmija,

për një pikë qumësht i etun i sëmurë:

kërthiqet e gjora i zinte veç uria

 

gjini i nanës ishte kthye në murë.

Kënaqëshin sadizmi e ligësia, :

shpirt katilët, xhelatët zemër gurë !

 

X

N’se vdekja të shpetoi nga ato mjerime,

ku viktimat vuenin për një kotherë,

pushteti gjakatar sajonte krime,

mos me t’lan me pushue n’vorr asnjëherë.

 

Eshtnat e tua, tri herë ndërruen vend

bashkë me qindra t’ tjerë të çvarrosun,

diktatura barbare veç ish çmend,

tmerret e saja nuk kishin të sosun.

 

Edhe sot nuk dihet vorri yt ku gjëndet,

A thue vjen një kohë që ka me u zbulue ?

emni yt përsëri do të përmendet,

 

në pllaka të mermerta ka me u shkrue,

dhe përjetësisht aty do të gdhendet,

Heroinë të pafajsisë me të nderue

 

 

 

XI

Tani që vjetët mbi supet randohen,

e flokët e zbardhun flasin për pleqni,

çastet e fëminisë më kujtohen,

kur ti më llastoje me plot dashni.

 

Aq shum pas nipave jepëshe me shpirt,

e mbi të gjithë mua fort ti me doje,

e kishe zemrën të bardhë aq të dlirtë,

s’ta bante kur zemra të na qortoje

 

.E urtë, e përvujtun e grue zojnore,

të gjithë të nderonin të vjetër e të ri,

ishe me t’vërtetë një grue arbnore,

 

stolisë me virtyte e jo me flori,

nga jeta na ndau humnera mizore,

për me u takue vetëm n’përjetësi

 

 

NANËS

 

I

Ç’të them për ty fort e dashuna nanë,

kur koha që kaloi ishte krejt mundime,

që në kujtesën tmerre na ka lanë,

plot me tortura, vuejtje dhe mundime ?

 

Qëndrove n’ato rrethana sokoleshë,

porsi shembull mbete ti e krenarisë,

me njerëz katilë çdo ditë t’u ndeshë,

që donin t’mposhtnin nderin e Shqipnisë.

 

Zonjë ishe dikur, një zonjë fort e randë,

bashkshorte e një oficeri shtatmadhor,

që gjurmë në histori po kishte lanë,

 

kur po formohej shteti i ri arbnor :

prandaj t’denuen ty aq egërsisht, nanë,

e t’pllakosën përsgjalli si në vorrë

 

II

Që në foshnjëri mbete ti jetime,

prindin ta kishin vra në pabesi,

pate asokohë të pakta gëzime,

të përjetueme e vetmueme në vogli.

 

Në Rrëshen ti linde n’shtëpi fisnore,

e u rrite me një nanë vërtet burrneshë,

ishe fejue që në moshë mitore,

me trimin tand ti kurr nuk ishe ndeshë.

 

Në Vien t’Austrisë në shkolla të larta,

oficer u kthye n’Atdhe per me punue,

i pari n’mësime me dekorata t’artaë

 

Lufta e Madhe Botnore sa ishte mbarue,

vlonin n’shpirtin e tij hove të zjarrta,

për kombin shqiptar vepra me ndërtue.               

 

 

 

 

 

 III

Dasme e madhe u ba n’at shpi kreshnike,

që kishte njoh beteja dhe lavdi,

shpesh u dogjën ato kulla historike,

prej hordhive t’pushtuesit osmanlli.

 

Grueja e një ushtaraku shum të lavdishëm,

që mënjëherë iu imponue kombit shqiptar,

jetove midis njerëzve të dijshëm,

qytetnimin njohe t’Evropës mbar.

 

Kur erdhi koha të lindësh fëmijë,

atje në mal të Skurajt burri të nisi,

tradita duhej t’ruhej n’at shtëpi,

 

ku lind kishin stërgjyshët e atij fisi,

duhet të lindnin edhe djemt e tij,

si degë t’forta n’trungun e një lisi

 

IV

Atdheu po kalonte vështirësi,

çakej të tërbuem sulëshin nga çdo anë,

anmiqt shekullor në Jug e Veri,

e përtej detit italianët breshkamanë.

 

Kërkonte Sllavi që të zgjaste dorën,

për me gllabërue trojet e Shqipnisë,

hesapet pa hanxhinë ata ndermorën,

shqiptarët i dolën zot historisë.

 

Heroin e Kombit, Bajram Currin trim,

bashkë me Prenk Jakun, dhe miq të tjerë,

prite e përcolle me të madh nderim.

 

Planet ata duke hartue përherë,

serbët me i përzanë me forcë e luftim,

trojet tona mos me shkel kurrnjëherë.

 

 

V

Ishte një kohë heroizmi e burrnie,

kur vinte shpesh Muharrem Bajraktari,

me miq të tjerë, fort u kishte hije,

si Fiqri Dinja dh’Hysni Demë luftari.

 

Të tillë burra nderonte shum Shqipnia,

patriote të shquem, kapidana me namë,

për ata do të shkruente historia,

shtetin e ri me forcë kishin rimkambë.

 

Ahmet Zogun prite n’at banesë ti vetë,

kur Preng Pervizin vinte me takue,

rrethanave t’randa zgjidhje me u gjetë,

 

anmiqt e kombit për me përballue.

Me Nanë Mbretneshën shpesh kish bisedue,

se si me ua hequn grave ferexhetë.

 

VI

Përparonte Shqipnia plot mbarësi,

tue ça detin e historise krenare,

e njohun në gjithë botën si mbretni,

me në fron Mbretin Zog të parë.

 

Nga politika u ba lamsh njerëzimi,

shtetet e vogla viktima të para ranë :

plane demoniake po thurte Mussolini,

për me gllabërue Ballkanin të tanë.

 

Me krijue donte madhshti përandorake

si në kohë t’romakve e sulmoi nga deti,

si baloz i zi, me forcat ushtarake

 

,në Durrës u duk se kishte ra tërmeti.

N’at shtat prillin e zi të pa nafakë,

Për Shqipninë e mjerë ndodhi kjameti.

 

 

 

VII

Gjëmoi deti dhe qielli i krejt Shqipnisë,

nxi me luftanije dhe plot balona,

kishte sulmue fashizmi i Italisë :

prej radiove ushëtiu n’ botë jehona.

 

Tre dit ma përpara vlonte hareja,

lindun na kishte princi trashgimtar ;

lajmi i pushtimit ra porsi rrufeja,

u largue mbreti me disa oborrtarë.

 

Mbeti vendi pa udhëheqje e ushtri,

dy orë zgjati në Durrësin qëndresa,

luftoi si luani një kapter i ri,

 

dhe ra si deshmor prej armve të pabesa :

Mujo Ulqinaku mbeti n’histori,

E lartë ishte trimnija e tij edhe besa.

 

VIII

Përjetove nanë këtë tragjedi,

me gjithë popullin patriot korçar,

mbi ballkon valoi flamuri kuq e zi,

dy muej mbeti aty një simbol krenar !

 

« Autoritetet » erdhen me të thanë :

« Zonjë e nderueme, duhet heq flamuri ! »

« Hiqnje po t’guxoni » – u gjegje nanë,

« me dorë të vet e ka vendosun burri ! »

 

Nuk ja mbajti kujt flamurin me prekë,

deri sa u kthye komandanti trim,

përciell kishte Mbretin n’shtetin grek :

 

urdhën kishte marrë prej tij për kthim :

Ora e Shqipnisë tashma kishte vdekë !

Atdheu nën fashizmin ra në pushtim.

 

 

 

 

IX

Agoi dita e lirisë u çuen shqiptarët,

Bashkimin Kombtar n’Mukje me vendos.

N’shtëpinë tande mblidheshin atdhetarët,

për ktë çeshtje të shenjtë me ba çmos :

 

At Anton Harapi, Mehdi Frashër Beu,

Fiqri Dine dhe Gjeneral Permeti,

me Hysni Demën dhe Cen Elez Ndreu,

Muharrem Bajraktari etjerë pas veti.

 

Aty Lef Nosi, e frati Pater Leka,

dh’oficera tjerë të gjithë madhorë,

për ta duke shtrue si darka dhe dreka,

 

tregove grue burrneshë e zojnore.

Por Shqinisë besa i kishte ardhun deka :

kurdiseshin për të plane tradhtore !

 

X

U tradhtue Shqipnia n’Teheran e Jaltë,

« Aleatët » të pabesë si gjithmonë,

e braktisën krejt e lanë në baltë,

komunistët përkrahen për t’keqen tonë.

 

Nuk mjaftonin bombardimet gjermane,

mbi shtëpit’ tona sa gjyle u lëshuen ;

barbare veç erdhen forcat partizane,

kullat i grabiten, dogjën e shkrumuen.

 

N’malet e Kurbinit gjete strehim,

bashkë me vjehrrën e dy djemt e ri,

prej bishës komuniste me pasë shpëtim :

 

Populli ju mbrojti me besnik’ni.

Ma vonë ju deshti me kërkue dorzim :

ne burg ju pllakosen, në kamp të zi

 

 

 

XI

Me radhë i more kampet e Shqipnisë

prej Lezhe në Berat der n’Tepelenë

me vjehrrën tande në moshën e pleqnisë,

me shumë familje tjera mbyllun mbrendë.

 

Gjomarkaj, Bajraktari, Dema, Dine,

Marashi, Sokoli, Kolaj dhe Ndreu,

prej çdo vendi verior prej çdo krahine :

një krim të tillë nuk e kisht pa dheu !

 

Uria, sëmundjet, t’ftohtit dhe mundimet,

ju katandisë në viktima t’shkreta,

vit mbas viti pllakosën internimet,

 

vdiqen n’ato kampe mija veta.

Mbi ty ranë vazhdimisht shqetsimet,

në të randa vuejtje t’kaloi jeta.

 

XII

N’ Portopalermo t’ mbyllen në kala,

n’atë shpellë e sketerrë ty të pllakosën,

me shumë viktima, pleq fëmijë e gra.

Një ditë disa oficera të llafosën :

 

« Zonjë e gjeneralit, burrin vall pret,

t’ vij me nëndetse ? Do t’turrëshe si era,

që t’ikje me atë anije nëpër det… ! »

« Gaboheni fort, zotnij oficera ! »

 

« Nuk i braktis askurr unë djem e mij,

n’dorë tuej me i lanë me u torturue :

nuk mund t’ketë për mue tjetër lumtuni ! »

 

Mbetën ushtarakët krejt të hutue :

« Hak na dha pergjigjeë Se ka n’ Shqipni,

grue si kjo krenare, s’kemi besue ! »

 

 

 

XIII

Në kampet të thrrisnin, zojë e gjeneralit,

dikush të drejtojej edhe zoja Prenë,

Të thrrisnin t’internuemit n’emën t’djalit,

Nanë e Valentinit, n’Berat e Tepelenë,

 

Valentinin e kishe fëmijën e parë

me të ti kalove atë jetë të mjerë :

akademik edhe oficer krenar,

burgjet dhe kampet përballoi me nderë

 

Nanë e Gencit të kan quejtë ma vonë,

tridhjetvjet burgje e kampe Genci i mjerë,

për aviator kishte mbarue në Rome.

 

Pastaj, nanë e Lekës, t’thirrnin ngaherë,

ky ma i vogli, me ty pat mbetun gjithmonë,

me pikturë e shkrime merrej përherë.

 

XIV

Tridhjetëtre vjet kalove n’internim,

bashkshorte e Gjeneralit e fajsueme :

njohe vetëm vuejtje e të madh mjerim,

urdhën kishte dhanë partia e mallkueme !

 

Gratë edhe vajzat e nuset e reja,

tek ti gjenin një mbrojtje veç nga dhuna,

shumë prej tyne kishin mbetun të veja,

shumë pa fëmijë, të mjera e kërcuna !

 

Ishte një ditë prilli, e një prilli të zi,

kur prej nesh u ndave ti për përherë,

erdhën t’internuemit të gjithë për ty,

 

për të përciellun plot respekt e nderë

Simbol ishe për qëndresë në Shqipni,

do t’kujtojnë bashkvuejtësit kurdoherë.

 

 

 

XV

Tani pas kaq vitësh larg në mërgim,

mendimi shkon tek ti, moj nanë e shtrenjtë,

si një andërr e bukur, si një vëgim,

për gjithë jetën time mbetesh ti e shenjtë.

 

N’ato kohna të kobshme të dënimit,

ishe ti kurajo e forca shpirtnore :

gjithmonë e pamposhtun, një grue e guximit,

që s’përfillje fare shtypjen mizore.

 

Para teje xhelatët ulnin sytë,

t’mposhtun prej asaj sjellje fort krenare :

e ndienin veten keq edhe të ndytë,

 

aq spikastey krenaria shqiptare,

që rrezatonte porsi një rreze e yjtë

n’ato të mynxyrta kampe llahtare.

 

XVI

Me pluhun mbulon koha gjithë kujtimet,

fytyren tande asgja s’mund ta mbulojë,

ripërtërihen në mendje gjithë mundimet,

që me vite të tana përballoje.

 

Ditët e f’minisë çfaqen tash e parë,

kur lumtunia n’mesin tonë qëndronte ;

ishin dit të bukura, kur e pandarë,

mirëdashsia amore veç me llastonte.

 

Peshoi randë mbi ne padrejtësia,

jetën na mohuen, na mohuen lirinë,

u dënue nga terrori pafajsia,

 

dashnia jote e përballoi lemërinë,

u thyen prangat mizore, u mposh flliqësia

e ruejte t’ pa cenueme krenarinë.

 

 

 

 

XVII

Atje në një vorr të vetmuem po pushon,

larg atij bashkëshortit aq të vyeshëm,

në gishtin tand një unazë arit ndriçon,

simbol i atij bashkimi të pathyeshëm.

 

Do t’ vij një kohë t’bashkohi përsëri,

atje në ato vorreza ku pushojnë t’ parët,

do mblidhen eshtnat anëmbanë n’Shqipni,

tretun qëllimisht nga xhelat barbarët.

 

Gjyshja e degdisun larg në Tepelenë,

ndoshta vorri saj humbi e nuk u gjet ;

eshtnat e djemve t’tu kanë marrë dhenë,

 

njëni n’Myzeqe, tjetri në kurbet :

miset e burrit ne Belgjikë po flenë,

presin që të kthehen n’ Atdhe të vet.

 

 

 

 

XVIII

Paska qenë shkrue për ne një fat mizor,

me fije të padukshme duke u tjerrë,

përjetuem llahtar, përjetuem terror,

përdhunisht na pllakosën në skëterrë.

 

Ishe shpresë n’at ferr, ishe shpëtim,

guximtare, e pamposhtun shum fisnike,

me shpirt sakrifice e me durim,

s’u trembe kurr, s’u ligshtove prej frike.

 

Na jepshe ti kurajo për me qëndrue,

n’at vend ku qëndresa kishte humb fare :

« Do t’vijë dita, që kemi me shpëtue,

drejtsia – thoje – do dali ngadhnjimtare,

mbi t’keqen e mira ka me fitue,

ka me triumfue për’sri mbi botën mbarë

 

XIX

Shkelqeu dita e fitorës të së mirës,

lumenj njerëzish me pishtarë t’lirisë,

shemben ato muret e prapështirës,

rivendosën themelet qytetnisë.

 

Nuk je e pranishme në mjedisin tonë,

për me shijue simfoninë e ngadhnjimit,

që madhërisht mbi botën ban jehonë,

n’zemrat dhe në mendjet e njerëzimit.

 

Nuk je ma krijesë ti, thjesht tokësore :

shpirt n’hapësinën e pafundësisë,

na veshtron e na ruen nga lart, qiellore,

 

me dashuninë e nanës ndaj fëmisë.

Je ma e madhja mirësi njerëzore,

je veç shprehja e përkryeme e dashunisë !

 

 

BEBA

 

I

Nga mendja nuk më hiqet ajo ditë

kur m’dole para porsi një zanë mali,

engjëll ngjaje ti prej qiellit zbritë,

aq krijesë të bukur Zoti t’ fali.

 

Ishte një dit’ maji, qeshte pranvera,

m’erdhe pranë e hirëshme si përri,

flokët e zi valëzues t’i shprishte era ;

shtangun kisha mbetun dhe gjuha mpi.

 

T’vezullonin sytë si yjet e qiellit,

e mahnitun dukej vetë natyra :

anderr ishe ti a thjeshtë një vëgimë

 

Aq të ndriste e bukur ajo fytyra

sa venitej fare dhe drita e diellit :

e zemra ime shkrihej në mallëngjim.

 

II

Nga shkumba e detit thonë se kishte dalë,

Afërdita, perëndesha e dashunisë,

bija e Zeusit n’Olimpin zot i parë,

në kohnat legjendare të njerëzisë.

 

Ti nga ajo shkumbë nuk u përftove

veç bukuria jote shqelqeu si rreze dielli,

dhe nëse jetë të trishtë ti përjetove,

ngjaje sikur ishe pikë prej qiellitë

 

Ndrite si ylli i mëngjesit në jetën time,

porsi Afërdita, që në shqipen thuhej,

ose Venusi në atë gjuhën latine,

 

që e skalitun nga Praksiteli n’shekuj ruhej.

N’se jeten kalove n’vuejtje e mjerime,

bukuria jote askurrë s’do shuhej.

 

 

 

 

 

Gjuliana Pervizi (Beba)

Vërmosh, 1948

Ajo mori emrin Beba ne Kampin e Tepelenës

si fëmijë që i shpëtoi vdekjës

42 vjet internim – dëbim

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III

Kur më kishte pllakos fati mizor,

Në mes asaj të tmerrëshme skëterrë,

M’u shfaqe para si vëgim hyjnorë

Në zemër time ai çast mbetët përherë.

Cilido njeri ty rrugën ta lëshonte,

 

Kur si engjëll kaloje plot hijëshi,

Kush të shihte, i mahnitun t’admironte,

Për ato sy t’ ndritun, e bukur, perri.

 

I heshtun rrija aty fare pranë teje :

Fort me rrihte mue zemra pa pushim,

As një fjalë nuk mundja për me thanë,

 

Thue më kishte godit shkrepje rrufeje.

Aq fort në ty dashnia më kishte zanë,

Nuk dija n’se i çuet isha apo n’andrrim.

 

IV

Do kalonin vitet por jo dashunia,

që per ty ushqeva gjithë një jetë,

bota mund të shuhej dhe njerëzia,

por jo kurrë ajo ndjenjë e vërtetë.

 

N’zemër time mbetësh ti përore,

si n’at’ ditë maji kur per her’ të parë

ti u duke aty porsi krijesë hyjnore :

prej atij çasti mbetëm të pandarë.

 

Jeta të përplasi ndër mundime,

njohe ti ç’ishte ajo sketërra,

ku kërthiqe e njom’ kapun pas gjinitë

 

përfundove ti ndër gjemba e ferra,

e u rrite nëpër kampe dhe mjerime,

ku veç endëshin pëlhurat e qëfinit

 

 

 

V

U nxi qielli i botës dhe i Historisë

nder lufta t’kobshme popujt kacafytë.

U nxi dhe qielli i të gjithë Shqipnisë

kob e mizori na panë veç sytë.

 

Të llahtarshme u sulën diktaturat,

mbi të pafajshmit duke ba kërdi.

Çfarosën popujt, gratë, fëmijët e burrat,

thëror tuj ua flijue idhujve te rij.

 

Idhuj gjakatar, Stalina, Hitlera,

diktatura t’egra plot me parime,

naziste, komuniste, krejt antinjerëzore.

 

Dolen Pot Pota, Çausheska edhe Envera,

mbi popujt e shkretë duke ba krime,

tepër të përbindshme dhe mizore.

 

VI

U rrite ndër kto kobe, vajzë heroinë,

krenare, e pamposhtun, guximtare,

e ruejte t’pa cenueme bukurinë,

prej bishave me huqe grabitqare.

 

Si trëndafil që mbin n’gëmush të ferrës,

dhe nëpër gjembat rritet, del në dritë,

ashtu veç dole ti përmes skëterrës,

me hijëshinë tande njerëzit tue habitë.

 

Me dhimbje thurën këto vargje t’vona,

pas kaq vitësh heshtje, frike e tmerri ;

ty të kushtohën moj vajzë lëgjendare,

 

Ka me u përhapë e tyne veç jehona.

Si engjëll shpëtove prej atij ferri,

tue ruejtë hyjnore të bukurat tipare.

 

 

 

 

VII

Me ankth, me brengë, me dert e lot,

mbushën mbresat tona ndër kujtimet,

për një jetë të humbun që shkoi kot,

kur na u grabitën përdhunisht gëzimet.

 

Ish një kosë katile, kosë mortore,

ajo që me bar t’thatë kosiste lulet :

sa e sa lulet t’bukura, lule bore !

Një kujtim i trishtë që kurr nuk shkulet.

 

Moshatarët e tu, si kerubina,

ndër kthetrat mizore mortja rrëmbeu ;

kumboi e sa nan’zezave lemëria !

 

U rënqethën male dhe lugina,

vorre, vorre u gërmue mbar dheu :

përpëlitej n’ bark të nanës fëmia !

 

VIII

Prej stuhive t’prap’sive njerëzore,

ishe përfshi në moshën e pafajsisë ;

të rrembyen ato kthetra mizore,

që nuk kursenin as jetën e fëminisë.

 

Telat të rrethonin, ferra çeliku,

varun për pas gjinit t’nanës s’re,

t’ quenin edhe ty këlyshe anmiku,

fajtore se prej ’i babe kishe le.

 

U rrite tue mos njohun ç’asht liria,

bashkë me pafajsisnë ajo vorrosë ;

fort e llahtarshme ra mbi ty egërsia,

 

moshatarët t’ tu, tuj pre me kosë.

Ndër këto tmerre u denue pafajsia,

diktatura kështu kishte vendosë.

 

 

IX

Një skllave ishe mes skllavëve mizëri,

në fushat balturina tue punue :

në një grop ‘ me gjarpnin ujin tue pi,

flaka e diellit l’kurën tuj të përcllue.

 

Qysh kur lindte dita dhe binte nata

kërrusun për mbi bel tue hap hëndeqe,

rrije n’ato lluca me gra të ngrata :

urdhën kishte dhanë partia përdreqe.

 

Nanë u bane shpejt, një nanë krenare :

djemt i rrite ti, të fortë si azgana,

edh’ e pamposhtun kurrë, nuk pyete fare,

 

se mbërthye të kishte si ndër dana,

diktaturë mizoreë Fort guximtare,

ball i bane asaj për vite të tana.

 

X

Bukuria jote kishte marrë dhenë,

rrotull të vinin disa lakmitare,

xhelatët ty mir ta kishin ba benë,

për qëllimin e tyne grabitqare.

 

Porsi Zanë e malit fort inatosun,

këto katila t’ eger i shitove,

mbeten ata veç si te perdhosun :

me qendrimin krenar krejt i dermove.

 

Me zemër fisnike, besë e nder,

grue ti burrneshë; si shpatë vringlluese,

Fjala jote ra si rrufé përherë

 

Tue përmbysun ato jena gllabruese.

Nuse e re shkue kishe ti n’atë derë,

Që s’kishte njohun kurr sjellje poshtruese.

 

 

 

 

XI

Mes një dimni të madh, kallkan mbërthye,

qëndronte krejt pa shpresë jeta shqiptare:

si nje shpatë vrastare për mbi krye,

regjimi kish vendos ligje barbare.

 

Të drejtat e njeriut, universale,

ishin mohue krejt, shkelun mizorisht.

O Zot, këta përbidsha pse s’i ndale,

që i mundonin t’pafajshmit porsi Krisht !

 

Në k’të skëterrë që mbillte lemerinë,

me pranga na kish lidhun diktatura.

Jetën na rrëmbeu, na rrëmbeu rininë :

 

kockat kishin mbetun edhe lëkura.

Terrori i kuq po bante batërdinë,

tue mos kursye as gra, as fëmijë, as burra.

 

XII

Porsi ajo anije mes detit tallazor,

me ato vela të shkyeme shkon, përplaset,

por drejtimin e mban ajo peror

shkrepave u largohet e nuk u qaset,

 

ashtu dhe ne u shkapetem nëpër motët,

timonin tue mos e lëshgue kurr prej dore,

ç’ka se gjaku rridhte, rridhnin lotët:

veç për me i shpëtue dhunës mizore !

 

dh’erdhi koha që t’agonte liria:

u shëmben idhujt, përbindëshat mizorë!

Prej tyne qe e denueme pafajsia,

 

t’mallkuem në historië mbetën peror.

Llahtarue prej sish ishte njerëzia,

Për një gjysmë shekulli t’gjat’ kohor.

 

 

 

XIII

Vitet e llahtarit lanë plot mbresa,

n’zemër e në mendje t’çdo njeriu,

por mbi t’gjitha fitoi nderi e besa,

dhe per ata që vdekja na i perfshiu.

 

Me bukurinë tande fort krenare,

moj trimneshë e re kurr nuk u ligshtove,

gjithmon’ mbete e vendosme, luftetare,

stuhitë e njëpasnjëshme perballove.

 

Dhe kur mbi ty kanosej egërsia,

për me të gllabrue me kthetrat mizore,

e patundshme rrinte vendosmënia,

 

nuk pyesje ti per bishat aq gjaksore :

e pa prekëshme mbetej bukuria,

që Zoti vet’ kishte qëndis’ me dorë.

 

XIV

Emni yt « Beba » do t’mbetet lëgjendar,

me u përmend gjithmon sa të jetë jeta,

qysh n’ Tepelen’, ku f’mijët moshatarë,

si miza vdiqen e lan’ nanat e shkreta.

 

Me at’ emën përmblidhej nje histori,

që përjetëson t’rënqethshme mendime

, do t’kalonte koha dh’ emni përsëri,

do t’ përmendej për me ringjall kujtime.

 

I bukur tingëllonte kur shqiptohej,

sepse përmblidhte mosh’n e pafajsisë,

ashtu do t’mbetej, kurr nuk do t’harrohej.

 

Dhe kur jeta t’merrte rrug’n e pleqnisë,

emni do të jehonte plot me shpresë,

si mbresë e paharrueme e fëminis

 

 

 

XV

Atje në Tepelenë, n’at kamp tmerri,

pa dal drita mirë, çanga kërciste,

« Apeli ! » si lugat Selfo kapteri,

emnat duke lexue, çirrej, bertiste.

 

« Beba » ty të thrriste një kamp i tanë,

por n’ listen e zezë ndryshe ishte shkrue,

aty emni i vertetë dilte « Julianë » :

e egra diktaturë nuk t’kish harrue !

 

N’krah të nanës gjorë strukun përherë,

duhej paraqit te kapter xhelati

« këtu ! » përgjigjej nana, « këtu ! » dy herë,

 

sepse e denueme dhe ti ishe nga fati,

e degdisun keq n’at kamp skëterrë,

ku të kishte pllakos shtet malukati.

 

XVI

Si kafshë grabitqare rrinte partia,

mbi çdo përson gati me sulmue :

trishtohej burri, grueja dhe fêmija,

kush radhën e kishte me u denue.

 

Në një natë të kobshme ty të thirren

« Beba, para popullit ti me dalë,

llogari me dhan’ ! » të shanë, t’u çirren,

« ai emën Julianë, prej nga doli vallë ? »

 

Anmike ty të quejtë,n t’demaskuen,

bij e një far tradhtari n’arrati,

me shpifje e gënjeshtra të mbuluen,

 

fer s’ta bani syni, gjithë krenari,

shpifjet i hodhe posht’ që kin kurdisun,

me guxim të madh, plot fisnikëri

 

 

 

XVII

Mbetën njerëzit krejt të lemerisun,

ç’ishte ky lloj teatri, kjo komedi,

Beba me mendjen krejt të çakërdisun,

kishte friken mos kthehej n’ tragjedi.

 

Emni i ri « Juliana » ish në çdo gojë,

populli nuk po merrte vesh asgja,

ah ! moj Beba e shkretë, me ty u ba lojë,

që t’ulish kryet e të mos bajsh me za.

 

Por qe besa si femën vërtet trime,

s’deshte të ia dish për demaskim,

dhe me kokën lart s’ pyete për mashtrime,

 

kurdoherë trimnisht mbajte qendrim,

djemt e burrin pranë në kto shqetsime,

ti jetën përballove me guxim.

 

XVIII

Nuk merrte fund jo kurr përsekutimi,

që si shpatë mizore varej mbi krye,

i tërbuem vërdallë vjen sigurimi,

çdo qëndresë t’vendosun për me thye.

 

Femijën nandëvjeçar ta torturojnë

me mjete ma mizore tue e mundue,

familjen mir po duen të shkatërrojnë,

për çdo ditë e natë duke e kërcnue.

 

Sikur shqipe mali që çerdhen mbron,

ashtu Beba e kampëve mbron shtëpinë,

me ia prek fëmijët kush nuk guxon,

 

si një shqiponjë ajo e shpreh trimninë,

fjala e saj e flakët të përvëlon,

s’pyet për Sigurimin as për partinë.

 

 

 

XIX

Përse u krijuen kto kampe kaq mizore,

e kush ishte ai me mendje aq sadiste,

si bagëti me ndry qenie njer’zore ?

Bota kishte marrë të tatëpjetën,

 

qysh në Teheran dhe n’ Jaltë ma vonë,

ku « Përenditë e Luftës » ujdinë gjetën,

me e nda rruzullin mbarë në dy zonë.

Stalini mustakosh dhe i madh xhelat

Zeus atje në Kremlin – Olimp i ri –

mirë e kish mashtrue Rusveltin sakat,

Evropës për me i vu n’Berlin kuii’

 

Mesdheun donte Stalini e s’pati fat:

Çurçilli nuk e la me prek Greqinë,

Ku menjëherë çoi anglezën  ushtri.

 

XX

Nuk pyeti kush për t’bukuren Shqipni !

Si skllave n’treg e qitën për ta shitë :

komunizmi mizor erdhi në fuqi,

errësinën mbolli aty ku kish dritë.

 

Krime u kryen të rënqethshme gjakatare,

kosa e partisë nuk kursej dhe lule,

pamëshirë, njerëzit qiti fare,

e ktheu vendi në vorr, n’kufomë kërbule.

 

Porsi lubi t’mbërtheu dhe ty kërthiqe,

të përplasi në kamp, n’at ferr te zi :

shpëtove kot nga gjith’ ato rrëziqe,

 

viktima le mbrapa, qindra fëmi,

mrekulli ishte ajo q’aty nuk vdiqe :

në qiell për ty mendonte ‘i Përendi.

 

 

 

XXI

Sot, mbas kaq vite, atje ku mbretnon liria,

Madamë Gjuliana t’thrasin me nderë,

akoma nuk asht zhdukun lëmeria

që n’zemër t’kish hy qysh fëmijë aherë.

 

Emnin e bukur Beba kudo ndigjon,

i përket ai një femne fort krenare,

gjithkund ku paraqitesh të nderon,

dhe n’rrethet ma të mira qytetare.

 

Mbas kaq vjet, të vona kto tingëllime,

në medje bluejtun, tani veç gjejnë shkrimë

të pa ndamë ne ishim ndër sa mjerime,

 

për me u kuptue mjaftonte një shikim :

dashunia na shoqnoi, patëm gëzime,

Zoti, tre djem na fali, si dhurim.

 

XXII

Një dhuratë, unazë a gjerdan florinit,

dhuratë të çmueshme, s’munda me t’dhanë,

një varëse arit, me t’zbukurue gjinin,

nuk t’bleva gjatë një jete të tanë !

 

Një lule, gonxhe trendafili të kuqe,

nuk t’solla njëherë në jetën time,

sikur të vogël fare, një burbuqe,

që të buzëqeshje ti me plot gëzime.

 

Si nji tufë lulesh, t’kushtoj kto poezi,

mes tyne ndonje varg me shum shkelqim,

i mblodha gjat’ kohës me dashuni,

 

qe t’mbeten n’zemrën tande si kujtim,

si një dhuratë e çmuar, ma se flori :

me ato të kam dhurue gjith shpirtin tim.

 

 

GJENERALI

 

I

Atje ndër ato malet e Kurbinit,

ku ende jehon kushtrimi i Skënderbeut,

ku luftonin çetat e njatij Gjinit,

kundër pushtuesve, për liri t’Atdheut,

 

n’at’ Skuraj të lavdishëm plot legjenda,

mes zjarrit të kryengritjes patriotike,

linde n’ato kulla krenare, brenda,

ku farkëtoheshin ngjarje historike.

 

Orët e zanat të qëndronin pranë,

me ty mor vogëlush duke lodrue,

fatin të caktonin, jetën të tanë,

 

që ndër vite do t’shkonte tue u zhvillue ;

fort emni yt do t’shquhej anëmbanë :

Atdheut jetën do i kishe përkushtue.

 

II

Akoma në shpërgaj, foshnje kërthiqe,

n’kurriz t’nanës more shtigjet e malit,

mes pyjeve e shkrepave plot rreziqe,

për me i shpëtue anadollak vandalit.

 

Dh’erdhi dita kur vet Gjin Pjetri u çue,

Synin ta vuni mes f’mijëve të tjerë :

« Frrok – i tha prindit tand – kam mendue,

n’shkollë m’e nis Prenkën menjëherë ! »

 

I rrebt ishte prindi yt e trim drague :

« Mos me pyet or Gjin ti tjetërherë,

n’daç hidhe n’zjarr, n’daç n’ujë m’e lshue,

 

Zot je i shtëpisë, ti vendos n’ktë derë ! »

N’shkollë Gjin Pjetri vetë të ka shoqnue :

për ty një vogëlush ishte i madh nder !

 

 

 

 

 

 

Gjeneral Prenk Pervizi

Skuraj 1897- Jolimont 1977

(Foto, Tiranë,  1943)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III

Fort po gjimonin malet e Kurbinit,

thue një stuhi e madhe kishte shpërthye,

s’ishte e motit gjama, veç çetat e Gjinit,

fyt për fyt me turkun duke u mbërthye.

 

Gryk’s Urdhazës topi idhshëm po kriste,

e frikshme hapej malevet ushtima,

krejt i tmerruem pashaj turkisë bërtiste :

« Topa vallë do të jenë a bubullima ? »

 

Shkreptinin armët shqiptare si rrufeja,

rridhte uj’ Urdhazës kuq me gjak nizami,

gjak nizami rridhte poshtë rrekëja.

 

Mbi hordhitë osmane po bahej nami,

aq e zezë për ta ish kthye beteja :

s’u kish mbetun as nam e as nishani !

 

IV

Kur agoi madhshtore dita e lirisë,

burrat e Kurbinit, luftarë të shquem,

mbas Gjin Pjetrit lshue, si vrull’ i stuhisë,

në Milot flamurin kuq e zi naltsuen.

 

Shpërthej fjala e kryetrimit porsi flakë,

ndezi zemrat e Kurbin’sve patriotë :

« Burra t’Arbënisë, në Vlonën plakë,

shpallet Pavarësia jonë në botë !

 

« Rroftë Shqipnia ! » – thirri – dhe gjashtë herë

qiti me rëvol’, ty t’kish për bri,

Treqind pushkë kan krisun pernjëherë :

 

pesëmbëdhjet’ vjeçar ishe, krejt i ri.

Ma i madh dukej Gjini se kurdoherë,

bashkë me të ti hyne n’ histori

 

 

 

V

Në Shkodrën krenare shkollën vazhdove,

n’mësime duke u shque si kurrnjëtjetër,

me Gjergj Fishten dhe Mjeden ti mësove,

Gurakuqin, Kamsin, Mosin e vjetër.

 

Por një kob i zi ra mbi tan Kurbinin,

Gjin Pjetri luftëtar e plak i parë,

ndërroi jetë, shumë ia nderuen kujtimin,

i madh dhe i vogël mbetën duke qarë.

 

Aty u gjende ti dy lot me lshue,

për axhën që t’pat nis në rruge t’arsimit.

Atdhetarët rreth tij ishin tubue,

 

përshendetjen e fundit me i ba Gjinit.

Vajtoret ma të mira duke e vajtue,

lavditë duke përmendun të kryetrimit.

 

VI

E kobshme n’Sarajevo revolja krisi,

flakën ia dha barotit të Ballkanit :

lufta e madhe botnore shpejt ia nisi,

tmerr duke i kallun, të madh, evropianit.

 

Kufijt krejt u mbyllen, mbaroi dhe shkolla,

n’pritje atje në Skuraj ti po qëndroje.

Fati i tirrte fijet tepër të holla,

Atij, për me i shpëtue nuk mund t’guxoje.

 

N’kasapane u hodhën ushtritë anmike,

në t’pergjakshme beteja kacafytë,

faqe t’zeza shkruheshin historike,

 

me miliona njerëzit duke u mbytë,

popujt t’llahtarisun krejt prej frike :

vazhdoi për katër vjet kjo luftë e ndytë

 

 

VII

Trimni tregove shpejt të pakundshoqe,

për në Vienë t’Austrisë për m’u nisë :

shum u rrezikove e shum veç hoqe,

për me mbajtun besën e miqsisë.

 

Tre të huej, austriakë, t’kerkuen shpëtim,

n’dorën tande ranë, tue t’njoftë fisnik,

për n’Austri me u kthye me shumë nxitim,

në një rrugë t’veshtirë e plot rrezik.

 

Fatit para i dole shum guximtar,

dhe të shoqnuem me burra t’armatosun,

kaluet t’gjitha pëngesat ju për mbarë,

 

ne vend te dëshiruem duke sosun :

për tre miqt austriakë, ti shpetimtarë

N’Vienë ata të çuen siç ish vendosun.

 

VIII

Në kryeqytet t’madhes përandori,

n’Akademinë ushtarake u pranove :

ndoqe studimet me vëndosmëni,

medalje e lavdërime aty fitove.

 

Lidhe miqsi edhe me shumë shqiptarë,

studentë dhe burra shteti t’pranishëm :

Ahmet Zogun zune mik të pandarë,

ndër gjithë të tjerët ai ma i lavdishëmë

 

Një miqsi që rritej e do t’forcohej

e shum e vlefshme do ishte për Shqipninë.

Atdheu për këta njerëz do t’krenohej,

 

e do t’u a shkruente të bukur historinë.

Përandoria austro – hungare asgjesohej

në at’ vit kur ti mbarove Akademinë.

 

 

 

IX

U ktheve në Shqipni plot hove t’reja,

me Ahmet Zogun n’ Durrës u përshëndete.

Në Skuraj u ndez dasma dhe hareja,

nusja po të priste pas katër vjete.

 

Prena, quhej ajo një vajzë e re vendi:

në Rrëshen t’kishte fejue prindi trim,

besnik i kishe ndej atij kuvendi,

martesë  në Vienë s’pranove propozim.

 

Nanë Mrika nuk e përmbante gzimin,

Djali saj tashti ishte burrnue e rritun :

n’Austri kishte mbarue të naltë shkollimin.

 

Në Skuraj ai qëndronte duke pritun,

vëndimin që do t’i vinte për emnimin,

rreth komandant në Krujë e kishin qitun

 

X

Ora e Shqipnisë po zgjohej përsëri,

nga koma e pesëqinvjetëve osmanë,

ku lëngoi e pafuqishme nën robni :

shqiptarët u çuen të bashkuem të tanë.

 

Në Vlonë së pari shpallën Pavarësinë :

valoi flamuri kuq e zi krenar !

në Lushnje patriotët krijuen Shqipninë,

u nisën shqiptarët n’rrugën e mbar.

 

Ishe n’atë kohë një oficer i ri,

gati me i shërbye Kombit tand arbnor,

atje ku të thirrën u gjete me ushtri,

 

me mbrojt vendin nga çdo sulm anmiqsor.

Me çetat shqiptare luftove në veri,

me i dëbue serbët prej truellit atnor

 

 

 

XI

Legjendare mbetën ato beteja,

me Prenk Jakun dhe Bajram Curr luftarin,

binit ju mbi serbët porsi rrufeja,

duke e dëbue prej trojëve barbarin.

 

Me bataljon shetitës nëpër male,

vëndoset ju rregullin e qet’sinë,

i zhduket gjithë bandat kriminale,

q’egërsisht plaçkitnin popullsinë.

 

E kur sulmuen rebelat në Tiranë,

me pushtue qytet’n, me rr’xue qeverinë,

te një pus i vjetër pritën kish zanë,

 

me do mitroloza u a preve fuqinë,

me trima që çelik brenin me dhambë.

Guximtar ! e shpëtove ti Shqipninë.

 

XII

E kur me pabesi sulmojti opozita,

me të bukura fjalë e punë të këqija,

dolët ju në mal porsi komita,

n’Beligrad ju pranoi Jugosllavia.

 

Ish viti njëzetekatër muej qërshor,

mbas Ahmet Zogut shkuet n’arrati,

ti ndër oficerët, shtatmadhor –

shkelqeje mbi tjerët si nj’yll i ri.

 

Erdhe në mal të Skurajt me pak veta,

lëshove ti kushtrim, ish muej dhjetor,

u mblodhën rreth tejet kurbinas veleta,

 

drejt Tiranës marshimi u ndermor,

ia mbathën kundërshtar’t – kambët e lehta –

u rivendos përsëri shteti ligjor

 

 

 

XIII

Katër burra aher kish pasë Shqipnia,

që kurr ma nana nuk përkund në djep,

Ahmet Zogu i çmonte nga zotsia,

detyra të randsishme shpejt u jep.

 

N’katër zona krejt vendi ishte caktue,

katër kapidana formuen kuadrumvirat,

guvernatorë ushtarakë ishin emnue :

për Shqipninë ishte shum i madh fat.

 

Prenk Pervizi me qendër në Tiranë,

për përgatitje e rrjedhë të lartë fisnore :

Presidentit Zog veç i rrinte pranë.

 

Krizat i zgjidhi ai tepër vendimtare,

që të rrezikshme mbi vendin tonë ranë,

me veprime të shpejta fitimtare.

 

XIV

Katër komandantët e Shqipnisë

vendosën rend kudo, shtetin forcuen,

po përgatitnin ardhjen e mbretnisë :

Ahmet Zogun ata në fron e çuenë

 

Muharrem Bajraktari n’Lumë i parë,

me Fiqri Dinen edhe Hysni Demen,

miq të tu të ngushtë me fis krenar,

së bashku ju të katër fituet emen.

 

Kapidana të shquem, trima me fletë,

n’dorë Shqipninë e patët për do vite,

Ahmet Zogu ua dha ktë detyrë vetë,

 

Shtetin e ri për me qitun në dritë :

s’ishte kjo një punë aq fort e lehtë ;

me shokët e pandamë në krye ia mbrritë

 

 

 

XV

Befasisht në malet e Dukagjinit,

kryengritje e madhe plasi me tradhti,

(rob e zun’ komandën e Fiqri Dinit)

me u bashkue Malsia me Malin e Zi !

 

Kurthën kishte ngrehun mirë Serbia,

me njerëz të pabesë edhe tradhtarë,

me u coptue përfarët gjithë Shqipnia,

 

krejtas për me u zhduk kombi Shqiptar !

Presidenti Zog, n’mesnatë dimnore,

Po thrret me telefon Prenk kapidanin,

 

« Ja sot ja kurr ! Vendi po del dore :

patjetër me shpëtue na sot vatanin ! »

Fjalën ia ke dhanë, me krenari burrmore.

 

 

XVI

Si një trup i vetëm Kurbini u çue,

te Shtegu i Dhenve arritën vullnetarët,

burrat ti ma trima kishe bashkue,

shkambit përpjetë u ngjitën me litarët.

 

Krejt armatimet atje lart arritën,

ku kalue nuk kish kurr një malësor,

kryengritesit të rrethuem u topitën,

kur krisma e mitrolozit gjmoi kobnor.

 

U dorëzue pa luftë e krejt paria,

krenët e rebelimit, para asaj mrekullie :

« Si kish dalë nga ajo humnerë ushtria,

 

ku nuk guxon të shkeli thundër dhie ? »

Në pallat shkoj përgjigja me pak vija :

« Prenk Pervizi në krye t’asaj ushtrie !

 

 

 

XVII

Ceno Beg Kryeziu fort revoltue,

midis parlamentit fjalën ka thanë :

« Pren Pervizin n’krye t’ushtrisë me vu

dhe gradën e gjeneralit me ia dhanë ! »

 

T’tronditun intrigantët nga këto fjalë :

« I ri asht, President, mendja mos i rritet,

gradat le t’ia japim ma ngadalë,

kur të piqet koha e të kalojnë vitet ! »

 

U mjaftue Zogu me disa levdata,

me falenderime e fjalë të mira,

i dha disa medalje e dekorata,

 

aq ishin të forta zilia edhe smira,

q’ushqenin oborrtarët tru sakata.

Ti nuk i perfillje ato fundërrina !

 

XVIII

Kur me bujë u shpall Mbretnia Shqiptare,

dh’anëmbanë botës shkruen shumë gazeta,

katër kapidanat zon’komandarë,

u shkarkuen prej detyrave të veta.

 

Tashma Mbreti kishte fuqinë në dorë,

lypëshin servile t’i vinin rrotull,

largojti oficerët shtatmadhorë,

për të bredh pas qejfit e ndonni kotull.

 

Kur Ahmet Zogu i preu kështu në fjalë,

komandantët trima kërkuen takim :

« Që besa Ahmet ti fjalës na i ke dalë,

 

për reformat që patëm marrë vendim.

Dakord nuk jemi, ti veç me na falë,

që po të shprehim haptas këtë mendim ! »

 

 

 

XIX

U tërbuen oborrtarët intriganta,

dhe n’vesh i frynin Mbretit për komplot :

« Kujdes, Madhni, se mbajn’ në brez naganta,

e për trima çerpiku nuk u lot ! »

 

Arratinë morën burrat në dhe t’huej,

për me u largue sherreve oborrtare,

atje ku besa gjaku bahet ujë,

prej mallëngjimit të trojeve amtare.

 

Nana Mbretneshë fort e mençun zojë,

djalit Ahmet dy fjalë t’urta ia thotë :

« Si kish guxue ato trima të largojë

 

që ma besnikë nuk i gjen në botë ?

Ndigjo mor bir se nuk asht jeta lojë,

E mos u beso kurr njerëzve të kotë ! »

 

XX

Prenk Pervizi mori vendim me mend,

shkollën e Luftës në Torino me krye,

me gradën major vazhdojti student,

Atdheut shum ma mirë për me i shërbye.

 

Kolonel ma vonë u kthyen n’Shqipni,

me detyra të randsishme u caktue :

n’Komisionin Nderkombtar n’Abisini,

vëzhgues për atë luftën që u zhvillue.

 

Pranë shtabëve t’Badoljos e t’Gracianit,

qëndroi gjashtë muej e mori njoftime,

të Musolinit mori vesh, hartues i planit,

 

që për Shqipninë kish të kqija qëllime :

do të versulej Duçja kundër Ballkanit,

për të vazhdue ma tej t’reja pushtime.

 

 

 

XXI

Manovra të mëdha mban Italia,

me armatime fort Duçja kërcnohet,

asht e pranishme aty edhe Shqipnia,

e parë ndër delegacionet prezentohet.

 

« Jeni popull trim ! » – thotë Musolini.

« Por i vogël fort ! » – ia pret shqiptari :

« Të madh ne do ta bajm ! Ju mirë ta dini »

« Ne na mjafton siç asht ! » – Gjegj komandari.

 

Dy herë te Mbreti Zog hyn oficeri :

« Ahmet, mbrojtjen ma jep t’Atdheut tonë ! »

Mbreti po e vështron si fort për seri :

 

« Me Italinë miqsi kem përgjithmonë.

Prej italianve nuk na vjen kurr sherri ! »

« Mbret, mendohu mirë sa nuk asht vonë ! »

 

XXII

Me shtatë Prill u nxi qiell’i Shqipnisë,

si prej termetit gjithë vendi u trondit :

fronin braktisi Zogu të Mbretnisë,

në Qafë Thanën me vetura u ngjit.

 

Tre dit Leka i vogël qante për gji,

nanë Gjeraldina pranë tuj e pajtue.

Kaloi familja atje n’Jugosllavi,

Mbet Mbreti vetëm, veç tuj u mendue :

 

« Hakut, Prenk Pervizi, m’paska dalë ;

oborrtarët e mi më kanë tradhtue !

Burrë besik e komandant i rallë :

 

Qysh për ktë punë mos me i besue !

Në Korçë Kolonelit me i çue fjalë,

Veç ai mundet tashti me na ndihmue !

 

 

 

XXIII

Korça peshë ish ngritun, qyteti i tanë,

« Armë ! » duke kërkue, dh’armë nuk ka,

radiot po buçasin t’huejat nga çdo anë,

prej Tirane s’ndigjohet as një za.

 

Komandanti trim fort asht ngushtue,

ushtri s’po ka dhe pa armatime mbetë,

me popullin qëndresë me organizue,

secili me armët e veta e me fishekë.

 

Tre dit pa lajme mbeti Korça e shkretë,

para postës të mbledhun duke pritë,

Prenk Pervizi aty qëndronte vetë,

 

don me fillue qëndresën si komitë.

Po na i vjen lajmi : « Mbreti po të pret ! »

Veç ka mbet pa mend, fort asht dhe çuditë.

 

XXIV

Në Zemblak kish zanun Mbreti vend,

te shpija e Gani Kullës plak i parë,

i njohun për burrni edhe për mend,

një fis fort atdhetar dhe shum bujarë

 

Përball u gjetën të dy miqt e vjetër,

Mbreti e Prenk Pervizi i madh besnik :

u përqafuen aty si asnjëherë tjetër,

gjendja ishte e randë e plot rrezik.

 

« Mbret, sa ma shpejt kushtrimin me lëshue,

luftën lart nëpër malet na me nisë,

ty të kemi kryetar me komandue,

 

në ball për me i qëndrue ti sot Shqipnisë ! »

« Jo ! se një t’keqe vendit ia kam prue,

s’due me i sjellë damtime popullsisë ! »

 

 

 

XXV

Komandanti Prenk fort ish zemrue :

« Oborrtarë t’pabesë dhe intriganta,

a e shihni ju, ku vendin keni çue ?

mbi ju duhet të kriste sot naganta !

 

T’gjithë ktu meritoni me ju varë,

porsi cironkat’thata, si tradhtorë !

Po t’ju pikasi populli korçar,

ka me u versul mbi ju tepër mizor ! »

 

« Ahmet Zog vendos, në luftë me pri,

ja sa ma vrik këndejti me u largue,

se populli i tërbuem vjen me na gri,

 

Ose italianët vijnë me na rrethue ! »

Tronditun foli Mbreti : « Në Greqi !

Komandën merre shpejt me na drejtue ! »

 

XXVI

Me mija e pasuen Mbretin në Greqi,

atje në Folorinën zuni vend,

pa fron e pa kunorë e pa mbretni,

si peshku n’ranë kish mbetun përnjëmendë

 

Shurdhët i bani veshët bota mbarë,

mohit i ra Evropa keqas Shqipnisë :

protestat e Mbret Zogut s’patën farë,

humbisnin sikur zani mes shkretisë.

 

Urdhën ty të dha për m’u kthye n’Atdhe,

dhe gradat mirë t’i njohu gjeneral :

lamtumirë e trishtë, shkon loti rrëke,

 

përmallimin e fundit kush s’e ndalë

Mbaroi kështu Mbretnia porsa kish le,

Prej Duçes Musolinit kokë batall

 

 

 

XXVII

Nën zgjedhë fashiste kishte ra Shqipnia,

Atdheun e kish përfshi, i madh, trishtimi.

Në shesh po dilte e poshtër tradhëtia :

shitun disa shqiptarë të Musolini.

 

Kunorën e Skënderbeut ia çuen Viktorit,

me një turp të madh ata veç u damkosën,

flamurit i vunë shenjat e liktorit :

vetën e tyne përjetsisht përdhosën.

 

Por e papërlyeme mbetej tanë ushtria :

komandantët shqiptarë morën vendim,

kur plasi lufta andejti nga Greqia,

 

bataljonet mos me marrë pjesë n’luftim.

Kur iu kërkue Badoljos llogaria :

« Prej shqiptarve e pësuem këtë deshtim ! »

 

XXVIII

Atje në Berlin u inatos Hitleri :

« Ç’ asht or Duçe kjo disfatë n’ Greqi ? »

Musolini kur foli rrebtë Fyhreri :

« Shqiptarët na tradhtuen : » tha, surrat nxi.

 

Në malet e Pukës t’çuen për denim,

me pjesë t’ushtrisë e bataljonët tjerë,

italianët i kish kap i madh friksim,

mos shkatohej prej jush ndonjë poterë.

 

Parianit ia kishe ba fare t’qartë,

se ushtria shqiptare e pavarun qendronte,

me një krenari t’pashoqe të lartë.

 

Italia me i cenue nuk guxonte,

i kish dalun me shqiptarët fort thartë,

kur në njëzetën n’Vlonë keq e pësonte !

 

 

 

XXIX

Fatet e luftës u rrok’llisën shpejt,

Musolini na e theu qafën nga fiku,

në Mukje Shqiptarët u mblodhën krejt,

për Bashkimin Kombtar n’ktë çast rreziku.

 

Tetë shtatori solli kapitullimin,

në krye t’ushtrisë, gjeneral shqiptar,

Dalmacos ia imponove dorëzimin :

Valoi përsëri flamuri ynë kombtarë

 

Asambleja kushtëtuese na u formue,

me i dalun zot fatëve të Shqipnisë,

prej Kosove n’Cameri atdheu u bashkue,

 

ty të vendosën n’krye të gjithë ushtrisë :

kufijt etnikë kurr ma mos me i lëshue,

me ia pre krejt turrin lakmiqar Serbisë !

 

XXX

Në Shqipni gjermanët kishin qëndrue,

vendin tonë neutral veç duke e shpallë,

rrugë kërkonin vetëm për me kalue,

në Gjermani tashma po kthenin dalëë

 

Konferenca ish mbajtun në Teheran,

mes Curçillit, Rusveltit dhe Stalinit,

botës këta të tre me i gjet derman,

mbas dorzimit pa kushte të Berlinit.

 

U tradhtue gjithë çeshtja e Shqipnisë,

Aleatët, shqiptarët, i lanë në baltë,

veç shpetuen territoret e Greqisë,

 

për Evropën lindore u tha në Jaltë,

t’invadohej prej ushtrive t’Rusisë.

« Zoti ato tradhtarë kurr mos i faltë ! »

 

 

XXXI

Shpresa të medha lindën për shqiptarët,

me u bashkue në një shtet t’vetëm etnik,

por t’asaj mendje nuk ishin sllav – barbarët,

që politikën n’Shqipni sillnin vërtik !

 

Partinë komuniste ata kishin formue,

Gjoja në luftë kundër okupatorit !

Komunistët shqiptarë kishin gabue,

Duke u lidhun pas qerres sllav mizorit.

 

Qeveria kombëtare nga ana tjetër,

me një Këshill të Naltë në krye të shtetit,

prej katër burrash t’urtë patriotë të vjetër,

 

Kosovën kërkonte të mbante pas vetit,

me fakte konkrete e jo me fjalë në letër.

Shqiptarët po gjendëshin mes sikletit.

 

XXXII

Prenk Pervizi, në krye të gjithë ushtrisë,

Gjermanëve u doli në kundërshtim :

Trupat SS ata donin me kurdisë,

« Jo , kjo s’bahet ! » tha komandanti trim.

 

T’ zemruem teuton’t u prishën me shqiptarët.

Kta në mal shpejt dolën me qeveri,

atje të bashkuem të gjithë atdhetarët,

kërkonin me shpëtue t’mjerën Shqipni.

 

Hesapët po i banin kta pa hanxhinë,

sepse aleatët me anglezët diplomatë,

i mashtruen ma së miri dhe i përzinë,

 

vendosmëninë e tyne tue luhatë.

Anglez’t donin me shpërblye Jugosllavinë,

Me ia rikthye Kosovën si një dhuratë

 

 

 

 

XXXIII

Krenar qëndrove n’malet e Kurbinit,

bashkë me anglezët n’orvatje për shpëtim,

i propozove gjeneral Mek Linit,

planin ushtarak për organizim.

 

Nga ai vesh anglezët fare nuk ndigjonin,

e ma tepër mendonin për kuzhinën,

si ma mirë me ngranje ta kalonin :

shqiptarëve tashma ua kishin kthye shpinën.

 

I shoqnove n’Skuraj e t’Velës male,

duke i mbrojtun nga sulme e pabësi,

n’kala të Lezhës me ta ti u përfale,

 

kur vendosën t’largohën n’Itali.

Fisnik burrë njaty hapin e ndale,

edhe u ktheve trimnisht n’tandin Kurbi.

 

XXXIV

Mbetën atdhetarët si peshqit n’ zallë,

t’braktisun nga aleatët n’mëshirë të fatit ;

dikush me ta sikur deshi me u tallë,

duke i lanun në dorë të malukatit.

 

Ishte ky malukat veç komunizmi,

që duke mohue atdheun dhe Shqipninë,

po çfaqej si regjim kanibalizmi,

mbi vllaznit e vet duke ba kërdinëë

 

Njëni pas tjetrit u vranë gjithë patriotët,

duke luftue në mal me pushkë në dorë,

rrëke kullonte gjaku, kullonin lotët,

 

krime po kryheshin nga ma mizore.

Do t’rridhnin ditët, do t’kalonin motët,

E s’ do t’pushonin vajtimet mortore.

 

 

 

XXXV

Vriste dhe priste ky shteti xhelat,

Llesh Marashin, Prek Calin, Marka Gjonin

E pësonin të tjerë të njejtin fat :

Jup Kazazi, Lef Nosi me At Antonin.

 

Nga Gjyqet Speciale pat fillue kërdia,

denime me vdekje, batare ekzekutime,

në vorre po kthehej e tanë Shqipnia,

në burgje mizore, kampe, internime.

 

Diktatori katil quhej Enver,

sikur e kish krijue djalli vetë,

i denjë për me sundue atje në ferr,

 

e jo përmbi Shqipni në këtë jetë.

Populli po ia shihte mirë atë sherr :

Shëndrrohej gjaku i krimeve në detë !

 

XXXVI

Të Skurajve ju male lavdiplotë,

në shekujt kala e pamposhtun qëndrese,

e treguet dhe njëherë ju në botë,

se ruenit tradita burrnie dhe bese.

 

Ndër juve u strehue gjenerali komit,

me forcat e ndjekjes ai duke u tallë,

që orvatëshin m’e rrethue natë e ditë :

si kuajt në lamë veçse vinin vërdallë.

 

Hoqën njerëzit tortura e mundime,

pati t’pushkatuem etjerë t’burgosun,

edhe kalamajt pësuen kërcnime,

 

besnikë qëndruen të gjithë e të vendosun.

Shefat e mbrojtjes pësonin deshtime,

të zhgënjyem, të mposhtun e të dreqosun !

 

 

 

XXXVII

Skuraj një fshat malor fshat historik,

që në shekujt përmendet për lavdi,

Gjergj Kastrioti e zgjodhi vend strategjik,

për me sulmue t’anadollakut ushtri.

 

Vend i Kok Malçit, plakut shum mentar,

që u miqsue me njat Skenderbeg kruetanin :

aty luftoi Pervizi Skura, k’shtjellar,

kur u rrethue prej hordhive të Sulltanit.

 

Te kisha e Shna Prenës u grit shkolla,

shqip për me lëxue e për me shkrue,

kur Turkia na kish lidhun porsi bolla,

 

s’donte me lanë Shqipninë me përparue.

Nxore ti Gjin Pjetrin me ato sokola,

që në Milot flamurin patën çue.

 

XXXVIII

Në pyjet e Skurajt gjete strehimin,

te fisi i N’koll Llesh Gjokës ke zatet,

vërdallë e solle ti gjithë Sigurimin,

kurr n’e kurrës nuk mundën me të gjet.

 

Nipat e tu trima mbajte veç pranë,

njat Nikoll Pal Gjinin, trimin velet,

trim drague me brejt hekur me dhambë,

njeri pa fjalë por pushka mirë po i flet.

 

Vellain e tij Ndue Palin burrë besnik,

dhe Ndue Gjergjin të parin ndër luftarë,

që i këndon pushka dhe zani si poet,

 

me nip Preng Lleshin t’fortin nishantar,

që s’ pyet për Sigurim as për anmik :

në kangët do t’këndohën legjendar.

 

 

 

XXXIX

Ndër ato malet e Shqipnisë veriore,

kishin mbetun veç katër komandarë,

oficerët ma t’shquem t’ushtrisë arbnore,

burra t’jashtzakonshëm, trima e luftarë.

 

Në Lumë gjithmonë Muharrem Bajraktari,

n’Dibër Fiqriu e Hysni Dema qëndrojnë,

n’malet e Kurbinit rrin gjenerali,

njena pas tjetrës brigatat vërshojnë.

 

Vërshojnë brigatat veçse tuj ba krime,

tuj kërcnue njerzit e tuj pushkatue,

ti qëndroje i sigurt n’ato strehime :

 

vërdallë komunistët si qen t’tërbue,

koha kishte ardhun me marrun vendime,

miqve u çove fjalë n’Greqi me shkue.

 

XL

Me veprime guximtare e me çeta,

tre shok’t e tu kaluen n’Maqedoni,

Në luftime t’ashpra humbën sa veta,

deri sa dolën n’kufi në Greqië

 

Ti një ushtarak me të madhe përvojë,

me krye vendose aksion me befasi,

ia punove shtetit një taralojë,

Sigurimin të tanë e ke përzi.

 

Fillikat e vetëm zbrite n’ Tiranë,

mes qytetit tuj shkue nëpër pazar,

u takove me disa miq Toptanë,

 

Dhe me djemt e tu trima dhe shkollarë.

Ndue dhe Llesh Gziqin miq i kishe zanë,

burra besnikë e Mirditor bujar

 

 

XLI

Dhjet dit ndejte aty si një mik i rrallë,

kafe, duhan, raki tuj pi me Lleshin.

Në Skuraj komunistët vijnë vërdallë,

ndërsa të dy miqt bisedojnë e qeshinë .

 

Ishte Genci djali yt fort guximtar,

Llazi Sterjon, shoferin, vrik ta gjeti,

Llazi Sterjo, një trim e besnik korçar :

me makinën atje n’kufi t’zateti.

 

Pak dit kaluen, flet radioja e Greqisë,

Prenk Pervizi shqiptarët përshendet,

Enver Hoxha me grusht bie skrivanisë,

 

Prej marazit zen çirret dhe bërtet

Koçi Xoxës edhe gjithë Ministrisë,

llogari u kërkon, shum keq u flet.

 

XLII

Fillojti jeta jote n’arrati,

me Bajraktar, Fiqri, Hysni bashkue ,

plane duke thur me u kthye n’Shqipni,

regjimin komunist për me rrëxue.

 

 

Tani me anglezët miqt e juej të vjetër,

Gjeneral Meklin dh’Amery Julianin,

Përsëri ia niset edhe një herë tjetër,

Si me shpëtue Shqipninë e tanë Ballkanin.

 

Por politika lozte role t’kqija,

Dh’Aleatët vetë e sabotuen atë plan,

Nuk e lanë Zogun t’vinte nga Greqia :

 

Organizimi mbeti pa taban.

Me spiun Filbin na u sajue tradhëtia,

Resitenca n’Shqipni shkoi fare dam

 

 

XLIII

Disa vjet i kalove në Greqi,

një mik të ngushtë atje kishe pas zanë,

i ndodhi atij ma e madhja fatkeq’si,

prandaj t’u desht atë vend veç për me lanë. 

 

Belgjikën zgjodhe për me kalue jetën,

ku Muharremi e Fiqriu kishin shkue.

Por n’Italinë oferta ty të gjetën,

Gjeneral italian ti me vazhdue…

 

S’pranove kurr të tilla propozime !

Ndërkaq ti, John Kenedit President,

I drejtove mesazh me t’shumta shkrime,

 

Me Shqiptarë me formue një detashment,

me shqiptarët me krijue një ushtri trime,

Në luftën e Vietnamit për me u gjend.

 

XLIV

Me mbretin Zog dhe patriotët e tjerë,

u takuet n’biseda zgjidhje me gjet,

por hasët n’kundërshtime ma se ‘i herë,

e nuk u arrit marrëveshje e t’vërtetë.

 

Shqiptarët i kishte zanë amullia,

përçarjet nuk i linin kurr rehat,

u krijuen organizata e partia,

bashkimi i shqiptarve aq e pat !

 

Me Bajraktarin e me miq tuej besnikë

me biseda kalon koha e mërgimit.

Fjalime mbajte n’ festat në Belgjikë,

 

Që të mblidhën shqiptarët rreth bashkmit,

t’mos coptohën n’shoqatat e partitë

veç në bashkim gjendët rruga e shpëtimit.

 

 

 

 

XLV

Prind i dashun, mes stuhive të jetës,

kalove si një shqipe fort krenareë

Me flakën e pishtarit të s’vërtetës,

veprat e tua ndriçojnë si lëgjendare,

 

të shkrueme n’histori me gërma t’arta,

se Zot i dole Atdheut n’ koh t’vështirë,

i pajisun me dije e ideale t’larta,

për Shqipninë ti punove gjithmonë mirë.

 

Atje pushon i vetëm në Belgjikë,

në një vorr të thjeshtë herojsh, përkohor

Patjetër ka me ardhun ajo ditë,

 

që të ngrihet një i bukur përmerndor,

për ty, nanën e gruen edhe fëmijtë,

burrat e fisit, heroj dhe dëshmorë !

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TRE VLLAZNIT

I

U shtjellue historia e tanë njerëzimit,

me qytetnime t’lashta shekullore,

me popuj ndërtues, pëhapës zhvillimi,

siç ishin Pellasgët e rracës arbnore.

 

Por mbi të gjitha luftat shkatrrimtare,

përmbysen miradinat e krijueme

e korrnin vdekjen nëpër botën mbarë,

me krime të hatashme e të shemtueme.

 

Zhdukëshin popujt si t’ishin bubrreca,

më kasaphane, të përbindshme, llahtare :

hordhitë barbare si re me karkaleca,

 

kudo që shkelnin, s’binte bari fare.

Përpëlitej njerëzimi në ngatrresa,

N’genocide e holokauste gjakatare.

 

II

Faraonë, tiranë, mbretën e diktatorë :

njeni kalue tjetrit, katil e xhelat,

q’e shkruenin historinë me gjak njerzor,

duke zhdukun n’hiç viktimat pa fat.

 

Ma i tmerrëshmi nder ta veç ish Neroni,

që Koloseun e kthej në një skëterrë,

kërdinë mbi t’krishtenë ban i patënzoni ;

ushqim egërsinash hidhte ato të mjerë !

 

i mbeti emni atij, simbol gjakatari :

histeria vazhdonte me Neronë tjerë

që u ngritën mbi botë me huqe barbari,

 

t’pafajshëm tuj vra, tuj djeg e tuj therë.

Ndër do te shquhej një pjellë shqiptari,

kalue Neronit e nazistit Hitler

 

 

 

 

Tre vllaznit

Lek, Valentin e Genc Pervizi,

40-47-42, vjet  burgje e kampe internimi.

(foto, Gradishtë, 1970.)

 

.

 

 

 

 

 

 

III

Gjëmimi i luftës jehonte mbi botën,

përfshinte mbarë rruzullin tonë toksor :

diktatorët u ngritën porsi Zotën,

duke mbjellun veç mizori e terror.

 

Kombet u sulën n’ lufta viganore,

u kacafytën për vdekje ushtritë anmike,

duke i harrue t’gjitha lidhjet vllaznore :

përjetonte njeriu çaste kritike.

 

Teutonët gjermanikë për rreth Hitlerit,

kërkonin për me sundue botën mbarë,

prej Afrike deri ne skaj të verit,

 

prej Aglisë dhe përtej maleve Urale.

Dridhëshin popujt e mjeruem prej tmerrit,

Me miliona viktima mbetën t’vrarë.

 

IV

Nga ana tjetër njaj Stalini, muzhiku,

duke i dredhun musteqet me sadizëm,

orvatej me parime karabediku,

botën për me përmbyt me komunizëm.

 

Duçe Musolini mendje flureci,

për me krijue romakën perandori

andrronte, deri sa në Ballkan ngeci,

n’Shqipni së pari e mandej në Greqi,

 

i varun për kambësh përfundoi i shkreti.

Ashtu dhe miku i tij, Hitler gjemani,

veten ky vrau dhe në bunkerin treti.

 

Përfundimisht u mposht allamani,

Por Evropën rrezik tjetër e gjeti,

U nda në dyshë nga Jalta e Teherani

 

 

 

 

V

N’ Teheran u kry s’pari tradhtia,

nga Stalini, Rusvelti dhe Curcilli.

Rusvelti i semunë nga psikopatia,

ra në kurthën e një Stalin bandilli.

 

Fati i Evropës u përcaktue në Jaltë,

Ku ndër viktimat ishte dhe Shqipnia,

Aleatët e dashun e lanë në baltë,

Gjithë Evropën lindore e përpiu Rusia.

 

N’ vorbullën e k’tyne ngjarjeve t’vështira,

u gjetëm ne tre vllaznit të pllakosun,

e morën fund për ne kohnat e mira :

 

filluen stërmundimet e pa të sosun,

gjithë jetesën tonë e patëm të nxirë,

gjithë kohën ndër kampet e të burgosun.

 

VI

Tre vllazen ishim, si deget e nje lisit,

lindun atje n’ato kulla kreshnike,

nen hijen e rande te kalase Pervizit

te Skurajve, komandar me veti fisnike.

 

Ndoqem ne shkollat qe ne moshe foshnjore,

n’Itali : Torino, Modena e Roma,

per me i sherbye tokes sone arbnore,

me t’nalta dije dhe t’arta diploma.

 

Valentini e Genci, vllaznit ma t’moshuem,

moren drejtim ne shkollat ushtarake,

me detyra te ndryshme u caktuen.,

 

i madhi ne kalorsi, tjetri n’armen flutrurake,

perjashtim une bana, krejt i frymezuem,

nga arti e poezia, te dyja dege binjake.

 

 

 

VII

Ne krye te vendit na kish hyp Enveri,

nje shpirt katil edhe xhelat mizor,

e katandisi vendin ne shpell’ ferri

me krime te llahtarshme e me terror.

 

Zakon e kish pasun qe n’femini,

zogjt e klloçkes ne muret me i pllakose,

mbi shqiptaret e vet bani kerdi,

i mbylli ne burgje, i korri me kose.

 

Ato masa ekstreme nuk na kursyen,

dhe ne tre vllaznit, bashke me te tjere,

si jeten dhe lirine na i rrembyen,

 

na katandisen ne nje gjendje t’ mjere,

na ulen dinjitetit edhe na fyen,

edhe donin te na zhduknin çdo vlerë.

 

VIII

Nder burgje e internime na shkoi jeta,

thelle t’izoluem ne skutat malore,

ne kampe çfarosje, moçale e keneta,

keshtu ia kish qejfi qeverise mizore.

 

Valentini, ma i madhi, e pesoi i pari,

ne dhjetor dyzetekater ne burg u pllakos,

nga grueja e ndau Mehmet Sheh barbari,

dyzeteshtatevjet n’denime u rropos.

 

Krye shkollat e nalta ushtarake,

ish kthye n’atdhe me i sherbye Shqipnise,

po ashtu s’mendonte partia zhabulake,

 

u arrestue me urdhen te qeverise

me disa akuza absurde teper qesharake:

kryhej vertet denimi i pafajsise.

 

 

 

IX

Kur u gremis statuja e diktatorit,

dhe flladi i lirise po fryente mbi Shqipni,

ai mori udhetimin n’ate muej te frorit,

per ne qytetin Bologna n’Itali,

 

ku, prej dyzeteshtate vjet e shoqja e priste,

kjo Penelope e shekullit njezet,

keshtu e deshi partia komuniste,

duke e nda dhunisht prej burrit t’vet.

 

Valentini, Uliks i kaluem Uliksit,

pas i gjysme shekulli me gruen bashkohet,

njeni tjetrin s’e njohen, aq kishin ndryshue,

 

kur mendon njeriu, shpirti trishtohet,

si kto gjendje absurde me u krijue !

Aq ma teper diktatura denohet.

 

X

I dyti, Genci, po ashtu e kish pesue,

me burgje, tortura te tmerrshme, çnjerezore,

krenar e i pamposhtun, kurre s’u dorezue,

i qendroi sypatrembun dhunes mizore.

 

Perjetoi terrorin e t’hatashme tmerre,

si mbyteshin njerezit me t’egra tortura:

shkrumoheshin ne zjarrin e asaj sketerre,

intelektuale te nalte e patriote burra.

 

Me vite te tana, kanale tuj germue,

ne fushat moçalore te bujqesise.

Ne ato kushte te randa u martue,

 

me nje vajze kampi, te shoqnise.

Me femi Zoti e kishte gezue,

por jeta iu pre ne pragun e liris

 

 

 

XI

Pishtaret e lirise mbi boten u ngriten,

duke u versulun si lumej te perflakun,

diktatoret mbeten te lebetitun,

mbi qafen e tyne e ndienin lakun.

 

Trupi yt nga torturat i dermuem,

nuk mundi me durue, keq u degdis:

prej shoqnise u ndave, shum i nderuem,

nuk e shijove fitoren e lirise.

 

Atje ne nje koder te fshatit Spalat,

pushon dhe ti ne nje vorr vetmitar,

pret pa durim qe te vije ai fat,

 

me u bashkue me te tjeret familjar,

atje ne Skuraj, n’at mal e n’at shpat,

ku kshtjelli i Pervizit ngrihet krenar.

 

XII

I treti, jam une, qe vargjet po shkruej,

tmerret kalova me shume te tjere,

tash gjendem larg ne vend te huej,

ato kohna te trishta kujtoj perhere.

 

N’se artin ushtarak vllaznit pervetsuen,

une, i perveçem, tjeter drejtim mora,

me artin e piktures e te poezise i dashnuem,

mendja me punojti per to edhe dora.

 

Nuk vlenin kto aftesi per diktaturen,

nder kampe mizore ne u groposem,

xhelatet kriminele kishin zanat torturen,

 

egersisht na persekutuen e na rroposen,

na dermuen trupin, ne ropen lekuren,

persegjalli ne burgjet na vorrosen.