Nuk është një skicë letrare, as tregim. Titulli është një lloj antonimie, që m’u ravijëzua në mendje ndërsa mbylla leximin e librave poetike “OF-SHAJ” dhe “DIELL I SHUMËFISHTË”. Kur nisa shfletimin tri ditë më parë, me kërshërinë e dikujt që do të zbulojë risitë e dy poetëve të hershëm, që bastin e kanë jo mes tyre, por me veten, nuk e pata përfytyruar emocionin që u përftua në fund, jo thjesht nga poezia. Diçka, që librat e tjerë të tyre nuk ma kishin shtënë ne asnjë qoshkë të mendimit, erdh e u shtrua këmbëkryq te unë dhe më përfshiu të tërën. Pastaj më ndoqi tërë natën, njësoj si poezitë e tyre. Në mëngjes nuk pata pikë dyshimi. “Ata ngjajnë!” Ende po ngazëllej nga zbulimi im. Ata ngjajnë jo pse janë bashkudhëtarë të jetës që ua përvijoi dashuria e tyre … Edhe në kohëra kur nuk ishin ende bashkë, ishin lindur me fatin për të qenë poetë. Poezinë e kanë në gjak. Dhimbjen për vuajtjen e njeriut, gjithashtu. Si dhe mahnitjen që u ngjall e bukura që vjen nga grimca e kozmosit apo nga cicërima e një zogu … Kanë të përbashkët pra vetëdijen artistike, por sapo ulen të shkruajnë, rrugët e tyre ndahen.

Elida Buçpapaj pret gjithmonë biletën për trenin me shpejtësinë e një “Frecciarossa”. Vitet shkojnë por ritmi mbetet njësoj; mund të themi që koha ia bën më të thukëta goditjet. Ofshamat e shpirtit poetik ngrenë krye që në poezinë e parë që hap vëllimin. “Kalbësirë”. Në dhimbjen e poetes të duhet ta pranosh se dita i ngjan një molle të kalbur dhe dielli një portokalli të kalbur gjithashtu. Një figuracion tronditës përshkon gjithë librin, por nuk është objekt i këtyre radhëve modeste. Unë jam vënë në kërkim të ndryshimeve, pasi zbulova ngjashmërinë. Poetja nuk e tradhton dot gazetaren. Ndaj dhe poezia e saj është gjithmonë si kushtrim. Një thirrje me objektivin e qartë dhe dëshirën për të shpërndarë mjegullën që rrethon ëndrrën tonë, që ne e shpalosëm, me aq besim dhe guxim në marshimet pa moshë. Ëndrrën që dikur na bëri bashkë dhe tani na ka hedhur në çoroditjen që ka prishur jo vetëm mendjet, por dhe zemrat. Nuk ka asgjë heroike në këto poezi. Por ama të sjellin ndërmend heroizmin e pa bujë të kujtdo që iu bashkua hapit për të ndërtuar një atdhe për të gjithë.

Poetja na kumton se është kundër rrymës sepse ende nuk e ka braktisur ëndrrën, për të cilën mban gjallë dhe optimizmin për një “Big Bang” të ri. Por nga sepetet e shpirtit të saj ajo nxjerr brenga të reja që i kapërcejnë kufijtë e një ëndrre të vetme. Ajo nuk bën dot ndryshe. Është lindur me poezinë ndërkohë që ka bërë një pakt të përjetshëm me gazetarinë. Është shtruar pastaj pranë magjes së frymëzimit dhe ka gatuar mjeshtërisht brumin e produktit të saj poetik. Por është aq e zonja sa të kuptojë limitet. Ndaj dhe zbut ritmin. Sidomos kur zë e shkruan për dashurinë. Jo thjesht për ndjenjën klasike që bën bashkë njerëzinë. Ajo të bind ta duash edhe shiun që e shndërron në një ngasje të bukur poetike, që nuk të lag, por të fton në dashuri. Befas shiu është mik i saj. Ajo e ndjek në rrugëtimin e tij nga qielli në tokë, nga retë në prekjen fundore. Mbi fytyra, supe, flokë, mbi shelgje vajtues për shkak të pikimit, por me një metaforë tronditëse për atë që duan të përcjellin te njeriu. Është një marrje fryme “Shiu postier”, por nuk mund të shkëputesh nga faqja pa provuar magjinë e “Kjo çadër në pritje të shiut”.

Poezitë janë përmbledhur në tetë cikle, por duke filluar nga cikli i gjashtë e deri në fund e kupton se poetja ka zbritur nga treni dhe është strukur në një pajton me kuaj të bardhë, që nën trokun e qetë i japin hapësirën e nevojshme të meditojë për dashurinë, atë abstrakten dhe gjithëpërfshirësen ku fanepset dhe mali i Dajtit i mbetur aty, por edhe ne kujtesën e të ikurve, tok me rrudhat e një perdeje varur në dritaren e mbetur. Brenga e poetes befas rrethohet me psherëtimat e thella të të gjithë të ikurve. Lexuesi e ndien këtë. Poetja është “E pagjumë”, por jo për një “Kapricio nate”. Ajo rrëmon në thellësitë e shpirtit të gjejë fëmijërinë e saj ku prehen ëmbëlsia e moshës dhe pafajësia. Ajo nuk e thotë këtë, por kushdo e lexon midis rreshtave te poezisë “Ti do”. Se ndërsa përpiqet t’ia dëshmojë këtë bukuri gjysmës tjetër, kuturis e shkruan: “ti do të jem e butë, ashtu jam, shkuma e dallgëve të detit, që ti i shkon mjekrës në mëngjes. – unë jam më e butë se e bardha e vezës e rrahur me pirun, që ngjan si “Mont Blanc” i nxehtë.

Një antitezë e fuqishme ky fund, por dëshminë mund ta marrim vetëm nga destinacioni ku fjalët përfundojnë. Dhe destinacioni ka një emër të madh, poeti Skënder Buçpapaj. Ndoshta nuk do të dojë të na i pohojë vargjet e fundit. Sepse magjia qëndron te misteri. Dhe këtë zeje ai e ka mësuar që me lindjen e tij si poet. Siç edhe ka mësuar ta lërë të lirë shpirtin e gjysmës së tij të zgjedhë shpejtësitë që dëshiron. Pa e ndjekur pas. Ai është nanurisur në një hapësirë tjetër lirie. Kur ka filluar të kuptojë botën, dimensionet e njohjes kufizoheshin me qiellin. Njësoj si dhe majat e maleve të cilave u përpoq t’u marrë dhe staturën. Edhe heshtjen. Edhe urtësinë. Qetësia sublime e natyrës ku u rrit dhe ndjeu regëtimat e para te vargut, ia bënte të ngjashme me cicërimën e zogjve, gurgullimën e përroit.

Nuk e di si do të ishte poezia e Skënder Buçpapajt sot, po të jetonte në një metropol me rrokaqiej. Por fati e hodhi nga gjelbërimi i fëmijërisë, në një tjetër gjelbërim po aq farfuritës. Natyra nuk e nxori nga gjiri i saj dhe ai i tulatur mes atij prarimi që stinët e prekin me penelatat që e kanë ndjekur që kur hodhi hapat e parë, është gjithmonë në vatrën e vet të ngrohtë edhe kur dëbora shtron flokët e saj. Ndoshta për këtë ndodh ajo që Besnik Mustafaj e ka shprehur me fjalët “Poezitë e Skënder Buçpapajt, pavarësisht kohës kur janë shkruar, kanë një lidhje të brendshme, një kohezion, që i jep veprës se tij unitetin, që e kanë vetëm poetet e mëdhenj”. Më bukur s’bëhet. Ndaj dhe në krijimtarinë e këtij poeti gjen metafora të mrekullueshme. Ndjek rrjedhën e një lumi sapo ngrihet sipari i librit, por gjen drithërimën e lutjes që është nisur qiellit.

Në të gjitha poezitë ai prek jetën. Atë të thjeshtën, por të ngritur në lartësitë e epërme të poezisë. Poeti ndërkohë ka zgjedhur të qëndrojë poshtë me lexuesin e vet, sepse ka një mori gjërash për t’i rrëfyer. Dhe ja ku na befason me pohimin se “Shiu nuk i shkrip dot oqeanet”. Jo si leksion gjeografie, por si fragment simfonie, që përsëritet në finalen e çdo strofe në një shtjellë trallisëse metaforike. Brenda disa çasteve lexuesi ka ndjesinë se po lexon pafta të historisë së tij që mbyllen deri në fund me vargun që mëton pamundësinë e shiut për të ëmbëlsuar oqeanet. Duke mos e braktisur universin e vet, në vëllim gjen “Qumësht Rozafe”, ku në thelbin e legjendës qyteti ka mbetur po aq i madhërishëm si atëherë, kur nusja e re u muros në emër të qëndresës. Besnikërinë e patjetërsueshme ndaj gjallimit të tij poetik e gjejmë që në titullin e ciklit të parë “Zogjtë fluturojnë në drejtim të kundërt me mendimet e mia”. Ndaj për lexuesin është e natyrshme të ndjekë frymën e poezisë “Ajri i njelmur”, dhe të zbulojë papritur se falë tij, qielli dhe oqeani janë në një ngërthim të përjetshëm dhe kanë jetë prej njeri-tjetrit.

Poezia e Skënder Buçpapajt nuk është e veçantë për shkak të lidhjes së fuqishme të poetit me shtratin e tij të lindjes. Ajo është e veçantë për mënyrën tingëlluese të përcjelljes së mendimit. Ata që e njohin vargun e tij, e dinë se autorit nuk i shkon për shtat rima klasike. Por sidoqoftë brenda kurmit të poezive të tij fjala gjen përputhjen nga vargu në varg, mendimi edhe kur ngjan i copëzuar, vjen i plotë dhe të trondit. Në rastet kur e përdor rimën varg pas vargu, i jep poezisë së tij tjetër forcë si të dojë ta mbajë lexuesin të lidhur pas një kumti që ai nuk duhet kurrsesi ta humbasë. I rehatuar në shtrojat e frymëzimit të tij, poeti nuk i ka vënë vetes qëllim të mahnitë ndokënd. Ai shkruan sepse kuvendimi me shpirtin po kërkon hapësira të reja. Ai është në të drejtën e tij të thotë atë që ndien pa e kthyer kokën pas që të kuptojë se e ka lënë vetëm lexuesin, i cili në përballje me librin, në çastet e para nuk di kujt t’ia pohoje se ka parë se si “Adriatiku mbledh një nga një buqetë valët e Jonit”. Kjo mahnitje ndodh me fillimin e ciklit të dytë. I gjithë vëllimi që mban titullin “Diell i shumëfishtë” përmban nëntë cikle.

Duke ia lënë fushën të lirë adhuruesve të poezisë të zbulojnë atë që fsheh ky Diell kësaj here, dua të qëndroj vetëm pak te cikli i nëntë me titull “Mos e merr natën time”. Edhe vetëm rreshtimi i titujve të poezive në këtë cikël i ngjan një poezie të vetme, disi moderniste, por nga ato ku do të doje të bëje pjesë: “I lumtur se të doja” “Ia shohim ëndrrën” “Bukurinë e saj”, “Syshiu je, sybora ime syqiell”, “Të nxora nga ëndrra”, “Çfarë nuk është unë, është ti”, “Ti del me u pa”, “Je e bukur si shuarja e dritës”. Kuptohet që muza e kësaj dashurie është ajo udhëtarja e pasionuar pas trenave me shpejtësi skëterre. Por duke e pranuar si diçka të pritshme këtë, një tjetër dashuri m’u shfaq me përmasa qiellore dhe më la pa fjalë. Mund të ketë ndodhur edhe dikur, por unë për herë të parë po prekja një tjetër dashuri njerëzore. Një poet që i këndon një tjetër poeti. Frederik Reshpjes. Dhimbja dhe nderimi kanë veshur çdo varg, por loti rigon mbi tre të fundit: “Fëmija i vetëm i Rozafës, moshatari më i hershem i Shkodrës. Kur do t’u kthehesh lodrave tona. Plak buzëqumësht. Jetë e pajetuar.” Askush nuk e mat dot shpirtin e një poeti si Skënder Buçpapaj. Tre vargje, një univers i tërë. Mjaft të dish ta lexosh.

Raimonda Belli Gjençaj

Tiranë, më 24.12.2022