Përhapja e tastierave fizike dhe virtuale si metoda kryesore e shkrimit në pjesën më të madhe të botës ka nxitur një debat të përsëritur për më shumë se një dekadë në lidhje me mundësinë për të futur gjerësisht ato mjete duke filluar nga arsimi shkollor, si një mbështetje për mësimdhënien ose si një alternativë ndaj shkrimit të dorës. Me kalimin e kohës, përpjekjet e ndryshme për ta bërë standardin e përdorimit të pajisjeve elektronike në shkolla dhe klasa universitare janë pritur me shumë interes, nga njëra anë, dhe hutim e dyshime, nga ana tjetër.

Në vitet e fundit, kërkimet e reja kanë rritur ndërgjegjësimin, pjesërisht tashmë të përhapur, në lidhje me efektet e praktikës së të shkruarit me dorë në proceset e të mësuarit dhe të kujtesës. Përfitimet e përshkruara janë të tilla që në shumë raste konsiderohen si një arsye e mjaftueshme për të mos reduktuar apo kundërvepruar me mjete të tjera njohjen e njerëzve me këtë veprimtari manuale mijëravjeçare, e cila i ka mbijetuar tashmë shpikjes së shtypshkronjës, makinës së shkrimit dhe kompjuterëve.

Disa studime mbi ndikimin e shkrimit të dorës në gjuhë dhe tek të menduarit sugjerojnë se ai është një faktor i rëndësishëm në përmirësimin e performancave të ndryshme njohëse: të kujtosh më mirë një sekuencë fjalësh, për shembull, apo edhe të kuptosh më lehtë idetë komplekse.

Kur ju duhet të mësoni një fjalë, një tekst ose një koncept, avantazhet e përdorimit të një stilolapsi ose lapsi qëndrojnë në faktin se kujtesa motorike dhe shqisore e përfshirë në veprimin e shkrimit me dorë forcon kujtesën e asaj fjale ose teksti. Është mjaft e zakonshme, për shembull, të kesh përvojën e kujtimit të një fjale të caktuar sepse e ke shkruar në një vend të caktuar në një faqe shënimesh.

Në vitin 2021, një studim i kryer nga Qendra për Kërkime mbi Njohjen dhe Mësimin në Universitetin e Poitiers, Francë, mbi një grup studentësh të vitit të dytë të universitetit krahasoi rikujtimin afatshkurtër dhe afatmesëm të fjalëve të mësuara me shkrim dore ose duke shtypur në tastierë: kujtimi i fjalëve ishte më i mirë në rastin e parë, veçanërisht për listat më të gjata të fjalëve. Hipoteza e studimit ishte se shtypja kërkonte përpjekje më të mëdha njohëse sesa shkrimi i dorës, duke reduktuar burimet e disponueshme në kujtesën e punës për të mësuar përmendësh fjalët.

Studiuesit vunë re gjithashtu se kur studentët kopjonin një tekst duke e shtypur në një tastierë, në përgjithësi merrte më pak kohë sesa kur e transkriptonin me dorë. Prandaj ata hodhën hipotezën se shpejtësia më e madhe me të cilën shtypen fjalët në tastierë, krahasuar me atë kur ato transkriptohen me dorë, rrit sasinë e informacionit që do të përpunohet në një moment të caktuar, dhe rrjedhimisht edhe ngarkesën e punës. Dhe ata arritën në përfundimin se të shkruarit ishte më e lodhshme për studentët në përgjithësi.

Disa studime janë fokusuar në rëndësinë e përfshirjes së strukturave të ndryshme të trupit për proceset njohëse gjatë veprimtarisë së të shkruarit. Në një artikull të botuar në vitin 2022, një grup kërkimor nga Universiteti i Murcias dhe Universiteti i Barcelonës (UB) analizuan disa studime mbi efektet e mënyrës së të shkruarit në detyra të ndryshme njohëse, si për sa i përket kërkesës ashtu edhe shpërndarjes së burimeve njohëse.

Përfundimi i grupit është se sasia dhe lloji i ngarkesës njohëse të lidhur me mënyra të ndryshme të shkrimit varet shumë nga përvoja individuale e secilit person me çdo mënyrë shkrimi. Në varësi të moshës, aftësive dhe njohurive të tyre për secilin modalitet, studentët mund të përjetojnë nivele të ndryshme lodhjeje dhe ngarkesa të ndryshme njohëse.

Megjithatë, disa autorë shoqërojnë një sërë avantazhesh specifike me të mësuarit duke përdorur stilolaps dhe letër, duke e konsideruar në njëfarë kuptimi këtë metodë të të shkruarit si më “të ngulitur” se të tjerat. Krahasuar me shkrimin nëpërmjet një tastiere fizike dhe virtuale, shkrimi i dorës do të përfshinte procese më komplekse sensoro-motorike dhe referenca të detajuara për një sasi më të madhe të koordinatave hapësirë-kohë. Dhe ky kompleks ka tendencë të pasqyrohet në përgjithësi në një aftësi më të madhe të teksteve të shkruara me dorë për të mbetur të ngulitur në kujtesë.

Hipoteza e mbështetur në kërkimin që i atribuohet perspektivës së njohjes, siç shkruhet në një artikull të fundit mbi The Conversation nga grupi nga Universiteti i Murcias dhe Universiteti i Barcelonës, është se kur shtypim në një tastierë – “një pajisje që funksionon me përfshirje minimale shqisore” – proceset tona njohëse janë më të ngjashme me ato të “një mendjeje thjesht simbolike dhe jotrupore”, e cila merr dhe përpunon më pak inpute motorike dhe shqisore.

Një tjetër nga përfitimet njohëse të shkrimit të dorës, të vërtetuara në kërkime, ka të bëjë me ndikimin në aftësinë për të mbajtur shënime dhe për të kuptuar konceptet e shënuara në shënime. Në një studim psikologjik shumë të cituar të botuar në 2014 nga studiuesja e Universitetit të Princeton Pam A. Mueller dhe studiuesi i Universitetit Carnegie Mellon Daniel M. Oppenheimer, studentët që përdornin tastierë për të mbajtur shënime gjatë orës së mësimit shkruanin gati dy herë më shumë fjalë dhe më shumë fragmente fjalë për fjalë sesa ata që mbanin shënime me dorë. Por pyetjet e bëra pas një kohe të gjatë në lidhje me konceptet e shpjeguara në klasë u dhanë atyre rezultate më të ulëta.

Studentët duke përdorur laptopët e tyre shkruanin një numër të madh fjalësh, por e bënë këtë fjalë për fjalë dhe pa shumë përpunim njohës, sugjeruan Mueller dhe Oppenheimer. Ata që shkruanin me dorë mund të shkruanin më pak fjalë dhe prandaj duhej të sintetizonin dhe përmbledhin pjesë të mëdha të mësimeve, në vend që thjesht t’i transkriptonin ato. Dhe kjo gjendje u përkthye në një aftësi më të madhe për të ruajtur konceptet në kujtesën afatgjatë: një efekt që vazhdoi edhe kur studentëve që kishin përdorur tastierën iu kërkua në mënyrë eksplicite të riformulonin transkriptimet me fjalët e tyre.

Përfitimet e shkrimit të dorës janë përgjithësisht të njohura edhe për qeveritë e shumë vendeve perëndimore, të cilat kohët e fundit kanë intensifikuar mësimin e kësaj praktike në planet e tyre arsimore që nga mosha gjashtë vjeç, shkruante së fundmi Economist. Megjithatë, ekziston edhe rreziku i ekzagjerimit të konkluzioneve, si në rastin e sistemeve shkollore të disa shteteve amerikane, të cilat kanë arritur deri aty sa të ndalojnë plotësisht përdorimin e laptopëve në mësimdhënie.

Në disa raste, shkrimi me tastierë mund të sjellë një sërë avantazhesh mbi shkrimin e dorës. Sipas një analize të bazuar në 27 studime mbi ndryshimet midis teksteve të shkruara me dorë dhe me kompjuter nga studentë me aftësi të kufizuara ose vështirësi të veçanta në shkrim dore, përdorimi i një kompjuteri mund të përmirësojë cilësinë dhe koherencën e teksteve dhe të rrisë gjatësinë e tij.

Siç tregohet nga rezultatet e studimit të vitit 2014 nga Mueller dhe Oppenheimer, përdorimi i tastierës mund të jetë gjithashtu i favorshëm në rastet kur, në vend që të shënoni koncepte, është e nevojshme të transkriptoni tekstet shumë shpejt përpara se t’i harroni ato. Dhe në përgjithësi, siç tha për Economist Virginia Berninger, profesoreshë emeritus e psikologjisë në Universitetin e Uashingtonit, secila metodë e të shkruarit ka dobinë e saj: ka avantazhe të vërtetuara në shkrimin e dorës, por ka avantazhe edhe në shkrimin me tastierë. /Il Post/gsh