Publikuar më 28.10.2021 nga Erjon Dervishi

Një rrëfim tejet intersant publikohet sot nga gazeta “Shekulli”. Në qendër të debatit është reforma në drjetësi dhe ndikimi i Fondacionit Soros.

Eksperti gjerman pranë CDU-së, Martin Henze, në intervistën për “Shekulli”-n tregon prapaskenat e finalizimit të marrëveshjes për ngritjen e “Drejtësisë së re” dhe rolin e familjes ‘Soros’ në këtë sipërmarrje.

Më tej Henze flet për largimin e afërt të Lulzim Bashës si kryetar i Partisë Demokratike dhe marrjen në dorë të një kandidati provizor.

Kriza në të cilën është futur vendi si pasojë edhe e COVID-19, nuk po duket të ketë zgjidhje. Sipas Henze vala e katërt e pandemisë do ndikojë fort në vend.

Intervista e plotë:

Zoti Henze, reforma në drejtësi në Shqipëri dhe mungesa e negociatave për anëtarësim në BE, është një çështje thelbësore për të ardhmen e Shqipërisë, si mendoni, kush është përgjegjës për reformën në drejtësi?

Reforma në drejtësi në Shqipëri u sugjerua nga OSF (Fondacioni i Shoqërisë së Hapur” në planin e saj strategjik për 2014-2017, botuar në dhjetor 2013. Me mbështetjen e saj financiare dhe teknike, OSF do të ishte edhe nismëtari, sponsorizuesi dhe promotori kryesor i kësaj reforme. Pas dështimit të reformës dhe kolapsit dramatik të mbështetjes publike për reformën dhe sistemin gjyqësor, përfaqësues të shquar të OSF-së në Shqipëri dhe Evropë janë përpjekur të mohojnë rolin e OSF-së si një forcë shtytëse vendimtare e reformës.

Kush është OSF?

Fondacioni e Shoqërisë së Hapur (OSF), më parë Instituti i Shoqërisë së Hapur (OSI), është një grup fondacionesh në pronësi të zotit Soros. Soros është një spekulator, asgjë më shumë dhe asgjë më pak. Kjo është një fushë e gjerë, do t’ju jap disa shembuj që të kuptojmë se me kë keni të bëni realisht në Shqipëri. Sulmi në Baht (Tajlandë) në 1997. Ishte kriza më e madhe financiare që zhyti gjysmën e Azisë në katastrofë dhe çoi qindra miliona njerëz në varfëri. Kryesisht fondet mbrojtëse amerikane dhe britanike kishin komplotuar për të vënë nën sulm bahtin, monedhën tajlandeze, duke vënë bast miliarda për një zhvlerësim masiv kundrejt dollarit amerikan. Ishte spekulimi më i suksesshëm i monedhës ndonjëherë, dhe bankat e tjera qendrore e braktisën Tajlandën në këtë luftë të pashpresë: “Ky është kapitalizëm” – ishte tendenca e reagimeve. Gabimi i ekonomisë tajlandeze ishte se kishte ndërtuar shumë rrënoja ndërtimi me kredi. Ashtu si industria e pasurive të paluajtshme, edhe sektorë të tjerë e kishin financuar rritjen e tyre me kredi – kryesisht në jen ose dollarë amerikanë: të gjithë donin të përfitonin nga normat e ulëta të interesit. Baht ishte i lidhur rreptësisht me dollarin amerikan, dhe nëse kjo normë devijonte qoftë edhe pak, kompanitë hynin në telashe të mëdha, sepse me rritjen e dollarit/jen, u rritën edhe borxhet e tyre dhe rreziku i falimentimit u rrit masivisht. Spekulatorët hodhën miliarda baht në treg, duke bërë që kursi i këmbimit të bjerë kundrejt dollarit amerikan (dhe duke shkaktuar kështu rritjen e ndjeshme të borxheve të ekonomisë). Kështu, më 13 maj 1997, filloi lufta për baht. Në një luftë dramatike mbrojtëse, banka qendrore tajlandeze humbi të gjitha rezervat e saj valutore prej rreth 38 miliardë dollarësh, të cilat i kishte përdorur për të parandaluar rënien e lirë të kursit të këmbimit baht. Këto ishin në shënjestër nga fondet mbrojtëse – në fund me një fitim prej rreth 8 miliardë dollarë amerikanë. Përveç ekonomisë tajlandeze, të gjitha ekonomitë e tigrave aziatikë u tërhoqën zvarrë në humnerë. Askush nuk e kuptoi pse ekonomia e Tajlandës “vlente” më pak se Siemens Group. FMN-ja e shpëtoi vendin nga falimentimi, siç bënë më vonë Koreja e Jugut dhe Indonezia. Kaosi, rrënojat e një rajoni të shkatërruar, mjerimi dhe humbja e prosperitetit të shumë njerëzve, ishte ana tjetër e medaljes – fitimi i njërit = gjithmonë humbja e tjetrit. Tajlandezët paguanin me rënie sociale, spekulatorët u shpërblyen me miliarda. Bota nuk kishte parë diçka të tillë që nga rrëzimi i tregut të aksioneve të vitit 1929. “Të jesh menaxher i fondeve mbrojtëse është më mirë se të jesh një yll rocku apo një atlet profesionist”, thotë Byron Ëien, ekonomist në bankën amerikane të investimeve Morgan Stanley: “Është pothuajse shumë e mirë për të qenë e vërtetë”. Në këtë mes është George Soros, edhe pse nuk dihet asgjë konkrete për fitimet e tij. Por duke qenë se ai është konsideruar si legjenda e spekulimeve të monedhës që nga viti 1992, mund të supozohet me shumë siguri se ai mori pak “Körberlgeld”.

Atëherë ka avantazhe dhe disavantazhe, spekulime, apo jo?

Benjamin Franklin e përshkroi këtë gjendje shumë me vend, dhe mund të citoj: “Ai që beson se mund të ketë gjithçka për para, bie lehtësisht në dyshimin se është i gatshëm të bëjë gjithçka për para”. Është shumë e qartë, Soros është një spekulator i thjeshtë. Spekulimet shkatërrojnë ekonomitë dhe rrjedhimisht ekzistencën dhe të ardhmen e njerëzve. Nëse një person i tillë më pas krijon një fondacion për të ndihmuar njerëzit dhe demokracitë, ky është padyshim cinizëm i pastër dhe për këtë arsye nuk mund të krahasohet, për shembull, me Gates ose me themele të tjera altruiste. Bill Gates, Microsoft, nuk shkatërroi shoqëri të tëra. Ju me siguri e dini episodin e pastrimit të tempullit në Dhiatën e Re, d.m.th sesi Jezu Krishti u soll me spekulatorët, ai nuk i punësoi si këshilltarë, ai i dëboi nga mali i tempullit me një kamxhik, ia vlen të lexohet.

Si duhet kuptuar kjo?

“Arkivi është qeni”, është një fjalë e urtë e vjetër që ka zënë në jetë shumë politikanë dhe personazhe të famshëm. Kjo vlen edhe për Sorosin, i cili është më mirë të mos japë kurrë një intervistë të vjetër. Nisur nga përmbajtja, është e kuptueshme që ai do të preferonte ta ndalonte atë nga uebi, aq më tepër që kjo i ka dëmtuar përgjithmonë imazhin. Andrew Cockburn intervistoi Sorosin për dokumentarin “60 Minutes”. Intervista e datës 20 dhjetor 1998, pra pak pasi kriza aziatike u kthye në krizën ruse, në të cilën u përfshi sërish edhe Soros, tregon se si është përfshirë Soros. Videoja që nuk i pëlqen aq shumë, fshihet herë pas here në mes: https://ëëë.dailymotion.com/video/x6avyt8; mbulon vetëm 28 minuta, nga intervista 60-minutëshe, dhe është ndoshta gjëja më emocionuese që mund të mësoni për Soros.

Disa pasazhe prej tij tregojnë këtë:

– Cockburn: Në 2 vitet e fundit ata janë fajësuar për kolapsin e sektorit financiar në Tajlandë, Malajzi, Indonezi dhe Japoni e Rusi.

– Soros: Të gjithë ata?

– Cockburn: A je kaq i fuqishëm?

– Soros: Mendoj se ky është një keqkuptim i madh.

– Cockburn: Kryeministri i Malajzisë tha: rajonit iu deshën 40 vjet për të ndërtuar ekonominë dhe pastaj një “idiot si Soros” vjen së bashku me një tufë parash dhe gjithçka mbaroi! Të ka quajtur “kriminel”?

– Soros: Është e lehtë për të të fajësojë një “pushtet” nga jashtë sesa të pranojë se ata vetë kanë hedhur ekonominë dhe monedhën e tyre në kaos. Ministri francez i financave tha se “spekulatorët duhet të varen nga shtylla e llambës”.

– Soros: Nuk mendoj se mund të më fajësoni mua për gjithçka. Në thelb, unë jam atje për të fituar para. Unë nuk mund dhe nuk do t’i kushtoj vëmendje pasojave sociale të veprimeve të mia!

Dhe më tej:

– Cockburn: Unë shoh një kontradiktë: nga njëra anë, ju jeni kapitalisti që nuk kujdeset për pasojat sociale të veprimeve të tij – nga ana tjetër, ju jeni një filantrop që kujdeset vetëm për çështjet sociale. Si e zgjidhni këtë dilemë?

– Soros: Si pjesëmarrës në treg, duhet të fitoj në konkurrencë! Si qenie njerëzore, jam i shqetësuar për shoqërinë në të cilën jetoj.

– Cockburn: Me cilin George Soros po flas tani? Imorali George Soros apo morali George Soros?

– Soros: Është një person. Një person që hidhet në aktivitete imorale dhe përpiqet të jetë “moral” pjesën tjetër të kohës.

Kjo intervistë është vërtet zbuluese. Cili është problemi me spekulatorët si Soros dhe përfshirjen e tij në Shqipëri në reformën ligjore?

Institucionet e një ish-spekulatori, nisur nga historia, nuk kanë asnjë reformë në drejtësi që të shoqërojë në një mjedis të ndjeshëm. Kjo është një çështje origjinale për shtetin shqiptar dhe do të kishte kuptim të përfshihej drejtpërdrejt Komisioni i Venecias, për shembull, por jo Sorosi. Nëse spekulatorët arrijnë të detyrojnë një qeveri dhe një bankë qendrore të zhvlerësojnë monedhën e saj, e cila është e lidhur me dollarin amerikan, atëherë ata duhet të kenë mjete dhe fuqi të konsiderueshme për ta zbatuar këtë. Jo vetëm që i kanë vetë paratë për këtë, por marrin hua edhe për detyrimet përkatëse, përfshirë edhe privatët. Është e qartë se ky është rasti me Sorosin. Raportohet vazhdimisht se spekuluesi ka në dispozicion miliarda dollarë amerikanë. Shpesh përmendet emri i një spekulatori: George Soros. Emri i tij tashmë është përmendur në lidhje me spekulimet e monedhës në Sistemin Monetar Evropian. “Soros kontribuoi në kolapsin e Sistemit Monetar Evropian në 1993 me spekulime masive”, shkruante Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung më 27 korrik 1997. Sigurisht, ai ishte gjithashtu i përfshirë në spekulimet që prisnin një zhvlerësim të jenit. “Sipas analistëve të industrisë, investitori George Soros ishte ndër “lojtarët” më të mëdhenj në strategjinë e investimeve të bazuara në jen. Soros, i cili menaxhon më shumë se 17 miliardë dollarë nëpërmjet Soros Fund Management, është i njohur për sulmin ndaj tregjeve të obligacioneve dhe valutës në mbarë botën.” Pra Frankfurter Allgemeine Zeitung, 28.5.1997, Nju Jork 27.5.1997 (Blommberg). Me emrin e tij lidhet edhe “kriza e xhensenit”. Me hidhërim, kryeministri i Malajzisë Mahathir deklaroi: “Ne kemi punuar për 20 deri në 40 vjet për t’i sjellë vendet tona në nivelin e sotëm – dhe më pas vjen një njeri me disa miliardë dollarë dhe pothuajse shkatërron punën tonë brenda dy javësh. Duket se ka një dimension politik edhe për aktivitetet spekulative.” Shoqata e Kombeve të Azisë Juglindore (ASEAN) ka akuzuar financuesit amerikanë se kanë ndihmuar në shkaktimin e trazirave të monedhës “për arsye politike”. Soros pranoi se u përpoq të shkonte në Burma, sipas Frankfurter Allgemeine Zeitung të 29 korrikut 1997. Në atë kohë, ASEAN synonte të pranonte Birmaninë si një anëtar tjetër të komunitetit të saj. Në tetor 1997, kur sulmet spekulative kundër monedhave të Azisë Juglindore kishin kaluar kulmin e tyre, Soros vizitoi Rusinë. Fondacioni i tij i Shoqërisë së Hapur, i cili synon të promovojë liritë civile dhe pluralizmin politik (pasuri të raportuara prej 5 miliardë dollarësh), premtoi 500 milionë dollarë fonde për vendin. Në vitin 1996, SHBA i dha Rusisë 95 milionë dollarë ndihmë zhvillimore. Është problematike kur një individ ndjek një politikë të ndihmës zhvillimore vetë. Është e mundur që, me diferenca të tilla në shuma, të kundërshtojë linjën strategjike të Shteteve të Bashkuara dhe organizatave ndërkombëtare. Soros e gjunjëzoi Bankën e Anglisë në vitin 1992 kur spekuloi masivisht kundër paundit britanik. Në atë kohë ai përdori të ashtuquajturin short selling duke marrë hua disa miliardë paund në tregun valutor. Ai i shiti ato menjëherë përsëri me shpresën se do të mund të blinte paund të reja me një çmim më të ulët përpara datës fikse të shlyerjes. Llogaritja doli, sepse shitjet me miliarda e ulën kursin e këmbimit të paundit britanik. Kështu Soros përfitoi nga rënia e kursit të këmbimit, të cilën ai vetë e kishte ndihmuar për të shkatëruar. Britania duhej të largohej nga Sistemi Monetar Evropian, një pararendës i Eurozonës.

Si duhet kuptuar kjo?

Koncepti është se Soros shfrytëzoi dobësitë e ekonomive individuale. Për ta bërë këtë, natyrisht, ai ka nevojë për informacion të detajuar për shoqëritë. Fondacioni i tij është sigurisht një organizatë interesante që gjithashtu mbledh njohuri të hollësishme dhe forcon dhe mbështet opinionin politik. Deri në çfarë mase ekziston një lidhje midis fondacionit dhe spekulimeve, sigurisht që mund të gjykohet vetëm nga vetë Soros. Ajo që do të duhej të sqarohej megjithatë është qëllimi i tij në Shqipëri. Ne kontaktuam disa herë Fondacionin Soros në Berlin për temën e Shqipërisë, por kishte vetëm referenca të shkurtra për përfaqësuesit e Fondacionit Soros në Shqipëri. Jemi përpjekur të kontaktojmë me këta persona, nuk ka pasur asnjë përgjigje prej tyre. Shpesh në qendër të spekulimeve të tij ishin edhe kurset e këmbimit valutor, sepse ky treg është shumë likuid dhe për shkak se shumë shpesh ndikohej nga qeveritë dhe bankat qendrore kundër forcave të tregut dhe tendencës ekonomike. Soros, nga ana tjetër, përdori fuqinë e tregjeve të lira të kapitalit dhe vuri bast se logjika ekonomike do të mbizotëronte në fund: një shembull kryesor është basti i tij kundër paundit britanik, kur ai bast – kundër Bankës së Anglisë – me dhjetë miliardë dollarë, ku në një zhvlerësim fitoi. Ky spekulim i monedhës është një shembull kryesor i konceptit të rrezikshëm të Soros dhe ka shkaktuar dëme të konsiderueshme në komunitetin ndërkombëtar dhe shumë vuajtje në mesin e popullatës.

Dhe Shqipëria?

Shqipëria, çuditërisht, autokrati Rama, përgjegjës politik për pastrimin e parave, rritjen masive të trafikut të drogës, trafikut të qenieve njerëzore, korrupsionit në Shqipëri, manipulimit të zgjedhjeve dhe më pas djalit të spekulatorit të bursës Soros, që viziton vazhdimisht Shqipërinë. Shumë shtete dhe njerëz kanë vuajtur apo thyer nga spekulimet dhe tashmë ka një lidhje të çuditshme të familjes Soros me atë që gazeta gjermane BILD e quan qeveria shqiptare e Ramës: mafia – qeveri. Një nga kundërshtarët më të mëdhenj të Ramës është demokrati Sali Berisha, një njeri i perëndimit dhe ai tashmë është inkriminuar në bazë të indikacioneve për korrupsion të dyshuar gjatë kohës së tij në qeveri, rreth 12 vjet më parë, nga OJQ-të që e kanë përcjellë këtë informacion në SHBA dhe Blinken, babai i të cilit ndoshta dikur ka qenë në lidhje me Fondacionin Soros, ka vepruar. Nuk ishte autokrati Rama, apo miku i mirë i Ramës, ish-ministri i Brendshëm Tahiri që u dënua me ndalim hyrjeje, por demokrati shumë i respektuar, mik i SHBA-së dhe Gjermanisë, Sali Berisha. Vendimi gjyqësor ndaj tij, si për shembull në rastin Tahiri, i papranueshëm. Lidhjet e ngushta në dukje të Soros me autokracinë e Ramës, lidhja me familjen e Sekretarit të Shtetit amerikan Blinken dhe organizimi opake i Fondacionit Soros është një problem real për stabilitetin e Ballkanit Perëndimor. Nuk mund të përjashtohet që një destabilizim i Ballkanit, i cili sigurisht mund të ndikojë në stabilitetin e zonës së EURO, mund të jetë edhe në fokus të spekulatorëve, nëse ata vënë bast për një zhvlerësim apo neutralizim të EURO-s, siç ishte rast në Angli.

Dhe e ashtuquajtura reformë ligjore në Shqipëri, e gjykoni?

Në maj 2014, OSF organizoi një seri tryezash të rrumbullakëta me përfaqësues të grupeve të interesit për të diskutuar elementët kryesorë të reformës. Menjëherë pas kësaj, OSF dhe qeveria krijuan trurin e reformës – Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë për Reformën (GHLE), i përbërë nga stafi i OSF-së, ish-ministra, ish-zëvendësministra dhe zyrtarë të lartë të Partisë Socialiste (PS), si dhe ekspertë ligjorë nga ambasadat e SHBA dhe BE. Sipas parimit “ai që paguan vendos”, OSF pagoi anëtarët e GHLE gjatë gjithë reformës. Tani, ndërkombëtarisht, ne duhet ta imagjinojmë këtë. Një fondacion privat i një spekulatori të bursës financon një reformë ligjore në qendër të Evropës dhe sovrani dhe një pjesë e gjyqësorit dhe legjislativit janë të përjashtuar. Natyrisht, asnjë reformë demokratike në drejtësi nuk mund të funksionojë në këtë mënyrë në vetvete. GHLE refuzoi anëtarësimin e ekspertëve të opozitës apo shoqërisë civile që nuk ishin pranë qeverisë Rama. Në cilësinë e ekipit kryesor të reformës, GHLE kishte për detyrë të hartonte ndryshimet kushtetuese dhe ligjet organike të reformës në drejtësi, të cilat mund të miratoheshin vetëm nga shumica e anëtarëve të Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën (KPS). Pas fillimit të procesit të reformës në vitin 2015, u bë e qartë se GHLE kishte propozuar një model sui generis për një sistem gjyqësor që nuk ekziston askund tjetër në botë, dhe se sipas modelit GHLE, qëllimi kryesor i reformës ishte të të sjellë sistemin gjyqësor nën kontrollin e qeverisë. Dy draftet e reformës në drejtësi të 2015-ës i janë dërguar Komisionit të Venecias, ashtu siç është kërkuar vazhdimisht nga opozita. Ky i fundit i ka bashkangjitur këtyre drafteve një listë komentesh. Në dhjetor 2015 dhe mars 2016, Komisioni i Venecias hodhi poshtë dy projekt-amendamentet kushtetuese të paraqitura nga GHLE me arsyetimin se projekt-amendamentet do ta vendosnin gjyqësorin nën kontrollin e ekzekutivit. Nga ana tjetër, komentet e opozitës për projekt-amendamentet ishin në përputhje me rekomandimet e Komisionit të Venecias. Pasi Komisioni i Venecias hodhi poshtë si draftet e GHLE ashtu edhe të KPS-së, drafti përfundimtar i ndryshimeve kushtetuese nuk përfshinte dispozitat kushtetuese për marrjen në dorë të sistemit gjyqësor, me këmbënguljen e vazhdueshme të opozitës dhe ndërhyrjen e zyrtarëve të lartë ndërkombëtarë. Më 21 korrik 2016, Parlamenti votoi njëzëri paketën e ndryshimeve kushtetuese për reformën në drejtësi, në përputhje me rekomandimet e Komisionit të Venecias. Për rolin e saj në mbrojtjen e parimeve demokratike të gjyqësorit, opozita mori urime nga disa përfaqësues ndërkombëtarë në nivelin më të lartë. Kjo ndodhi përkundër përpjekjeve të OSF-së dhe qeverisë për ta portretizuar opozitën si një forcë politike anti-reformë për të mbuluar dështimin e saj. Pas miratimit nga parlamenti të paketës kushtetuese, qeveria dhe GHLE kundërshtuan marrëveshjen e arritur me opozitën. Ata rifutën të gjitha panelet përzgjedhëse për emërimet në organet drejtuese të gjyqësorit në Ligjin Organik. Kështu, një shtet ligjor de jure u eliminua përsëri. Që atëherë, gjyqësori mund të përdoret, si në vendet e tjera të Lindjes, si një mjet i legalizuar për të shtypur opozitën dhe shtypin e lirë. Opozita dhe Komisioni i Venecias i kishin hedhur poshtë me të drejtë më parë këto panele përzgjedhëse si mekanizma përvetësimi të gjykatës. Tani kemi të bëjmë me një problem të ngjashëm në Poloni. Nënshtrimi i gjyqësorit ndaj legjislativit, një gjendje e papranueshme për një shtet kushtetues. Por kështu ndodhi në Shqipëri në vitin 2016. Qeveria i kaloi këto ligje nga parlamenti vetëm me votat e saj, duke shkelur kështu marrëveshjen me opozitën për miratimin e këtyre ligjeve me konsensus kundër votës së Komisionit të Venecias. Tashmë në vitin 2016, organizuar nga qeveria Rama dhe de facto nga OJQ-të e përfshira, dera e negociatave të anëtarësimit me BE-në u mbyll. Pas miratimit të ndryshimeve në ligj nga parlamenti, qeveria u përpoq të kapte de facto gjyqësorin duke emëruar si kryetarë të komisioneve përzgjedhëse që zgjodhën kandidatët mbështetësit e tij, Sokol Sadushi, Ardian Dvorani dhe Maksim Haxhia, të gjithë anëtarë të GHLE dhe stafi i OSF-së, nga shoqëria civile, akademia dhe profesioni ligjor për organet drejtuese të gjyqësorit.

Dhe rezultati i reformës?

Unë tashmë e kam komentuar mjaftueshëm këtë nga perspektiva evropiane diku tjetër. Nga njëra anë, megjithatë, duhet theksuar se reformat janë gjithmonë të nevojshme kur ka nevojë për reforma, dhe kjo është sigurisht edhe në Shqipëri.

Dhe së dyti?

Pesë vite pas miratimit të paketës kushtetuese në parlament, rezultatet kryesore paraprake të reformës në drejtësi në Shqipëri janë si më poshtë: Kapja e plotë e gjyqësorit nga ekzekutivi Rama. Nëpërmjet të besuarve të saj, qeveria tani kontrollon – si kurrë më parë – të gjitha organet administrative pa përjashtim dhe madje edhe menaxhimin e dosjeve gjyqësore.

Po në dosjet gjyqësore?

Vakuumi gjyqësor i pesë viteve të fundit ka çuar në një grumbullim prej njëqind mijë çështjesh, nga të cilat rreth 36,000 janë ende në pritje për t’u trajtuar nga Gjykata e Lartë, e cila sot ka vetëm nëntë gjyqtarë nga nëntëmbëdhjetë dhe kështu nuk mund të veprojë në përputhje me Kushtetutën. Unë pres që do të duhen një deri në dy dekada për të pastruar numrin aktual të rasteve. Pesë vjet pasi Parlamenti miratoi projektligjin për Reformën në Drejtësi, vetëm 420 nga 830 gjyqtarë dhe prokurorë kanë kaluar procesin e vetingut dhe 200 kanë dështuar në procesin e vetingut dhe janë larguar nga sistemi gjyqësor. Ky është një dëm i mëtejshëm i reformës joprofesionale në drejtësi. Një problem i madh, megjithatë, është kapja private e gjyqësorit. Kjo bazohet në vendimin e Këshillit të Lartë Gjyqësor për të transferuar menaxhimin e dosjeve të Gjykatës së Lartë te Instituti i Menaxhimit Lindje-Perëndim (EWMI) sipas një marrëveshjeje. Kreu i EËMI në Shqipëri është Delina Fico, bashkëshortja e ministrit aktual të Brendshëm, Bled Çuçi, dhe ish-bashkëshortja e kryeministrit Rama. Siç mund ta shohim, familja është e përkushtuar. Një tregues tipik i një autokracie. Zonja Fico është gjithashtu një ish-drejtuese e OSF-së. Ekspertët ligjorë të EMMI janë anëtarë të Klubit të Avokatëve të Rinisë Socialiste dhe nuk plotësojnë kërkesat minimale ligjore për këshilltarë ligjorë të Gjykatës së Lartë. Ligji parashikon që këta këshilltarë duhet të jenë gjyqtarë ose të kenë përvojë dhe kualifikime të caktuara profesionale dhe të kalojnë në të njëjtin sistem vetingu si gjyqtarët, sipas nenit 179/2 të Kushtetutës. Asnjë nga këta persona që filtrojnë çështjet e Gjykatës së Lartë nuk është verifikuar në asnjë mënyrë. Si mund të funksionojë një gjyqësor neutral, si mund të parandalohet ngacmimi apo vlerësimi i gabuar i dosjeve. Ky është kaos në formën e tij të pastër, në qeverinë Rama, që nuk e kemi përjetuar as në Rusi apo Afrikë. Një marrëveshje e tillë, për më tepër, cenon jo vetëm nenin 179/2 § 4 të ligjit shqiptar, por edhe të drejtën për një gjykatë të duhur, siç parashikohet në nenin 61 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Po forca ndërkombëtare?

Duke vendosur drejtësinë nën kontrollin e qeverisë Rama në Shqipëri, këshilltarët ndërkombëtarë të përfshirë dhe në veçanti Ambasada Amerikane dhe ambasadori gjerman i atëhershëm Dr. Schütz, për shkak të mungesës së ndërhyrjes, kanë kontribuar de fakto në zëvendësimin e shtetit të së drejtës me shtetin partiak. Në fund, nuk mund të gjykoj nëse kjo ka qenë e qëllimshme apo e paqëllimshme. Në shkurt 2019, për shembull, Dr.Schütz më tha në një bisedë në ambasadën gjermane në Tiranë se nuk kishte asgjë kaq problematike për faktin që gjykatat e larta në Shqipëri nuk funksionojnë. Unë u habita shumë në atë kohë dhe pyeta pse jo. Ajo më tha se gjykatat janë të korruptuara, ndaj nuk ka dallim nëse nuk ekzistojnë. Kur përmenda se kjo ishte një shkelje kushtetuese, se gjykatat e larta ishin një kusht formal i shtetit të së drejtës dhe për këtë arsye nuk mund të ishin jofunksionale, se gjyqtarët mund të zëvendësoheshin vetëm në hapa të përsëritur dhe se në fund ligjvënësi ishte eliminuar sepse opozita nuk kishte më asnjë kontroll mbi qeverinë, ajo nuk u përgjigj. Përkundrazi, ajo më tha se këto të drejta kontrolli nuk janë aq të rëndësishme. Prandaj përmenda aktivitetet e opozitës gjermane përpara Gjykatës Kushtetuese gjermane dhe se pikërisht kjo mundësi kontrolli përfaqëson thelbin e të drejtave të opozitës. Ajo me sa duket ka pak njohuri për të drejtën kushtetuese dhe ndoshta nuk e ka kuptuar se një kusht shumë i rëndësishëm, pra besimi dhe pranimi i qytetarëve shqiptarë në shtetin e tyre kushtetues, është kusht elementar për suksesin ose mos suksesin e një procesi kushtetues. Por ajo de fakto e hoqi atë dhe nuk kishte më kohë. Ajo më tha se duhej të shkonte në një takim për reformën ligjore shqiptare. Pra, në këtë pikë bëhet e qartë se ka pasur një mungesë të theksuar njohjeje të së drejtës kushtetuese, shtetit të së drejtës dhe mënyrës së organizimit të reformave të tilla, edhe tek ambasadori i asaj kohe dhe shefi i sotëm i departamentit në Ministrinë e Jashtme gjermane.

Dhe rezultatet?

Rastësisht, një studim krahasues i kohëve të fundit tregon se Partia Socialiste tani kontrollon 90% të pushtetit në Shqipëri, gati 10% më shumë se partia e diktatorit Hoxha në 1991. Që nga viti 2018, sistemi gjyqësor nuk ka mundur t’u garantojë qytetarëve shqiptarë një gjykim të drejtë. Prej pesë vitesh, qytetarët shqiptarë – për shkak të mungesës së Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës Kushtetuese – nuk kanë akses efektiv në një gjykatë në sistemin gjyqësor shqiptar, nuk ekziston asnjë siguri juridike. De jure, për shkak të reformës joprofesionale në drejtësi, shteti i së drejtës nuk ekziston më në Shqipëri. Mohimi faktik i kësaj të drejte themelore është kryesisht për shkak të rënies dramatike të numrit të gjyqtarëve dhe prokurorëve në gjykatat e shkallës së parë dhe të apelit. Përveç kësaj, nëse do të kishte 100,000 çështje gjyqësore në të gjitha nivelet e gjyqësorit, shqyrtimi i tyre do të kërkonte dekada, sipas ekspertëve, në mënyrë që mijëra e mijëra qytetarë të moshuar të mos marrin drejtësi gjatë jetës së tyre. Si rezultat, themeli parësor i një shteti të së drejtës, pra besimi dhe pranimi i sovranit, pra qytetarëve shqiptarë, është ulur në zero. Që nga viti 2018, bllokimi i çështjeve civile pranë Gjykatës së Lartë, p.sh. për sa i përket pronave, kontratave, investimeve etj, i ka shkaktuar vendit një humbje afërsisht mbi 5 miliardë euro. Për më tepër, gjatë këtyre pesë viteve, asnjë investitor i huaj i rëndësishëm nuk ka ardhur në Shqipëri; përkundrazi, disa prej tyre janë larguar nga vendi. Ky dëm ekonomik është i vështirë për t’u kualifikuar dhe llogaritur. Mungesa dhe mosfunksionimi i Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës Kushtetuese për pesë vite ishte një nga arsyet kryesore të refuzimit të BE-së për të hapur negociatat e anëtarësimit me Shqipërinë. Ky dëm ekonomik është gjithashtu i vështirë për t’u kualifikuar dhe llogaritur. Sidomos, situata aktuale çon në një destabilizim të thelluar të Shqipërisë dhe krijon një hapësirë ​​më të madhe për ndikimin e Kinës dhe Rusisë. Përfituesit kryesorë të reformës së gabuar në drejtësi në Shqipëri janë qeveria, krimi i organizuar, kartelet e drogës dhe korrupsioni, të gjitha të lidhura me ekzekutivin aktual. Së fundmi, fatkeqësisht duhet përfshirë edhe lideri ende i PD-së, Lulzim Basha, i cili me siguri do të shkarkohet nga anëtarët e tij në ditët në vijim. Ky person në funksionin e tij si kryetar partie tani është përpjekur të përjashtojë një deputet nga fraksioni parlamentar i PD-së, nuk kishte përfshirë komisione dhe fraksione, kishte injoruar formalisht ligjet formale, pra kushtetutën dhe ligjet e partisë. Fatkeqësisht edhe ky person tregon se nuk e kupton më demokracinë dhe shtetin ligjor. Ne evropianët nuk kemi më asnjë besim te kjo qeveri. Jo pa arsye Shqipëria u përfshi në klubin e 20 vendeve më të mëdha të pastrimit të parave në botë në vitin 2020 për shkak të këtij angazhimi. Që nga fillimi i të ashtuquajturës reformë ligjore dhe mosfunksionimi i shtetit ligjor, eksporti i drogës nga Shqipëria është rritur ndjeshëm. Herë pas here nga departamenti i marrëdhënieve me publikun komunikohen histori të vogla suksesi, aty-këtu janë gjetur disa kilogramë heroinë, kokainë apo kërp. Megjithatë, këto janë të ashtuquajturat thërrime, siç e dinë edhe qarqet ndërkombëtare të sigurisë, pra një taktikë diversioni. Anije të tëra me drogë transportohen drejt dhe nga Shqipëria. Sot, më shumë se 90% e të gjitha padive të ngritura nga qytetarët dhe kompanitë private kundër qeverisë fitohen nga qeveria. Edhe në ato pak raste kur qeveria nuk mbizotëron, vendimet e gjykatave nuk zbatohen ose rrëzohen me dekret ekzekutiv. Shembull i qartë është vendimi i Gjykatës Kushtetuese nr. 29, datë 02.07.2021, i cili rrëzoi vendimin e qeverisë për kalimin në pronësi të truallit në të cilin ndodhet Teatri Kombëtar, Bashkisë së Tiranës. Menjëherë pas këtij vendimi të Gjykatës Kushtetuese, qeveria ka nxjerrë një vendim të ri duke i kaluar sërish në pronësi Bashkisë së Tiranës truallin ku ndodhet Teatri Kombëtar. Para vitit 2013 ishte e kundërta. Qytetarët dhe bizneset fituan 65-70% të proceseve gjyqësore kundër qeverisë. Në Shqipëri, krimi i organizuar, trafiku i drogës dhe korrupsioni kanë marrë përmasa të shfrenuara. Sipas raporteve ndërkombëtare, krimi i organizuar dhe kartelet e drogës të lidhura me qeverinë diktojnë ligjet në parlament dhe vendimet e qeverisë dhe përcaktojnë fituesit e tenderëve dhe koncesioneve. Ndaj gazeta më e madhe europiane, revista gjermane die BILD arriti në qershor 2019 se qeveria shqiptare e Ramës nuk mund ta akuzojë MAFIA-n sepse ajo nuk bën vetëvrasje, është vetë MAFIA. Në vitet e fundit, parlamenti ka miratuar tetë ligje që synojnë interesat specifike të drejtuesve të karteleve të drogës të lidhur me qeverinë. Departamenti Amerikan i Shtetit arriti në përfundimin se: “Shqipëria shërben si bazë operacionesh për organizatat e krimit të organizuar që veprojnë në Shtetet e Bashkuara, Evropë, Lindjen e Mesme dhe Amerikën e Jugut”. Ekspertët, analistët dhe mediat e huaja e konsiderojnë Shqipërinë si shtetin e parë dhe të vetëm të drogës në Europë. Korrupsioni në Shqipëri shtrihet në të gjitha nivelet dhe konsiderohet i përhapur. Çmimet për punët publike të financuara nga buxheti i shtetit shqiptar janë 6-8 herë më të larta se çmimet për punët publike të kryera në zona të ngjashme me financim nga bankat europiane; kontraktimet sekrete janë rritur 15-fish në krahasim me vitin 2013. Këtë vit, Shqipëria renditet e dyta në botë për ryshfet, sipas Bankës Botërore. Dy vite pas krijimit të Prokurorisë së Posaçme dhe Gjykatës Speciale (SPAK dhe KPK), pavarësisht rritjes me 300% të korrupsionit në krahasim me para 2013, jo vetëm që asnjë zyrtar i lartë nuk është dënuar për korrupsion, por asnjë nga dosjet nuk janë hapur mbi skandalet e mëdha të korrupsionit, ku secili përfshin qindra milionë euro. Në vitin 2020, gjithsej 63 të pandehur u gjykuan nga SPAK për akuzat e korrupsionit. Kjo është në kontrast me vitin 2009, për një gjë: sipas raportit të Departamentit Amerikan të Shtetit për Shqipërinë, Njësia Speciale Kundër Korrupsionit paraqiti 383 çështje për gjykim në vitin 2009, dhe në 346 prej tyre gjykata dha vendime fajësie dhe për një tjetër, korrupsioni është rritur në mënyrë eksponenciale që nga viti 2013. Një shembull tjetër: ndërmjet viteve 2005 dhe 2007, Prokuroria e Krimeve të Rënda dhe Gjykata për këto krime paditën dhe dënuan me burgim mbi 1050 anëtarë dhe bosë të bandave dhe grupeve kriminale dhe qindra nëpunës civilë në 18 për muaj, duke përfshirë zyrtarë të lartë. Funksionimi i shtetit të së drejtës dhe ekonomisë së tregut mundësoi anëtarësimin e Shqipërisë në NATO, nënshkrimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit, liberalizimin e vizave me BE-në dhe rekomandimin e Komisionit Evropian për statusin e kandidatit në BE, një përmirësim të ndjeshëm në klimën e biznesit, dyfishim i të ardhurave buxhetore dhe katërfishim i investimeve të huaja. Në një kërcim të vërtetë kuantik, Shqipëria kaloi nga grupi i vendeve të varfra në grupin e vendeve me të ardhura të mesme të larta në vitin 2008. Në vitet 2005-2013, disa investitorë të mëdhenj janë vendosur në Shqipëri, duke përfshirë Shell, Konsorciumin Trans-Adriatik Pipeline TAP , San Paulo Imini, OMNIX, Hochtief, Statkraft, Bechtel, Enka, Strabag, Actor etj. Në pesë vitet e fundit asnjë investitor i huaj i shquar nuk ka bërë investime në Shqipëri. Përkundrazi, disa prej tyre janë larguar nga vendi. Së fundmi, Adriatik Llalla, ish-Prokurori i Përgjithshëm i Shqipërisë, është dënuar me dy vite burg për kundërvajtje pas një sërë akuzash të rënda që u rrëzuan gjatë hetimeve në gjykatë. Ndërkohë, gjyqtarë dhe prokurorë të tjerë nuk u shqyrtuan për vepra të njëjta apo më të rënda dhe mbetën në nivelet më të larta të gjyqësorit. Z. Llalla kishte denoncuar publikisht se ambasadori amerikan Donald Lu i kishte kërkuar arrestimin e kryetares së Kuvendit në vitin 2015. Ambasadori amerikan akuzoi Llallën si kundërshtar të reformës në drejtësi për deklarimin se “procesi i konsultimit për reformën ka munguar”. Llalla bëri publike kërkesën e ambasadorit Lu për të pushuar hetimin penal ndaj kompanisë së naftës Bankers Petroleum, e cila kishte nisur për shkak të dëmeve të konsiderueshme të shkaktuara në shëndetin dhe banesat e banorëve të Marinzes nga operacionet e saj të shpimit të naftës. Llalla deklaroi se Sekretari i atëhershëm i Shtetit Rex Tillerson ishte aksioner në Bankers Petrolium, Soros ishte gjithashtu aksioner në Bankers Petrolium, sipas raportimeve të mediave. Z. Llalla refuzoi të ndalonte hetimin. Ambasadori Lu atëherë me siguri e kishte kërcënuar se do të mbante përgjegjësi nëse nuk do të hiqte dorë nga akuzat penale. Më 17 maj 2017, z. Llalla i dërgoi një letër Senatit Amerikan ku shpjegonte rolin e Fondacionit Soros në reformën në drejtësinë shqiptare dhe ndërhyrjet jodiplomatike të ambasadorit Donald Lu. Kur letra u publikua në vitin 2018, ambasadori akuzoi Llallën për korrupsion. Në të njëjtin vit, Llalla u shpall “non grata” nga Sekretari i Shtetit Rex Tillerson për korrupsion. Ky proces rreth personit të Llallës, nuk dua të hyj në procesin e Tahirit përveç kësaj këtu, tregon dinamikën në Shqipëri dhe problemin parësor. Nuk është vetëm problemi korruptiv i qeverisë Rama, por pjesërisht janë edhe ekspertë dhe ambasadorë të profilit të lartë ata që kontribuojnë në rritjen e destabilizimit në Shqipëri dhe uljen e besimit të qytetarëve shqiptarë në qeverinë e tyre, në sundimin e ligjit dhe demokracisë, dhe në të ardhmen në BE. Studimet dhe raportet kanë konstatuar një rënie të ndjeshme të besimit të qytetarëve ndaj reformës dhe sistemit gjyqësor. Mbi 63% e qytetarëve nuk kanë besim në procesin e shqyrtimit. Vetëm 32% besojnë se reforma është zbatuar në mënyrë korrekte. Në të kundërt, shumica e qytetarëve besojnë se korrupsioni në sistemin gjyqësor është rritur ndjeshëm gjatë dy viteve të fundit.

Pra, ku të shkojmë nga këtu?

Problemi është se Shqipëria po përballet me mega-probleme reale. Buxheti i shtetit është në një çekuilibër masiv strukturor, edhe për shkak të korrupsionit të ekzekutivit Rama, shteti shqiptar është de facto i falimentuar, kriza e pasurive të paluajtshme do të ketë një ndikim masiv në investimet në Shqipëri dhe në veçanti bankat do kanë probleme. Pyetja është nëse kursimet e shqiptarëve janë ende të sigurta në bankat shqiptare. Ekonomia është shembur dhe gjithnjë e më shumë shqiptarë të rinj e të kualifikuar po emigrojnë, të cilëve u mungojnë familjet, por edhe ekonomia. Nuk ka ligj zgjedhor demokratik dhe zgjedhjet parlamentare 2017/2021 u manipuluan masivisht dhe gjerësisht. Përgjegjësit politik nuk kanë legjitimitet. Covid 19 nuk mposhtet në Shqipëri, mutantët po përhapen masivisht, vala e 4-të do të shpërthejë në Shqipëri më së voni në tetor dhe do të pushtojë sistemin. Shumë shqiptarë janë larguar nga vendi dhe shumë më tepër shqiptarë tani duan të largohen. Është e rëndësishme që të rivendoset ligjshmëria në organizimin e partisë demokratike dhe në shtet. Në shtetin shqiptar ka nevojë për një riorganizim të reformës ligjore, duhet të zëvendësohen tërësisht këshilltarët e brendshëm dhe të jashtëm, kjo ka të bëjë edhe me Fondacionin Soros. Unë prirem të mendoj se duhet të vendoset një proces i ri procedural me BE-në dhe Komisionin e Venecias. Para së gjithash duhet një ligj i ri zgjedhor dhe sigurisht pas zbatimit të tij zgjedhje të reja parlamentare. Në partinë opozitare PD, ligjshmëria sigurisht që mund të rivendoset vetëm nëpërmjet zgjedhjes së një drejtuesi të përkohshëm. Atehere do te ishte e qarte rruga per te pajtuar perseri partitaret nepermjet riorganizimit tuaj te PD, ne periudhen e pare te tranzicionit duhet te marre detyren nje kryetar i perkohshem qe te arrij dhe te stabilizoje serish zemren e partise demokratike, aty shoh vetem Sali Berishen si person për momentin.