Duke shkuar në javën e zgjedhjeve, një strateg demokrat e përshkroi gjendjen shpirtërore të partisë si “optimizëm i përzier” pas komenteve se zëvendëspresidentja Kamala Harris do të fitojë, edhe pse sondazhet tregojnë një garë të ngushtë ndaj Donald Trump.

Një fushatë plot kthesa do të arrijë kulmin në ditën e zgjedhjeve.

Po kush janë 5 çelësat që Harris mund të bëjë histori, duke qenë e para grua, që zgjidhet Presidente?

Një nga pyetjet për demokratët në këto zgjedhje është nëse ata do të ruajnë mbështetjen dërrmuese midis votuesve zezakë dhe do të parandalojnë erozionin e mëtejshëm të mbështetjes latine. Në vitin 2020, Joe Biden mbante 92% të votuesve zezakë dhe 59% të latinëve.

Harris nuk mund të përballojë shumë rrëshqitje me këto grupe, të cilat janë plot me votues me prirje të ulët që kanë nevojë për inkurajim për të dalë. Por mbajtja e tyre është më e lehtë të thuhet sesa të bëhet në zgjedhjet e 2024-ës.

Sondazhet tregojnë se një pjesë e konsiderueshme e votuesve zezakë dhe latinë janë kuriozë ndaj Trump këtë vit, me potencialin për të sjellë përfitime domethënëse për partinë e tij.

Por a do të materializohet ky kuriozitet në vota reale për Trump në kutinë e votimit? Apo mund t’i tërheqë Harris përsëri në grupin demokratik?

Dhe midis atyre që nuk do të votojnë, a do të jenë ata mbështetës konservatorë në mënyrë disproporcionale të prirur nga Trump apo mbështetës liberalë të prirur nga Harris?

Përgjigjet duken të mëdha në shpresat e Harrisit për fitore. Ajo përballet me detyrën vendimtare për të tërhequr pjesën e saj të mbështetësve jo të bardhë, duke përfshirë aziatiko-amerikanët me prirje demokratike.

Aborti fuqizon gratë në kutinë e votimit
Të gjitha shenjat tregojnë për një hendek gjinor në rritje, me gratë që lëvizin më tej drejt demokratëve dhe burrat – përfshirë burrat jo të bardhë që votojnë historikisht blu – me prirje drejt republikanëve. Zgjedhjet mund të sjellin një nga boshllëqet më të mëdha gjinore në historinë moderne dhe të bazohen në atë se cila palë del në numër më të madh.

Harris ka zero në abortin dhe autonominë riprodhuese për t’u përpjekur t’i tërheqë gratë votuese, duke shfrytëzuar suksesin e Trump për t’i dhënë fund Roe kundër Wade dhe mundësinë që Kongresi dhe presidenti ose të miratojnë Roe në ligj ose të ndalojnë abortin në mbarë vendin. Harris bëri një paraqitje të fundit në podcastin e njohur “Call Her Daddy” për të mobilizuar gratë më pak të angazhuara politikisht.

Trump, ndërkohë, ka dyfishuar mbështetjen me burrat, duke përfshirë të rinjtë e gjeneralit Z, të cilët janë të zhgënjyer me demokratët. Ai është shfaqur në podcast-in e njohur të Joe Rogan, ka reklamuar kriptovalutën dhe është shoqëruar me Dave Portnoy të Barstool Sports dhe miliarderin Elon Musk – një strategji që drejtori i sondazhit të të rinjve të Harvardit, John Della Volpe e quan “ vëllai duke pëshpëritur”.

A do të largohen të rinjtë dhe do të dalin për Trump? Nëse po, Harris do të duhet të rrisë rezultatin me femra për ta mposhtur atë. Votimi i hershëm tregon se gratë marrin pjesë në numër më të madh, por nuk ka asnjë garanci që do të mbetet kështu deri në ditën e zgjedhjeve.

Harris po punon për të shuar margjinat e saj në periferi, duke u ballafaquar me republikanët e butë, të pavarurit e qendrës së djathtë dhe të moderuarit, të cilët janë të përjashtuar nga Trump. Ajo po bën fushatë me ish-deputetët republikanë Liz Cheney dhe Adam Kinzinger, të cilët e kanë kritikuar Trumpin si autoritar, duke përmendur ndër të tjera thirrjet e tij për përdorimin e pushtetit të shtetit kundër rivalëve politikë dhe përpjekjen e tij për të qëndruar në pushtet pas humbjes së zgjedhjeve të 2020.

Votuesit e mirëshkolluar dhe joproporcionalisht të bardhë të periferisë kanë qenë një pikë e ndritshme për Harris këtë cikël, veçanërisht me Trumpin që nuk bën asnjë përpjekje domethënëse për të mbajtur 1/5 e votuesve që hodhën votat për Nikki Haley në zgjedhjet paraprake republikane të vitit 2024. Ata mund t’i japin Harris një shtysë vendimtare sepse këta votues priren të dalin me siguri në zgjedhje pas zgjedhjesh.

Trump është planifikuar të dominojë pjesët rurale dhe më pak të arsimuara të vendit. Nëse ai e tejkalon sondazhin me këtë grup siç ka bërë në zgjedhjet e mëparshme, Harris do t’i duhet të rrisë diferencat e saj midis të diplomuarve të bardhë, të cilët favorizuan Biden me 15 pikë përqindjeje në 2020.

Neutralizoni Trump për ekonominë dhe emigracionin
Një prioritet i lartë për Harris-in ka qenë shkurtimi i “hendekut të besimit” që Trump gëzon me votuesit në trajtimin e ekonomisë, me regjistrimin e kostos së jetesës si një çështje prioritare për votuesit në shtetet e luhatshme.

Harris, duke vendosur uljen e kostove në qendër të axhendës së saj, ka fituar terren të konsiderueshëm në krahasim me vendin ku ishte Biden para se të largohej në korrik.

A do të mjaftojë? Disa sondazhe tregojnë se ajo e ka neutralizuar këtë çështje. Pyetja është nëse kjo shtrihet tek elektorati që voton. Nëse është kështu, Harris do ta ketë mbuluar cenueshmërinë e saj më të madhe me votuesit e lëkundur.

Përveç kësaj, Trump ka bërë një fushatë të madhe për frikën e migrimit dhe fajësoi Harris për kaos në kufirin jugor. Është një cenueshmëri e madhe për nënpresidenten, por a është politikisht fatale? Harris është përgjigjur duke u zhvendosur djathtas dhe duke sulmuar Trump për “vrasjen” e një pakete dypartiake të sigurisë kufitare që do ta kishte bërë më të vështirë marrjen e azilit. Ajo nuk ka nevojë të fitojë në këtë çështje, por ajo duhet të zbusë dëmin.

Nëse zgjedhjet vërtet zgjidhen ngushtë, Harris mund të ketë nevojë për “lojën e saj tokësore” – mekanikën e trokitjes së derës, mobilizimin e votuesve dhe përdorimin e pranisë lokale për të nxjerrë mbështetësit.

Në vitin 2016, Trump fitoi presidencën pavarësisht lojës së tij të lëkundur në terren. Në vitin 2020, disa demokratë besojnë se nuk performuan mirë, sepse ata të gjithë e mbyllën lojën e tyre në terren për shkak të Covid-19 dhe ua lanë fushën e lojës republikanëve për të arritur fizikisht votuesit. Ata e korrigjuan këtë në vitin 2022. Këtë vit, demokratët janë duke u mbështetur sërish në operacionet e tyre në terren. Teoria e tyre është se mund të çojë një zgjedhje 50-50 në favor të Harris. Koha do të tregojë nëse teoria e tyre është e drejtë.

Prokurori Special, Ilir Morina, ka thënë se gjatë shqyrtimit gjyqësor do të vërtetohet se i akuzuari për krime lufte, Millosh Pleskoviq, ka vrarë fëmijët e Mirije Daçajt. Ai ka thënë se i akuzuari për krime lufte ishte rritur dhe kishte luajtur me fëmijët e dëshmitares Daçaj.

“Në rastin konkret më së miri vlen thënia popullore ‘Buka jote të vret’. I pandehuri është rritur në lagjen e viktimave nga znj.Mirije dhe nga dëshmitarë tjerë do ta kuptoni se i pandehuri, si fëmijë ka luajtur në mahallë me fëmijët, ka luajtur më fëmijët e znj.Mirije. Do ta kuptoni nga dëshmitarët rrethanor se ky ka qenë pjesë e fëmijëve të lagjes”, ka deklaruar prokurori Morina. Në këtë rast Pleskoviq akuzohet se gjatë viteve 1998-1999, në Prizren ka kryer veprën penale “Krime lufte kundër popullatës civile”.

Tutje, në fjalën e tij hyrëse prokurori Morina tha se përpos dëshmitarëve rrethanorë, gjatë këtij shqyrtimi do të këtë edhe persona të cilët i kanë mbijetuar ngjarjes.

“Ndër dëshmitar kryesor është dëshmitari Xh.C që mund të konsiderohet dhe mbijetuar i kësaj ngjarjeje, ai do të tregojë saktësisht se si në ditën e ngjarjes shkuan në mal, ai do te tregojë se me kë ishte dhe ai do të tregojë momentin kur janë takuar me të pandehurin dhe 7 persona të tjerë” shtoi prokurori Morina.

Ndërsa në fjalën hyrëse të mbrojtës së palës së dëmtuar, Mirije Daçaj, avokati Gent Gjini tha se i akuzuari ka kryer veprën penale dhe janë formuar të gjitha elementet e figurës së veprës.

“Ne do të kërkojmë që të nxirret prova e facebook-ut të profilit të tij, ku shihet që i njëjti ka postime radikale ekstremiste serbe dhe aty shihet se është me bashkëluftëtarët e tij, me çka konsiderojmë se edhe kjo do ta forcojë tezën e akuzës së prokurorisë edhe më shumë”, tha avokati Gjini.

Ndërsa, në fjalën hyrëse të mbrojtjes së të akuzuarit Pleskoviq, avokatia Jovana Filipoviq, tha se përgjatë këtij shqyrtimi do të mundet që të tregojë një perspektiv tjetër të të mbrojturit të tij.

“Unë do të mundohem të prezantoj personin Millosh Pleskoviq nga një kënd tjetër. Unë vetëm do të tentoj që në këtë procedurë të vërtetojmë të vërtetën. Kjo është ajo që e kërkojnë të dëmtuarit dhe ajo se çfarë po kërkon edhe i akuzuari, e kështu që konsiderojmë që qëllimi është i njëjtë”, deklaroi avokatia Filipoviq.

Ndryshe, sipas aktakuzës së Prokurorisë Speciale e ngritur më 7 qershor 2024 thuhet se Millosh Pleskoviq gjatë vitit 1998-99  në Prizren në bashkryerje me person tjerë ka shkelur rregullat e së drejtës ndërkombëtare kundër personave civil duke kryer vrasjen e viktimave.

Sipas aktakuzës, Pleskoviq duke funksionuar si grup i armatosur me 7-8 persona të nacionalitetit serb me 1 shtator 1998 në Prizren derisa ishin duke shkuar për na malin e tyre viktimat Reshat Daçaj, Binak Daçaj, Fatmir Bojaxhiu së bashku me të dëmtuarit Fevzi Cana, Xhenger Cana dhe Bashkim Kastratin fillimisht janë dal papritmas nga grupi i armatosur serbë, të cilët më pas janë  fyer me fjalë serbe e që ne mesin e atij grupi të armatosur serb ishte parë edhe i akuzuari Pleskoviq.

Në një moment, sipas aktakuzës thuhet se Pleskoviq kishte filluar të gjuaj me armë të tipit “Kallash nikov”, ku nga të shtënat në vendin e ngjarjes kishin mbetur të vrarë Reshat Daçaj, Binak Daçaj, Fatmir Bojaxhiu, kurse të dëmtuarit Xhenger Cana, Fevzi Cana dhe Bashkim Kastrati kishin shpëtuar.

Tutje, në aktakuzë thuhet se familjarëve të të ndjerëve u ishte lejuar që t’i marrin trupat e tyre pas një jave nga vrasja, ku thuhet se trupat e Reshat dhe Binak Daçaj ishin vendosur mbi njëri tjetrin, kurse njëri nga ta e kishte këmbën e prerë, ndërkaq viktima Fatmir nuk e kishte kokën në trup.

Andaj, për këto veprime Pleskoviq po ngarkohet për veprën penale “Krim i luftës kundër popullsisë civile” e sanksionuar me nenin 142 lidhur me nenin 22 të Ligjit Penal të ish-Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë si ligj në fuqi në kohë e kryerjes së veprës penale./Betimi për drejtësi/

Dje në ‘Opinion’, kryeministri kishte marrë përsipër t’u shpjegonte disa grave pensioniste përse nuk ishin rritur pensionet, edhe pasi ai edhe qeveritë e tij, e kanë rritur ekonominë shqiptare me shumë se rajoni.

Teksa e dëgjoja, pyeta veten 1) i është mbushur mendja se di te shpjegojë ekonomi që kur Ogerta Manastriliu e vendosi në krye te Këshillit Shkencor apo pensionistet i duken të paditur sa që me pasionin që reciton “faktet”, mendon se mund t’i bindë?

Sokrati thotë: kur nuk përmirëson dot gjendjen, bëju “profesor”. Por meqë kësaj radhe profesori është edhe kryeministri, i kam disa këshilla për të.

Këshilla e parë për” profesorin”: Në ekonomi krahasojmë shifrat reale, jo nominale!

Pra, vërtet pensioni mesatar ishte 101 euro në 2013 dhe 183 euro në 2023, por për të arritur tek shifra reale e rritjes, duhet të marrim parasysh efektin e kursit të këmbimit (35% ) edhe efektin e inflacionit rreth 34% .

Shkurt, rritja reale e pensioneve ka qenë 0. Ndaj gruaja që merrte kemp nuk jeton më mirë sot me 20,000 lekë pension nga çfarë kishte jetuar ne 2013 me 12,000 lekë.

Këshilla e dytë për “profesorin”, jo çdo çështje shpjegohet me të njëjtat mjete propagande. Grafikët edhe argumentet që kishte zgjedhur, nuk adresonin çështjen që shqetësonte gratë në atë sallë, të cilat qartazi artikuluan se çmimet e shportës së tyre ishin rritur disafish me shumë se inflacioni .

Pensionistët konsumojnë një shportë me produkte inferiore, ose ndryshe produktet më bazike me çmimet me të lira të mundshme. Në periudha kur çmimet përgjithësisht tentojnë të rriten, çmimet e këtyre produkteve rriten me shumë sesa çmimet e produkteve normale. Ndaj e gjora grua këmbëngulte të dinte pse çmimet e ushqimeve që ajo konsumon çdo vit, rriten më shume sesa indeksi i inflacionit .

Kryeministri “profesor” dje kuptoi që pamundësia për të jetuar ka bërë që pensionistët të binden se:

1) Indeksimi nuk është rritje pensionesh.

2) Konsumojnë produkte inferiore që çmimet u rriten më shpejt e më shume sesa produkteve të tjera.

3) Vlerësimi i lekut ka ulur vlerën e parave që u dërgojnë fëmijët, duke ulur kështu burimin e dytë të të ardhurave të pensionisteve.

4) Bonusi i fundvitit ose pensioni i trembëdhjetë do të varet gjithmonë nga çfarë do të mbeten pa shpenzuar në arkën e qeverisë edhe si e tillë nuk ofron qëndrueshmëri, ndaj edhe nuk është zgjidhje.

Sikurse pensionistët, pjesa me e rëndësishme e elektoratit socialist kanë kuptuar që “Profesori” kryeministër nuk ka përgjigje për ta! Ekonomia “flluskë” që ka ndërtuar këto 12 vite nuk ia mundëson përgjigjet.

Pensionet nuk mund të rriten:

1) Pa adresuar me mjetet e duhura ndryshimet strukturore demografike.

2) Pa diversifikuar një orë e më parë strukturën sektoriale ekonomike të vendit.

3) Pa ndryshuar strukturën e taksave, të cilat i kemi përdorur herë si morfinë e herë si karamele për të ulur dhimbjet e një ekonomie që nuk prodhon rezultate për të gjithë..

Këshilla e tretë edhe e fundit për “Profesorin”: në ekonomi madhësia e byrekut nuk ka lidhje fare me sa konsumon pensionisti.

Arritja e vetme në mbështetje te tyre në këto 12 vjet është vendosja e pensionit social. Flisni vetëm për të.

Pas shumë javësh lajme ballinash për vendimin e Phenianit për t’i dërguar mijëra trupa për të luftuar përkrah Rusisë në Ukrainë, NATO-ja dhe Pentagoni thanë këtë javë se ushtarët koreanoveriorë janë në Kursk, rajonin rus të kontrolluar pjesërisht nga trupat ukrainase.

Ja pse kjo është e rëndësishme për Kinën:

Pentagoni tha se Koreja e Veriut i ka dërguar më shumë se 10.000 trupa në Rusi për t’u stërvitur dhe pastaj për të luftuar në Ukrainë “brenda pak javësh”. Ndërkohë, shefi i NATO-s, Mark Rutte, konfirmoi pas një takimi me zyrtarët e lartë të inteligjencës së Koresë së Jugut se disa ushtarë ndodhen në Kursk.

Edhe Pentagoni tha se një numër ushtarësh ndodhen në Kursk tashmë.

“Thellimi i bashkëpunimit ushtarak mes Rusisë dhe Koresë së Veriut është kërcënim për sigurinë Indo-Paqësore dhe Euro-Atlantike”, tha Rutte për gazetarë në Bruksel më 28 tetor.

Ndërkohë, Pentagoni tha se Shtetet e Bashkuara nuk do të vendosin kufizime të reja ndaj Ukrainës në lidhje me përdorimin e armëve amerikane, nëse Koreja e Veriut i bashkohet luftës së Rusisë.

Paraprakisht, zëdhënësi për sigurinë kombëtare i Shtëpisë së Bardhë, John Kirby, tha javën e kaluar se, nëse trupat koreanoveriore “dërgohen për të luftuar kundër Ukrainës, ato do të jenë shënjestër e ligjshme”.

Zyrtarët e Koresë së Veriut nuk kanë komentuar ende lajmet për dërgimin e trupave, të cilat janë përmendur gjithashtu nga Kievi dhe Seuli, ndërsa Kremlini fillimisht i hodhi poshtë ato, por presidenti rus Vladimir Putin nuk e mohoi dërgimin e tyre kur u pyet në samitin e BRICS-ut javën e kaluar.

Pikëpamja nga Pekini

Lin Jian, zëdhënës i Ministrisë së Jashtme të Kinës, tha më 1 nëntor se zhvillimi i marrëdhënieve mes Rusisë dhe Koresë së Veriut është çështje e tyre so dy vende të pavarura.

“Koreja e Veriut dhe Rusia janë dy shtete të pavarura sovrane. Se si i zhvillojnë ato marrëdhëniet dypalëshe është çështje e tyre”, tha ai, sipas AFP-së.

Pekini ka qenë aleati më i rëndësishëm i Phenianit për një kohë të gjatë, duke i dhënë mbështetje tregtare, ushtarake dhe diplomatike Kim Jong Un-it.

Marrëveshja e vitit 1961 për bashkëpunim dhe mbështetje të përbashkët mes Kinës dhe Koresë së Veriut është traktati i vetëm për mbrojtjen që Kina ka nënshkruar me një vend tjetër.

Por, Pekini është edhe i zemëruar me Phenianin dhe paqendrueshmërinë që sjell, posaçërisht me programin e saj bërthamor dhe me kërcënimet për ta shfarosur Korenë e Jugut.

Tani, Pheniani po e bën të njëjtën gjë duke sjellë paparashikueshmëri në Ukrainë, pasi dërgimi i trupave të saj atje rrezikon përshkallëzim të gjerë, i cili mund të zhvillohet edhe në Evropë, edhe në Azi.

Pse ka rëndësi?

Dërgimi i trupave koreanoveriore në luftën ruse nënkupton akt balancues për Kinën.

Derisa Kina po e mbështet Rusinë tërthorazi në luftën e saj në Ukrainë, përfshirja e Koresë së Veriut është diçka e paparashikueshme dhe disi kokëçarje strategjike për Pekinin.

Lidhjet më të ngushta të Koresë së Veriut me Moskën mund të nënkuptojë se ndikimi i Kinës mbi Phenianin të jetë më i vogël, ndërsa përfshirja e trupave koreanoveriore do ta forconte më tej partneritetin e Putinit me Kim Jong Un-in, i cili nënshkroi një marrëveshje me udhëheqësin rus në qershor.

Dërgimi i mijëra ushtarëve koreanoveriorë në luftën në Ukrainë mund gjithashtu të ndezë tensione gjeopolitike në Gadishullin Korean dhe në rajonin më të gjerë Indo-Paqësor, përfshirë Japoninë dhe Australinë.

Koreja e Jugut tha se po e shqyrton tani mundësinë e përmirësimit të mbështetjes për Ukrainën nga ndihma jovdekjeprurëse në mbështetje me armë mbrojtëse dhe mbase edhe sulmuese.

Asnjëra nga këto nuk është lajm i mirë për Pekinin. Kjo jo vetëm që e dobëson narrativin e tij se Kina është forcë paqësore krahasuar me Shtetet e Bashkuara, por gjithashtu e minon argumentin e saj se vendet perëndimore duhet të qëndrojnë larg çështjeve të mbrojtjes aziatike, tani që rajoni Indo-Paqësor po përfshihet vetë në bisedat për sigurinë e Evropës.

Në listën e shqetësimeve të mundshme për Kinën është edhe pyetja se çfarë ka rënë dakord Moska të ofrojë në këmbim të trupave koreanoveriore.

Rusia mund të jetë pajtuar ta ndihmojë Korenë e Veriut t’i përmirësojë kapacitetet bërthamore, diçka që mund ta përshpejtojë garën e armatimit në rajon.

Por, disa analistë besojnë se Pekini mund të jetë duke e toleruar furnizimin e Rusisë me armë dhe personelit nga Koreja e Veriut, për ta lehtësuar trysninë mbi Kinën që ajo t’i ofrojë vetë ndihmë ushtarake drejtpërdrejt Moskës.

Në këtë kontekst, Kina mund të jetë duke lëvizur në një terren shumë më të paqëndrueshëm, por ajo vazhdon t’i ketë frenat në dorë. Si Moska, ashtu edhe Pheniani do të vazhdojnë t’i japin prioritet lidhjeve të tyre me Pekinin para lidhjeve me njëra-tjetrën, dhe nëse Kina dëshiron vërtet t’i ndalë me forcë Korenë e Veriut dhe Rusinë në rrugën që kanë ndërmarrë, ajo ende ka peshë për ta bërë këtë./REL

Unë ka kohë që nuk i ndjek më emisionet e darkës në mediat shqiptare. Kam vendosur të bëj një lloj detoksikimi!

Sidoqoftë jam i detyruar të ndjek informacionet kryesore dhe komentet që bëhen pas këtyre emisioneve.

Dy elementë evidentova sot pas emisioneve të mbrëmshme ku në dy TV kombëtare ishin njëkohësisht lideri i opozitës, në arrest prej më shumë se 300 ditësh, dhe kreu i qeverisë.

Së pari, megjithëse Berisha çdo mbasdite jep qëndrimet e tij dhe të PD për çdo problem apo ngjarje të ndodhur në Shqipëri, në atë që tashmë njihet si “Rruga e Shpresës”; megjithëse minimalisht një herë në javë është përpara gazetarëve dhe iu përgjigjet gjithë pyetjeve që i bëhen (pra presupozohet që kurioziteti dhe interesi publik për atë që do të thotë Berisha, është i ezauruar), përsëri rezultoi qe Berisha u ndoq më shumë se sa Rama.

Ndërkaq Rama vërtet qëndron më shumë nëpër ekrane, por vetëm me dalje propagandistike e jo përballë interesit të publikut apo pyetjeve të gazetareve, edhe pse shumica e tyre pyetjet i marrin po nga zyrat e Rames!

Pra dhe një here, publiku do duhej të ishte me i interesuar të dëgjonte Ramën dhe përgjigjet që ai do të jepte për dhjetëra pyetje që ngrihen sot për një kryeministër, qeveria e të cilit dhe ai vetë kalojnë nga skandali në skandal. Por kjo nuk ndodhi. Publiku ndoqi më shumë Berishën. Pse ndodh kjo?

Për shumë arsye në fakt, por me kryesorja është që askush nuk i beson e nuk pret më përgjigje prej Ramës!

Edhe gazetarët që e intervistojnë, nuk arrijnë të marrin asnjë përgjigje prej tij, po pavarësisht kësaj, nuk këmbëngulin me pyetjet sepse dhe ata vihen nën presion që të ruajnë një linjë, e cila mos ta mërzisë shume lartgjatësinë e tij.

E këtu dalim tek elementi i dytë që evidentova me kënaqësi nga emisionet e mbrëmshme; pyetjet që gozhduan Ramën nuk ishin të gazetarit, por të qytetarëve. Nuk e di nëse kjo ishte gjetje e qëllimshme e gazetarit apo rastësi, por rezultati është ai që ka rëndësi në këtë rast. I gjithëdituri, që së fundmi u vetëcaktua dhe në krye të shkencës shqiptare, megjithëse ishte përpjekur të bënte dhe si profesor ekonomie, në fund kishte mbetur pa gojë përballë pyetjeve të disa “plakave” (siç i quan ai kur i prishin terezinë), sepse gjithmonë propaganda mbetet pa gojë përballë realitetit!

Kur presidenti i SHBA Joe Biden shkoi në Kiev në shkurt 2023 në një vizitë të befasishme për të treguar solidaritet me Volodymyr Zelenskyn, homologun e tij ukrainas, sirenat ajrore ulërinin. “Ndjeva diçka… më fort se kurrë më parë,” kujtoi ai më vonë. “Amerika është një fener për botën.”

Bota tani pret të shohë se kush do të marrë përgjegjësinë për këtë fener të vetëshpallur pasi amerikanët të bëjnë zgjedhjen e tyre në votimet presidenciale të javës së ardhshme. A do të ecë Kamala Harris në gjurmët e Bidenit me bindjen e saj se “në këto kohë të trazuara, është e qartë se Amerika nuk mund të tërhiqet”? Apo do të jetë Donald Trump me shpresën e tij se “amerikanizmi, jo globalizmi” do të na prijë?

Ne jetojmë në një botë ku vlera e ndikimit global të SHBA-së është në pikëpyetje. Fuqitë rajonale po shkojnë secila në rrugën e vet, regjimet autokratike po bëjnë aleancat e tyre dhe luftërat shkatërruese në Gaza, Ukrainë dhe gjetkë po ngrenë pyetje të pakëndshme për vlerën e rolit të Uashingtonit. Por Amerika ka rëndësi për shkak të fuqisë së saj ekonomike dhe ushtarake dhe rolit të saj në shumë aleanca. Ja disa reflektime nga vëzhgues të informuar, mbi pasojat globale të këtyre zgjedhjeve shumë të rëndësishme.

Fuqia ushtarake
“Nuk mund t’i zbus këto paralajmërime,” thotë Rose Gottemoeller, ish-zëvendës sekretarja e përgjithshme e NATO-s. “Donald Trump është makthi i Evropës, jehona e kërcënimit të tij për t’u tërhequr nga NATO është ende në veshët e të gjithëve.”

Shpenzimet e mbrojtjes së Uashingtonit janë sa dy të tretat e buxheteve ushtarake të 31 anëtarëve të tjerë të NATO-s. Përtej NATO-s, SHBA shpenzon më shumë për ushtrinë e saj sesa 10 vendet që e pasojnë të marrë së bashku, përfshirë Kinën dhe Rusinë.

Trump mburret se po luan fort për të detyruar vendet e tjera të NATO-s të përmbushin objektivin e shpenzimeve ushtarake, që është 2% e PBB-së së tyre – vetëm 23 nga vendet anëtare e kanë arritur këtë objektiv në vitin 2024.

Nëse fiton Harris, zonja Gottemoeller beson se “NATO pa dyshim do të jetë në duart e forta të Uashingtonit”. Por edhe në këtë rast, ajo ka një paralajmërim. “Ajo do të jetë e gatshme të vazhdojë të punojë me NATO-n dhe Bashkimin Evropian për të arritur fitoren në Ukrainë, por nuk do të tërhiqet nga presioni ndaj Evropës për shpenzimet”.

Por ekipi i Harris në Shtëpinë e Bardhë do të duhet të qeverisë me Senatin ose Dhomën, të cilat së shpejti mund të jenë në duart e republikanëve dhe do të jenë më pak të prirura për të mbështetur luftërat e huaja sesa homologët e tyre demokratë. Ekziston një ndjesi në rritje se, pavarësisht se kush bëhet president, presioni do të rritet mbi Kievin për të gjetur mënyra për të dalë nga kjo luftë, pasi ligjvënësit amerikanë po ngurrojnë gjithnjë e më shumë të miratojnë paketa të mëdha ndihme.

Çfarëdo që të ndodhë, Gottemoeller thotë: “Unë nuk besoj se NATO duhet të shpërbëhet”. Evropa do të duhet të “bëjë një hap përpara për të udhëhequr”.

Paqebërës?
Presidenti i ardhshëm i SHBA-së do të duhet të punojë në një botë që përballet me rrezikun më të madh të konfrontimit mes fuqive të mëdha, që nga Lufta e Ftohtë.

“SHBA mbetet aktori ndërkombëtar më i rëndësishëm në çështjet e paqes dhe sigurisë”, thotë Comfort Ero, president dhe CEO i Grupit Ndërkombëtar të Krizave. Ajo shton një paralajmërim, “por fuqia e saj për të ndihmuar në zgjidhjen e konflikteve është zvogëluar”.

Luftërat po bëhen gjithnjë e më të vështira për t’u dhënë fund. “Konflikti vdekjeprurës po bëhet më i vështirë, me konkurrencën e fuqive të mëdha që po përshpejtohet dhe fuqitë e mesme në rritje”. Kështu e përshkruan zonja Ero peizazhin. Luftërat si Ukraina tërheqin fuqi të shumta dhe konflikte të tilla si Sudani i vendosin aktorët rajonalë me interesa konkurruese kundër njëri-tjetrit. Disa prej tyre preferojnë luftë dhe jo paqe.

Amerika po humbet epërsinë morale, thotë zonja Ero. “Aktorët globalë vënë re se ajo zbaton një standard për veprimet e Rusisë në Ukrainë dhe një tjetër për ato të Izraelit në Gaza. Lufta në Sudan ka parë mizori të tmerrshme, por trajtohet si një çështje e nivelit të dytë.”

Një fitore e Harrisit, thotë ajo, “përfaqëson vazhdimësinë me administratën aktuale”. Nëse fiton Trump, ai “mund t’i japë Izraelit një dorë edhe më të lirë në Gaza dhe gjetkë, dhe ka lënë të kuptohet se mund të përpiqet të ndërpresë një marrëveshje të Ukrainës me Moskën, në kurriz të Kievit”.

Në Lindjen e Mesme, kandidati demokrat ka përsëritur vazhdimisht mbështetjen e prerë të zotit Biden për “të drejtën e Izraelit për t’u vetëmbrojtur”. Por ka theksuar gjithashtu se “vrasja e palestinezëve të pafajshëm duhet të ndalet”.

Trump ka deklaruar gjithashtu se është koha që të “rikthehemi tek paqja dhe të ndalojmë vrasjen e njerëzve”. Por thuhet se ai i ka thënë liderit izraelit Benjamin Netanyahu që “bëni atë që duhet të bëni”.

Kandidati republikan krenohet se është një paqebërës. “Unë do të sjell paqe në Lindjen e Mesme dhe shumë shpejt,” u zotua ai në një intervistë me Al Arabiya TV të Arabisë Saudite të dielën mbrëma.

Ai ka premtuar të zgjerojë Marrëveshjet e Abrahamit të vitit 2020. Këto marrëveshje dypalëshe normalizuan marrëdhëniet midis Izraelit dhe disa shteteve arabe, por mendohet gjerësisht se i kanë lënë mënjanë palestinezët dhe përfundimisht kanë kontribuar në krizën aktuale.

Në Ukrainë, Trump nuk e fsheh kurrë admirimin e tij për njerëzit e fortë si Vladimir Putini i Rusisë. Ai e ka bërë të qartë se dëshiron t’i japë fund luftës në Ukrainë, dhe bashkë me të edhe mbështetjes së madhe ushtarake dhe financiare të SHBA-së. “Unë do të largohem. Duhet të largohemi”, këmbënguli ai në një miting të fundit.

Në të kundërt, Harris ka thënë: “Jam krenare që kam qëndruar dhe qëndroj krah Ukrainës. Unë do të vazhdoj të mbështes Ukrainën. Dhe do të punoj për të siguruar që Ukraina të dalë fituese në këtë luftë”. Por zonja Ero shqetësohet se, pavarësisht se kush zgjidhet, gjërat mund të përkeqësohen në botë.

Marrëdhëniet me Pekinin
“Tronditja më e madhe për ekonominë globale në disa dekada.” Ky është këndvështrimi i studiuesit të çështjeve të Kinës, Rana Mitter në lidhje me tarifat e propozuara nga Trump për të gjitha mallrat e importuara kineze.

Imponimi i kostove të mëdha ndaj Kinës dhe shumë partnerëve të tjerë tregtarë, ka qenë një nga kërcënimet më të vazhdueshme të Trumpit, në qasjen e tij “Amerika e para”. Por Trump gjithashtu lavdëron atë që ai e sheh si lidhjen e tij të fortë personale me Presidentin Xi Jinping. Ai i tha bordit redaktues të Wall Street Journal se nuk do të duhej të përdorte forcë ushtarake nëse Pekini do të lëvizte për të bllokuar Tajvanin, sepse udhëheqësi kinez “më respekton dhe ai e di që jam i çmendur”.

Por, si republikanët, ashtu edhe demokratët me peshë janë armiqësorë. Të dy e shohin Pekinin si të prirur për të eklipsuar Amerikën si fuqinë më të rëndësishme.

Por Mitter, një historian britanik që mban postin e ST Lee në marrëdhëniet SHBA-Azi në Shkollën Kennedy të Harvardit, sheh disa dallime. Me zonjën Harris ai thotë, “marrëdhëniet ka të ngjarë të zhvillohen në një mënyrë lineare, nga pozicioni ku janë tani”. Nëse Trump fiton, është një “skenar më i rrjedhshëm”. Për shembull, në Tajvan, Mitter tregon për ambivalencën e Trumpit nëse ai do të mbronte një ishull larg Amerikës.

Kriza klimatike
“Zgjedhjet në SHBA janë jashtëzakonisht të rëndësishme jo vetëm për qytetarët e Amerikës, por për të gjithë botën për shkak të imperativit urgjent të krizës së klimës dhe natyrës,” thotë Mary Robinson, kryetare e Elders, një grup liderësh botërorë të themeluar nga Nelson Mandela, si dhe ish-presidente e Irlandës dhe Komisionere e Lartë e OKB-së për të Drejtat e Njeriut.

“Çdo pjesë e një shkalle ka rëndësi për të shmangur ndikimet më të këqija të ndryshimeve klimatike dhe për të parandaluar një të ardhme ku uraganet shkatërruese si Milton janë të zakonshme,” shton ajo.

Por, ndërsa uraganet Milton dhe Helene bënin kërdinë, Trump përqeshi planet dhe politikat mjedisore për t’u përballur me këtë emergjencë klimatike si “një nga mashtrimet më të mëdha të të gjitha kohërave”. Shumë presin që ai të tërhiqet nga marrëveshja e klimës e Parisit e vitit 2015, siç bëri në mandatin e tij të parë.

Megjithatë, zonja Robinson beson se Trump nuk mund ta ndalojë vrullin që tani po akumulohet. “Ai nuk mund të ndalojë tranzicionin energjetik të SHBA-së dhe të heqë miliarda dollarë subvencione të gjelbra… as nuk mund të ndalojë lëvizjen e fortë jo-federale për klimën.”

Ajo gjithashtu i kërkoi Harris, e cila ende nuk e ka forcuar qëndrimin e saj, të përparojë “për të treguar lidership, për të ndërtuar mbi themelet e hedhura vitet e fundit dhe për të nxitur emetuesit e tjerë të mëdhenj që të shtojnë ritmin”.

Udhëheqja humanitare
“Rezultati i zgjedhjeve në SHBA ka një rëndësi të madhe, duke pasur parasysh ndikimin e pashembullt që Shtetet e Bashkuara kanë, jo vetëm përmes fuqisë së tyre ushtarake dhe ekonomike, por përmes potencialit të vet për të udhëhequr me autoritet moral në skenën globale,” thotë Martin Griffiths, një ndërmjetësues veteran konfliktesh, i cili deri vonë ishte Nënsekretari i Përgjithshëm i OKB-së për Çështjet Humanitare dhe Koordinatori i Ndihmës Emergjente.

Ai sheh një dritë më të madhe nëse Harris fiton dhe thotë se “një rikthim në presidencën e Trumpit i shënuar nga izolacionizmi dhe unilateralizmi, sjell edhe një thellim të paqëndrueshmërisë globale”.
Por ai ka kritika gjithashtu për administratën Biden-Harris, duke përmendur “ngurrimin” e saj mbi situatën e përkeqësuar në Lindjen e Mesme.

Krerët e agjencive të ndihmës kanë dënuar vazhdimisht sulmin vrastar të Hamasit të 7 tetorit ndaj civilëve izraelitë. Por ata gjithashtu i kanë bërë thirrje në mënyrë të përsëritur SHBA-së që të bëjë shumë më tepër për t’i dhënë fund vuajtjeve të thella të civilëve në Gaza dhe në Liban.

Biden dhe zyrtarët e tij të lartë vazhdimisht bënin thirrje për më shumë ndihma në Gaza dhe ndonjëherë kjo solli ndryshim. Por kritikët thonë se ndihma dhe presioni nuk ishin kurrë të mjaftueshme. Një paralajmërim i kohëve të fundit se një pjesë e ndihmës jetike ushtarake mund të ndërpritet e shtyu vendimin deri pas zgjedhjeve në SHBA.

SHBA është donatori i vetëm më i madh kur bëhet fjalë për sistemin e OKB-së. Në vitin 2022, ajo siguroi një rekord prej 18.1 miliardë dollarë (13.9 miliardë paund).

Por në mandatin e parë të Trump, ai hoqi fondet për disa agjenci të OKB-së dhe u tërhoq nga Organizata Botërore e Shëndetësisë. Donatorë të tjerë u përpoqën të mbushnin boshllëqet – kjo është ajo që Trump donte të ndodhte.

Por Griffths ende beson se Amerika është një fuqi e domosdoshme. “Në një kohë konflikti dhe pasigurie globale, bota dëshiron që SHBA të përballet me sfidën e udhëheqjes së përgjegjshme dhe parimore… Ne kërkojmë më shumë. Ne meritojmë më shumë. Dhe ne guxojmë të shpresojmë për më shumë.” /BBC – Bota.al/