Im bir po meson strukturat tre dimensionale dhe ndersa kerkoja material matematikor shprehur ne anglishte te thjeshte per femije, qe t’ja bej me te kendshem te mesuarit, ndesha ne nje poezi humoristike te James Clerk Maxwell, i famshem per teorine e tij te elektromagnetizmit:

Një zinxhir i pazgjatshem, i rëndë,
Shtrihet në një plan horizontal,
Një forcë impulsive zbatohet në A,
E domosdoshme per sinjalin fillestar …

Kjo forme e thjeshte e te shprehurit te teorive shkencore i ben femijet t’i mesojne perkufizimet e ndryshme me endje dhe t’i mbajne mend. Kam ne te vertete pervoje personale sa i perket ketij fakti. Kur isha e vogel, e sa kishim filluar te mesonim perkufizimet e nocionet algjebrike, mesuesi i frengjishtes na kishte mesuar teoremen e Pitagores ne kete gjuhe. Eshte i vetmi perkufizim qe mbaj mend edhe sot sepse ishte shkruar me humor dhe ne vargje (matematiken e urreja ne pergjithesi:).

Gjej pastaj se shume shkencetare i kane shprehur idete e tyre ne vargje dhe se nje nga revistat me cilesore shkencore “Natyra”, paskerka botuar vazhdimisht poezi.

Maxwell ishte i famshëm për transformimin e fantazive poetike ne vizualizime befasuese. Herë pas here, ai do ta përdorte këtë talent për ti bere lemsh kolegët e tij. Duke imituar në mënyrë dramatike stilin e fizikantit John Tyndall, më 1871, ai shkroi “Oda Tyndalike” per revisten “Natyra”:

Unë vij nga zjarret empirike,
Nga hapësira mikroskopike,
Ku molekulat me dëshira të ashpra,
Dridhen në përqafime të zjarrta.

Maxwell gjithashtu e gjeti veten të mahnitur nga shokët e tij më prozaikë. “Njoh njerëz që e shohin të gjithë natyrën në simbole”, thote ai ne një leter qe daton 1863. Dy vjet më vonë, teoricieni I termodinamikes, William JM Rankine, do te merrte shenje ne këta kolegë duke shkruar poezine “Matematikani i dashuruar”:

Një matematikan ne dashuri si i cmendur ra
Me një zonjë të re, të bukur simpatike
Format e permasat e saj i nxorri te pameta
Pare nga këndvështrime dhe raporte harmonike

“Ler x te simbolizoje bukurine,
y-i, sjelljen prej dere te fisme
“z, pasurine,- (kjo eshte krejt esenciale),-
“Ler L te simbolizoje dashurine ”- sic ka thene filozofi
“Ather L eshte funksioni i x, y e z,
“I njohur si potenciali.”

“Integro L perkundrejt d t,
“(t nenkupton kohe e keshilla);
“pastaj mes limitesh, eshte kollaj te shohesh
“Integrali I fundem Martesa! Etj etj….

Disa nga shkencëtarët poete e morën artin e tyre seriozisht. Matematikani dhe pionieri i teorise grafike James Joseph Sylvester, ishte i apasionuar pas vargut. Biografi i tij Karen Parshall shkruan se “Sylvester ishte po aq serioz kundrejt poezisë sa edhe kundrejt matematikës”. Me inkurajimin e mikut te tij, poetit Mateu Arnold, Sylvester botoi librin me titull: Ligjet e Vargut. Sylvester ishte jashtëzakonisht krenar për kete arritje dhe madje edhe pasi u bë Profesor Savilian i Gjeometrisë në Universitetin e Oksfordit, letrat do ti nenshkruante: “J.J. Sylvester, autor i Ligjeve të Vargut “.

Endrra ime eshte te shkruaj nje liber per femije ne vargje ku shpjegohen me thjeshtesi organet trupore e funksioni i tyre pa zhargone mjekesore….(Ecco do ta quante kete “stubborn incuriosity”…ose ne fjale te tjera, ti vesh vetes nje limit brenda nje fushe per te cilen vertet di dicka 🙂.

P.S Nje pjese e madhe e ketij informacioni eshte pershtatur nga: “Rima dhe arseyja” botuar ne newscientist.com Ky eshte nje artikull i hershem (2011). Qe atehere, Daniel Brown, Profesor i Anglishtes ne University of Western Australia ne Perth, ka botuar librin: The Poetry of Victorian Scientists: Style, science and nonsense. Cambridge University press. Ky liber eshte nje permbledhje poezish te shkruara nga shkencetare te fushave te ndryshme, Poezitë janë të mprehta, të gjalla dhe tregojnë shumë për interesat dhe personalitetet e autorëve të tyre.