Përderisa përfaqësuesit e Listës Serbe gëzojnë mbështetjen e Beogradit për të marrë pjesë në institucionet e Kosovës, madje edhe kur betohen në Kushtetutën e Kosovës, anëtarët e tjerë të komunitetit serb të Kosovës ndalohen, arrestohen ose merren në pyetje, nën dyshimin se kanë shkelur rendin kushtetues të Serbisë.

Një nga rastet e fundit kur serbët nga Kosova u ndaluan në Serbi ka ndodhur më 17 prill, kur së paku për pesë pjesëtarë të Policisë së Kosovës të nacionalitetit serb janë kryer “verifikimet për sigurinë e Republikës së Serbisë”.

Madje, zëvendësdrejtorit të përgjithshëm të Policisë së Kosovës, Dejan Jankoviq, i është shqiptuar masa e ndalimit për 48 orë. Megjithatë, ai është liruar mbrëmjen e 18 prillit.

Autoritetet e Kosovës njoftuan se serbët e ndaluar nga Kosova akuzohen për “shkelje të rendit kushtetues të Serbisë”.

Avokati nga Beogradi, Bozho Prelleviq, tha për Radion Evropa e Lirë (REL) se të gjithë ata serbë nga Kosova, që nuk ndjekin politikat e Partisë Progresive Serbe në pushtet, mund të akuzohen për shkelje të rendit kushtetues të Serbisë.

“Ndërkaq, nuk do të përgjigjet askush që ndjek politikën partiake, pavarësisht se ajo politikë partiake është thellësisht antikushtetuese, e paligjshme e kështu me radhë”, thekson ai.

Vuçiq është një nga themeluesit e Partisë Progresive Serbe në Beograd si dhe i Listës Serbe në Kosovë.

Kjo parti – më e madhe e serbëve në Kosovë – është e vetmja që ka mbështetjen e Beogradit zyrtar për veprimin dhe pjesëmarrjen e saj në institucionet e Kosovës.

A e shkel Lista Serbe rendin kushtetues të Serbisë?

Që nga themelimi i saj në vitin 2013, Lista Serbe ka fituar në të gjitha zgjedhjet lokale dhe qendrore në Kosovë.

Deri në nëntor të vitit 2022, kur mori vendimin për t’u larguar nga institucionet e Kosovës, Lista Serbe udhëhoqi të dhjetë komunat me shumicë serbe, kishte dhjetë deputetë në Kuvendin e Kosovës, si dhe pozita ministrore në Qeveri.

Aktualisht, kjo parti ka pushtetin në gjashtë komuna me shumicë serbe në jug të lumit Ibër dhe ka nëntë deputetë në Kuvend, sepse pas dorëheqjeve, morën sërish mandatet e tyre që të mos shkojnë në duart e partive të tjera politike.

Sipas Kushtetutës së Kosovës, serbët kanë dhjetë vende të garantuara në Kuvend.

Mirëpo, për të marrë mandatet e tyre, fillimisht duhet të bëjnë betimin, në të cilin ndër të tjera shkruhet “se do të mbrojnë Kushtetutën dhe ligjet e Republikës së Kosovës, si dhe do ta mbrojnë integritetin territorial”.

Dhënia e betimit të tillë është në kundërshtim me Kushtetutën e Serbisë, e cila e konsideron Kosovën si krahinë autonome dhe pjesë përbërëse të Serbisë.
Kosova shpalli pavarësinë e saj në vitin 2008, të cilën Serbia nuk e njeh.

Mirëpo, në bazë të marrëveshjes së arritur në kuadër të dialogut për normalizim, i cili zhvillohet me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian, Serbia ka pranuar dokumentet e Kosovës, diplomat, targat, simbolet shtetërore e të ngjashme.

A po e shkelin Kushtetutën e tyre autoritetet në Serbi?

“Ajo që kemi parë tani, me qytetarët e nacionalitetit shqiptar, është se në vend të një projekti të pajtimit – të cilin të gjithë e kemi pritur me padurim në aspektin e lëvizjes së lirë – tani kemi një demonstrim të një projekti hakmarrjeje”, thotë ajo.

Më 17 prill, autoritetet e Kosovës njoftuan se qindra shqiptarë nga Kosova janë ndaluar në Serbi për t’u marrë në pyetje ose për t’u ndaluar pa asnjë shpjegim, gjë që Ministria e Punëve të Brendshme të Serbisë e ka mohuar.

Pse ndalohen apo arrestohen serbët nga Kosova?

Avokati Preleviq beson se ndalimi i serbëve për shkelje të rendit kushtetues të Serbisë është një “përpjekje për disiplinim”.

“Tani çështja është se sa ata mund të disiplinohen. Nuk ka njeri që njoh që nuk mendon se janë tradhtuar dhe shitur. Por, ata votuan për të, për atë Listë Serbe, kështu që në thelb ata morën atë që votuan”, thotë ai.

Ai shton se “tani mund ta shihni pse u vra Oliver Ivanoviq”, një politikan opozitar serb nga veriu i Kosovës.

“Ai u vra vetëm pse devijoi nga politika zyrtare (e Beogradit). Largimi nga politika zyrtare ia ulë kredibilitetin presidentit të Serbisë në negociata (me Kosovën). Në këtë mënyrë ai ruan monopolin e negociatave, por sipas bindjes time të thellë, edhe monopolin e përgjegjësisë për vendimet që janë marrë”, vlerëson Preleviq.

Ivanoviq u vra në janar të vitit 2018, por vrasësi apo organizatori nuk janë gjetur, ndonëse hetimet janë duke u zhvilluar si në Kosovë ashtu edhe në Serbi.

“Ndalimi dhe marrja në pyetje e serbëve është formë e poshtërimit”

Rada Trajkoviq u ndalua dhe u mor në pyetje disa herë. Sipas saj, në dhjetor të vitit 2023, ajo është mbajtur në vendkalimin kufitar në Merdarë për më shumë se 20 orë, pa ujë, ushqim dhe medikamente të nevojshme.

Rastet e mëparshme të arrestimit të serbëve për shkelje të rendit kushtetues të Serbisë

Në prill të vitit 2023, autoritetet serbe arrestuan katër serbë nga veriu i Kosovës, të cilët akuzoheshin se ishin pjesë e një “grupi të organizuar kriminal, qëllimi i të cilit ishte ndryshimi i dhunshëm i qeverisë, gjegjësisht përmbysja e rendit kushtetues të Republikës së Serbisë në veri të Kosovës”.

Njëri prej tyre ishte Dragan Nikoliq nga Leposaviqi, gruaja e të cilit, Ivana, i tha REL-it asokohe se bëhej fjalë për “persekutim dhe frikësim”.

Nikoliq ka qenë pjesëtar i Policisë së Kosovës, por ka dhënë dorëheqje në vitin 2022, me kërkesë të Listës Serbe për të dhënë dorëheqje nga institucionet e Kosovës, për shkak të vendimit të Qeverisë së Kosovës për të kryer procesin e riregjistrimit nga targat serbe në targa RKS (Republika e Kosovës). Pasi e kishte riregjistruar veturën me targa RKS, atij iu dogj shtëpia.

Përgatiti: Bekim Bislimi