VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

Sadulla Zendeli – Daja, një qiri i ndezur, që shkrihet për kombin, për lirinë dhe të vërtetën – Nga VIRON KONA

September 16, 2020

Biri i Sërmnovës, nderi i Gostivarit, mbi 50 vjet në “luftë” me penë për çështjen kombëtare

 

Sapo ka dalë nga shtypi libri “Mallëngjime mërgimtare” (Ese dhe poezi) shkruar nga poeti dhe leksikografi i  mirënjohur Sadulla Zendeli – Daja. Libri përmban një krijimtari të pasur dhe cilësore, në prozë e poezi,  por dhe ide, mendime dhe ndjenja atdhetare të poetit, leksikografit dhe atdhetarit të shquar nga Gostivari, i cili prej mëse 50 vjetësh jeton në Suedi.

Ndonëse lexuesi është i njohur me emrin dhe veprën e z. Zendeli, nëpërmjet këtij artikulli po e rikujtojmë edhe një herë  veprën e tij  të shquara në dobi të  gjuhës shqipe dhe mësimit të saj, artit  dhe kulturës, por veçanërisht personalitetit të tij si një leksikograf i shquar, autor i më shumë se 5 fjalorëve shqip – suedisht dhe suedisht – shqip, por dhe i veprave të larmishme poetike dhe në prozë, ku shfaqet një mendje e artë e mbushur plot e përplotë me dashuri për kulturën, gjuhën shqipe, traditat dhe artin, për atdheun, vendlindjen e tij Gostivarin dhe të gjitha trojet shqiptare.

                                           Bashkëkombësit e duan shumë    

Sadulla Zendeli – Daja ka lindur në Sërmnovë të Gostivarit më 3 qershor 1935. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, ndërsa tetëvjeçaren në Vrapçisht të Gostivarit. Gjimnazin (dega e ekonomisë) e filloi në Gostivar  dhe e vazhdoi në Strumicë – shkollë, profesionale për drejtor kooperative. Kreu, gjithashtu, edhe shkollën politike njëvjeçare në Shkup. Në vendlindje ka punuar drejtor kooperative dhe llogaritar financier në Sipërmarrjen  e Hekurudhës, Shkup, dega në Gostivar. Si intelektual me ide përparimtare, Daja që herrët nisi aktivitetin e tij atdhetar duke iu kundërvënë në mënyra të ndryshme pushtetit të atëhershëm komunist në ish Jugosllavi. Aktiviteti i tij u bë halë në sy të regjimit të asaj periudhe famëkeqe rankoviçiane, i cili nisi ta përndjekë këtë atdhetar të shquar.

Më 28 nëntor 1966 Sadulla Zendeli-Daja u detyrua të mërgojë në Suedi. Aty, ai gjeti besimin tek ëndrra e tij për  arsim e kulturë, mbështetjen për  lirinë e shumëkërkuar të bashkëkombësve të tij shqiptarë. Fillimisht kreu kursin paraprak të gjuhës suedeze e, në vazhdim, arriti të diplomohej  për shkencat filozofike në Universitetin e Upsallës, njëri ndër universitetet e njohura të botës. Studioi dy vjet gjuhën shqipe në Universitetin e Sofjes, dega e Albanologjisë, duke pasur  shef të katedrës albanologjike profesorin e shquar Thoma Kaçorri. Më pas kreu shkollën e lartë të bibliotekave në qytetin Borås dhe punoi shef i bibliotekave të shkollave në qytetin Nybro të Suedisë. Gjatë asaj periudhe u angazhua për hapjen e shkollës shqipe dhe, që nga 5 marsi i vitit 1975 nisi të punojë arsimtar i gjuhës shqipe në qytetin Nybro.

S.Z. Daja do të ishte ndër të parët mësues të gjuhës amtare në Skandinavi, në këtë vend me liri dhe demokraci si rrallë tjetër vend në botë. Ndoqi rrugën e mësuesisë, duke pasur si lajtmotiv në radhë të parë arsimimin e fëmijëve të emigrantëve shqiptarë të ardhur në Suedi për mbijetesë dhe për një jetë më të mirë. Daja hapi shkollën e parë  shqipe edhe në qytetet suedeze Emmaboda, fillimisht  me 5 nxënës dhe në Kalmar me 10 nxënës. Në Nybro, përveç  shkollës shqipe, me bashkatdhetarët, formuan shoqatën e parë shqiptare me emrin “Ilirida”. Kuptimplotë është fakti se në ishullin Ëland, ku Daja banon, ka hapur  restorantin me emrin “Shqiponja”, në ballë të të cilit janë vendosur dukshëm dy flamuj: njëri i Shqipërisë dhe tjetri i Kosovës. Shqiponja u qëndron të dyve mbi krye, shqiponja e lirisë.

Sadulla Zendeli – Daja dhe Viron Kona

 

Me veprimtarinë e gjerë atdhetare dhe krijuese Sadulla Zendeli-Daja ka fituar respektin e mërgimtarëve shqiptarë në gadishullin skandinav. Ai nderohet dhe  respektohet prej tyre për mbështetjen dhe ndihmën e madhe vëllazërore e të pakursyer. Gojëtaria e tij e mençur dhe  e zjarrtë duartrokitet në tubime të mërgimtarëve shqiptarë dhe mirëpritësve suedezë, teksa vendlindja e ka vlerësuar me rastin e 80 vjetorit të lindjes me titullin e lartë “Qytetar Nderi” i Gostivarit. Është realiste në vlerësimin e saj poetik për S. Z. Dajën, poetja e njohur shqiptare në Suedi, Zyrafete Manaj, e cila shkruan: “Paqja fle në fjalët e tij. Daja është zemra e atdheut dhe djepi i Iliridës së lashtë që për besë, bashkëkombësit e duan shumë.”

 

                                  Fjalorë dhe vepra letrare e publicistike

Sadulla Zendeli-Daja ka një krijimtari të pasur leksikografike, publicistike, letrare dhe artistike, ku spikat puna e madhe këmbëngulëse për hartimin e  fjalorëve shqip – suedisht dhe suedisht – shqip. Nga kjo krijimtari e gjerë, përmendim: Fjalori i parë  suedisht-shqip,17000 fjalë (Suedi, 1994), Fjalori i dytë suedisht-shqip, 28.500 fjalë (Suedi 2004), Përkthimi i Fjalorit për fëmijë katërgjuhësh shqip-anglisht-italisht-suedisht nga autorja Meri Toçi (versioni shqip-suedisht nga Sdulla Zendeli-Daja) “Toena”, Tiranë, 2011, Gramatika e gjuhës shqipe për klasën e  parë deri në klasën e nëntë, Fletore pune: Gjuha jonë (që nga parashkollorët deri në klasën e tretë), “Toena”, Tiranë 1999, Përkthim në gjuhën suedeze i librit për fëmijë “Skënderbeu” të autorit Fatmir Toçi.

Në vitin 2014, Sadulla Zendeli- Daja botoi Fjalorin shqip-suedisht me 35 mijë fjalë, vepër madhore për shkollën dhe bibliotekën, Botimet “Toena”, Tiranë, 2014. Ky fjalor, është përuruar në Panairin e librit 2014, në Tiranë, në Gostivar, në qytetet Nybro dhe Malmë të Suedisë etj. Fjalori i pestë, suedisht-shqip me 10.000 fjalë, është i pari i këtij lloji, që u jepet në dorë nxënësve të shkollës 9-vjeçare dhe të mesme, që të mësojnë në këtë gjuhë. Ky fjalor është botuar në Shqipëri nga Shtëpia Botuese “Toena”, Tiranë, 2018.

  1. Z. Daja ka botuar gjithashtu librat: “Ditari i dhimbjeve”, Botimet “Toena”, Tiranë 2011, “Ditari i kujtimeve të paharruara”, Botimet “Toena”, Tiranë 2013 dhe Amanda Edit, Bukuresht 2013, “Moj e dashura Arbëri!”, Botimet “Toena”, Tiranë, 2014, “Gostivari në zemrën time”, Botimet “Toena”, Tiranë 2014, ”Rizgjimi i Arbërisë”, Botimet “Toena”, Tiranë, 2015, “Kur kam atdheun, kam gjithçka”, Botimet “Toena”, Tiranë 2016, “Dëgjoni zemrën time”, Botimet “Toena”, Tiranë 2017,   “Shekulli i pajtimit”, Botimet “Toena”, Tiranë, 2018,   “Mallëngjime mërgimtare”, Botimet “West print”, Tiranë, 2020 etj. Ndër shkrimet publicistike të botuara veçojmë: Katalogu i librave në gjuhën shqipe dhe gjuhëve  tjera ballkanike në bibliotekat  suedeze (nga viti 1948 deri më 1973), publikim intern Nr. 142 (Shkolla e Lartë Bibliotekare në Borås); Punimi me titull: “Historia e shqiptarëve nga viti 600 p. e. deri më 1973”, (publikim intern në bibliotekën e shkollës Åkrahäll Nybro 1975), ku spikatin: “Vjeshta e përgjakur”, “Gurra e Shën Milit”, “Drejt Gostivarit”, “Tmerri i Vardarit”, “Ditë mortore  për shqiptarët”, etj. Shumica e këtyre shkrimeve janë botuar edhe në revistën “Besa”, ku Sadulla Zendeli-Daja ishte njëri prej redaktorëve të saj.

                                         Tempulli i dritës i Sadulla Zendeli-Dajës

Jeta dhe veprimtaria e Sadulla Zendelit-Dajës është plot ndodhi mbresëlënëse, të cilat kur i lexon apo i dëgjon, të mbeten aq thellë në kujtesë, saqë edhe të duash nuk i harron dot. Daja vendosi të jetonte në ishullin Ëland në detin Baltik. Një ishull i mrekullueshëm, ku të çon një ndër urat më të gjata në Evropë. E, pikërisht në këtë ishull, ku edhe mbreti i Suedisë ka rezidencën e tij verore, ku ndodhet një kështjellë madhështore e kohëve të vjetra, ku ngrihet monumenti simbol i Birgitës,  në këtë ishull të Veriut të largët, Daja ngriti shtëpinë dhe “tempullin” e tij.

Sadulla Zendeli-Daja në studion e tij në ishullin Ëland të Suedisë

 

Studioja e këtij tempulli, prodhon pareshtur literaturë shkencore dhe leksikografike, letrare dhe publicistike. Ai është një tempull i dijes dhe i kulturës, është tempull i dritës rrezatuese, tempull i atdhetarizmit dhe shqiptarizmit. Rruga e jetës së Dajës, është e shkrirë, e përgjithësuar me rrugën  e qindra mijëra shqiptarëve në shekuj, në dekada e vite. Ai është shndërruar në simbol të qëndresës, të rezistencës, të betejave të vazhdueshme  për jetë e liri. Ky njeri i urtë dhe paqësor, tërë jetën ka shpërndarë mes njerëzve ngrohtësi dhe dituri, ka dashur dhe ka respektuar më të mirën dhe më të dobishmen, ka treguar dhembshurinë  e prindit për këdo, ka sakrifikuar përherë nga vetja, duke merituar vazhdimisht  respektin dhe dashurinë e mijëra njerëzve. Shpirtbukur dhe dritë përhapës, Sadulla Zendeli-Daja vazhdon të botojë pareshtur dhe me intensitet vepra mbresëlënëse leksikografike, atdhetare, publicistike e letrare, duke i shërbyer të sotmes dhe të ardhmes. Studioja e atij tempulli, do bënte “xheloz” çdo institucion akademik, sepse atje, një njeri i vetëm me emrin e ndritur Sadulla Zendeli-Daja, si një projektor i fuqishëm, prodhon pareshtur dhe pandërprerë dritë,  dije dhe frymëzim në shërbim të Shqipërisë, Kosovës dhe të gjithë trojeve shqiptare.

                                           Mos je shqiptar, o vëlla?

“Mallëngjime mërgimtare”, botim i shtëpisë botuese “West print”, nis me një artikull të plotë nga profesori i mirënjohur Bardhosh Gaçe, i cili që në hyrje e përkufizon ”Sadulla Zendeli-Dajën, si  një rilindës të kohëve moderne”, duke  shpalosur portretin dhe veprën e  tij si leksikograf, poet dhe atdhetar i shquar. Gaçe, ndër të tjera vlerëson: “Në personin e Sadulla Zendeli – Dajës, pleksen intelektualizmi, patriotizmi, poeti, mësuesi, leksikografi, humanisti, atdhetari dhe njeriu bashkëkohorë, cilësi dhe atribute të rralla, të mishëruara në një njeri të vetëm”.

Pjesa e parë e këtij libri: ”Mërgata, mërgimi dhe mërgimtari”, përmban një sërë artikujsh dhe ese të autorit, ku ai shpreh ndjenjat, mendimet dhe mesazhet e tij. Ai pikëzon: “Mërgimtari është një përgjithësi e përgjysmuar: me trupin në mërgim, me shpirt e zemër në atdhe”. Por, duke shpalosur karakterin e  fortë të shqiptarit dhe dashurinë e tij për mëmëdheun, Zendeli veçon se nga këta shqiptarë që kanë emigruar për shkaqe të ndryshme, shpesh herë janë krijuar grupe të organizuara në shoqata social-kulturore, me dëshirën për t`i shërbyer njëri – tjetrit, vlerave, gjuhës shqipe, traditave kombëtare dhe atdheut. Interesant shfaqet në libër vendimi i Sadulla Zendelit për emigrim qysh në vitin 1966. ”Punoja, – thotë ai, – si llogaritar i financave në Sipërmarrjen e Hekurudhës Shkup, dega në Gostivar. Isha anëtar i partisë komuniste, delegat i komunës, delegat në komitet të partisë. Pozitat i kisha goxha të mëdha. Por kush na pyeste neve? Ishim vetëm në numër, sepse vendimet i merrnin ata. T’ju them të vërtetën, kur e përmend këtë aktivitet më duket se akoma kam dhimbje në shputat e duarve, duke duartrokitur dhe brohoritur: Rroftë regjimi! Rroftë komunizmi! Rroftë udhëheqja e Shkupit dhe e Beogradit! Rroftë… dreqi me dreqërit e tjerë!… Kur zgjohesha në mëngjes për të shkuar në punë, para banesës sime rrinin 10-15 shqiptarë që pritnin për t’i ndihmuar, duke u shkruar lutje se do ta shisnin kalin, lopën, gomarin, ndonjë gjel a pulë, që e sillnin nga fshati 20-50 km., për t’i shitur në tregun e Gostivarit për një kafshatë buke! Në dilemën e bashkëpunimit me pushtuesit sllavë dhe me dilemën e largimit, kjo e fundit do të ishte zgjidhja. Zgjodha më të mirën e së keqes. Emigrova. Përse vallë? Sepse ndryshe duhej të bëhesha hafije e vëllezërve të mi, të atyre që mbanin plis të bardhë, të atyre që e donin flamurin shqiptar, të atyre që këndonin e vallëzonin valle shqiptare, të të burgosurve që për faj kishin dashurinë për Shqipërinë dhe trojet tona të shkëputura nga shteti amë, të mësuesve, mjekëve etj. E këtë nuk mundesha ta bëj, prandaj zgjodha të keqen më të vogël, duke u shpërngulur nga vendi im i dashur, nga ai vend ku çuditërisht gurët që m`i vrisnin këmbët e zbathura , më dukeshin të butë bash sikur po ecja në barin e njomë të vendlindjes sime të dashur! Vendosa të largohem kudoqoftë, në Mars, në Hënë, në ferr, vetëm e vetëm që të shpëtoj nga shtetet sllave! Fati më ndihmoi që të ma zbuste këtë dhimbje, duke më dërguar në Suedinë nordike..”.  Në vazhdim autori shpalos jetën e vetë, vështirësitë e integrimit, shkollimin në një ndër universitetet më të njohura të botës, në atë të Uppsalës. Ai na emocionon kur shkruan dhe rrëfen: “Ditën e parë, në qytetin Universitar Uppsala, shkova në një stacion të autobusëve urbanë. Shoferi ish një djalosh i ri. Më dukej i huaj, flokë zi dhe i pashëm. Me mikrofon lajmëronte udhëtarët për stacionin që vjen: “Lajmëroi sistastation Gamla Uppsala”, në suedisht, anglisht dhe “stacioni i fundit Upsala e vjetër”, tha djaloshi shqip. O Zot, thashë. Flokët e kokës m’u ngritën përpjetë. Emocionet nuk po i kontrolloja dot. Sa nuk fillova të qajë mes pasagjerëve suedezë, të cilët me siguri do të më dërgonin në spitalin e të çmendurve Ulleråkessjukhus! Nuk zbrita nga asnjë stacion dhe shkova deri në stacion të fundit. Askush nuk mund ta kuptojë këtë situatë, duke shpjeguar me të shkruar se përveç meje nuk ka shkencë që mund t`i hedhë në letër këto emocione. Ndoshta ka qenë një çast që ka ndikuar, që unë të besoj në fatin tim. Kur u ndal autobusi, djaloshi më tha në suedisht:

-Ku po shkoni zotëri? Ky është stacioni i fundit.

E shikova.

-Mos je shqiptar, o vëlla, – i thashë.

-O, po unë jam shqiptar, po ju si jeni, ku shkoni, a keni nevojë për ndihmë? – më tha.

Sytë m’u mbushën me lot! Shkuam në qendër të qytetit Uppsala. E pyeta djaloshin pse i informon udhëtarët edhe shqip? Kemi të drejtë nga sipërmarrja të lajmërojmë në suedisht, anglisht dhe një gjuhë që ne e dimë, ose gjuhë amtare, gjuhën shqipe e kam sjellë nga vendlindja ime, nga Strajoni i Gostivarit. “-Jam krenar për gjuhën time dhe e hapi gjoksin duke thënë: Kjo është gjuha ime e trashëguar nga të parët tanë me flamurin shqiptar me shqiponjën dykrenare me emblemën e Skënderbeut”.

Djaloshi kishte emigruar nga një fshat i malësisë së Strajonit të Gostivarit…

 

                          27 vjet me radhë mësues i gjuhës shqipe në Suedi

 

“Takimi i parë me Suedinë ishte edhe takimi e sinjali se ëndrra ime për arsim dhe liria e popullit do të zbatohet. Ky ishte një vrull atdhedashurie nga dita e parë në trojet e bukura të Skandinavisë. Që ditën që kam dalë nga Universiteti i Uppsalës kam shijuar lirinë, rendin, urtësinë në këtë shtet mikpritës. I thashë vetes: Kjo ishte drita ime në mjegull, t’i ndihmoj popullit dhe mërgatës shqiptare, dhe ky vend më frymëzoi! Kur hyn në shpirtin suedez thellë, të japin forcë, fuqi, ide, optimizëm, jetë, gjallëri. Nëse hyn në shpirtin suedez gjen gjëra shumë të mira. Kemi edhe ne shqiptarët gjëra shumë të mira, dhe këtu bëhet pikëtakimi”.

Dhe, në vazhdim, lexuesi mëson se ëndrra e nisur nga ky atdhetar ka marrë formë dhe është bërë realitet. Ai duke mësuar me vullnet dhe këmbëngulje të veçantë gjuhën suedeze, duke qenë njohës i gjuhës shqipe, ia arriti të përgatisë 5 fjalorë shqip – suedisht dhe suedisht – shqip. Janë fjalorë madhorë e cilësorë, fjalorë të vlerësuar nga akademikë, profesorë dhe intelektualë të shquar shqiptarë dhe suedezë, duke dhënë kështu një kontribut të çmuar në kulturën dhe gjuhësinë e të dy vendeve mike, Suedisë dhe Shqipërisë.

Kontributet e këtij njeriu janë të  mëdha, madje të jashtëzakonshme, veçanërisht në çeljen e  shkollave shqipe në Suedi. Sadulla Zendeli – Daja ishte i pari që  çeli shkollat shqipe në qytetet Nybro, Emmaboda dhe Kalmar, duke dhënë dhe vetë mësim në Nybro për 27 vjet me radhë. Kur u çel shkolla e parë shqipe në Suedi, S. Z. Daja shkruan:   “Atë ditë, kur filluam mësimin në  gjuhën shqipe, bashkë me nxënësit erdhën edhe prindërit. Disa qanin fshehurazi, që të mos i shihnin fëmijët. Ishte një atmosferë entuziazte dhe prekëse…Kurse, po atë ditë, Adil Zhuta theri demin me rastin e hapjes së shkollës shqipe në Nybro…

Si atdhetarë i shquar, Sadulla Zendeli – Daja mobilizoi bashkëkombësit shqiptarë, që të bashkoheshin në shoqata shqiptare dhe të përballonin kështu presionin e shoqatave dhe organizimeve serbe, sllave maqedonase, të cilat edhe atje në emigrim, ishin masha të zgjatura e të mprehta, me gjemba, të pushtetit kriminal serbë, që edhe atje donte të mbante të shypur shqiptarët dhe ndjenjat e tyre atdhetare.

 

Kështu, Sadulla Zendeli – Daja është ndër të parët që krijuan shoqatat shqiptare, tashmë të njohura “Ilirida” dhe më pas “Kosova” në Suedi, që mbështeti gjerësisht shqiptarët, që sqaroi tek autoritetet suedeze vendin dhe rolin e  tyre, dritësoi emrin shqiptar, gjuhën dhe kulturën, sqaroi kthjellësisht se shqiptarët janë një popull i lashtë me vlera të shumanëshme dhe kontribute, jo vetëm atdhetare, por edhe europiane, me heroin Gjergj Kastrioti – Skënderbeun, i cili me fuqinë dhe mençurinë e tij si një strateg i madh ushtarak, arriti të ndalte vërshimin e papërmbajtur osman drejt Europës.

Ishin këto dhe të tjera vlera, që bashkëkombësit e zgjodhën Sadulla Zendeli – Dajën kryetar të Unionit të Shoqatave Shqiptare në Suedi.

 

                         Do të arrijë t’i shkruajë edhe pesë fjalorë të tjerë…

 

Kontributi i Sadulla Zendeli – Dajës si krijues, intelektual dhe qytetar, ka qenë dhe është jo thjesht një stoli, por një vlerë e jashtëzakonshme në dobi të kombit. “Tani, – thotë ky atdhetar i shquar, – kam mbushur 85 vjet të plota dhe i them vetes: ”Nuk kam drojë se do të vdes! Gjuhës shqipe dhe suedeze shumë pak i ndihmova! Fatmirësisht që kaq gjatë jetova, nuk më tremb pleqëria dhe jam ende me shëndet të mirë, që të  arrij të shkruaj edhe 5  fjalorë të tjerë, sepse, ashtu më tha edhe mjeku suedez kur flisja në kllapi gjatë një operacioni: “Zgjohu Gjelbërim  Zendeli Daja! Ti do të shkruash edhe 10 fjalorë për shqiptarët dhe suedezët!” (Vakna-Gjelbërim Zendeli! Dukommerattskriva 10 lexikontill!) I kam shkruar pesë, më kanë mbetur edhe pesë. Shpresoj dhe besoj se do të arrijë t’i shkruajë edhe pesë fjalorë të tjerë…

 

                               Bijtë e nënës, mos e lëshoni njëri-tjetrin!

               

Pjesa e dytë e librit titullohet:”Për të ruajtur lirinë dhe pavarësinë”(Histori, kujtime, artikuj).

Në këtë pjesë, spikatin artikujt plot tharm atdhetarie, ku autori nënvizon se “Shqiptarët nuk kanë pranuar t’i përulen asnjëherë agresorëve dhe pushtuesve, por kanë ngritur përballë tyre murin e hekurt të qëndresës, rezistencës dhe luftës së vazhdueshme, duke përballuar kështu stuhitë e egra të kohëve, sulmet e pandërprera të hordhive të çmendura ushtarake policore të Serbisë barbare dhe çetnikëve të Maqedonisë komuniste, të cilat kanë dashur ta mbajnë kombin shqiptar të nënshtruar, ta asimilojnë, t’i shuajnë gjuhën, kulturën, traditat e çmuara e të vyera, që janë dhe do të jenë kurdoherë të palëkundura sepse mbështeten në rrënjët e tokës së lashtë pellazge-ilire-shqiptare”. Në vijim, ai shpalos disa artikuj si dhe nxit e frymëzon përpjekjet shqiptare për identitet kombëtar, për prejardhjen ilire dhe gjuhën shqipe, duke përmendur këtu me respekt dhe nderim të thellë plejadën e mendimtarëve të vjetër të kulturës sonë kombëtare: Pal Engjëllin me  ”Formulën e pagëzimit”(1462), Gjon Buzukun dhe “Mesharin”, Barletin dhe ”Historinë e Skënderbeut”, Pjetër Budin dhe “Pasqyrën e rrëfimit”, Frang Bardhin dhe “Apologjinë e Skënderbeut”, Pjetër Bogdanin dhe “Çetën e profetëve” dhe plot vepra të tjera të këtyre mendimtarëve apo të tjerëve si ata, që sakrifikuan dhe u përkushtuan për gjuhën dhe kulturën e vjetër shqipe…

Libri alternohet me ese të bukura, të cilat si për ta çlodhur disi lexuesin, i japin atij informacionin real të gjendjes dhe jetës së shqiptarëve,  veçanërisht në Maqedoninë e Veriut, në kohën e  sllavizmit – komunist, kur popullësia shqiptare trajtohej kafshërisht dhe në mënyrën më mizore. ”Ne, – shkruan Zendeli, – ishim asgjë për ata ushtarë që mezi prisnin të shfrenin mbi ne dufin e tyre shtazarak”. Dhe, në vazhdim ai përshkruan një skenë që e kujton dhe vetë nga fëmijëria e tij, kur të shtypur dhe të përndjekur nga ushtarët sllav–maqedonas: Një grumbull i madh njerëzish, gra, burra, të moshuar, fëmijë, ecnin duke brohoritur:   “Na lironi urën!” Disa u kthyhen mbrapa në drejtim të fshatrave të tyre, andej nga kishin ardhur. Papritmas njëri nga rojet gjuajti me mitraloz drejt popullatës shqiptare, duke vrarë dhe plagosur shumë syresh, si të gjuante mbi një trumbë me zogj të pambrojtur…Ata që u vranë dhe u plagosën nga pushkët e rojeve i hodhën në ujin e turbullt të Vardarit…Njëra nga nënat shqiptare bërtiti: ”Vëllezër, më mirë të mbytemi në ujin tonë, se sa të na e marrë shpirtin pushka e shkinisë!”.  U kapëm dorë më dorë me njëri-tjetrin. Nëna Kadë, na shtrëngoi fort për duarsh mua dhe Xhonin dhe na tha: ”Bijtë e nënës, ose do të dalim gjallë që të katërt, ose do të mbytemi në lumë. Mos e lëshoni njëri-tjetrin.” (Shkëputur nga pjesa: “Tmerri i Vardarit” shkruar nga S.Z.Daja) viti 2019.  

Kur kanë kaluar dekada nga ajo kohë që Sadulla Zendeli – Daja kontribuoi për ngritjen e shoqatave shqiptare “Ilirida” dhe “Kosova”  në Suedi, ai tashmë i moshuar u drejtohet atyre me një letër të ngrohtë përgëzuese, nxitëse për vazhdimin e  shqiptarizmit, për ruajtjen e gjuhës shqipe, por dhe të kulturës dhe të traditave të vyera të kombit shqiptar. Interesant dhe intrigues është në këtë pjesë artikulli: “O Plevnë, e shkreta Plevnë!”, ku autori shfaq kulturën dhe dijet e  tij për historinë dhe luftërat kundër Perandorisë Osmane dhe çlirimin e popujve, por, që, edhe aty u pleksen disa herë interesat e fuqive të mëdha, të cilat, duke abuzuar gjoja se donin të çlironin popujt nga osmanët, përpiqeshin t`i gllabëronin ata për vete. Kështu bënin sllavët, rusët dhe veçanërisht serbët, të cilët, duke gllabëruar tokat shqiptare, kryenin krime nga më çnjerëzoret mbi popullësinë e pafajshme dhe mbi rezistencën atdhetare shqiptare. Dhe, duke evokuar të kaluarën e lashtë dhe të lavdishme iliro-arbërore-shqiptare, Zendeli citon fjalët e shenjta të At Gjergj Fishtës se: “Kur sllavët erdhën nga shpellat e Uralit, shqiptarët kishin kryer ciklin dymijëvjeçar të qytetërimit të lashtë”.

 

                                                       I papërkulur 

 

Pjesa e tretë e librit, e titulluar ”Me shpirt e zemër flasin poetët”, pasqyron dhjetëra poezi të ndjera dhe me theks patriotik dhe atdhetar të autorit, por, gjen aty dhe poezi me tema sociale, politike, ashtu dhe me tema të ndjeshme poetike, ku Zendeli rrëfen përjetime reale për jetën, për idetë e përparuara, për prindërit dhe për vajzën që dashuron. Ngjall kërshëri teksti i hyrjes së këtyre poezive, ku autori nënvizon: “Asgjë  nuk është më e pasur, më e bukur dhe më e këndshme se sa poezia. Ajo është një dhuratë e shenjtë që krijon miq dhe famë, por jo edhe para!… Motivet lirike që defilojnë në poezitë e mia janë: atdheu, mali, drita, heshtja, malli, gjumi, vera, hëna dielli, yjet, dashuria, vetmia etj.. Poeti, – shkruan ai, – është një shqiponjë që vjen dhe ikën…”

Poezitë e këtij vëllim janë tërheqëse, me përmbajtje të thellë, me figuracion të pasur poetik, ku metaforat e fuqishme rrezatojnë shpirtin e ndjerë dhe të zjarrtë të Sadulla Zendelit. Mjafton të kujtojnë disa prej titujve të tyre: ”Poeti me flatra fluturon”,  “Poeti, vendi dhe dashuria”,   “Brengat e njeriut”,   “O vëllezër shqiptarë dhe mërgimtarë”,  “Vuaj dhe vdes për ty”,   “O bre burrë bjeri tumpanit”, nga e cila po shkëputim vargjet: “Bjeri bre burrë tupanit,/Deri kur lëkura të çirret,/Pastaj shko ti në amshim,/Kënga është shpirti im…”Kurse te poezia “Qumështi i jetës”, autori e lëmon dhe e ngre poezinë në nivele filozofike, duke u shprehur me një figuracion brilant, ku pemët, dhe valët e detit nëpërmjet metaforës së përdorur, fitojnë cilësi dhe “vetëdije” si të ishin njerëz, ato “i mbajnë krahët e ngritur/Dhe kërkojnë bekimin e  qiellit”,/ kurse “Valët vijnë  e shkojnë,/ Duke e prurë shpirtin e detit.” Një peizazh po aq i prekshëm, njëherazi dhe filozofik, është edhe poezia “U zgjuan fjalët”, ku stilistika poetike dhe figuracioni që zgjedh autori, shkojnë natyrshëm në vendin e  tyre, teksa lexuesi mbetet i stepur nga bukuria e vargut: “U zgjuan fjalët nga gjumi,/Pranë librarisë,/Ku bënin gjumë librat./ Disa autorë vallëzonin,/Mbi lëndinat e shpresave,/Në vendlindjen e fjalëve”. Shpirti i poetit është i ndjeshëm, për atë, çdo gjallesë e natyrës është e dashur, e sidomos kur ajo bëhet pjesëtare  e shtëpisë, siç është rasti i Çunit, maces së shtëpisë, që rrojti me poetin dhe me familjen e tij: “Rreth 24 vjet rrinte afër meje,/Në karrigen e tij ulur më shikonte,/Kur lexoja me zë më dëgjonte,/Kur shkruaja ia kriste gjumit./Çuni vdiq më 12 Dhjetor 2018./Në karrige e kam fotografinë,/Më duket se ka shkuar ndokund,/Por do të kthehet në shtëpinë e tij!”.

Kështu vijojnë poezitë “Deti ynë i bekuar”,   “Pranvera lulet na dhuroi”. Kurse te poezia  “Kujtime mërgimtare”, ndjenjat e autorit shpërthejnë:   “Lexoj, kujtoj dhe qaj,/Me sy të skuqur,/Për vendin tim të ndarë,/Në pesë shtete shpërndarë.” Te “Vajza të lazdëruara” Zendeli përshkruan me nota të bukura poetike lindjen dhe shpërthimin e dashurisë: Kalojnë jetën,/ Siç kalojnë gjethet,/Nga pranvera në verë,/Duke pikur në vjeshtë,/Kur piqet e ëmbëlsohet,/Lëngu i rrushit në vreshtë,/Me afsh e me zjarr në gji,/Dhe me tufa trëndafilash,/Të mbledhura në lëndina,/ E me vargje dashurie,/Që trokasin mbi kodrina,/Vrapojnë nga porta në portë,/Për ta shijuar jetën e natyrën,/ Më të bukur në botë”. Te poezitë e këtij autori, takon vargje të atillë, që të mbeten thellë në mendje dhe që pëcjellin te lexuesi shpirtin e pasur plot jetë dhe shprehje dashurore: “Eja ta gëzojmë edhe shpatin,/Sepse unë të dua më shumë,/Se dielli kur ndriçon fshatin”.  Është origjinale dhe plot ndjenjë dhe mall eseja “Xhamadani”, ku S.Z. Daja rrëfen dashurinë për prindërit dhe sidomos  për nënën e tij të dashur. Ai xhamadan i nënës, i zgjon atij mall dhe ai e dëshiron dhe e mban gjithnjë të veshur, sepse i duket sikur ka pranë prindërit e dashur, babanë që e la të vogël dhe nënën e shtrenjtë, që iu thanë sytë për djalin që mbeti atje larg në mërgim dhe që për atdhetarizëm, serbët nuk e lejonin të kthehej në mëmëdhe, madje as kur ajo vdiq, ata nuk e lejuan Sadullanë të vinte në atdhe dhe të hidhte një grusht dhe`…Spiunët serbë, gëlonin atë ditë në varreza si fantazma me veladon të zi, duke kërkuar mes procesionit mortor edhe atdhetarin Zendeli…

Në vazhdim, vargjet poetike pikojnë dashuri e dhembje: Dhe mos harro, o bir:/Kur të vish, pyet për mua,/Do të thonë se ku jam…/Do më gjesh nën këmbët e malit,/Të tretur prej mallit..,/Aty do të gjesh edhe një gur pa emër,/Nën atë gur, do të dëgjosh rënkimin tim,/Nga dhimbja për ty, biri im!” Kështu, vargjet e dhembshura, prekëse  e plot ndjenjë, harmonizohen hijshëm me dashurinë dhe mallin e protagonistit për prindërit, për fshatin e tij të dashur Sërmnovën, për atdheun. Kudo dhe kurdoherë, figura e tij, përballë vështirësive dhe pengesave, ngrihet e lartësohet fuqishëm, si një lis i drejtë e i papërkulur, që sheh gjithnjë qiellin e kaltër dhe diellin jetëdhënës.

 

                                               Ti o Dajë, o lulja e Sharrit!

 

Është po aq intersantë fakti se Sadulla Zendeli – Daja, ky atdhetar i shquar, është banori më i shpeshtë, madje i përhershëm i panaireve të librit në Tiranë. Ai ka marrë pjesë në të gjithë panairet e librit, ka munguar vetëm një herë kur do të operohej në Suedi, por, edhe atëherë, me mendje dhe me zemër ai ishte atje te panairi, te librat, te shkronjat dhe gjuha e bukur shqipe. S`ka asnjë shqiptar tjetër, as në Shqipëri, Kosovë, në trojet shqiptare dhe në botë, që të ketë marrë pjesë në të gjithë panairet e librit të zhvilluara  në Tiranë. Kurdoherë, ky njeri me zemër të artë dhe të bukur, ka qenë atje i pranishëm edhe me veprat e tij, me libra, poezi dhe prozë dhe me fjalorët tashmë të  njohur.  Siç thotë me të drejtë albanologu i njohur dhe Miku i Madh i Shqiptarëve, suedezi Ullmar Qvick (Kvik): “Vepra e Dajës do të rrojë në dobi të shqiptarëve, kudo ku ndodhen. Nderi i tij dhe nami i mirë do të ruhen në historinë e kulturës shqipe.”

Pjesa e katërt e librit “Mallëngjime mërgimtare” titullohet: “Artikuj dhe libra të botuara nga Sadulla Zendeli – Daja”. Kjo pjesë çelet me artikullin   “Një shkrim që duhet vazhdimisht të përsëritet”, të cilin, autori ua kushton heroizmit dhe vdekjes së Jusuf Gërvallës me të vëllanë Bardhoshin dhe bashkë idealistin Kadri Zekën, që u vranë nga dora katile e sigurimit ish jugosllav më 17 Janar 1982 në Gjermani, në rrethinë të Shtutgartit. Zendeli shkruan me zjarr: “Emrat e tyre janë të pavdekshëm në zemrat e çdo shqiptari dhe të pashlyeshëm mbeten për jetë të jetës në faqet e historisë sonë të lavdishme”. Pjesa vazhdon me artikujt: “Shpëtimi kombëtar”,   “Liria shqiptare varet nga vet shqiptarët”, por ka edhe ese të tilla: ”Për të ruajtur lirinë dhe pavarësinë”, ”Besimi katolik, ortodoks dhe mysliman”, ”Mita, rryshfeti apo korrupsioni”,   “Për të huajt në vend të huaj”. ”Një jetë aktive në shërbim të kombit”,   “Për kulturën shqiptare në Suedi”,   “Sadulla Zendeli – Daja për shoqatën shqiptare: “Papa Klementi XI Albani”, Suedi”,   “Mëma është e shenjtë ajo nuk harrohet asnjëherë”, “Të gjithë, në një gjuhë e një flamur”. Sikurse, është informues dhe mesazhdhënës artikulli “Pak fjalë për historinë e fjalorëve të gjuhës shqipe”. Kjo pjesë mbyllet me një krijim brilant të rapsodit të njohur dhe të paharruar shqiptar Agim Gashi, i cili i ka kushtuar Sadulla Zendeli-Dajës një këngë me ndjenjë dhe me mesazhe të mëdha, e cila mbyllet me strofën: “Ti o Dajë, o lulja e Sharrit,/O stërnip i Xhemë Gostivarit,/ Besë, burrni e njerëzi n’jetë,/Na i le ti amanet;/Emri yt na është mirësia,/Me ty krenohet Shqiptaria, o hej!”

 

                                     Biri i Sërmnovës, nderi i Gostivarit,

                      mbi 50 vjet në “luftë” me penë për çështjen kombëtare

 

Pjesa  e pestë e librit, shpalos fillimisht një ekspoze të kohës dhe të mjedisit  ku    u përurua libri “Shekulli i pajtimit” i Sadulla Zendeli – Dajës, fjalët që u mbajtën atje nga botuesit, pjesëmarrësit dhe diskutuesit e shumtë, të cilët folën me pasion dhe me dashuri për vlerat e rralla të veprave të këtij personaliteti të shquar të kulturës dhe leksikografisë shqiptare. Ishin origjinale tema të tilla: “Sadulla Zendeli – Daja,  leksikograf, poet dhe mëmëdhetar i kohëve moderne”, poezia “I ngjashëm me stuhitë”, e krijuar dhe e recituar aty në sallë nga Liljana Kona, mes të cilës veçojmë vargjet: “Malli të djeg për vendlindjen Sërmnovë,/Ku çdo plis dheu, pemë dhe lule është flori,/Ku çdo burim uji, shteg dhe çdo fije bari,/Të ngjallin në shpirt ëndrra dhe dashuri./Vjen tek ne kurdoherë me vepra të vyera,/Si Dhaskal Thodri me shkronja n`Shqipëri,/Je përherë i nderuar, kryemësues i shqipes,/Ndaj të duan të gjithë, të rritur dhe fëmijë./Me njerëz si ty, jeta bëhet më e bukur,/Na jep krenari, me vepra na frymëzon,/Të urojmë jetë të gjatë, Sadulla Zendeli,/Ëndrra të realizuara sot  e përgjithmonë!”

Mbresëlënëse është edhe eseja e mbajtur nga Bujar Poçari: “Ta kurorëzojmë e ta pagëzojmë këtë shekull ”Shekull i pajtimit”, ku autori nënëvizon se “Sadulla Zendeli i Suedisë, bir i Sërmnovës, nderi i Gostivarit – 50 vjet në luftë për çështjen kombëtare”. Po aq fuqishëm tingëllon dhe fjala e poetes, stilistes dhe atdhetares Emine S. Hoti, ardhur nga Norvegjia: ”Kombi ynë i bukur dhe i lashtë e kërkon lirinë si shqiponja”. Gjithashtu dhe fjala e prozatorit Bashkim Saliasi: ”Zgalemi, Sadulla Zendeli – Daja” etj. Po aq i bukur është dhe montazhi me fotografi të pjesëmarrësve në përurimin e librit të Sadulla Zendeli – Dajës “Shekulli i pajtimit”.

Pjesa  e gjashtë  e këtij libri, ka në përmbajtjen e  saj artikuj kushtuar Sadulla Zendeli- Dajës nga gazetarë e studiues: Baki Imeri, poet, përkthyes, eseist dhe publicist shqiptar në Rumani, i cili shkruan artikullin “Lokomotiva letrare e mërgatës shqiptare”, që mbyllet me urimin:  “Qoftë e bekuar edhe kjo vepër e re e gostivarliut tonë, që jeton dhe vepron në trojet e mërgatës shqiptare!”  Vazhdon artikulli i gazetarit shqiptar Fran Gjoka ”Nderim për leksikografin, poetin dhe atdhetarin S. Z. Daja”, eseja “Daja” shkruar nga shkrimtari i njohur Andon Andoni. Në mbyllje të këtij libri botohen dhe dy mesazhe të përzgjedhur nga vet autori: “Vera, sa më  e vjetër, shijon më shumë” dhe “Vepra, që i flasin së ardhmes”, e  që ia dërgon Sadulla Zendeli – Dajës, shkrimtari Viron Kona, njëherazi recensent i librit, pasi është njohur me projektin e librit ”Mallëngjime mërgimtare”.

Duhet të pohojmë se librat dhe ajo bibliotekë e plotë e krijuar nga Sadulla Zendeli – Daja, fjalorët, – të parët, por edhe veprat e shumta në poezi e prozë, kontributi i tij në hapjen e së parës shkollë shqipe në Suedi,  sikurse dhe mesazhet, fjalimet dhe korrespondenca atdhetare, janë një pasuri e jashtëzakonshme librore e shpirtërore, të cilën ai e ka  ushqyer përherë me përkushtim dhe dashuri në  vite. Tashmë ajo krijimtari është e arkivuar në biblioteka publike e personale, apo në duar të lexuesve, teksa një gjë është më se e sigurtë: ajo do të jetë me përdorim gjithëkohor, sepse krijimtaria e Sadulla Zendeli – Dajës është gjithnjë një qiri i ndezur, që shkrihet për dashurinë për njerëzit, për kombin, për lirinë dhe të vërtetën.

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe: , ,

Komentet

Lajme të ngjashëm

Përkujtohet Bedri Alimehmeti, kujtohet dhe vlerësohet nga personalitete të shquara

Në një ceremoni emocionuese, personalitete nga fusha të ndryshme u mblodhën për të nderuar Bedri Alimehmetin, një figurë thelbësore për kulturën shqiptare.

E bija e tij, gazetarja Alba Kepi, shprehu mallin për babain, duke theksuar përkushtimin për të ruajtur amanetin e tij dhe identitetin e Tiranës.

Me veprat e tij, Bedri Alimehmeti do të mbetet gjithmonë një figurë e paharrueshme në historinë e vendit.

Mjeshtri i madh, Bedri Alimehmeti, u përkujtua nga familjarët, miqtë e kolegë në një ceremoni plotë emocione e kujtime për ikonën e gazetarisë sportive dhe personalitetin e kulturës. E bija e tij, gazetarja Alba Kepi, shprehu mallin për njeriun e shtrenjtë

‘’Edhe mua më ka munguar shumë. Më ka munguar kur thoshte që Alba gjithmonë mos mungo respekt edhe në punën tënde’’, tha Kepi.

Theksoi se do të vazhdojë të ruajë amanetin e tij për identitetin e Tiranës dhe për kujdesin e dorëshkrimeve të çmuara që ai la pas, duke premtuar se do ta mbajë gjallë trashëgiminë e tij.

‘’Amaneti i tim ati është i shtrirë edhe në veprën e tij. Ai ka lënë ende shumë libra të pabotuar’’, tha Kepi.

Ish-presidenti Bamir Topi ndau kujtime personale, duke pasqyruar lidhjen e veçantë që kishte Bedri Alimehmetin.

‘’Do ta kujtojmë si një njeri besnik i familjes, besnik i shoqërisë, besnik i qytetit dhe qytetarisë’’, tha Topi.

Krahas sportin dhe Bedri Alimehmeti u angazhua për të mbrojtur e trashëguar vlera të kryeqytetit të cilit i kushtoi jetën e tij.

Ai ishte një skenarist i njohur i “Sofrës Tiranase” dhe një nga themeluesit e Shoqatës “Tirana”.

Arben Tafaj, kryetari i Shoqatës “Tirana”, e konsideroir atë si një shtyllë të rëndësishme të identitetit kulturor të qytetit.

Ndërsa Perparim Tavo e përshkroi si një njeri që la një gjurmë të paharrueshme në historinë e vendit, duke theksuar ndikimin e tij në kulturën shqiptare.

Bedri Alimehmeti lindi më 11 tetori 1945, dhe mbylli sytë përgjithmonë në moshën 78 vjecare.

Duke ndarë kujtimet dhe biseda të qeta, ashtu siç do të dëshironte Bedri Alimehmeti, ata që e njohën thanë se emri i tij do të mbehet përjetësisht.

Romani ‘Shtatori i gjëmës së madhe’ i Skifter Këlliçit botohet në Pakistan

VOAL- Revista “Sindh Courier” qe publikohet në gjuhën angleze në Karaci, (Pakistan) nga shkrimtari dhe publicisti i njohur pakistanez Nasir Aiaz, po boton romanin ‘Shtatori i gjëmës së madhe’ të shkrimtarit Skifter Këlliçi, i cili, nën titullin ‘Disastrous September’ është botuar vitin e kaluar në Amerikë nga Enti botues Lulu.

Siç dihet, ky romani i kushtohet 9/11, tragjedi në të cilën, si pasojë e akteve të një grupi terroristësh fanatikë islamikë, mbetën të vrarë 2981 njerëz, ndër të cilët dhe tre shqiptarë – Frrok Camaj, Mon Gjjonbalaj dhe Simon Dedvukaj, të kthyer në personazhe të këtij romani.

Këlliçi ka punuar gjatë viteve 1999-2001 security guard në Aeroportin Ndërkombëtar Logan të Bostonit dhe atë mëngjez ka parë të kalonin nga një pikë kontrolli e Terminalit B të këtij aeroporti një grup prej 5 pasagjerësh të rinj arabë, pa e ditur se këta ishin disa nga terroistët që pastaj u futën një avion ,vranë pilotët, e kthyen atë në një predhë gjigande, që goditi një nga Kullat Binjake. Pas disa minutash një grup tjetër terroristësh veproi në të njejtën mënyrë me avionin në të cilin fluturonin duke goditur kështu kullën tjetër binjake.

Revista ‘Sindh Courier”, siç nënvizon Nasir Aiazi në një intervistë të dhënë gazetës së përjavshme “Nacional”, është e njohur jo vetëm në Pakistan, por edhe në 70 vende të tjera të botës.
Në numrat e saj të ardhshëm kjo revistë do të vazhdojë të botojë fragmentet deri në fund të këtij romani.

MË 6 NËNTOR LIDHJA E SHKRIMTARËVE E KOSOVËS (LSHK), SHËNON 15-VJETORIN E GAZETËS LETRARE DHE KULTURORE “NACIONAL”

Të mërkurën, më 6 nëntor, në Institutin Albanologjik të Prishtinës, ora 11.00
LIDHJA E SHKRIMTARËVE E KOSOVËS (LSHK), SHËNON 15-VJETORIN E GAZETËS LETRARE DHE KULTURORE “NACIONAL”
NJOFTIM
Të nderuar,
Dëshirojmë t’Ju ftojmë për një ngjarje të rëndësishme për jetën tonë letrare, kulturore dhe kombëtare, 15-vjetorin e gazetës “Nacional”, Tiranë-Prishtinë.
Veprimtaria do të mbahet në sallën e Institutit Albanologjik të Prishtinës, më 6 nëntor 2024, prej orës 11.00 – 13.00.
Ne dhe botuesi i gazetës letrare dhe kulturore “Nacional”, dr. Mujë Buçpapaj, luteni që t’ju takojmë për të biseduar për 15-vjetorin e udhëtimit të javores “Nacional”, për bashkëpunimin vëllazëror gjatë gjithë këtyre viteve, si dhe të ardhmen.
Jeni të mirëpritur!
Miqësisht,
Prof. dr. Shyqri Galica

36 vite pas vdekjes botohen të plota veprat e klerikut Atë Pjetër Meshkalla

Për herë të parë vepra e klerikut të shquar të kishës katolik Atë Pjetër Meshkalla është botuar e plotë. Në famullinë “Zoja e Shkodrës” u promovuan tre botime për Atë Pjetër Meshkallën, “Vepra Letrare”, libri “I Drejti që rrnoi me dëshmue” dhe “Lili ndër Ferra. Këto botime vijnë 36 vite pas ndarjes nga jeta shprehet botuesi Frano Kulli teksa deri tani vepra letrate e një emri si Atë Pjetër Meshkalla u la plotësisht në hije duke mos patur vëmendjen e duhur….

Botimi i veprave të Atë Pjetër Meshkallës përkoi edhe me 5 vjetorin e themelimit të bibliotekës “Zoja e Shkodrws” pranë kishës katolike e cila është pasuruar me libra të rëndësishëm në këtë periudhë….

Atë Pjetër Meshkalla duke mos pranuar bashkëpunimin me komunistët u dënua me 15 vite burg në vitin 1946 ndërsa u lirua në 1961. 6 vite pas daljes nga burgu i shkroi një letër Mehmet Shehut kundër regjimit monist. Pasi u demaskua në Institutin Pedagogjik të Shkodrës u dënua edhe me 10 vite të tjera burg dhe pas lirimit u internua në Vlorë ndërsa u nda nga jeta në vitin 1988 duke lënë pas një veprimtari të çmuar si patriot e meshtar por edhe si një njeri i shquar i letrave shqipe. U deshën 36 vite pritje që vepra e tij letrare të botohet e plotë.bw

…Këto ditë doli nga shtypi libri më i ri i shkrimtarit dhe poetit KRISTAQ TURTULLI POEZI TË ZGJEDHURA

Poezia e Turtullit është e mbushur me mall të pastër, të thellë e të dhimbshëm për atdhenë e largët, për Korçën e tij të dashur, për prindërit që përherë ikin dhimbshëm nga kjo botë…
Redaktor: Iljaz Bobaj
Graphics: Virgjil Turtulli
Korektore: Kristina Turtulli
Botimi i Parë- 2024
Shtëpia botuese “ADA”
Adresa: Rr. Mihal Grameno Pall.32 Ap. 7
Cel: 068 22 190 16
Tiranë, tetor 2024
CIP Katalogimi në botim BK Tiranë
Turtulli, Kristaq
Poezi të zgjedhura / Kristaq Turtulli ;
red. Iljaz Bopaj. – Tiranë : Ada, 2024.
160 f. ; 20 cm.
ISBN 9789928823465
1.Letërsia shqipe 2.Poezia
821.18 -1
Në shenjë respekti dhe mirënjohje familjes për ndihmesën në botimin e këtij libri poetik me rastin e shtatëdhjetë vjetorit të ditëlindjes.
Parathënie
Shkrimtari i njohur dhe i mirënjohur, Kristaq Turtulli, autor i një serie mjaft të lexueshme dhe të suksesshme tregime, novelash, romanesh, këtë herë ka bërë një ‘’thyerje’’ në zhanrin e tij të preferuar.
Ka ardhur me një vëllim poetik, në të cilin ka përmbledhur rreth 130 poezi të tij, të shkruara ndër vite, për t’ia sjellë lexuesit si një dhuratë të bukur, të veçantë.
Por më shumë sesa e bukur dhe e veçantë, kjo dhuratë ka brenda saj diçka edhe më të qenësishme: pjekurinë e tij artistike në zhanrin e bukur të poezisë.
Që në poezinë e parë, duket fare qartë se kemi të bëjmë me një penë pjekur e të talentuar, që di si ta ndërtojë, ta zhvillojë dhe ta ngrejë dhe ta vendosë poezinë në vendin e saj, në kështjellën e bukur poetike.
E ndërtuar sipas konceptimit dhe stilit të tij poetik, përgjithësisht në një zhvillim linear, pa zhurmë dhe tam- tame poetike, poezia e Turtullit është e mbushur me mall të pastër, të thellë e të dhimbshëm për atdhenë e largët, për Korçën e tij të dashur, për prindërit që përherë ikin dhimbshëm nga kjo botë, për traditat tona të rralla dhe bukuritë e trojeve tona. Për gjithçka të atdheut të vet, por edhe për gjithçka të bukur e njerëzore. Tematika e poezisë së tij ka një shtrirje universale dhe, për pasojë, edhe mesazhe universale, që vlejnë për këdo. Ky është edhe misioni i vërtetë i poezisë dhe përgjithësisht i artit.
Madje ky mall ka një peshë të rëndë, shpesh tej së zakonshmes. Kaq e ngarkuar është poezia e poetit Turtulli me këtë mall, sa ajo e mban poezinë e tij përherë me ngarkesë maksimale, pa u lehtësuar kurrë prej tij.
Dhe poezia e Turtulli ia del mbanë me një peshë të tillë, të cilën duket se e ka të nevojshme për vet peshën dhe kërkesën e saj poetike. Një simbiozë e bukur artistike, midis autorit dhe poezisë së tij…
Por autori, me talentin dhe mjeshtërinë e tij, di ta shpërfaqë atë para lexuesit, duke i dhënë plotësinë e nevojshme në poezinë e tij, jo vetëm mallit, por edhe vetë poezisë së tij, e cila ekspozon para lexuesit hijeshinë dhe hapësirën poetike të autorit.
Alegoria, paralelizmi, metafora, pleonazma, epiteti… etj, janë përdorur jo për të dalë në pah e për të reklamuar veten e tyre, por për të forcuar poezinë, duke u vendosur aty ku duhen dhe ashtu si duhen, si pjesë e qënies së saj.
Libri të tërheq dhe të mban lidhur deri tek poezia e madhe kreshendo: ‘’Beniamini dhe unë’’, të bën t’i hapësh veshët, t’i thërrasësh mendjes dhe të gjykosh me urtësi vetveten…
Do të ishte në të mirën e gjithkujt dhe në të mirën e të gjithëve, që sikush prej nesh të marrë të diçka nga mesazhi i saj krejt i veçantë. Ajo është një kambanë e fuqishme që bie për të gjithë…
Miku im, shkrimtar dhe poet i nderuar!
Unë ndjeva një kënaqësi të veçantë me librin tuaj, duke qenë edhe redaktori i tij.
Besoj se do jetë po kaq kënaqësi edhe për lexuesin kur do ta lexoje atë…
ILIAZ BOBAJ
(Poet dhe Redaktor i Librit)

Kush ia dorëzoi kurorën e Skënderbeut monarkut Viktor Emanueli në Romë! Roli i Ali Asllanit gjatë pushtimit të Shqipërisë nga Italia më 1939

Qendra për Hapje dhe Dialog (COD) në bashkëpunim me Bashkinë Vlorë organizoi mbrëmjen poetike kushtuar poetit, diplomatit dhe kryebashkiakut të viteve ‘20-‘30 të shekullit XX, Ali Asllani.

 

Në skenën e teatrit “Petro Marko” u ngjitën aktorët Yllka Mujo, Viktor Zhusti, Rozeta Ferri dhe Artan Islami, duke performuar vargjet lirike të poetit vlonjat. Ata u shoqëruan nga muzika e Aulon Naçit në piano dhe kuartetit të harqeve, i përbërë nga Dejon Bendaj, Vilson Guri, Albana Kola, Dorina Laro dhe në fyell e cylë dyjare Vendim Kapaj, me pjesëmarrjen e sopranos Suada Gjergji. Interpretimet janë përcjellë mes duartrokitje nga të pranishmit. Drejtoresha e Qendrës për Hapje dhe Dialog, Jetona Koçibelli, falënderoi artistët për bashkëpunimin dhe realizimin e kësaj mbrëmje, ndërsa kryebashkiaku Ermal Dredha e vlerësoi aktivitetin si një nderim të merituar për Ali Asllanin.

Aktiviteti u ideua nga Rozeta Ferri, nën kujdesin artistik të regjisores Driada Dervishi dhe u frymëzua nga vepra e poetit Asllani: “Ah ky mall, ky mall i çmendur”. Ali Asllani u lind në Trevllazër. Ngeli jetim në moshë të re, kur ishte ende 6 vjeç. Me ndihmën e të afërmve dhe miqve të të atit, mundi të ndiqte ‘Ruzhdijen’ e Vlorës. Gjithashtu ndiqte shkollën greke që të mund të mësonte alfabetin grek. Më 1898 nisi të studionte në shkollën Zosimea të Janinës. Gjatë kësaj periudhe nisi të thurte poezi në turqisht dhe persisht. Shkoi të studionte mjekësi në Stamboll, por pas një viti e la. Me ndihmën e Ismail Qemal Vlorës dhe Mulla Xhaferr Drashovicës mundi të kalonte provimin hyrës në Institutin e Lartë administrativ “Mülkiye” në Stamboll, ku u diplomua më 1906. Pas shkollës, kreu stazhin në Janinë.

Në vitin 1908 zëvendësoi për tre muaj nënprefektin e Delvinës dhe u kthye përsëri në Janinë. Ai ishte një nga anëtarët e shquar të klubit “Bashkimi”. Për mbështetjen që i dha Ismail Qemalit filloi të persekutohej nga organet qeveritare osmane, madje u dha urdhër të internohej në Halep të Sirisë. Mundi t’i shpëtonte internimit, kaloi në Korfuz dhe prej andej në Vlorë. Mori pjesë në Kuvendin e Dibrës, si përfaqësues i klubit “Bashkimi” të Janinës. Në vitin 1910 u kthye në Stamboll, pas rënies së kabinetit që e internoi. U emërua sërish nënprefekt me ndërhyrjen e Shahin bej Kolonjës, por me kusht që të punonte në viset shqiptare.

Deri më 1912 punoi si nënprefekt në Akseqi, Ellgen dhe Boskër të Vilajetit të Konjës në Anadoll. Pas shpalljes së Pavarësisë, Ismail Qemali, i besoi atij detyrën e Sekretarit të Përgjithshëm të Presidencës të Këshillit të Ministrave, ku qëndroi deri më 22 janar të vitit 1914. Më pas punoi për disa kohë si nënprefekt i Fierit e kajmekan i Ballshit. Pas largimit të Princ Vidit shkoi disa kohë në Itali e u kthye sërish ku administrata lokale e caktoi sekretar të përgjithshëm (10 nëntor, 1915 – 1 janar, 1917). Pushtimi italian e gjeti nënprefekt, por meqenëse kundërshtoi pushtimin, u pushua nga puna. Nga 20 dhjetori i vitit 1918 gjer më 5 nëntor të vitit 1920 ishte kryetar i Bashkisë së Vlorës. Në vitet 1921 – 1922 ishte kryekëshilltar i qeverisë dhe më pas sekretar i përgjithshëm i Kryeministrisë. Më pas u caktua konsull në Trieste, ku qëndroi deri në fund të prillit 1925. Po atë vit u emërua “Zëvendës i ngarkuar me punë” në Sofje e më pas, po aty, “sekretar i parë” dhe “i ngarkuar me punë”.

Në vitet 1930 – 1932 ishte ministër i akredituar në shtetin grek. Më 1934, përsëri ishte kryetar i Bashkisë së Vlorës deri në prag të pushtimit fashist 1939, ku u emërua anëtar i Këshillit të Lartë në Tiranë. Me pushtimin e Shqipërisë nga Italia në 1939, Asllani qe pjesë e delegacionit shqiptar kryesuar nga kryeministri Vërlaci dhe ministri Ypi, që i dërguan kurorën e Skënderbeut monarkut italian Viktor Emanuelit në Romë.

Pak kohë më pas u largua nga jeta politike dhe vajti në fshatin Vajzë të Vlorës. Me ardhjen e regjimit komunist është ndër të parët themelues të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve. Deri në vitin 1952 mbahej nga të ardhurat e pakta nga përkthimet për llogari të Institutit të Shkencave, por kjo mundësi më vonë iu pre. Ka botuar vjersha që në moshë të re.

U bë i njohur me poemën “Hanko Halla”, që u botua në vitin 1942. U gjet në dorëshkrim përkthimi i gjysmës së dytë të viteve ’40 të kujtimeve të Syrja bej Vlorës, përkthim i cili nga dialekti i përdorur dhe nga inicialet A.A., mendohet të jetë i Ali Asllanit. Pak vite para vdekjes mundën të botohen disa libra të tij dhe iu lidh një pension i vogël. Vdiq në Tiranë në 20 dhjetor 1966.

/Gazeta Panorama

VLLASOVA MUSTA – DINJITETI NJERËZOR DHE LETRAR SI MODEL- Nga MSc. Albert HABAZAJ

“Një grusht diell” – vëllimi me poezi të zgjedhura i autores së njohur shqiptare Vllasova Musta, një botim i merituar në formë dhe në përmbajtje jo vetëm për poeten, që na nderon Vlorën me pjesëmarrjen e saj, por sepse libri është një vlerë e nevojshme për letërsinë femërore dhe për mbarë letërsinë shqipe, na mblodhi më 3 Tetor 2024 në një festë letrare, organizuar nga Biblioteka shkencore “Nermin Vlora Falaschi” e Universitetit “Ismail Qemali” Vlorë dhe Qendra e Kulturës dhe Artit Bashkia Vlorë në mjediset e Bibliotekës universitare të qytetit bregdetar. Poetja dhe skenaristja e njohur ka bërë shumë veprimtari në Tiranë e gjektë, por zgjodhi Vlorës, sepse qyteti i Flamurit është vendlindja e nënës së saj dhe pikërisht më 3 tetor, sepse 60 vjet më parë, më 3 Tetor 1964 Vllasova Musta ka botuar dy poezitë e para “Mendime” dhe “Fishekzjarre” në gazetën “Drita”, kur Sova ishte vetëm 15 vjeçe. Erdhi të festojë kulturalisht me dajot ditën e botimit të dy poezive parë…
Sova shfaqet në poezi ajo që është në fakt, në realitet, në jetën e përditshme, por, domosdoshmërisht, thurur me art, me filigran shpirti, ndjenje e mendimi.
Vllasova Musta është Poete e Vërtetë e Dashurisë Njerëzore, sepse tek “Një grusht diell” kemi poezi për babain e për nënën, për vëllain e për miqtë, për Gjirokastrën e gurtë e për Vlorën detare, për të parët e për At-Mëmëdheun, për pulëbardhat e për xixëllonjën, për zogjtë e për lulet, mall për fëmijërinë e elegji për dashurinë, nderim për dëshmorët e lirisë dhe mesazh historik arbëror, për gruan me butësinë engjëllore dhe për lahutarin si lumë i hidhur, për lirikat në shi dhe vetminë e trishtë dhe lamtumirën epike…. Kemi shumë motive të bukura, me strukturë e gjetje poetike, me trajtesë artistike të admirueshme. Tek “Një grusht diell” Sova ka derdhur shpirtin e saj të bukur me vargjet për Anin, vajzën e saj si drita dhe për nipin kapedan me emrin simbolik, kuptim plotë e gjithëjetësor Timin – në kujtim të gjyshit të ndritshëm Kujtim Spahivogli.
Vllasova Musta është Poete e Vërtetë e Dashurisë Njerëzore, veçanërisht për trininë e shenjtë: Besnikërinë, dhembjen dhe krenarinë deri në kufijtë e tejskajshëm të sublimes ndaj ATIJ – gjigandit tragjik – Kujtim Spahivogli.
Ky libër është mushti poetik i 60 vjetëve krijimtari letrare të botuar të autores. 60 vjet në krahët e vargjeve lirike, 60 vjet lundërtare në anijen e bardhë me vela të poezisë identitare nëpër detin e egër me dallgë të papritura dhe të tërbuara gjatë jetës, që i përballoi si në timoniere e sprovuar, me dinjitet dhe integritet, e qartë dhe e kthjellët, gjakftohte dhe me tejshikim, e matur dhe e qetë, e palëkundshme dhe pa e humbur toruan kurrë. Kurrë. As në vitet e liga 1972-’73…
Në këtë vëllim gjejmë bulëza kujtimesh të përmallshem nga poezitë e fillimeve romantike të autores, qysh kur ishte gjimnaziste në Gjirokastër, siç janë: “Kujtimi” (f. 151, botuar në vitin 1966), “Kur shkruan zemra” (f. 150, bot. në vitin 1967), “Alternativë” (f. 152-153, bot. në vitin 1969) apo “Pa kopertinë” (f. 90, bot. në vitin 1967), e cila për kohën dhe moshën është e guximshme, moderne, shprehur nëpërmjet kontrastit me lakonizëm, si një zhbiruese e hollë e realitetit njerëzor. Po e citoj, sepse më pëlqen, ngaqë vihet përballë hipokrizia e lustruar me thjeshtësinë e ndershme, ndërkohë që është dhe e shkurtër: “E urrej atë botë të vockël,/ Lustrën e syve,/ Mimikën xhentile/ Në zemër,/ Si zambak/ Kam mbjellë theshtësinë/ E, mes vargjesh,/ Para jush,/ Vij/ Pa kopertinë”. Dhe, të mos harrojmë që ishte vetëm aty tek mosha e ëndrrave të kaltra fluturake, vetëm 17 vjeçe, kur është botuar kjo poezi, që pati jehonë në Gjirokastër dhe në botën letrare. Me këtë titull “Pa kopertinë është botuar edhe libërthi i parë poetik i autores në vitin 1970, kur ishte studente në Tiranë.
Vllasova Musta i përket brezit letrar të viteve 1970, atij brezi ëndërrimtarësh, të pastër e të pasur shpirtërisht, përtej ideologjisë së kohës dhe izolimit. Sova me penartët e kohës kishin modelet e tyre. Sot Vllasova Musta është një model njerëzor, letrar, qytetar, që në çdo frymëmarrje të saj shpërndan nga një grusht me diell për të ngrohur botën njerëzore.
Në librin me poezi “Një grusht diell” ndjejmë, prekim dhe motivohemi nga identiteti gjenetik dhe kulturor i Vllasova Mustës, e cila, për mendimin tim, në qiejt letrarë është një shqiponjë mali, edhe në rrafshin e antropologjisë kulturore, patjetër edhe në rrafshin e antropologjisë fizike. Fjala vjen, poezia “Autoportret” (f. 156) është mishërim i kësaj që shpreha.
Po qetësohem pak tek poezia “Autoportret”. Unë e vështroj “Autoportretin” në disa plane: edhe pse ardhur në strukturë poetike, ne, lexuesit, njihemi me një autoportret të autores, shkruar jo me gërma, por me rreze të ngrohta dielli. Them kështu, sepse shohim një autoportret në vargje të autores, sa fisnik, aq elegant, me eshtër vërtetësie, me frymë mirësie, si të ishte një ambasadore e virtytshme e paqes njerëzore.
Si në legjenda, Sova u lidh aq e re me Princin e regjisurës shqiptare, Kujtim Spahivoglin, 55 vjeçarin e përhershëm, përjetësisht të pavdekshëm elbasanlliun bujar, lindur në Lushnjë më 30 qershor 1932 dhe mbyllur synë në Tiranë më 7 Korrikun e zi 1987, por që jo, asnjë herë nuk e humbi emrin e famën. Ai la gjurmë në përjetësi si aktor dhe regjisor i famshëm, ndër regjisorët më të njohur shqiptar, dramaturg e poet, eseist dhe gazetar e autor, por së pari njeri me botë të madhe, kolos si artist, shumë njerëzor në përditshmërinë e tij, të falte gëzim e të dhuronte krenari. Ai ishte burrë, i zoti, i drejtë, i ndershëm, që nuk dinte të bënte keq e nuk mund të hante pas krahëve kënd. Çfarë kishte ta thoshte në sy dhe jo dy herë. Me besim vijonte udhën e lartë, por e hëngrën të pabesët. Madhështori si njeri, si pedagog, si drejtues, si artist, si familjar, i përbuzte deri në neveri të poshtrit. Po përse po i përmend, do të thoni ju e ndoshta dhe Sova mund të ligështohet, por jo, nuk trishtohet Kapedania jonë, se ka përballuar vërtet suferina në jetë dhe ja tek është në krahun tonë me dritë të bukur, ballëlartë, hijerëndë, me vështrimin përpara tej, tutje. I përmend këto cilësi dhe virtyte të Gjigandit tragjik të skenës, sepse edhe Sova ka marrë shumë nga AI. Vllasova Musta është Kujtim Spahivogli i gjinisë femërore, falë edhe edukatës së saj familjare, edukimit universitar, formimit qytetar, karakterit të fortë, personalitetit optimist dhe qëndrestarisë së saj stoike në jetë.
Vërtet Sova ka marrë shumë nga Ai, sikur ta kishte vëlla binjak. Po i thonë një fjale këtyre hënave: “Ngjan miqësia, pra bëhet”, edhe pse barbarët e prenë në mes dashurinë e shëndetshme, të ëmbël e besnike.
Poezia e Sovës “7 Korrik” është lakonike, ka ndjenjë, besë, art e përçon mesazhe tek ne dhe tek brezat që vijnë. Ajo është mbresëlënëse, nuk mund të harrohet se na është gdhendur në kujtesë, edhe pse ia thotë Anit, në ditëmortin e të paharruarit Kujtim Spahivogli: “Është e kotë/ Të të them:/ Në këtë datë,/ Ndize një qiri, / Në dritë ktheje!/ U bë një jetë,/ Qiriri i përflakur/ Digjet / Brenda teje” (f.195), apo tek këshillohet me shoqen e saj të ngushtë, motrën, bijën, Anin – dritën e syrit ku merr në çdo frymëmarrje një grusht me diell: “Ti mos më pyet ç’më ka ndodhur/ Pse jam mërzitur, pse nuk qesh/ Ndër qindra ditë që ka viti,/ Ndosh dhe mërzitje që të kesh”. Kaq. Komentet nuk vlejnë.
Sikurse në jetë, edhe në vargjet e saj Sova aq sa di të falë, aq edhe shpërfill deri në neveri. Duke shijuar vlerat njohëse, artistike dhe estetike të kësaj poezie me ngjyra të arta vjeshte, në ekranin e kujtesës më shfaqen disa visare të moçme, fjalë të urta popullore, si “Fisi do vejë në fis, rigoni nuk bëhet lis” apo “Nuk malen shqiponjat e malit me zhabat e moçalit” etj.
Bota poetike e Sovës shfaqet në Trininë e vargut guximtar, si : Poete qyetare, poete universale dhe poete atdhetare, e cila e ka zanafillën tek dashuria për familjen, vendlindjen, atmëmëdheun, historinë e tij, të rënët dhe të dinjitetshmit e udhëtimit jetësor. Shprehem kështu, sepse, Sova, sikurse në jetë, edhe në vargje, me poezinë e saj ka arritur dinjitetin artistik të thurjes dhe mesazheve me dritë që përçon.
Që të njohësh poezinë e Sovës, duhet të njohësh jetën e saj, sepse vjershërimi i poetes aristokrate Vllasova Musta është jeta e saj shkruar me art në diell e në furtunë, sidomos në tramundanat e saj tronditëse që në themel, por që nuk ia shkatërruan dot shtrenjtërinë dhe shenjtërinë e familjes. Vllasova Musta mbeti një shqiponjë një furtunë dhe kam besim se e tillë do të jetë deri në fluturimin e fundit, mbas 75 vjetësh të tjerë…

Vlorë, 03 Tetor 2024

—

MSc. Albert HABAZAJ

përgjegjës i Bibliotekës Shkencore “Nermin Vlora Falaschi”, Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë

Botohet në Tiranë libri “Martin Camaj, përndjekja dhe liria” mbi jetën e poetit

VOA/Ilirian Agolli

Një libër mbi jetën e poetit dhe gjuhëtarit të shquar shqiptar Martin Camaj nën përndjekjen e pandërprerë të Sigurimit famëkeq të Shtetit gjatë diktaturës komuniste publikua sot në Tiranë gjatë një tubimi, ku morën pjesë studiues e veprimtarë nga Kosova dhe Shqipëria. Libri “Martin Camaj – Përndjekja dhe Liria” përfshin një dokumentacion të gjerë të kësaj përndjekje në Evropë dhe në SHBA, ndërsa autori i njohur krijonte një seri veprash poetike dhe albanologjike me vlera të rralla për kulturën shqipe.

Vera, mbesa e poetit dhe gjuhëtarit të njohur shqiptar Martin Camaj, përgatiti librin mbi jetën e tij të përgjuar brenda dhe jashtë vendit nga Sigurimi famëkeq i Shtetit.

Libri “Martin Camaj, përndjekja dhe liria”, mbështetet kryesisht në dokumentacionin e marrë prej Autoritetit për Informimin mbi Dokumentet e Sigurimit të Shtetit, ku pasqyrohet përndjekja e tij prej një seri anëtarësh të shërbimit të fshehtë në Evropë dhe në SHBA, teksa profesori lëvizte për veprimtaritë shkencore në shumë vende.

Studiuesi i njohur nga Kosova, prof.dr. Isak Shema, tha në tubim se e ka njohur autorin Martin Camaj në vitet 60 të shekullit të kaluar, dhe se ka studiuar në detaje konceptet letrare, shkencore e krijuese të tij, në një periudhë jashtëzakonisht të rëndë për shqiptarët e Kosovës.

Ai vlerësoi Camajn si një shkrimtar, poet e gjuhëtar i shqipes me një kontribut të jashtëzakonshëm për zhvillimin e arsimit, kulturës dhe shkencave albanologjike, i cili ishte përfshirë në gjithë programet shkollore e studimore të Kosovës.

“Ne e nderojmë përjetësisht Martin Camajn. Kemi për të vlerësimin e lartë shkencor e kulturor, për këtë njeri të shquar, i cili mbetet si një ndër ikonat e letërsisë shqipe si dhe të gjuhësisë shqiptare, veçanërisht sa i takon aspekteve të qytetërimit shqiptar”, tha zoti Shema.

Martin Camaj është një nga autorët me më shumë ndikim në kulturën shqipe dhe qarqet artistike në Kosovë, i studiuar dhe botuar rregullisht atje, teksa i botoi poezitë e para në revistën “Jeta e Re”, dhe vëllimet e tij poetike ishin ndër librat e parë me poezi në shqip të publikuar në Prishtinë.

Por ndryshe nga Kosova, krijimtaria e Martin Camajt ishte rreptësisht e ndaluar në Shqipëri. Studiuesi i njohur akademik Gjovalin Shkurtaj kujton takimet e pakta me prof. Camajn jashtë Shqipërisë dhe vlerëson krijimtarinë e tij letrare si dhe studimet gjuhësore albanologjike mbi arbëreshët e Italisë.

“Martini është i lidhur shumë ngushtë me tokën shqiptare dhe me arbëreshët e Italisë. Prania e Martin Camajt te revista “Shejzat” bashkë me Ernest Koliqin si dhe me atë yjësi njerëzish në emigracion, që punonin për gjuhën shqipe, kanë dhënë një ndihmesë të jashtëzakonshme në fushën e gjuhësisë dhe albanologjisë”, tha zoti Shkurtaj.

Krahas krijimtarisë letrare, poeti Martin Camaj ishte po ashtu edhe një gjuhëtar i shquar, ndonëse i mohuar në atdhe, ndonëse drejtoi katedrën e albanologjike në Universitetin e Mynihut, ku krahas studimeve të tij, përgatiti edhe një grup të gjerë studiuesisht të rinj të pasionuar pas albanologjisë.

Drejtuesi i shtëpisë botuese Nacional dhe studiuesi Mujo Buçpapaj, tha se Martin Camaj ishte njëri prej autorëve më të shquar të shqipes jashtë vendit, që diktatura i përndiqte dhe veprat e tyre i kishte ndaluar të qarkullonin, ndërsa brenda Shqipërisë vrau dhe burgosi dhjetëra shkrimtarë.

“Gjatë viteve 1945-48 dramaturgu Ndre Zadeja, poeti Lazër Shantoja, poeti Bernardin Palaj, romancieri Anton Harapi dhe publicisti Gjon Shllaku u ekzekutuan. Poeti Vincens Prennushi vdiq në burg pas torturash të rënda, ashtu si dhe botuesi e prozatori Dom Ndoc Nikaj. Ndër intelektualët që u ekzekutuan ishte botuesi arbëresh terenc Toçi, botuesi Nebil Çika, shkrimtari baba Ali Tomori dhe poeti Manush Peshkëpia”, theksoi zoti Buçpapaj një pjesë nga fondi i gjerë i artistëve dhe dijetarëve të dënuar nga diktatura komuniste.

Në dokumentet e përfshira në libër pasqyrohet edhe veprimtaria shoqërore e poetit e gjuhëtarit Martin Camaj në Evropë dhe SHBA, e raportuar me shkrim nga përndjekësit e tij, informatorë të shërbimit të fshehtë, mbi takimet e shumta si dhe intervistat publike të tij në Zërin e Amerikës në vitet 80.

Libri botohet në 99 vjetori e lindjes së poetit Martin Camaj dhe në 32 vjetorin e ndarjes së tij nga jeta dhe synon të hedhë dritë mbi përndjekjen çnjerëzore të diktaturës komuniste ndaj emigracionit politik jashtë Shqipërisë.

Migjeni, shkrimtari më modern i letërsisë shqipe të viteve ’30

Para 113 vitesh lindi poeti i mjerimit dhe i fshikullimit të padrejtësisë, shkrimtari më modern i letërsisë shqipe të viteve ’30.

 

Migjeni është një ndër figurat më të shquara të letërsisë shqiptare mbas Rilindjes, përfaqësues i realizmit kritik të viteve ‘30. I lindur në një familje të varfër, mësimet e para i mori në qytetin e lindjes në Shkodër dhe me vonë në Tivar e Manastir. Ai punoi si arsimtar në Shkodër, Vrakë e Pukë nga vitet 1932 deri në 1937. Në veprën e tij, Migjeni pasqyroi gjendjen e vajtueshme të popullit shqiptar dhe shtresat e varfra. Migjeni shprehu protestën dhe revoltën, ëndërroi për një botë të re me aspirata të reja. Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore në Shkodër, gjithashtu, ndau dje foton e banesës ku ka lindur poeti Millosh Gjergj Nikolla (Migjeni), e cila është Monument Kulture, Kategoria l e shkrepur nga fotoreporteri Genti Demolli.

VARFËRIA

Migjeni, konsiderohet që kaloi nga një romantizëm revolucionar në realizëm kritik gjatë jetës së tij. Ai trajtoi varfërinë e viteve kur jetoi, me krijime të tij si “Bukën tonë të përditshme falna sot”, “Bukuria që vret”, “Mollë e ndalueme”, “Legjenda e misrit”, “A don qymyr zotni?”, etj., fshikulloi ashpër indiferentizmin e klasave të kamura ndaj vuajtjeve të popullit. Një shtysë të posaçme mori përhapja e krijimtarisë së tij pas Luftës së Dytë Botërore, kur regjimi komunist mori përsipër botimin e plotë të veprave, të cilat në vitet ’30 kishin qenë pjesërisht të pabotuara. Mirkoja – siç e thërritnin Milloshin të vogël – u lind më 30 shtator 1911 sipas kalendarit julian, që i bie 13 tetor 1911 me kalendarin gregorian. Arsimin fillor e mori në qytetin e lindjes në një shkollë serbo-ortodokse dhe nga 1923 deri më 1925 u shkollua në Tivar ku ndoqi gjimnazin e ultë po në serbisht. Daja, Jovan Kokosheviqi, i nxori bursë për në gjimnazin e Manastirit, ku kreu dy vitet e fundit të semimaturës më 1925/26 dhe 1926/27.

Më pas fitoi të drejtën e studimit shkollim fetar dhe u regjistrua në seminarin ortodoks “Shën Gjon Teologu”. Në diplomën e lëshuar prej drejtorisë së shkollës më 18 qershor 1932, cilësohet “bir i Gjergjit, tregtar”. Me atë “Dëftesë Pjekurie” e përcaktonte për detyra klerikale. Me dëftesën e pjekurisë në xhep, Milloshi u nis më 22 qershor 1932 nga Manastiri për në Tivar, tek e motra, Lenka. Një vit qëndroi pa punë, më pas në vitet 1933-1935 punoi si mësues filloreje në Vrakë kur u sëmur ose iu përkeqësua tuberkulozi. Vitin arsimor 1935-36 kthehet dhe shërben në Shkodër; vitin pasardhës kërkoi që ta transferonin në Pukë – ku përfitoi edhe për shëndet, ndërsa dimrit kthente në Shkodër. Në Pukë i përkeqësohet shëndeti, e zë hemoftiza dhe më 22 dhjetor 1937 shkoi në Torino, ku shpresonte të studionte për letërsi pasi të kurohej. Pas një operacioni të pasuksesshëm në spitalin Valdensian të Torre Peliçes, ndërroi jetë më 26 gusht 1938. Migjeni kishte bindje të përparuara për kohën e tij, me të cilat filloi të brumoset që në bankat e shkollës nën ndikimin e veprave të autorëve përparimtarë.

KRIJIMTARIA

Punën si shkrimtar Migjeni e nisi kur në letërsinë shqiptare po forcohej rryma demokratike me shkrimet e tij realiste, thellësisht novatore nga brendia dhe forma, dha dihmë të madhe në zhvillimin e saj të mëtejshëm. Në themel të veprimtarisë së Migjenit qëndron aspirata për një botë të re, ku njerëzit e thjeshtë të jetojnë të lirë dhe të lumtur me dinjitet njerëzor dhe pa frikë për të nesërmen. Ky humanizëm aktiv përshkon tej e ndan veprën e tij. Në poezitë e para, si “Zgjimi”, “Të birt’ e shekullit të ri”, “Shkëndija”, “Shpirtënit shtegtarë”, etj. pakënaqësia e thellë ndaj realitetit çifligaro-borgjez dhe ëndrra e autorit për një të ardhme të bukur u shpreh me figura të gjalla romantike. Poeti u ngrit kundër amullisë shoqërore dhe forcave që mbanin vendin në errësirë (“kalbësinave që kërkojnë shejtnim”).

Kritika e rreptë e gjendjes së rëndë të vendit u gërshetua në këto vepra me dëshirën e zjarrtë për “një agim të lum e të drejtë kombëtar”, me grishjen për të luftuar për ditë më të bukura. Për zhvillimin e Migjenit si shkrimtar është karakteristik kalimi i tij i shpejtë nga romantizmi revolucionar në realizmin kritik. Pasqyrimi i varfërisë së thellë të masave zë vend qendror në botimet e Migjenit për shkrimtarin kishte rëndësi të madhe shoqërore që të dilte në dritë sa më qartë humnera e vuajtjeve, ku e kishte hedhur popullin regjimi reaksionar. Heronjtë e veprave të tij më të mira (“Bukën tonë të përditshme falna sot”, “Bukuria që vret”, “Mollë e ndalueme”, “Legjenda e misrit”, “A don qymyr zotni?”, etj.) ishin të papunë që rropateshin gjithë ditën për të nxjerrë kafshatën e gojës, malësorë që qëndronin në zgrip të jetës, të mjerë që nuk u kishte ecur në jetë dhe ishin flakur jashtë shoqërisë. Në “Poemën e mjerimit”, veprën e tij më të shquar, Migjeni përshkroi në tablo të gjallë dhe rrëqethëse të gëlltitjes së vështirë të masave të shtypura dhe të shfrytëzuara, të venitjes së tyre fizike nën grushtin e mjerimit, që sundonte në vend dhe mbrohej nga monarkia çifligaro-borgjeze. Në një varg shkrimesh, si “Zoti të dhashtë” etj.,

Migjeni fshikulloi ashpër indiferentizmin e klasave të kamura ndaj vuajtjeve që hiqte populli. Shtresat e privilegjuara Migjeni i pasqyroi kryesisht në jetën e tyre vetjake, ai tregoi moralin hipokrit dhe despotizmin që karakterizonte marrëdhëniet e tyre familjare (“Të çelen arkapijat”, “Studenti në shtëpi”). Në “Studenti në shtëpi” vuri në lojë inteligjencien borgjeze, si forcë e paaftë për të luftuar për ideale të larta. Migjeni goditi haptazi dhe me forcë artin dhe shtypin zyrtar (“Kanga skandaloze”, “Programi i një reviste”, “Novelë mbi krizën” etj.) Skamorët, të cilët i urrenin shtypësit, por ende nuk guxonin të ngriheshin kundër tyre, Migjeni i pasqyroi me simpati të thellë. Në skicat “Luli i vocërr” dhe sidomos te “Zeneli”, shkrimtari vuri në dukje aftësitë intelektuale të masave dhe dëshirën e zjarrtë për ndryshime në gjendjen e tyre shoqërore. Shkrimtari tregoi edhe shfaqjet, sado të zbehta të protestës së tyre ndaj padrejtësisë shoqërore (“Mollë e ndalueme”). Rrëfimi i thjeshtë dhe konciz, imtësitë, që zbulojnë thelbin e dukurisë, fryma polemike, psikologjizmi i hollë, prirja për t’i dhënë personazhet me disa viza, figurat poetike shprehëse, ironia – këto janë veçoritë kryesore të stilit të Migjenit.

Shkrimet e tija lanë gjurmë të dukshme në letrarët e rinj të kohës. Me mohimin e shoqërisë çifligaro-borgjeze dhe aspiratën e fortë për një të ardhme më të mirë për masat e popullit, Migjeni pati ndikim të ndjeshëm në rrethet e rinisë përparimtare; me veprat e tij ndihmoi në formimin shpirtëror të saj. Këtë rol ato e luajtën edhe në vitet e qëndresës kundër pushtuesit fashist, kur qarkullonin dorë më dorë. Pas Çlirimit trashëgimi letrar i Migjenit u bë i njohur plotësisht. (“Veprat” e plota të Migjenit janë botuar tre herë: 1954, 1957, 1961, kanë dalë edhe një varg botimesh të tipave të ndryshëm). Shkrimet poetike dhe në prozë të Migjenit janë përkthyer në disa gjuhë të huaja. Për jetën dhe shkrimet e tij janë botuar studime e artikuj të shumtë.

SËMUNDJA

Tuberkulozi e kishte përndjekur vite të gjata si një demon i pamëshirshëm “shenjtorin” e poezisë shqipe. Por hapat e tij fundit nisën gushtin e 82 viteve më parë, hapa të cilët rendën gjëmimshëm në zbrazëtinë që do të gërryente grahma e tij e mbrame. Më 12 gusht 1938 Migjeni shtrohet në spitalin “Opsadale Valde”, Bari, Itali. Tre ditë më vonë, Migjeni i nënshtrohet një operacioni të rëndë, ku i hiqet një pjesë e madhe e mushkërisë. Në 15 gusht 1938 Migjeni bie në koma, për të mos u përmendur më. Gjendja e tij në koma vazhdoi plot 11 ditë. Më 26 gusht 1938 afër mesnatës zemra e Migjenit kishte ndaluar. Pas një agonie të gjatë ditën e premte të datës 26 gusht 1938 në orën 11 e 40 minuta poeti mbylli sytë për të mos i hapur më kurrë. Pranë tij ndodhej motra Ollga, e cila ishte duke ndjekur studimet për matematikë në atë periudhë në Torino. Gjithashtu, së bashku me të ishin të pranishëm prifti valdez, protestanti Giulio Tron dhe personeli mjekësor. Këtë fakt e vërteton edhe faksimilja e cila lajmëron aktin e vdekjes e përpiluar nga Davide Taghiero, të hartuar në orën 13 e 30 minuta. E motra Ollga si dhe personalitet të bashkësisë shqiptare në Torino, mjaft të prekur nga vdekja e tij falënderuan stafin mjekësor të spitalit Valdez, priftin Giulio Tron si dhe drejtuesit e “Villa Elisa”, ku e motra e poetit ishte strehuar në kohën kur ai ndodhej në sanatorium. Ata menjëherë njoftuan për vdekjen e tij me një nekrologji të botuar nga e përjavshmja “La Voce Del Pellice”. Nekrologjia: “Ka ndërruar jetë të premten e shkuar, në spitalin valdez, i riu shqiptar Millosh Gjergj Nikolla, vjeç 27. Funerali do të kryesohet nga prifti zoti Giulio Tron dhe do të zhvillohen të shtunën pasdite. I shprehim ngushëllimet motrës Ollga, e cila me dashuri është përkujdesur për të deri në momentet e fundit duke i shprehur dhe familjes ngushëllimet tona.”. Me interesimin e Republikës Popullore të Shqipërisë eshtrat e Migjenit u sollën në atdhe në 1956. Iu dha titulli “Mësues i Popullit” pas vdekjes në vitin 1957. Panorama

Basi shqiptar Hektor Leka më 6 tetor duke interpretuar tek “Messa di Gloria” e Puçinit në Teatrin “Marlena Bonezzi”

Më datë 6 tetor në orën 20:30 në Teatrin “Marlena Bonezzi” të Monfalcone – s në bashkëpunim me Orkestrën Filarmonike “Città di Monfalcone” dhe korin “Città di Trieste” do ekzekutohet “Messa di Gloria” e kompozitorit të mirënjohur Giacomo Puccini me rastin e manifestimeve që zhvillohen gjatë këtij viti më rastin e 100 vjetorit të largimit nga jeta të gjeniut të madh.

Solistet do jenë basi shqiptar Hektor Leka, tashmë prej 28 vjetësh, këngëtar lirik i Teatrit “Giuseppe Verdi” të Triestes, se bashku me kolegun e tij tenorin Andrea Semeraro i cili vjen nga Teatri La Scala i Milanos.

Drejtimi muzikor është i M° Cristina Semeraro dhe edhe dirigjentja fikse e orkestrës.

Basin shqiptar do kemi rast ta dëgjojmë se shpejti me një produksion shumë të veçantë për të cilin do ju informojmë në ditët e ardhshme.

 

TAHIR BEZHANI, NJË LIRIK NGA GJAKOVA- Nga Qazim D. Shehu

Për librin me poezi “Piskamë e heshtur”, botoi Nacional, Tirane

 

“Tahir Bezhani është një poet shprehës, që vizaton me dorë të lirë, poet i historisë së vjetër e të re. Në këtë kuptim ai është pasardhës dhe bashkohës i të mëdhenjëve Din Mehmeti e Ali Podrimja, por di të veçohet si çdo poet i mirë që vrullet e veta i përcjell përmes një verbi origjinal”.

 

Kam pasur rastin të lexoj disa libra me poezi të poetit gjakovar, Tahir Bezhani, duke u befasuar nga një poezi që gurgullon pastërtisht, ose shëtit si një nimfë e hutuar në oazën e mrekullueshme trojeve të Gjakovës nuse. Tahir Bezhani është nga Smolica e Rekës së Keqe, i dënuar nga regjimi serb, autor i disa librave monografik, po më së shumti poet, prej nga portreti i tij vizatohet në rritje nga një vëllim në tjetrin përmes kërkimit, inspirimit dhe detonimit. Sa herë flasim për poezinë gjakovare ndërmendemi për dy ikonat e saj, Din Mehmeti dhe Ali Podrimja, të cilët “kënduan edhe kur ishte ndalua” siç shprehet poeti elokuent Esat Mekuli. Por edhe duke menduar Gjakovën, këtë qytet të magjishëm dhe lavdiplotë vetvetiu futesh në mendimin se impulse enigmatikë të këtij qyteti rrisin vazhdimisht poet, dhe, një ndër ta, është edhe Tahir Bezhani. Pasi lexon librat e tij rri e mendon për të gjetur tiparin dallues, si mund ta përkufizosh me pak fjalë portretin e tij, mënyrën e strukturimit të vjershës, shqetësimin poetik, për të hetuar njëkohësisht tonet e ndërthurura, të cilat ecin në një paralele ekzistente në marrëdhënie me një botë të caktuar përjetimesh, reflektimesh ,hovesh, në një interaksion impulsesh të shpirtit njerëzor. Tahir Bezhani është poet shprehës, që vizaton me dorë të lirë, poet i truallit të historisë së vjetër e të re. Në këtë kuptim ai është pasardhës dhe bashkohës i të mëdhenjve Din Mehmeti e Ali Podrimja, por di të veçohet si çdo poet i mirë që vrullet e veta i përcjell përmes një verbi origjinal. Poezitë e veta i ka botuar pas vitit 2000,kohë kur Kosova është gjendur e lirë pas një nate të gjatë robërie, kur u desh të kuptohet se shtegu i lirisë nuk paska qenë aq larg. Por Bezhani ka shkruar që kur ishte nxënës, ka bashkëpunuar me gazetën Rilindja ,duke e pritur daljen në publik me libra me fillimin e lirisë. I prirur gjithnjë drejt një komunikimi të sinqertë me kohën, njerëzit, sendet përreth, kujtesën dhe harresën, ai i ka ditur të mbajë një drejtpeshë emocionale për të përcjell ndjesinë e tij ku ndihet besimi, vullneti drejt ardhmërisë. “Prit, këngë, mos u nxito, jashtë është mjegull ,errësirë….” “Nga zemra e pëlcitur, këngë e kuqe, këngë e bardhë….” Në zjarrishtën time, këngë e mall….” Një fyell prej ashti ka ligjëruar luftërave të përgjakura….” Mos Hesht poet kur fryjnë stuhitë brenda lëkurës tënde…”

Bezhani e thekson fort identitetin historik të njeriut të Kosovës si identitet i mbruajtur nga grimcat e dheut të vet, plazma e gatuar me dëshira të mëdha për të njohur “vetveten” siç thotë Naimi i madh. Gjithnjë më ka emocionuar figura e fyellit prej ashti. Nëse do ta perceptonim kohën e Kosovës ,brenda saj kohën e individit, do të shohim se ajo është koha e ndërtimit të epokave heroike, e martirëve, ashti i të cilëve u bë fyell dhe lule…

Bezhani është poet konkret me detaje që rrokin e mbartin domethënie kontekstuale pa i shpëtuar misionit të poetit dhe rravgimit të ndërgjegjes së kohës, sepse vetëm kështu e kanë parë veten dhe s’mund ta shihnin ndryshe. Kjo degë e pikëlluar e poezisë shqipe ka ditur të ruaj blerimin përmes trimërisë. Kënga dhe koha ecin si dy përmasa të njëjta në poezinë e këtij autori, duke thirre për shfrim ndjenja të një sublimiteti aktiv. Prej tyre dalin dhimbjet si një tufë pëllumba të gjakosur nga predha në pyll prej tyre del një ofshamë, sepse poeti i vërtetë ,kur e shikon popullin e tij të shënuar në syrin e ciklonit, nuk mund të hiqet mënjanë, asesi nuk mund ta mbajë fjalën e ndryeme. “ Mos hesht edhe nëse bjeshkët rrënohen mbi ty”, porosit poeti.

Mjaft poezi na japin një këndellje malli, ato iu drejtohen njerëzve që s’e panë Kosovën të lirë, duke ikur buzëplasur e zemërcoptuar nga kjo botë. Shfrimet lirike vijëzohen nga një sizmikë e lehtë elegjiake sepse: Dashuria është vuajtje, vuajtja është dashuri, prandaj e dua vuajtjen”, duke i nënkuptuar ethet e vuajtjes si ethe të krijimit poetik. Duke ndalur e vazhduar më tutje në poezinë e Bezhanit, do të vëmë re individin e shqetësuar , të Kosovës e më gjerë, individ që shpaloset nëpër dehjen e një kohe të re, të kohës së lirisë së arsyetuar, por edhe të prirur për të gjetur ekuilibrat e brishta të jetës me tendencë njohëje.

Si poet refleksiv, ai dallohet për spontanitet të kënaqshëm, i frymëzuar nga çdo gjë që e rrethon, në tentativë të përhershme, për t’ia hequr një mantel errësire, gjërave të dukshme e të padukshme. “ Errësira më shpon e ku të futem s’kam, e si të mbyll plagën që rreth meje rrjedh, bukuri e zezë”. Nëse do t’i komentonim këto vargje, do të na shkonte mendja se poeti e quan të nevojshme të largohet nga errësira, po ajo frushullon si një ajër i pa thithur, po tepër i domosdoshëm për të kuptuar për të kuptuar vlerën e dritës. Transparence e verbit poetik në pamje të parë jep një dekoracion, qëndisja e të cilit nuk synon simetrinë e imazheve të sakta, po në të vërtetë, poeti synon thellësinë nëpërmjet një apo dy detajesh që mbartin vlerë shumështresore. Këtë e vë re edhe poeti Din Mehmeti duke u shprehur se poezitë e Bezhanit janë poezi të thellësisë e jo të jashtësisë. Në ilustrim shohim poezinë “Në teatër”, ku citojmë:” Mbrëmë në teatër Makbethin, në fund duartrokiti vetëm elita”. Shihet se e thjeshta i ka arritur kuptimet e mundshme të shprehjes, pa i vënë një barrë të rëndë objektit poetik siç bëjnë rëndom shumë poet, përkundrazi, ai e zhvesh poezinë nga minierat dhe stolitë e jashtme, duke synuar thelbe kumtuese përmes së thjeshtës çka nënkupton një trukim të lehtë, më pak makijazh dhimbje. Citojmë:” Netëve të gjata sa shekulli, qëndroj si shkëmbi, duke përkundur durimin”. Poeti e ndërfutë unin e tij thellësive të misterit historik për ta pahitur poezinë e tij me këto imazhe, se kështu ia thotë shpirti të identifikohet, po edhe natyrshëm ndjehet mirë.

Në elementin sugjestiv, që vjen nga dy ndërtime të të shprehurit: rrëfimtar e sintetik, ai shkon nga rrëfimi në sintezë e anasjelltas, duke iu larguar rrumbullakësisë me ritme perfektë, veçmas ritmi rrjedh i lirë siç rrjedh Ereniku në Gjakovën antike, duke u folur me valët e veta urave të lashta të cilat asnjëherë nuk folën për pasqyrimin e bukurisë së tyre.

Dimensionet e kthjellëta të poezisë së Bezhanit, shprehin ngjyra lëvizëse që komplimentohen përmes një gjuhe të zgjedhur, por jo të lëmuar, veçmas të rrjedhshme. Sot Kosova nuk është më; ”balli dhe emri im i shkelur” siç thotë poeti grandioz Ali Podrimja tek poema “Hija e tokës” as njeriu kosovarë nuk është më Asim Qerimi në pemën tribunale. Poem kosovar të Mitrush Kutelit, tani çdo gjymtyrë e mpirë nga robëria ka marrë limfën e lirisë; lirika po shtrihet si frymë e ngrohtë në poezinë e këtij trolli dhe ky është një fakt lumturisht i gëzueshëm.

Figuracioni i Bezhanit synon nga metafora që është e kapshme dhe e kthjellët, ndërtuar me bazë krahass/imin e nënkuptuar, foljen, duke u shtrirë në ato pjesë të trupit të poezisë që frymojnë thelbe kuptimore ,po herë ajo e shtrinë në gjithë trupin e poezisë e shkrirë me mesazh. Poezia e Bezhanit gurgullon e ngjit mjaft pasazhe që mbeten në mendje, sepse poezia e tij vjen nga një jetë e trazuar, nga truall i begatë me histori e qytetërim.

Qazim Shehu

“A të dridhet dora Vladimir”, poezia virale për Ukrainën. Poetja: Thirra anën humane të Putinit

Nga Fatmira Nikolli

Poezia që u bë virale në gjithë botën “A të dridhet dora Vladimir” drejtuar Putinit pas luftës në Ukrainë, tashmë është bërë qendra e një filmi që u shfaq në Cod në kuadër të Festivalit Ndërkombëtar të Filmit për të Drejtat e Njeriut. Poetja noervegjeze flet per mesazhin e filmit

“A te dridhet dora vladimir”, nje film kunder luftes Poetja norvegjeze Odveig Klyve ne Tirane per filmin Odveig Klyve: Ju drejtova Putinit si qenie njerezore

Poezia që u bë virale në gjithë botën “A të dridhet dora Vladimir” drejtuar Putinit pas luftës në Ukrainë, tashmë është bërë qendra e një filmi që u shfaq në Cod në kuadër të Festivalit Ndërkombëtar të Filmit për të Drejtat e Njeriut. Ndërsa 100 zëra nga e gjitha bota e pyesin Putinit nëse i dridhet dora nga ajo që ndodh në luftë, Poetja Odveig Klyve tregon në Tiranë ndjesitë e saj.

 

“A të dridhet dora Vladimir” është thirrje. Ju drejtova Putinit si qenie njerëzore, ndaj përdora emrin e tij Vladimir. Sigurisht që është pyetje retorike, a të dridhet dora kur je përgjegjës për kaq njerëz që vriten, por mbase edhe jo. Nuk është poezi urrejtje, i tregohet qëndrimi kundër luftës.

Fillesa e poezisë ishte dhimbje, shpresë e klithmë që u bashkënda nga poetë, përkthyes e shkrimtarë kudo

E kam shkuar këtë poemë në mënyrë shumë spontane. Kisha një reagim të fuqishëm mbi atë që po ndodhte dhe e postova në facebook. Ajo u shpërnda kudo dhe u përkthye ne 100 gjuhë dhe dialekte. Shumë njerëz me nisën poezinë e recituar me zërine tyre dhe une vendosa që tu jepja zë përmes një filmi.

Festvali Ndërkombëtar i Filmit për të drjetat e njeriut, Këtë vit ka temën “Vepro gjelbër tani dhe për të ardhmen” dhe sjell në vëmendje dukuri dhe forma të shkeljes së të drejtave të njeriut dhe cënimit të demorkacisë.bw

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend