Voal.ch – Fishel Rabinowicz sot 96 vjeçar tregon se si 31 vetë nga familja e tij u shfarosën në kampet e përqendrimit dhe mbijetuan ai me dy vëllezër dhe një kushëri. Ai ishte i dyti nga 10 vëllezërit, u arrestua më 26 maj 1941 gjatë një mësymje në qytetin e tij të lindjes Sosnowiec. Pasi kaloi katër vjet në kampet e përqendrimit, ai arriti në Zvicër në vitin 1947. Ai është një nga ata pak të mbijetuarit e Shoah që jetojnë ende në Konfederatë.
Ne takohemi me Fishel Rabinowicz, i lindur më 1924 në Poloni nga një familje hebreje, në shtëpinë e tij në qendër të Locarno, ku jeton me të birin.
Tvsvizzera.it: Ju kujtohet momenti kur u arrestuat?
Fishel Rabinowicz: Unë u kapa gjatë një mësymje në qytetin tim Sosnowiec: në atë kohë një qytet me më pak se 130,000 banorë, përfshirë 27,000 hebrenj jo vetëm tregtarë por edhe artizanë, industrialistë të vegjël dhe punëtorë të punësuar në industri dhe minatorë në minierat e qymyrit dhe çelikut.
SS mbërritën me mitralozë, mbyllën rrugën dhe na arrestuan së bashku me një vëlla më të vogël se unë, na futën në një autobus dhe na çuan në një kamp tranzicioni. Mua më dërguan të parin në një kamp pune për katër vjet.
Si kishit jetuar deri në atë moment?
Ne ishim një familje e lumtur me 10 fëmijë plus prindërit. Lufta nisi në fillim të shtatorit 1939 dhe, disa ditë më vonë, gjermanët ishin tashmë në portë. Terrori filloi menjëherë me një pogrom: në rrugën kryesore, ku kishte shumë dyqane në pronësi të hebrenjve, gjermanët sulmuan, u prenë mjekrat në rrugë atyre që i kishin, konfiskuan dyqanet. Dhe pastaj, nga muaji nëntor, ata filluan të mbyllnin rrugët dhe t’i mbyllnin të gjithë hebrejtë në një lloj geto, duke na detyruar të mbanim në krah yllin e Davidit.
Shfarosja e familjes Rabinowicz
Cili është imazhi i fundit që ju kujtohet për qytetin tuaj?
Unë isha në atë zonë tranziti ku na morën pasi u arrestuam dhe ku kalova një natë para se të transferohesha në kampin e punës të detyruar. Më kujtohen tela me gjemba gjithandej dhe vizita e nënës sime që, përmes telave me gjemba, më puthi. Nga ai moment nuk e kam parë kurrë.
Unë isha 16 vjeç e disa muaj. Punonim shumë për të ndërtuar një autostradë. Pastaj shkova edhe në Rogau dhe kampe të tjera të punës. Nga Bunzlau arrita në një kamp përqendrimi. Deri atëherë kisha veshur rrobat e mia civile, megjithëse gjithnjë me yllin e Davidit në gjoks, në shpinë dhe në pantallonat e mia dhe gjithmonë isha thirrur me emrin dhe mbiemrin tim. Por prej këtu jo më: u bëra një numër, 19037, nuk isha më person: të prezantoja veten ose t’i përgjigjesha apelit SS, më duhej të thosha se isha nëntëmbëdhjetë mijë e tridhjetë e shtatë.
“Në apelin e SS më duhej të thosha se isha nëntëmbëdhjetë mijë e tridhjetë e shtatë”.
Si i mbijetuat kampeve të punës e të shfarosjes?
Kur jeni i ri dhe kur doni të jetoni, mund të rezistoni e të rezistoni. Unë kam qenë gjithmonë i bindur që herët a vonë kjo duhet të merrte fund. Nuk mund të vazhdonte ashtu përgjithmonë. Ne mbijetuam. Ata që ishin më të mëdhenj se unë, ndoshta baballarë me fëmijë, ata e humbën këtë dëshirë për të jetuar. Dhe kështu u sëmurën. Ne vuajtëm nga uria por edhe nga i ftohti dhe sëmundjet. Kishte morra, trajtimi nuk ishte njerëzor dhe ne poshtëroheshim vazhdimisht. Poshtërimi i të qenurit një numër dhe të mos kesh të drejtën për të jetuar.
Senatorja italiane Liliana Segre, e cila i mbijetoi Aushvicit, shpesh ka deklaruar se kurrë nuk do t’i falë torturuesit e saj, por nuk i urren ata: a është kjo gjithashtu e vërtetë për ju?
Unë nuk mund t’i urrej brezat e gjermanëve që erdhën pas dhe nuk mund ta fajësoj ata për gjithçka ndodhi. Fëmijët nuk kanë pse të paguajnë për tmerret e bëra nga baballarët e tyre. As nuk është detyra ime të fal mizoritë por të kujtoj dhe ta ruaj atë kujtim. Unë nuk e urrej popullin gjerman: brutalitetet me të cilat morën, poshtëruan, torturuan dhe vranë miliona qenie njerëzore nuk mund të falen sepse shumica e viktimave të tyre ishin fëmijë, gra dhe të moshuar.
Ju mbërrini në kampin e përqendrimit në Buchenwald më 4 Prill 1945 një javë para se të çlirohej: çfarë kujtimi keni për atë moment?
Kampi u çlirua nga armata e tretë amerikane më 11 prill 1945. Një orë më vonë ne më në fund morëm ushqim. Patate, mish, sallatë, perime. Për katër vjet nuk kisha parë kurrë ndonjë ushqim të tillë. Gjatë një dite të tërë unë haja ndoshta dy feta bukë dhe një gotë supë. Dhe isha bërë skelet që peshoja 28 kilogramë.
Si arritët në Zvicër?
Në Buchenwald u ndjeva keq dhe ata më çuan në infermierin e kampit ku më mjekuan, pastruan më dezinfektuan me DDT. Pas tre ditësh arrita të ngrihesha duke u zvarritur dhe mbajtur në mur. Më bënë dhe rreze X dhe më pas më çuan në një sanatorium në Blankenheim, ku dikur ndodheshin Trupat e Afrikës. Unë kalova aty gjithë verën dhe arrita peshën 60 kilogramë. Në Gjermani, përfundimisht kalova dy vjet në spitale – i fundit prej tyre në Bavari afër Mynihut – deri në vitin 1947. Pastaj unë u zgjodha së bashku me njëqind të tjerë nga një organizatë hebreje amerikane, sepse ata menduan se kisha një shans për mbijetesë. Dhe kështu mbërrita në Davos në Zvicër, ku qëndrova dy vjet për të vazhduar trajtimin dhe ku u operova katër herë.
“Kur amerikanët arritën në Buchenwald unë peshoja 28 kilogramë.”
Çfarë përfaqësoi dhe përfaqëson Zvicra për ju?
I detyrohem shumë Zvicrës, ku pata mundësinë të më rikthehej shëndeti, ku u ktheva të isha rishtas njeri, mësova një profesion dhe ku gjeta shoqen time të jetës me të cilën jetova 63 vjet, bashkëshortja ime ka 5 vjet që nuk jeton më. Kam jetuar një jetë të mirë, u ktheva të isha përsëri njeri.
A ka akoma urrejtje në ditët tona?
Për sa kohë që komuniteti jeton me dinjitet, ha dhe punon, gjithçka është në rregull. Kur fillojnë vështirësitë ose e gjejmë veten në një krizë ekonomike, ne kërkojmë fajtorin që është gjithmonë tjetri. Deri në vitin 1939 hebrenjtë ishin konsideruar gjithmonë fajtorët e gjithçkaje. Hitleri me idetë e tij nacionalsocialiste donte të shfarosë jo vetëm hebrenjtë që jetuan në Gjermani, por edhe ata që jetuan në vendet e tjera të Evropës. Gjermanët organizuan tërë shfarosjen duke vrarë njerëz në mënyrë industriale. E gjithë Europa e ndihmoi atë ose bëri sikur nuk e shihte. Në vitin 1943, kur hebrenjtë italianë u deportuan nga Roma nën sytë e Vatikanit, askush nuk ndërhyri. Problemi i vërtetë ishte indiferenca.
Ajo që ndodhi mund të mos përsëritet në këto dimensione. Ne hebrenjtë jemi tkurrur në një të tretën. Dy mijë vjet urrejtja ndaj hebrenjve është ngulitur, veçanërisht që nga Mesjeta e tutje. Do të duhen dy ose treqind vjet të tjera që të kalojë e gjithë kjo. Sot fajtorët janë të tjerë. Myslimanët për shembull.
Sa e rëndësishme është të bisedosh me të rinjtë për të kaluarën?
Unë kam shkuar në shkolla që nga 1995 për të treguar historinë time, historinë e Holokaustit. E dini, në shkolla të rinjtë nuk dinë asgjë nga kjo tragjedi, ata nuk dinë asgjë nga shekulli XX. Do guxoja të them që as mësuesit nuk janë të vetëdijshëm ose nuk dinë plotësisht.
Të rinjtë janë të interesuar. Unë gjithmonë them se sa vjet që të jetoj (tani jam pothuajse 96 vjeç) është e drejtë që duhet të jap diçka. Dhe për këtë unë dëshmoj duke shpresuar se të tjerët, në këtë rast të rinjtë, do të mësojnë diçka. Injoranca është një gjë e keqe.
Ju i keni kushtuar 30 viteve të fundit të jetës tuaj pikturës, si një formë tregimi e asaj që keni përjetuar.
Piktura më ndihmoi, u bë si terapi për mua. Nga e gjithë familja kishin mbetur vetëm tre vëllezër: një në Australi, një në Izrael dhe unë. Një ditë gjatë një takimi mes nesh, njëri nga të tre tha se filloi të shkruante një libër me historinë e familjes tonë. Unë nuk jam i mirë për të shkruar. Por si mund të komunikoja me botën jashtë çdo gjë që më mbyste brenda? Mendova se edhe unë duhet të bëja diçka duke përdorur aftësitë dhe përvojat e mia grafike: Kuptova që gjuha e lindur për mua ishte arti grafik dhe se më duhej të gjeja një mënyrë për tu lidhur përsëri me të kaluarën time dhe me botën time, me të cilën u linda dhe u rrita. Unë dola nga Shoah lakuriq dhe zbathur por me një thesar në mendjen time. 22 shkronjat e alfabetit me të cilat mund të shkruaja shumë dhe me to tregoja historinë time, identitetin tim dhe kulturën time.
Një ditë pas daljes në pension kam gjetur një mënyrë për ta treguar kush jam unë përmes pikturave: jo vetëm figurat gjeometrike, por me një strukturë të veçantë me përmbajtje matematike, filozofike dhe historike. Unë kam punuar mbi 50 vepra, nga të cilat vetëm tri mbi Holokaustin, ndërsa veprat e tjera për hebraizmin. Kam bërë ekspozita të ndryshme jo vetëm në Zvicër apo Evropë, por edhe në Australi në një muze hebre./Swissinfo.ch/Përktheu Elida Buçpapaj
https://www.br-klassik.de/video/zeuge-der-zeit-fishel-rabinowicz-100.html
Komentet