Problemi me targat: Çfarë thotë Marrëveshja e Brukselit?

September 22, 2021

Forcat speciale të Kosovës në vendkalimin kufitar Jarinjë, në veri të Kosovës. Shtator, 2021.

Vendimi i autoriteteve të Kosovës për të zbatuar masa reciprociteti ndaj automjeteve me targa të Serbisë, që hyjnë në Kosovë, ka nxitur protesta të banorëve serbë në veri të Kosovës dhe reagime të ashpra të Beogradit zyrtar.

Përfaqësues të Serbisë thonë se Kosova, me këtë veprim, ka shkelur dispozita të Marrëveshjes së Brukselit, të cilën dy vendet e kanë arritur me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian.

Në Prishtinë thonë se janë duke vepruar në përputhje me Marrëveshjen e Brukselit.

Çfarë thotë Marrëveshja e Brukselit për targat e Kosovës?

Marrëveshja për lirinë e lëvizjes midis Kosovës dhe Serbisë është arritur në vitin 2011 në Bruksel.

Me këtë dokument, targat serbe me shenjat e qyteteve të Kosovës, si PR (Prishtinë), GL (Gjilan) KM (Mitrovicë), janë hequr. Domethënë, automjetet me targa të tilla është dashur të regjistrohen sërish me RKS (Republika e Kosovës) ose me status neutral – KS (Kosovë).

“Të gjithë pronarët e makinave me vendbanim në Kosovë do të përdorin targa RKS ose KS. Ato do të lëshohen nga autoritetet përgjegjëse në Kosovë”, thuhet në pikën 7 të Marrëveshjes për lirinë e lëvizjes.

Por, pavarësisht saj, në katër komuna në veri të Kosovës, ku shumica e popullsisë është serbe, qytetarët kanë vozitur makina me targa të qyteteve në Kosovë, të lëshuara nga Ministria e Brendshme e Serbisë.

Në anën tjetër, qytetarët e Kosovës nuk kanë mundur të hyjnë në territorin e Serbisë me targa RKS, pa shpenzime. Ata është dashur t’i zëvendësojnë ato me targa të përkohshme. Kështu që, me marrëveshje, Kosova është detyruar që edhe për pesë vjet të tjerë të lëshojë targa KS, të cilat Serbia i ka pranuar.

Marrëveshja teknike për lirinë e lëvizjes, e vitit 2011, është finalizuar në Bruksel më 14 shtator, 2016, kur Kosova ka rënë dakord që të zgjasë vlefshmërinë e targave KS edhe për pesë vjet.

Kur ka skaduar afati për targat e diskutueshme?

Periudha pesëvjeçare ka përfunduar më 15 shtator, 2021.

“Ky ka qenë afati i fundit për heqjen dhe përdorimin e këtyre targave, si dhe të targave me shkurtesat KM për Mitrovicën, PR për Prishtinën, UR për Ferizajn, PZ për Prizrenin dhe GL për Gjilanin”, ka thënë kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, më 20 shtator. Ai ka thënë se këto targa do të konfiskohen.

Çfarë në lidhje me targat me qytetet e Serbisë?

Me vendimin e Ministrisë së Punëve të Brendshme të Kosovës, qytetarët që kanë targa serbe, për shembull BG (Beograd), KG (Kragujevc) NI (Nish), tani duhet të marrin targa të përkohshme kur hyjnë në territorin e Kosovës.

Duke akuzuar Prishtinën për shkelje të dispozitave të Marrëveshjes së Brukselit, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, ka thënë se problemi nuk është vetëm me targat KS, por “edhe me targat nga Serbia qendrore”.

“Problemi është se kanë ndalur një makinë me targa të Vranjës dhe më pas i kanë hequr targat e një shteti të njohur ndërkombëtarisht, anëtar i Kombeve të Bashkuara, sepse nuk u kanë pëlqyer”, ka thënë Vuçiq më 20 shtator, duke shtuar se një gjë e tillë nuk thuhet në asnjë dokument.

Marrëveshja e Brukselit nuk i përmend shprehimisht kushtet për hyrjen në Kosovë të automjeteve me targa të qyteteve në Serbi.

Teksti i Marrëveshjes nga viti 2011, i cili është publikuar në faqen e internetit të Qeverisë së Kosovës, thotë se “pala kosovare ruan të drejtën që, pas konsultimeve me Bashkimin Evropian, të aplikojë regjimin e targave të përkohshme”.

Masat e reciprocitetit

Deri më tani, qytetarët e Kosovës me targa RKS (Republika e Kosovës), kur kanë hyrë në Serbi, kanë paguar rreth pesë euro për targa të përkohshme, që janë të vlefshme për 60 ditë.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka thënë më 20 shtator se Prishtina zyrtare nuk ka dashur të vendosë masa reciprociteti, por nuk ka pasur zgjidhje tjetër, për shkak të qëndrimeve të Beogradit zyrtar.

Kurti ka thënë në disa raste më herët se do të vendosë masa reciprociteti ndaj Serbisë në të gjitha fushat.

Për çfarë e akuzon Beogradi Prishtinën?

Pas një takimi të Këshillit të Serbisë për Sigurinë Kombëtare, Vuçiq ka thënë se Prishtina refuzon zbatimin e dispozitave të Marrëveshjes së Brukselit, kryesisht atyre që i referohen Asociacionit të komunave me shumicë serbe.

Në kuadër të dialogut për normalizimin e marrëdhënieve, Kosova dhe Serbia kanë arritur një marrëveshje në vitin 2013 për krijimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Kosovë. Detajet specifike janë harmonizuar me një marrëveshje të vitit 2015.

Por, Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka konstatuar në dhjetor të vitit 2015 se parimet e Asociacionit nuk janë harmonizuar plotësisht me Kushtetutën e Kosovës, por, ka shtuar ajo, ato mund të harmonizohen me një akt ligjor të Qeverisë së Kosovës.

Ajo çfarë është e diskutueshme, sipas vendimit të Gjykatës Kushtetuese, është se Asociacioni nuk bazohet në multietnicitet, por mbledh komuna ku një bashkësi etnike është shumicë.

Kosova dhe Serbia janë në bisedime për normalizimin e marrëdhënieve qysh në vitin 2011.

Deri më tani janë arritur mbi 30 marrëveshje – shumica e të cilave nuk janë zbatuar në terren.

Të dyja vendet e transferojnë përgjegjësinë për moszbatimin e marrëveshjeve te njëra-tjetra.

Çfarë thonë në Bruksel?

Përfaqësuesi i posaçëm i BE-së në dialogun Kosovë-Serbi, Mirosllav Lajçak, ka shprehur shqetësim për situatën në veri të Kosovës dhe ka bërë thirrje për shtensionim urgjent.

Ai ka thënë se i ka njoftuar ambasadorët e shteteve anëtare të BE-së për situatën në veri të Kosovës dhe ka përsëritur gatishmërinë e institucioneve evropiane për të lehtësuar bisedimet “për të gjitha çështjet e hapura” në kuadër të dialogut.

Data për vazhdimin e dialogut politik midis Kosovës dhe Serbisë nuk është caktuar ende.

Përgatiti: Valona Tela

twitter
Follow
facebook
linkedin

Fjalë kyçe: Marrëveshja e Brukselit, masa reciprociteti, targa të Serbisë

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

Kur dashuritë vdesin herët!- Nga AGRON SHABANI

Shkrimtari i madh anglez Uilliam Shekspir shumicës se lexuesve ose adhuruesve te tij gjithandej globit, parasegjithash iu eshte i njohur dhe i dashur permes veprave ose tragjedive te njohura te “Hamletit” dhe Romeut e Xhulietes, dy te rinjeve te dashuruar nga Verona e Italise, te cilet konfliktet, armiqsite dhe kundershtimet e familjeve te tyre, i cuan drejt fundit ose aktit tragjik. E sidomos pjesetaret e familjeve te njohura Kapulet dhe Monteki qe nuk e lejuan nje gje te ketille.

Ndryshe nga kjo: Kur, kund dhe perse ( pse)?, keto jane pyetjet dhe dilemat kryesore qe e pershkruajne dhe mbulojne fund e krye dramen ose tragjedine e njohur te Romeot dhe Xhulietes…..)))

Apo, “vajzo, goco, dreqol! Që kur jemi ndarë, jam gjithmonë në tension dhe depresion t´madh.! Lumturia ime është që të jem pranë teje. I rijetoj vazhdimisht në kujtesën time përkëdheljet tua, lotët, përkujdesjen tënde engjëllore, femnore… Trupin tënd, sytë, vetullat dhe qepallat tua. Flegrat e buzëve, qukat në faqe… Hëm… Puthjet tua….! Auuuu! ( Romeo -Xhulietes)

Nejse! Pa u zgjatur ne detaje te kesaj kryevepre letrare te Shekspirit.

Ajo tjetra: ” kur bukuria e pakrahasueshme e An Bolyen, ndezte një flakë me ngjyra të zjarrta në zemrën dhe shpirtin e mbretit (monarkut) anglez, Henrikut VIII , i cili i shprehet ne vazhimi bukuroshes se famshme mbreterore ose oborrtare, An Bolyen:” ” E dashur, mos harro se të kam burgosur ose robëruar në zemërin time e dikund thellë në shpirtë. Edhe vetvetën time aty, bashk me ty. Po, po bashk me ty. Sytë e mi të verbër presin dëshpërimisht që të të shohin. Por t’i natyrisht se nuk e kupton dot se sa e bukur dhe tërheqëse ke qenë gjithmonë për mua, dhe si ke shtuar një vlerë speciale e të rrezikshme në zemrën time! ( fund i citatit)

“Më lejo të di specifikisht qëllimin që ke ose që kishe për sa i përket dashurisë sonë. Nevoja më detyron që të kërkoj këtë përgjigje, duke qenë i goditur për shumë vite ose motmote nga shigjeta e dashurisë dhe ende nuk jam i sigurt, nëse ia kam arritur të kem një vend në zemrën tënde…?!. Me trego të lutëm, se nuk po dijë ç’të bëj me vetën time të ikur ke ti. Me kupto!” ( Napoleon Bonaparti- letra Zhozefines)

Dreqi e marrtë! Në atë stuhi të madhe syçkash të lazdruara; mezi i gjeta sytë tu të kaltërt me flakë zjarri në maja të tyre, që po shihnin ose shikonin dikund largë si dy “pika të vogla çuditëse”, si për të me rrezatuar dhe goditur mua te shkretin dikund thellë me ‘shigjetën e zjarrtë” të Psihes e cila dikur e goditi ose shixhetoi Erosin.. Ishin sytë tu olimpikë që po shihnin dhe kërkonin nxitimthi dhe plot venerim në një diçka të mistershme ose enigmatike që me ngjante si në ëndërr. ( thote legjenda e njohur greke)

Ëndrrat janë një diçka përtej meje, përtej nesh… Ëndrrat janë vetëm për heronjtë ose guximtarët, ashtu si lufta, arti, gruaja, deti, dashuria… Erosi kishte frikë nga drita, ndërsa Psiha nga terri ose errësira. Apo, në mos jam i gabuar unë…!? Nuk po di…?!

Thuhet se arti lind ose buron nga deshira dhe gjurmimi për të bukurën, dashuria nga deshira ose nevoja e kahmotshme për artin dhe shpirtin, ndërsa, shkenca nga etja ose nevoja e madhe për të vërtetën.”( Sakaq, m’u kujtua edhe kjo në këtë cep nate.)

Na qenka për një ditë dhe kohë tjetër dashuria sipas Uilliam Shekspirit. E sidomos në Kosovë dhe Shqipëri, ku dashuria nuk ka kohë as miq ose aleat, apo….!?

Gjithashtu, një letër trjetër thotë së ndryshimet janë rregulla ose ligje të jetës. Ata që shohin (shikojnë) fortë në të sotmën dhe të djeshmën ose të kaluarën, patjetër do e humbasin (humbin) të nesërmen ose të ardhmen.

Po shoh se jeta ia paska thënë dikund larg ne fund ose gjysem te rruges. Ehhh…

75% e të rinjve shqiptarë nuk janë në asnjë lloj marrëdhënie romantike

Revolucioni digjital gjithnjë i bën gjithnjë e më shumë gjeneratat e reja jo sociale. Shumica e të rinjve aktualisht nuk preferojnë të jenë në asnjë lloj marrëdhënie romantike, e domosdoshme për krijimin e familjes.

Një sondazh me 680 të rinj të moshës 14 -29 vjeç në Shqipëri gjatë periudhës shkurt-mars 2024, i cili u udhëhoq nga Fondacioni “Friedrich-Ebert-Stiftung” gjeti se rreth 75% e të rinjve të pyetur nuk ishin në një marrëdhënie romantike (74,8 %). Një numër shumë më i vogël, 11.5% janë të martuar, 5.6% janë të lidhur dhe bashkëjetojnë dhe 6.9% janë të lidhur, por nuk jetojnë bashkë.

Nëpërmjet pyetësorit të aplikuar në këtë studim, të rinjtë u prezantuan me disa faktorë të cilët ata do t’i merrnin në konsideratë për të zgjedhur partnerin/en. Faktori më i rëndësishëm për të rinjtë është niveli i edukimit (64,2%). Femrat i japin më shumë rëndësi edukimit (69,6%) në krahasim me meshkujt (58,9%).

Faktori i dytë më i rëndësishëm për zgjedhjen e partnerit/es për të rinjtë është aprovimi i familjes (59,7%). Aprovimi i familjes duket se është më i rëndësishëm për të rinjtë me nivel të ulët edukimi (70,9%). Është interesant fakti se ky faktor ka thuajse të njëjtën rëndësi si për meshkujt (58,1%), ashtu dhe për femrat (61,4%).

Faktori i tretë që të rinjtë e konsiderojnë të rëndësishëm kur zgjedhin partnerin/en është statusi financiar (44,2%). Ky rezultat tregon se perceptimi i të rinjve mbi rolin e statusit financiar në një marrëdhënie ka prirjen të jetë fleksibël dhe potencialisht i ndikuar nga dinamikat sociale dhe ekonomike të vendit.

Gjithashtu 38,9% e të rinjve të pyetur e konsiderojnë origjinën e partnerit/es një faktor të rëndësishëm kur vendosin të fillojnë një lidhje romantike. Edhe pse pjesa më e madhe nuk e konsiderojnë si faktor përcaktues, mund të thuhet se të rinjtë nuk janë krejtësisht indiferentë ndaj rolit që kanë zakonet dhe vlerat e lidhura me origjinën në marrëdhënie.

Të dhënat tregojnë se të rinjtë nuk janë shumë të interesuar për besimin fetar të partnerit/es të/së tyre sepse vetëm 26,9% e tyre e referuan atë si një faktor të rëndësishëm.

Më pak se një e pesta (18,6%) e të rinjve që morën pjesë në studim pohuan se virgjëria është një faktor i rëndësishëm dhe shumë i rëndësishëm kur zgjedhin partnerin/en. Kjo tregon se pjesa më e madhe e të rinjve nuk mendojnë se virgjëria luan një rol të qenësishëm në zhvillimin e një marrëdhënieje pozitive dhe afatgjatë.

Të dhënat tregojnë se të rinjtë nuk janë të prirë të përfshihen në iniciativa sociale dhe se janë edhe më pak të interesuar të angazhohen në aktivitete politike. Në lidhje me këto çështje nuk ka një diferencë gjinore. /MONITOR

Çfarë (çka) të them ose të shkruaj për festën e ndërrimit të motmoteve….?!- Nga AGRON SHABANI

Natën e Ndërrimit të Motmoteve (Vitit të Ri) njerëzit gjithandej globit janë nën impresion, emocione dhe ethe festive.

Anglezët thonë shpesh: Jetoje jetën bukur dhe shpejt, sepse vdekja një ditë mund të vijë (vjen) shumë herët.

U mor vesh se ne semuremi, sepse plakemi, ne plakemi, sepse duhet te vdesim per t´ua leshuar radhen gjeneratave te reja, brezit te ri… Apo!?

Thuhet se në Antikë asokohe ishte edhe kohë lufte, edhe pragfeste…. Gjysèmotra e bukur, sharmante, ekskluzive dhe tepër ekzotike e Aleksandrit (Lekës) të Madh, Selanikia (Thesalonikia) në bazë të së cilës e ka marë emrin edhe Qyteti i bukur i Selanikut, e cila kishte luftuar deri nè fund mbi trashegiminè e madhe ushtarake dhe politike të vëllait të saj, para se të nisej në luftë, atëbotë i shkroi ose çoi fjalë vëllait të saj (Lekës të Madh), duke i thënë: ‘Vëlla i dashur! Lus Zotin e tokës, detit dhe qiellit për jetën dhe sukseset tua në fushën e nderit ose fushën e luftës! Por, gjithashtu lutem për kokën dhe shpatën tënde krenare! Sepse, Ti thonë se je si Akili, i dënuar nga nderi (morali), virtyti, karakteri, forca dhe madhështia jote! Të ruajtë dhe bekoftë Zoti në këtë Natë të Madhe kur priten (ndahen) motmotët!”

Në Selanik, si në Athinë, asokohe afro 80 % e banorëve, nuk kishin të drejtë vote as pune.

Kështu që edhe “polisi” (shteti) i Athinës asokohe ishte i ndarë në të varfër dhe shumë të pasur. Kjo deri me rastin e një intervenimi spektakular ose tepër enërgjik të Aleksandrit (Lekës) të Madh i cili ua konfiskoi pronën ose pasurinë aristokratëve të lartët të Athinës, duke ua shpërndarë shtresave ose kategorive të varfëra, si dhe duke i burgosur, përndjekur ose internuar të gjithë të korruptuarit ose abuzuesit e ndryshëm me pronën ose pasurinë e shtetit së bashku me ata që çuan Athinën drejt një qeverisjeje katastrofike si dhe në luftëra e disfata fatale. Selaniku ishte vendlindja ose metropoli i artisteve, filozofeve, shkrimtareve dhe figurave te njohura ushtarake dhe politike si Aleksandri (Leka) i Madh etj.

Aleksandri (Leka) i Madh si duket qëlloi edhe me fat, sepse prindërit e tij e dërguan në Shkollën ose Akademinë e njohur të Platonit dhe Aristotelit në Athinë, e cila lulëzoi dhe shkëlqeu më shumë se 400 vite rresht…. Athinasit shkonin atje për të mësuar asgjë më pak, sesa si të jetonin dhe vdisnin si njerëz të mirë dhe me vlera të larta.

-Testamenti që Aleksandri (Leka) i Madh në shtratin e vdekjes ua la gjeneralëve ose pasuesve të tij:

1. Unë i dua mjekët më të mirë për të mbajtur arkivolin tim; për t´iu treguar të tjerëve se fytyrën e vdekjes, madje edhe mjekët më të mirë në botë nuk kanë fuqi për ta shëruar.

2. Unë dua që bashkëluftëtarët ose bashkëkomandantët e mi të mos m´i bëjnë nderimet e fundit me armë të drejtuara kundër njeri tjetrit.

3. Unë dua që rruga deri në banesën e fundfit të jetë e shtruar dhe mbuluar me thesarin tim kështu që të gjithë ta shohin dhe kuptojnë se ajo pasuri materiale e fituar në tokë, ngelet ose qëndron në tokë.

4. Unë dua që duart e mia të lëkunden ose luhatën nga era deri në banesën e fundit në atë mënyrë që të tjerët të shohin dhe kuptojnë se në këtë botë kemi ardhur me duar bosh dhe në botën tjetër gjithashtu do shkojmë duarbosh.

Për botën e sotme postmoderne ose ultrabashkohore, njeriu ( e sidomos ai shqiptar ose kosovar), është vetëm një numër ose pamje e thjeshtë, i cili duhet të përputhet dhe përshtatet me gjithçka dhe me asgjë!

“Bota globale” ose, “tregu global” i vlerave, resurseve dhe kapitalit, janë pikësynimi ose përfaqësimi i tij real dhe optimal. Duke i abstraguar ose relativizuar në këtë rast absoluten dhe maksimalen e aspiratave ose kërkesave të individit dhe kolektivitetit.

Ndaj, filozofia jetësore dhe sidomos ajo politike, në instancë të fundit, është vetëm një shkollë e shkathtësisë që i rregullon parimet, motivet dhe arsyen për të jetuar ose mbijetuar në një “botë globale” ose “treg të përbashkët” të vlerave, resurseve, pasurisë dhe kapitalit të gjithëmbarshëm botëror ose ndërkombëtar, i cili shpeshherë i ndarë në mënyrë të pabarabartë dhe disproporcionale, ku ata që kanë ose disponojnë vldera, potenciale dhe resursve të shumëta njerëzore, materiale dhe natyrore, janë të varfër dhe të sunduar, ndërsa ata që nuk i kanë ato, janë të pasur dhe të fuqishëm.

Ndërkohë që vullneti për të jetuar mishërohet, penetron dhe interferon tek të gjitha qeniet ose krijesat e mundshme njerëzore ose sociopolitike dhe lëviz tek të gjitha gjërat në një luftë të përhershme ose permanente për përmbushjen e ëndrrave, caqeve ose qëllimeve të caktuara.

Është pra një “luftë” ose “stuhi infernale” që nuk pushon kurrë, ku qeniet njerëzore ose speciet politike, janë në kaos ose anarki, në kërkim të vazhdueshëm të vetvetës, gjegjësisht, identitetit, integritetit dhe ekskluzivitetit të tyre individual dhe kolektivë, si dhe të plotësimit të nevojave dhe kërkesave jetësore, materialiste, idealiste dhe ekzistencialiste.

U mor vesh se nga thesari ose nga ‘kopshi i madh’ intelektual, kulturor dhe filozofik grek: Romakët e lashtë e ngritën, zgjeruan, modernizuan dhe afirmuan Perandorinë Romake nga “polisi”, “politia”(politeia) ose “polietika” në “civitas” (qyteti-shteti), “civis” (qytetari) , “civilis” ( i hapur ose pranuar për të gjithë) dhe “res publica” (republika ose realiteti i njohur shtetëror, qytetar ose politik).

Socioantropologët e njohur politik si Linton, Lulen, Margaret Mid etj., janë të mendimit se në fokusin ose agjendën kryesore të epistemologjisë dhe antropologjisë politike, duhet të jenë marrëdhëniet ose raportet e njohura në mes njeriut (liderit institucional ose politik), popullit (kombit), shtetit, pushtetit, edukatës, traditës luftarake ose patriotike, kulturës politike etj. Pa i harruar këtu edhe studimet, hulumtimet dhe analizat e thella të rendëve ose sistemëve politike, kushtetuese ose juridike së bashku me ndarjen ose klasifikimin e marëdhënieve, përgjithësive, ingerencave ose kompetencave të caktuara politike, kushtetuese ose juridike në mes presidentit (presidencës), ekzekutivit (kryeministrisë), legjislativit dhe gjyqësorit ose juridikativit. Sipas Xhanbatista Vikos (Gianibatista Vico): Sociologjia dhe antropologjia politike, në radhë të parë i studiojnë, hulumtojnë dhe analizojnë çështjet dhe aspektët e njohura të ekzistencës individuale dhe kolektive në kuadër të një shteti, pushteti ose sistemi të pavarur, sovran, autonim, ligjor, qytetar, parlamentar dhe demokratik.

U mor vesh se liria nuk është e mundur pa autoritetin e ligjit, shtetit dhe pushtetit, përndryshe ajo shndërrohet në kaos dhe anarki. Ndërkaq, autoriteti i shtetit dhe pushtetit, nuk është i mundur pa ligjin si dhe pa lirinë e individit dhe kolektivitetit, përndryshe ata shndërrohen në tiran, despot ose autokrat.”Suksesi dhe lumturia ju falen vetëm atehere, nëse pranoni me zemërgjerësi t’i ndani ose pjesëtoni ato me të tjerët. Mirëpo, për të qenë të lumtur, është esenciale të mos shqetësoheni nga të tjerët. Si pasojë e kësaj, nuk ekziston falas ose gratis ndonjë shpërblim. Të lumtur dhe të gjykuar ose të falur dhe të mjerë.” (Albert Camy)

Aty janë edhe psikometria së bashku me mekanizmat dhe instrumentët e matjes së madhësisë dhe fuqisë së përgjithshme njerëzore, shtetrore, nacionale, tokësore (gjeografike), ushtarake, politike, sociale, ekonomike, monetare, finansiaret, tregtare, ekonomike, industriale dhe teknologjike të një shteti, lidershipi politik, burimët e vlerae, mallërave, kapitalit dhe konkurencës, profesionit, intelegjencës, intendancës dhe informacionit, teoria ose hipoteza e njohur e studimit dhe analizës, hipoteza gjenerale, hipoteza e posacme olse individuale, aftësia ose intelegjenca e përgjithshme intelektuale, profesionale, shpirtërore, emocionale, mentale (psikologjike) , substituimet e njohura determinante dhe paradigmatike, strategjia e njohur menaxhuese ,konkuruese dhe siguruese-përballë befasisë dhe pasigurisë, përfshirja, përkujdesja ose respekti maksimal ndaj gjinisë së bukur ose polit të butë në jetën e përgjithshme institucionale, funksionale, kadrovike, politike dhe diplomatike e kështu me radhe.

“Arti lind ose buron nga deshira dhe gjurmimi për të bukurën, dashuria nga deshira ose nevoja e kahmotshme për artin, ndërsa, shkenca nga etja ose nevoja e madhe për të vërtetën.”( Eduard Bulver Liton)

U mor vesh se lufta, shteti, politika, diplomacia dhe fuqia e njohur e pushtetit të grave (femrave) të bukura, të mençura, intelektuale ose intelegjente, kane rendesi dhe karakter kolateral dhe multilateral.

Kur e pyetën njëherë Karlin e Madh se ku ndodhej mesi ose kërthiza e botës?,asokohe tha: “Ku tjetër, pos në Kanstantinopojë (Stambolli i sotëm), aty ku Irena e bukur dhe ekstravangante nga Bizanti i derdh ëndrrat dhe shtatin (trupin) e saj valë në shtrat!”

Irena, mbretëresha e bukur, ekskluzuve, ekzotike dhe ekstravagante nga Bizanti, thuhet se në kohën e saj, ishte gruaja (femra) më e bukur dhe më e nxhehtë e planetit, saqë edhe mbreti (perandori) legjendar i Frankëve dhe Langobardëve, Karli i Madh (Karl der Große), i dehur, fashinuar dhe hipnotizuar nga bukuria, inteligjenca, eleganca dhe delikatesa magjepëse dhe tepër markante e Irënes nga Bizanti, ia kishte ofruar të bijën e tij, Rotruden, për martesë me të birin e saj, Konstantini IV. Bëhet fjalë mbi mbretin ose trashëgimtariin robust dhe skrupuloz të “Dinastive” te njohura të Merovingëve dhe Karolingëve, si dhe të birin e njohur të Karl Martelit-mbrojtësit, atletit ose dalëzotësit të Europës mesjetare nga sulmet ose invazionet e arabëve, hunëve, tatarëve, mongolëve etj.

Ndërkaq, mbretit ose perandorit ekstravagant dhe supersticioz të Francës, Luji (Luigji) XIV (14) , i cili ishte martuar zyrtarisht me Maria Terezën, të bijen e mbretit Filipi IV të Spanjën në kishën ose katedralen e njohur të Sant Zhan de Lizit: Jozyrtarisht i sillej ose rrotullohej bota dikund në mes Luize de Lavlien, Madam Monstespan, Madam Anxhelik (Onzhelik) de Fontanjë dhe bukurosheve të tjera oborrtare që frekuentonin në kështjellat ose pallatët e njohura të Versajës dhe Sën Zhërmenit. Luji (Luigji) i XIV, i cili ishte i biri i Lujit (Luigjit) të XIII (13) të Francës dhe Anës së Habsburgëve të Austrisë, thuhet se kishte trashëguar shumë nga luksi, ekstravanganca dhe temperamenti i gjyshës së tij, Maria Mediçi, prej familjes së famshme Mediçi nga Firenca e Italisë. Gruaja e dytë e Lujit (Luigjit) të XIV, ishte bukuroshja e njohur oborrtare, Madam Mentnon, e cila shquhej për stilin ose veshjet (kostumet) e saj tunduese dhe ekstravagante.

Se këndejmi, kur e zgjodhën Teuten për mbretëreshë të Ilirisë në Antikë, dikujt nga elita ose superstruktura e njohur qytetare, kulturore ose politike në Romë e lashtë Antike, asokohe iu kujtua t’i thoshte edhe këto fjalë: “Lum si ata të cilët, për dalëzotëse ose udhëheqëse të tyre supreme, kanë zgjedhur një pjesëtare të gjinisë së bukur ose polit të butë që e lindin, rrisin dhe edukojnë edhe pjesën tjetër të gjinisë mashkullore.”,fund i citatit. Dihet se kush ishte Mbretëresha Teutë dhe historia e saj. Ashtu siç dihet se kush janë Vjosa Osmani, Grida Duma, Jozefina Topalli dhe Teutat e e sotme të politikës, politikëbërjes, artit, kulturës, informimit, shkencës dhe letërsisë së sotme shqiptare, ku femra ose gruaja e njohur intelektuale dhe intelegjente shqiptare, është e pranishme dhe e fuqishmde kudo në fushën e arsimit, shkencës, kulturës, informimit, politikës, diplomcisë etj.

Bota e sotme moderne ose bashkëkohore i ka hedhur poshtë idetë ose teoritë e ndryshme maskuliniste ose paternaliste që kanë për qëllim limitimin ose përkufizimin e sferës politike mbi bazat e ndryshme gjinore ose seksiste etj.

Politika, shteti dhe pushtet sot janë diçka përtej kuzhinës ose shtratit (krevatit) bashkëshortor ose martesor.

Duke menduar në rendin ose sistemin e njohur shkencor dhe humanist ose gneseologjiko-epistemologjik të edukatës dhe kultutës së gjithëmbarëshme shtetrore, nacionale, familjare, gjenealogjike, institucionale, politike, kulturore, historike, gjeografike etj.

Kohëve të fundit gruaja (femra) intelektuale dhe intelegjente shqiptare është futur ose ka depërtuar në të gjitha fushat ose segmentët e mundshme të jetës. Në familje, shoqëri, arsim, shkencë, kulturë, informim, ekonomi, industri, tregti, ushtri (armatë), polici, politikë, diplomaci etj. Duke u angazhuar dhe kontribuar kështu për shëndetin, rritjen, zhvillimin, përsosjen, eksplorimin, afirmimin dhe avansimin e gjithëmbarëshëm dhe sa më të shpejtë të njeriut, popullit (kombit), shtetit dhe shoqërisë së gjërë njerëzore ose qytetare në kuptimin e plotë të fjalës.

Edukata, kultura, arsimimi, emancipimi, intelektualizmi, profesionalizmi, vlerat, konkurenca dhe patriotizmi, në esencën ose substancën e tyre janë integral, në aspektin njerëzorë ose qytetar-global ose universal, të rëndësishëm dhe karakteristik për çdo qenie ose specie njerëzore, për çdo racë ose gjini etj.

Ky realitet është padyshim aparent, empatik dhe transparet, për sa kohë që femra (gruaja) intelektuale, profesionale ose intelegjete, jeton, punon, krijon, mendon dhe është valide, ose e barabartë dhe relevante me të tjerët në arenën botërore ose ndërkombtare.

Në instancë të fundit, rrymat, tendencat ose levizjet e ndryshme feministe ose iluministe të gjinisë së bukur ose “polit të butë” i bëjnë mirë edhe popullit, edhe shtetit, edhe pushtetit, edhe arsimit, shkencës, kulturës, informimit, politikës dhe diplomacisë shqiptare ose kosovare etj. E sidomos shkëlqimi ose brilanca e njohur shkencore, profesionale dhe intelektuale e Vjosa Osmanit, Mimoza Kusari-Liles, Luljeta Pula Beqirit, Grida Dumes, Elida Buçpapajt, Kimete Berishes etj.

Urime!

VIDEO- Fëmijët e parë të 2025-ës, mjeku i maternitetit “Mbretëresha Geraldinë” tregon gjendjen e binjakëve

Të lindurit e parë të 2025-ës janë binjakë. Ares dhe Rajd erdhën në jetë te materniteti “Mbretëresha Geraldinë” pak sekonda pasi kishte trokitur viti i ri.

Mjeku i maternitetit “Mbretëresha Geraldinë” i cili ka asistuar edhe lindjen e vogëlushëve, ka treguar gjendjen e binjakëve.

“Nëna lindi binjakë. Sapo prit fëmijët e parë të këtij viti. Janë në gjendje të mirë. Njëri 3 mijë gram, i dyti 2700 . Nëna gëzon shëndet të mirë. Kemi pritur 18 lindje deri tani”, tregon mjeku gjinekolog.

Ishte kryeministri Edi Rama i cili postoi i pari foton e vogëlushëve të sapolindur pas ndërrimit të viteve, duke shkruar se ata janë lajmësit e një viti me bereqet, duke iu referuar zgjedhjeve të 11 majit. bw

Dalja në zgjedhje është provë dashurie ndaj Atdheut! – Nga Skënder MULLIQI

Zgjedhjet nacionale të radhës po afrohen.Nuk patem kushedi zgjedhjesh deri më tash, jo shumë të lira dhe as demokratike, se pati keqpërdorime votash edhe hajni.Por, sidoqoftë jeta vazhdon , dhe në zgjedhje do të ishte mirë të dalim masivisht.Të gjithë i dimë defektet e deritashme të zgjedhjeve sidomos zgjedhjeve nacionale, që tre katër palë ishim zgjedhje të jashtëzakoshme, sepse nga krerët e partive kryesore politike nuk e preferuan nga interesat e ngushta reforma shumë të nevojshme zgjedhore.Kjo është një temë e veqantë për të cilën edhe kam shkruar disa herë.

Të dalim të zgjedhjet e radhës të 9 shkurtit 2025. Shohim vetë nga shifra së u bën 25 vite pas përfundimit të luftës dhe nuk jemi të kenaqur më të arriturat tona , që natyrisht kan pasur mundësi të jenë shumë më të mira, po mos të ishin vu interesat përsonale para interesave të përgjthshme .Faji natyrishtë për të gjitha këto bie mbi klasën e vjetër të thëmë ashtu politike, e cila është burokratizuar dhe klanizuar, duke ndikuar edhe në demokratizmin e mbrendshem të tyre dhe në demokracinë në përgjithësi.Por, shtrohet pyetja logjike, sa pretendoni se e doni vendin tuaj?Shumica sigurishtë se po, dhe atëherë kemi detyrim moral dhe ligjor për të votuar.Kjo ishte dashur të ndodhë në këto zgjedhje për faktin, se edhe dikush nese mendon, se do të këtë manipulim të zgjedhjeve , apo se kanditati juaj i preferuar nuk ka shumë gjasa, dalja është e shëndetshme për demokracinë dhe për sistemin shumë partiak pluralist të cilin e kemi zgjedhur.Dalja në zgjedhje është provë dashurie ndaj Atdheut dhe Kombit, si edhe marrja e rreziqeve.

Nese këmi kërkuar shtet dhe kemi kërkuar dhe sakrifikuar shumë për te, atëherë dalja në zgjedhje e justifikon këtë.Ne e dimë mirë se si e bëmë luftën historikishtë, duke pasur parasysh së kishim një hasem të madh për fqinjë , si Serbinë e në përgjithësi serbosllavinë.Ne dimë mirë se edhe pse ata ishin shumë më të armatosur, e ne më pakë armë, arritëm ti mposhtin në fushën e nderit, se kishim moralin dhe luftuam e drejtë për mbrojtjen e tokave tona , nderit dhe dinjitetit tonë kombëtar. Me vetëdije u sakrifikuan jetët vetëm të këmi lirinë dhe pavarësinë tonë, të kemi shtetin e dytë të shqiptarëve në Ballkan.Duhet të dalim në zgjedhje se kemi ende punë madhore të pa përfunduara , për bashkim të trojeve etnike. Neve në luftë për çlrim u vunë në ballë djemtë dhe vajzat më të mirë të kombit, të cilët i udhëhiqte zemra dhe shpirti për çlrimin nga thundra shekullore serbe.Ne e deshem atdheun dhe kombin tonë.E dashuria ndaj sublimes siq është kombi dhe shteti duhet të vazhdohet edhe në kushte të paqës deri në fund.Ne, duhet të lutemi të gjithë që të krijojmë se pari unitet, të kemi qeveri normale që I dërgon proceset përpara, dhe procesin e kërkuar nga bashkësia ndërkombëtare të dialogut të zorshem më Serbinë hegjemoniste të Aleksandner Vuqiqit siq ishte Serbia e Sllobodan Millosheviqit, që të dytë kriminele të luftës. Nuk mund të kemi përparim të shtetit nese nuk dilet masivisht në votime për ti zgjedhur natyrishtë më të mirët ashtu siq e kemi këtë skenë politike më plotë defekte.Cili do të ishte rezultati që të merrnim një vendim që të mos shkonim në luftën çlirimtare të UÇK-së, duke aluduar së nuk do të kishim gjasa për fitore se armiku është superitor dhe ne nuk mund të mposhtim?Por, më vullnet të madh arrihet çdo fitore si në luftë ashtu edhe ne paqe.E luftë është edhe shtetëndërtimi dhe mirëqenja të cilat nuk I kemi të mira, e që duhet të ndyshohen për të mirë.Të mos qendrojmë në shtëpitë tona ditën e zgjedhjeve , nese dimë çka është dashuria ndaj Atdheut.Nese nuk kemi besim nuk kemi as dashuri, i lëshohet pastaj vendi hipokrizisë dhe mëkatit për të cilat do të përgjigjemi një ditë?

Dronët Bayraktar- Maqedonci: 270 mln euro u shpenzuan për blerje të armatimit dhe pajisjeve ushtarake

Në konferencën e fundvitit, Ministri i Mbrojtjes, Ejup Maqedonci, theksoi arritjet e rëndësishme të ushtrisë dhe Ministrisë së Mbrojtjes gjatë këtij viti, duke e quajtur një periudhë intensive për forcimin e kapaciteteve ushtarake të Kosovës.

“Ky ka qenë një vit me arritje të jashtëzakonshme falë mbështetjes së vazhdueshme nga Qeveria, si me buxhet ashtu edhe me buxhet shtesë. Kemi bërë blerje të rëndësishme ushtarake që kanë kontribuar në rritjen e fuqisë sonë mbrojtëse,” tha Maqedonci.

Në fokus të këtij procesi ka qenë zhvillimi i kapaciteteve luftarake për mbrojtjen e sovranitetit dhe integritetit territorial të Kosovës.

“Sot, kemi dy regjimente të këmbësorisë të validuara për të kryer detyra luftarake, dhe deri në vitin 2025, në kuadër të “Defender Europe”, do të validoni regjimentin e tretë të këmbësorisë,” shtoi ai.

Ministri Maqedonci theksoi se Ushtria e Kosovës është më e fuqishme, më e pajisur, më e përgatitur dhe më e trajnuar se kurrë më parë, duke theksuar gatishmërinë e saj për të mbrojtur sovranitetin e vendit. “Ushtria jonë është shumë më e fuqishme dhe më e gatshme se në vitet e kaluara,” u shpreh ai, transmeton Telegrafi.

Për sa i përket buxhetit, Maqedonci njoftoi se janë shpenzuar 169 milionë e 758 mijë euro për Ministrinë e Mbrojtjes gjatë këtij viti, duke arritur një nivel të lartë të shpenzimeve, që përbën rreth 97% të buxhetit të planifikuar. “Ky buxhet rekord ka ndikuar drejtpërdrejt në rritjen e kapaciteteve tona, përfshirë arsenalin ushtarak dhe numrin e personelit,” shtoi ai.

Përveç rritjes së kapaciteteve, Maqedonci theksoi se gjatë mandatit të tij janë rekrutuar 1,971 ushtarë të rinj, dhe se janë në proces rekrutimi edhe 300 të tjerë, duke e çuar numrin total të ushtarëve të rinj në 2,271.

“Krahas rritjes në numër, kemi mbështetur edhe rritjen e mirëqenies së pjesëtarëve të FSK-së, duke rritur pagën për 60%, nga 422 euro në 726 euro që do të aplikohet nga 1 korriku i vitit 2025,” deklaroi Maqedonci.

Ministri gjithashtu njoftoi se janë investuar mbi 270 milionë euro për blerjen e armatimit dhe pajisjeve ushtarake, duke përfshirë dronët Bayraktar dhe sisteme të ndryshme të mbështetjes me zjarr.

“Ky investim ka përmirësuar kapacitetet tona mbrojtëse dhe ka ndihmuar në përgatitjen e ushtrisë sonë për sfida të mundshme,” tha ai.

Një tjetër hap i rëndësishëm i Ministrisë së Mbrojtjes ka qenë nënshkrimi i kontratës për hapjen e fabrikës shtetërore të municionit, një projekt që përbën bazamentin e industrisë së mbrojtjes në Kosovë.

“Ky është një zhvillim i rëndësishëm për forcimin e kapaciteteve tona mbrojtëse dhe sigurinë e vendit,” përfundoi Maqedonci.

Përfundimisht, Maqedonci vlerësoi mbështetjen e vazhdueshme të Qeverisë dhe theksoi se Ministria e Mbrojtjes do të vazhdojë të mbetet një prioritet i rëndësishëm për qeverinë e Kosovës në vitet në vijim. /Telegrafi.

Ne duhet të mbështesim përpjekjen e Trumpit për të blerë Groenlandën

Nga Francis Pike, SPECTATOR

Gjatë Krishtlindjeve, presidenti i sapozgjedhur Donald Trump shkroi në faqen e tij Truth Social se:

“Për qëllime të Sigurisë Kombëtare dhe Lirisë në të gjithë botën, Shtetet e Bashkuara të Amerikës mendojnë se pronësia dhe kontrolli i Groenlandës është një domosdoshmëri absolute.”

Uvertura e Trump, edhe pse shumë e padëshiruar për danezët, nuk është një ide e re. Ai e bëri propozimin për herë të parë në vitin 2019. Kur kryeministrja Mette Frederiksen e përshkroi idenë si ‘absurde’ dhe tha ‘Fatmirësisht, koha kur blini dhe shisni vende dhe popullsi të tjera ka mbaruar’, Trump anuloi menjëherë vizitën e tij në Kopenhagë.

Frederiksen ka qenë po aq shpërfillëse këtë herë. Por përgjigja kryesore ka ardhur nga kryeministri i Grenlandës, Mute Bourup Egede: ‘Groenlanda është e jona. Ne nuk jemi në shitje dhe nuk do të jemi kurrë në shitje. Ne nuk duhet ta humbasim luftën tonë të gjatë për liri’. Lufta për liri natyrisht nuk i referohet Shteteve të Bashkuara, por Danimarkës. Egede është kryetar i partisë Inuit Ataqatigiit, e cila po lufton për një Groenlandë sovrane plotësisht të pavarur.

Lidhjet historike të Danimarkës me Grenlandën janë të dobëta. Sipas sagave islandeze, Groenlanda u kolonizua në shekullin e dhjetë nga Eriku i Kuq pas largimit të tij nga Islanda. Por pushtimi norvegjez duket se është zhdukur nga shekulli i 15-të. Nga pikëpamja racore, popullsia e Groenlandës prej 56,000 banorësh (që jetojnë në një ishull gati dhjetë herë më të madh se Britania e Madhe) është inuite dhe jo skandinave.

Derisa kushtetuta daneze u rishikua në 1953, Groenlanda ishte një koloni. Më pas u caktua si qark dhe pjesë përbërëse e Mbretërisë së Danimarkës. Në vitin 2008, një referendum miratoi Aktin e Vetëqeverisjes, i cili transferoi kompetenca të mëtejshme në Groenlandë. Danimarka ende ruan kontrollin e politikës së jashtme, mbrojtjes dhe sigurisë.

Ideja e blerjes së Grenlandës dhe territoreve të tjera të Arktikut ka një histori. Në vitin 1867, nën presidencën e Andrew Johnson, i cili pasoi Abraham Lincoln, Sekretari i Shtetit të SHBA, William Seward bleu Alaskën nga Rusia për 7.2 milionë dollarë. Alaska u bë e njohur me ironi si ‘Kutia e Akullit’ e Seward. Në të njëjtën kohë, Seward, qartësisht një tregtar i pasurive të paluajtshme në zemër, gjithashtu u përpoq të blinte Groenlandën. Kongresi nuk ishte entuziast dhe ideja dështoi – derisa Presidenti demokrat Harry Truman i ofroi të blinte Groenlandën për 100 milionë dollarë në vitin 1946.

Refuzimi i marrëveshjes së blerjes nuk e pengoi Danimarkën t’i jepte Shteteve të Bashkuara të drejtën për të ngritur një bazë të forcave ajrore në Thule, e cila u bë një postë kyçe e SHBA në Luftën e Ftohtë. Kjo përputhet me interesin aktual të Trump për Groenlandën. Një Luftë e re e Ftohtë është në lojë. Këtë herë është aleanca Kinë-Rusi, që po lufton me Shtetet e Bashkuara për dominim global. Siç vura në dukje këtu në 2020:

“Kina pretendon të njëjtat të drejta si Norvegjia për të shfrytëzuar burimet e arkipelagut Svalbard, të kontrolluar nga Norvegjia. Kina argumenton më tej se UNCLOS [Konventa e Shteteve të Bashkuara për të Drejtën e Detit], të cilën e ka ratifikuar, i jep asaj të drejta mbi “Rripin dhe Rrugën Arktike”.”

Që atëherë, ka pasur dy zhvillime që e bëjnë çështjen e Groenlandës edhe më të rëndësishme për sigurinë globale. Së pari, lufta në Ukrainë e ka shtyrë Rusinë gjithnjë e më thellë në nofullat e Kinës. Kjo ka rëndësi për shkak të pretendimeve ekstravagante të Rusisë ndaj Arktikut. Të gjitha vendet e Arktikut mund të pretendojnë pronësinë e një Zone Ekskluzive Ekonomike (ZEE) 200 milje nga bregu i tyre. Por Rusia, Kanadaja dhe Groenlanda pretendojnë pronësinë e një vargmali nënujor, Lomonosov, që shtrihet për rreth 1000 milje në Arktik dhe përfshin një majë që ngrihet 2.1 milje nga fundi i oqeanit.

Deri tani Rusia po fiton. Në shkurt 2023, një komision i OKB-së, pasi studioi të dhënat ruse, përkohësisht i dha pretendimit të Moskës “autoritetin më të lartë”. Ekspertja amerikane e kërkimit detar, Elizabeth Buchan e ka quajtur këtë një “fitore të madhe në betejën ligjore për shtratin e detit të Arktikut”.

Një ndryshim i dytë, që e bën Amerikën nervoze për sigurinë, është se në vitin 2022, marina kineze kaloi marinën amerikane në madhësi me 234 anije luftarake operuese në krahasim me 219 të SHBA. Në metrika të caktuara, SHBA-ja është ende përpara, por drejtimi është i qartë. Në mënyrë domethënëse, marina e SHBA është shumë më e vjetër. Rreth 70 për qind e marinës kineze u prodhua pas vitit 2010, krahasuar me 25 për qind për Shtetet e Bashkuara. Edhe inteligjenca detare amerikane i vendos luftanijet kineze në të njëjtin nivel me Amerikën për nga cilësia.

Nëse kombinohen me marinën ruse, Shtetet e Bashkuara janë shumë prapa aleancës Kinë-Rusi. Në Arktik, Shtetet e Bashkuara janë veçanërisht të dobëta. Ndryshe nga Amerika, Rusia ka një flotë të përhershme Arktike me bazë në Murmansk. Rusia posedon gjithashtu 41 akullthyese të klasave të ndryshme, duke përfshirë një numër anijesh të rënda, madje edhe të vetmen akullthyese në botë me energji bërthamore. Në të kundërt, SHBA-ja, me një kosto prej 1.9 miliardë dollarësh, u angazhua vetëm sivjet për akullthyesit e parë të rëndë.

Mund të jetë vetëm një shqetësim që Groenlanda, një vend shumë socialist, është kaq i hapur ndaj investimeve kineze. Edhe kur Bashkimi Evropian kërkoi kufizime në minierat kineze të mineraleve të tokës së rralla, Groenlanda e përbuzi dhe u përgjigj se “Groenlanda është e hapur për investime nga e gjithë bota”.

Siç shkruan Chuan Chen, një pedagog në Universitetin e Kopenhagës: “Kina, një investitore me xhepa të thellë dhe me një treg të madh konsumi, mund të luajë një rol kyç në zhvillimin e tre industrive të Groenlandës [miniera, peshkimi dhe turizmi]”.

Për Groenlandën, tërheqja e Kinës është një lojë për pavarësi të plotë. Por për Amerikën është një fatkeqësi e mundshme gjeopolitike. A mundet një qeveri e ardhshme atje të anulojë marrëveshjet e saj aktuale për bazën hapësinore të SHBA në Pituffik?

Pra, shqetësimet e Donald Trump për Grenlandën nuk janë të çuditshme siç e imagjinojnë mediat liberale të Perëndimit. Për më tepër, zgjerimi me blerje mund të jetë një koncept i huaj për evropianët, por ai përfaqëson një pjesë të rëndësishme të historisë amerikane.

Në vitin 1803, në një transaksion të njohur si Blerja e Luizianës, Shtetet e Bashkuara blenë nga Napoleoni një territor prej 830.000 miljesh katrorë për 15 milionë dollarë – një zonë që shtrihet nga Gjiri i Meksikës deri në kufirin kanadez. Gjashtëmbëdhjetë vjet më vonë Florida u ble nga Spanja për 5 milionë dollarë. Pasi SHBA-ja pushtoi Meksikën në Luftën Amerikano-Meksikane të vitit 1848, në Traktatin e Guadalupe-Hidalgo, presidenti James Polk ra dakord të paguante për një territor që sot përfshin Kaliforninë, Utah, Nevada, Nju Meksikon dhe pjesë të Kolorados dhe Arizonës. Blerja e Gadsden në 1854 shtoi një territor të mëtejshëm në këto dy shtete të fundit.

Filipinet pasuan si një blerje prej 20 milionë dollarësh nga Spanja pasi marina amerikane fundosi flotën e saj në Gjirin Manila në 1898 pas shpërthimit të Luftës Spanjolle-Amerikane në Kubë. Blerja e fundit e madhe e SHBA-së ishte Ishujt e Virgjër Danezë, të cilat i bleu për 25 milionë dollarë nga Danimarka në vitin 1917. Në total, blerja e territoreve përbën afërsisht 40 për qind të masës tokësore të Shteteve të Bashkuara.

Precedentët historikë janë të qartë. Ndërsa një blerje e mundshme e Groenlandës duket e pamundur, ka arsye bindëse pse kjo do të ishte e dobishme për sigurinë e Perëndimit. Ekonomikisht ndoshta do të përfitonin edhe groenlandezët. Mbretëria e Bashkuar dhe Evropa duhet të mbështesin Donald Trump në ambiciet e tij ekspansioniste. sn

Fichte: Kultura si instrument lirie- Nga ILIR CENOLLARI

Fichte, një filozof gjerman, hartoi projektin “Kultur zur Freiheit”, që do të thotë “kultura si kusht për të qenë i lirë”, pra, zhvillimi i kulturës sjell lirinë. Kjo formulë filozofike u përqafua nga shumë popuj të Evropës dhe Ballkanit, përkatësisht dhe nga Rilindja Kombëtare Shqiptare. Nocioni i kulturës mori rëndësi të jashtëzakonshme, sidomos në vendet që nuk kishin një shtet kombëtar, në të cilat kultura përmbush rolin e mësuesit dhe edukatorit të munguar, sikurse ndodhi, për shembull, me Kosovën e pushtuar. Fichte analizoi raportin midis shtetit, kombit dhe atdheut, pasi shteti dhe kombi paraqesin rëndësi të madhe për jetën shoqërore.

Fichte etikën, drejtësinë dhe kushtetutshmërinë, i shkriu në një term të vetëm, në atë të moralit. Për rrjedhojë, shteti ka për detyrë të krijojë moralin shoqëror, sepse është morali, ai që krijon shtetin e së drejtës dhe shoqërinë. Njeriu për nga natyra priret drejt egoizmit dhe interesit vetjak, duke u përpjekur të hajë në kurriz të tjetrit. Për t’i vënë fre kësaj prirje individualiste, sikurse për të garantuar lirinë vetjake, vullneti i përgjithshëm duhet t’i imponohet individit si vullnet i detyrueshëm, i fuqishëm dhe i ligjëruar si vullnet i shtetit dhe organizimit të tij. Jashtë shtetit nuk ka asnjë të drejtë natyrore! Liria vetjake, reale ose e supozuar, realizohet nga shteti si një ndërveprim i çdo individi, duke u bërë e detyrueshme për të gjithë. Shteti nuk duhet të kënaqet me realizimin e lirive formale, por duhet të garantojë mirëqenie ekonomike për të gjithë, të drejta për barazi ekonomike, sikurse të përmirësojë vazhdimisht vetveten e vet. Vetëm kështu, individi i bindet me dëshirë shtrëngimit shtetëror. Represioni shtetëror, pra, është mjet për të garantuar lirinë vetjake dhe kolektive, mbrojtur drejtësinë dhe shoqërinë. Po një shtet i tillë, a ka kufij, deri ku mund të shkojë?

Krahas rregullave të detyrueshme, shteti duhet të garantojë, në disa vende e rrethana, mundësi reale për të përdorur kohën e lirë sipas dëshirës, pra liritë individuale. Shteti ndalet te porta e shtëpisë sime, në shtëpinë time uni im i shenjtë është i paprekshëm! Vlera dhe çmimi i jetës shfaqet pikërisht te liria individuale, tek e drejta për ta përdorur sipas dëshirës kohën e lirë. Individi ka të drejtë absolute ta përdorë lirinë e tij për qëllime të larta në përputhje me vullnetin e tij të lirë, që nuk ka të bëjë me të drejtat shtetërore. Këto qëllime të larta, mbinatyrore, janë tërësisht të karakterit kulturor, pra, që kanë të bëjnë me artet e bukura, moralin, fenë dhe shkencën. Mirëpo kjo nuk mjafton, shteti duhet t’i bëjë realitet këto qëllime duke i garantuar në praktikë këto të drejta, duke përdorur forcën e vet për të tejkaluar vetveten, derisa të shndërrohet në një “shtet kulturor”! Garantimi i mundësisë individuale për ta përdorur kohën e lirë vetjake për qëllime të larta do të thotë praktikisht garantim i lirisë shoqërore. Nga ana tjetër, liria shoqërore në vetvete është terreni ideal, ku lind dhe lulëzon kultura e lartë, ose superiore. Shteti duhet të bëjë të pamundurën të krijojë kushte për një qëllim të tillë, pasi kultura mbron njëherësh shtetin dhe shoqërinë.

Shteti në vetvete është një koncept abstrakt, pasi është individi që i jep një atij një përmbajtje konkrete. Uniteti formal (kontrata juridiko-politike), bazohet në një unitet më të thellë, në unitetin e qenieve të lira dhe të pavarura, të cilat përbëjnë bazën e unitetit kombëtar. Shkurt, në filozofinë kombëtare! Individi i lirë afirmon individualizmin e vet në gjirin e shoqërisë ku ai bën pjesë, për këtë arsye, sipas Fichtes termi komb dhe popull janë pothuaj sinonime. Kështu, masa e gjerë e popullit, klasat e kultivuara, elitat kombëtare dhe udhëheqësi mishërojnë të njëjtën kulturë, i përkasin të njëjtës kulturë. Elementi jetësor i kombit është kultura, e lindur apo e krijuar, s’ka rëndësi, përderisa kultura bëhet natyra e dytë e tij, shndërrohet në zakon dhe shpirti përshtatet dhe vepron në përputhje me këtë kulturë. Shpirt në thelb do të thotë veprim, të veprosh nga vetja e në vetvete, me vullnet të lirë, do të thotë auto-aktivitet, të pohosh, të bësh, të formohesh, të vetëpërcaktohesh.

Në thelb kjo do të thotë liri. Nuk është natyra ajo që krijon kombin, që e bën kombin komb, as bota fizike, mjedisi i jashtëm, klima, territori, as mjedisi i brendshëm, psikologjik, si gjaku, fisi, raca. Uniteti kombëtar në radhë të parë bazohet tek uniteti gjuhësor, produkti i fillestar natyror i shpirtit njerëzor, që shkallëshkallë, krijoi dhe një kulturë të mëvetësishme kombëtare. Një komb mund të ketë disa shtete. Fuqia dhe vlera e një kombi nuk qëndron në përmbajtjen e tij origjinale, të arritur në mënyrë të natyrshme, në kulturën dhe gjuhën e tij, por në besnikërinë ndaj historisë së tij, identitetit të tij, fatit të tij, të ndërtuar dhe rindërtuar në përputhje me nevojat e veta, përballjet me vetveten dhe ndikimet e jashtme, sakrificat e bëra ndër shekuj etj.. Për shembull, shqipja në vetvete, sipas konceptit ‘Fichtian’, nuk ka asgjë të jashtëzakonshme në vetvete, është një gjuhë si gjithë të tjerat, por historia e saj është e jashtëzakonshme, përpjekjet për ruajtjen e saj janë sublime! I vetmi realitet i vërtetë është uni i mëvetësishëm, i cili synon gjithmonë të identifikohet me identitetin kolektiv, duke u ngjitur shkallë-shkallë deri në përsosmëri, nga individi te kombi, nga kombi në universalizëm. Kombi i vërtetë duhet të punojë jo vetëm për rilindjen e vet, por edhe për rilindjen e shoqërisë njerëzore në tërësi, duke ngjallur në çdo popull ndjenjën e humanizmit universal. Në çdo komb ka një parim universal dhe një parim që e krijon atë. Lidhja me kombin, që e bën njeriun të japë dhe jetën për të, pra, është lidhje me absoluten, me atë që është e përjetshme! Siguria shtetërore dhe kombëtare bazohet mbi ndjenjat e përbashkëta patriotike, bazohet mbi patriotizmin. Atje ku është e mira është atdheu, atdheu krijon kombin, kombi shtetin. Dashuria për atdheun ndërton themelet e shtetit, përcakton qëllimet e tij, garanton sigurinë juridike, ekonomike dhe shoqërore, bashkëjetesën në liri, me synimin e lartë, kulturor dhe hyjnor, sigurimin e unitetit shpirtëror të kombit, që bën të mundur mbijetesën e tij në histori. Vetëm shpirti ia arrin këtij qëllimi, fuqia materiale nuk mjafton.

Patriotizmi është ajo fuqi që e detyron shtetin të përmbushë detyrën parësore të tij, thellësisht shpirtërore në përmbajtje e në formë, edukimin e rinisë! Edukimin e rinisë me frymën humaniste, që gjithsesi, ka një thelb të shenjtë, gati fetar, përmes një diskutimi racional kombëtar, domethënë përmes filozofisë! Janë mësuesit ata, që duke filozofuar, formojnë nxënësit duke i futur në filozofi, domethënë nxënësit të arrijnë të kuptojnë nevojën e racionalizmit, arsyes dhe të bindjes ndaj shtetit sepse kjo është në të mirën e tyre. Madje, edhe kreu i shtetit, duhet të vijë nga klasa e mësuesve dhe profesorëve, se ai duhet të jetë maja e shtetit, shkencës dhe filozofisë! Kreu i shtetit duhet të jetë i vetëdijshëm se atdheu dhe ai vetë nuk mund të ekzistojnë jashtë kombit dhe shtetit, se idealizimi i shtetit dhe kombit merr vlerë vetëm kur i shërben atdheut. Është atdheu ai, që për të mbijetuar, kërkon ekzistencën e kombit. Mjeti kombëtar kushtëzon realizimin e qëllimeve patriotike. Gjinia njerëzore afirmohet përmes kombeve dhe kozmopolizmit. Çdo patriot është dhe një kozmopolit, patrioti më i flaktë është kozmopoliti më aktiv, pra qytetar i botës. Ndjenja patriotike kërkon një etikë kombëtare, etika kombëtare nga ana tjetër kërkon një politikë shtetërore.

/Gazeta Panorama

A kishte të drejtë Presidenti amerikan Donald Trump….?- Nga AGRON SHABANI

Thonë se”Robinson Kruso” duke u bërë mik, si dhe duke vënë raporte të shkëlqyera me atë “Nomadin fisnik” të Daniel Defosë, kishte fituar mbështetje dhe simpati të shumëta ndër qarqet e ndryshme fetare, kulturore, politike dhe artistike të kontinentit plak.

Monteskje, ndërkaq, me anë të “Letrave Persiane”, do ia mundësonte edhe një të padituri ose paarsimuari që të vështronte dhe analizonte asokohe në menyrë kritike mbi të metat dhe strukturën e atëhershme shpirtërore, emocionale, mentale ose psikologjike të kontinentit plak.

Imagjinoni ose paramendoni për një çast ose moment të vetëm “figurat supreme” ose “madhështore” që i “zotërojnë” ose “komandojnë” sot edhe “mbretëritë e yjeve” së bashku me “gjëmimet e motit ose bubullimat e qiellit”! Mbase, kokat e përulura, të nënshtruara që nuk i pren kurrë tehu i shpatës së huaj sundimtare ose eokupatore në domenin (kontekstin) konceptual , ideologjikë etj. E sidomos kokat e përulura (nështruara) ose fare boshe, ku zgjatet ose shtrihet qafa e tyre jokurrizore, poshtë krahut të së cilës prehën tabelat e ligjëve së bashku me gjeometrinë ose gjeografinë e stisur të varrit dhe natës së fundit mbi tokë.

Kjo mund të ndodhë vetëm në shtetet ose shoqëritë pseudomoderne ose neoliberaliste (si Kosova etj.) ku e bukura, e vërteta, sublimja dhe madhështorja, bëhen konkubine ose kurtizane të “industrisë propagandistike”, e sidomos asaj politike, diplomatike, mediale ose propagandistike.Kundërshtare të shkencave politike, si dhe të çfarëdollojë teorie dhe praktike shkencore, humaniste ose metaestetike që krijon vlera, parime, postulime dhe sisteme moderne ose bashkohore. E sidomos në Kosovë, ku ato çfarë mendohen, thuhen dhe shkruhen për lirinë (çlirimin), shtetin dhe pavarërsinë e Kosovës, shpesherë janë shumë larg nga realiteti, funksioni dhe ndikimi i tyre real ose substancial (esencial) në jetën e njerëzve ose qytetarève shqiptar ose kosovar, në ndërgjegjen dhe vetëdijen e tyre shtetrore, nacionale, politike, historike, ushtarake (luftarake), fetare, kulturore, patriotike etj.

Ndonëse, ky ndikim ose funksion penetron dhe interferon në mënyrë ekzakte, apo të shtrembëruar, edhe në mendimin dhe opinionin e njerëzve ose qytetarëve, dhe i cili anasjelltas ka ndikime, reflektime ose influenca të shumëta eksterne ose eksplikative, duke iu përshtatur në një masë të madhe ideologjisë sundimtare ose dominuese.

Se këndejmi, sipas profesorit (akademikut), filozofi ose mendimtari të shquar anglez (Bertrand Rasell): Duhet të keni shumë kujdes nëse lexoni libra ose vepra të ndryshme mbi luftën, politikën, historinë, shendetin, medicinën, religjionin etj…Sepse, mund të vdisni vet, si dhe t’i vrisni të tjerët, vetëm për një gabim të vogël shtypi, nëse nuk i keni kuptuar ato si duhet.

“Së pari, duhet të kini (keni) një qëllim ose objektivë të qartë, së dyti, duhet t’i gjëni ose zbuloni mjetët për të arritur qëllimin që i justifikon mjetët, dhe së treti, duhet t’i përshtasni mjetët me qëllimet tuaja.”( Aristoteli)

“Nëse faktët dhe realitetët, nuk përputhën (përshtatën) me qëllimet, idealet dhe vizionet tuaja, atëherë ndryshoni mjetët (instrumentët) dhe faktët.” (Friedrich Nietzsche)

Në të kundërten, shtetët dhe pushtetët e ndryshme sipas Volterit dhe Hobsit, duhet të kenë edhe barinj, edhe dele, edhe kasapë.

Kosova dhe shqiptarët, duhet liruar (çliruar) nga frika njëherë e përgjithmonë.

“I vetmi burg i vërtetë është frika, dhe e vetmja liri e vërtetë është liria (clirimi) nga frika”. (Aung San Suu Kyi)

Në Kosovë ndërkaq, prej respektit ose dashurisë së frikëshme ndaj shefit ose padronit të idealizuar, himnizuar, mitizuar ose glorifikuar, ndjekësit (shtypësit) dhe viktimat e tyre vazhdimisht e duan njëri-tjetrin.

Për Alfred Adlerin, përveç tjerash, njeriu është një qenie sociale dhe komunitare, i destinuar të jetojë në komunitet. Problemi i socializimit ose pëlqimi pa rezerva i frustrimeve në grupin ku jeton, është për individin problemi vendimtar i ekzistencës së tij.

Ndryshe nga kjo, Erich From në veprën e tij me titull “Ikje nga Liria”, pos tjerash tjerash thekson faktin se speciet ose qeniet njerëzore janë të dedikuara dhe deduktuara për të lindur dhe për të jetuar në komunitet, si kafshët në kope.

Prandaj, të gjithë ne sikur jemi të shikuar ose optikuar nga identiteti i species, nga e cila jemi një lulëzim i veçantë, ku secili prej nesh sikur është i shikuar ose profilizuar nga pandërgjegjshmëria e species, të cilën Jung e quan kolektive.

Në një pandërgjegjshmëri të atillë individuale dhe kolektive, ekzistojnë edhe shpërthimet, instiktèt ose emocionet që na karakterizojnë, si kafshë, por edhe si kafshë speciale (kulturore ose politike) nga njëra anë, si dhe instiktet e verbëra të seksit dhe fuqisë tashmë të individualizuara dhe hetuara nga Frojd dhe nga Adler nga ana tjetër.

Pandërgjegjshmëria individuale dhe kolektive na flet nëpërmjet simbolesh fillestare apo mbi arketipet (gjurmët).

Këto arketipe, që janë pothuajse rrënjët embrionale të pandërgjegjshmërisë dhe papërgjegjshmërisë individuale dhe kolektive: shprehen ose manifestohen në “ëndërra të mëdha”, të rralla, të pasura me mite, toteme, epose dhe simbole të glorifikuara dhe ekzagjeruara, të përbëra nga histori të diktuara ose imponuara nga individët, ngjarjet ose politikat e ndryshme ditore ose periodike që na impresionojnë thellësisht dhe që na kujtohen shumë gjatë ose vazhdimisht. Këto ëndrra të mëdha janë mitet tona të brendshme ose brenda nesh. (mitomania ose grandomania kosovare mbi Albin Kurtin, Vjosa Osmanin, Hashim Thaçin, Ramush Haradinajn, Fatmir Limajn, Xhelal Sveçlen, Besnik Bislimin etj.)

U mor vesh se në këtë kontekst i kemi edhe suficitët dhe deficitët e njohura intelektuale dhe profesionale si ato kognitive, gjuhësore ose linguistike, retorike, oratorike, kaligrafike, akustike, semantike, semiotike, semiologjike, motorike, simbolike, komparative, analogjike, studimore, analitike, sociale, sociopolitike, sociopsikologjike, sociofilozofike etj. Ashtu siç i kemi edhe pëngesat ose vështirësitë e ndryshme si retardimi profesional ose politik, retardimi dhe munikacioni (munifikimi) mental ose psikologjik, semiotika ose semiologjia e mosbesimit ose skepticizmit individual dhe kolektiv në politikë të lartë ose diplomaci, fobia, paranoja, urrejtja, xhelozia, depresioni, tensioni, sugjestioni, inkubacioni, demotivacioni, amnezioni, fataliteti, nebuloziteti, stupiditeti, debiliteti, poroziteti, fraxhiliteti, inkompaktibiliteti, invaliditeti fizik, mental (psikologjik), social, intelektual, profesional dhe kështu me radhë.

Fillim i kolapsit, bankrotit ose dekadencës totale të personit ose individit, mund të konsiderohet situata ku nuk ndien turp (marre) as përgjithësi për asgjë.

Natyrisht se kjo mund të quhet egopati, egomani, apo “shizofreni (skizofreni) e butë” ose fillestare, përderisa personi ose indivit nuk paraqesin rrezik latent ose permanent për kolektivitetin.

U mor vesh se e gjithë filozofia politike, diplomatike, gazetareske, analitike ose publicistike, janë një akt, stil, takt, talent ose art i gjuhës, dialogut, komunikimit….Diçka që na drejton drejt afrimit dhe koperimit me të tjerët, si dhe me njëri tjetrin.

Çdo mendim i madh fillon me një fjalë, ide, teori, metaforë, adiaforë, alegori…

Mendimtarët e mëdhenj janë shpeshherë edhe komunikues, dialogues ose oratorë supremë ose kulminant, por, nganjëherë, raporti ose marrëdhënia mes mendimit, shkrimit, gjuhës ose komunikimit, mund të shfaqet konfliktuale, kontradiktore, banale ose fataliste.

Ndaj, mu për këtë fakt, filozofët, sociologët, psikologët dhe politologët e specializuar dhe kompetent, bëjnë prova, duke folur ose shkruar për politikanët ose kulturogët e ndryshëm, derisa i gjejnë ne gaf, ose i fusin në brendinë ose vetvetën (egon) e tyre normale dhe racionale.

ShBA-s dhe të tjerët që e kanë mbrojtur dhe shpëtuar dikur Rusinë nga kolapsi (kolabimi) dhe bankroti total në të dyja luftërat e mëdha botërore, me në fund e kanë analizuar, studiuar dhe kuptuar mundësinë e debaklit ose humbjes totale ose absolute të luftës në Ukrainë ku kane investuar me qindra milarda, biliarda ose treliarda euro ose dollar amerikan.

Bota jonë (e sidomos ajo shqiptare ose kosovsre) sikur po tkurret dhe zventohet. vazhdimisht E sidomos hapësira jetësore ose gjeografike e shqiptarëve, veç për t’i mbajtur në pushtet klikat ose kastat e ndryshme klpektokrate, bastarde dhe hibride. Ndërkaq, shkenca dhe teknika ose teknologjitë e larta ushtarake ose luftarake, akoma janë të pakapshme, të paarritshme ose të paprekshme, imagjinare ose fiktive për shqiptarët ose popujt e vegjël.

Kush mund t’i kuptojë aventurat e fundit të gjenetikës, astrofizikës, astrobiologjisë etj..? Kush mund t’ia shpjegojë sot ato popullit ose profanit shqiptar ? Shkenca dhe teknika (teknologjia) e lartë ushtarake (luftarake), petrokemike, biokimike, farmaceotike, molekulare, nukleare ose atomike, në instancë të fundit, nuk komunikojnë më fare me ne.

Ndërkohë që shkenca dhe teknika, shkëlqejnë dhe lulëzojnë nga futurizmi, imagjinata dhe fantazia. Mos harroni!

U mor vesh se edukata dhe kultura e lartë shkencore dhe humaniste, vazhdimisht sikur kanë humbur ose falimentuar përballë cinizmit, injorancës ose përbuzjës së skajshme të aristokracisë dhe borxhezisë së lartë politike, ushtarake, industriale, ekonomike etj..

Ndaj, për çfarë shërbejnë atëherë arti, kultura, letërsia, gazetaria, publicistika, shkenca (filozofia), politologjia, politika ose diplomacia, nëse nuk na bëjnë me racional, me human ose me njerëzor? Në të kundërten, ato e bëjnë të kanosur (rrezikuar) qenien, materiren, krijesën dhe ekzistencën tonë individuale dhe kolektive.

Në Kosovë njerëzit çdo ditë jetojnë me pasiguri individuale dhe kolektive në kontekstin e njohur objektiv dhe subjektiv…S’ka gjë më të ankthshme dhe me stresuese se kjo për njeriun e sotëm shqiptar ose kosovar. Në anën tjetër ndërkaq, zbulimët ose teknologjitë e reja ushtarake (luftarake), kimike, biologjike, baktereologjike, mikroskopike, mikroçipike dhe të tjera, e rrezikojnë seriozisht jetën, qetësinë, intimitetin, dinjitetin, ekskluzivitetit dhe autenticitetin e sëcilit veç e veç. Teknologjitë e reja, sikur i shkurtojnë, thjeshtëzojnë, konektojnë, vibrojnë, detektojnë (deshifrojnë) dhe rrobotizojnë madje, edhe shpirtin dhe mendjen (logjikën) ose intelektin tonë. Na bëjnë të pa ndjenja dhe të pashpirtë….Dhe, kjo është “blasfemi industriale ose teknologjike”! Apo…?! Duke

Ndaj, Presidenti Trump deshiron t´i ndryshoi gjerat per se mbari. Duke u dhene fund kaosit, konfuzionit dhe anarkise.

Tek e fundit, kush janë, Kosova dhe shqiptaret, me i zgjidhur çështjet ose problemet e moçme fetare, kulturore, ushtarake (luftarake),historike, shtetrore, nacionale, politike dhe juridike të Europës dhe të tjerëve….?!

Imagjinoni një botë futuriste, inkarnative, ataraktive ose interaktive ku neurokirurgjia, neurokimia ose neurobiologjia astrale, interstelare ose galaktike, mundohen të na shpjegojnë edhe “gjuhën e Zotërave ose Perëndive” së bashku me gjuhën e alienëve ose jashtëtokësorëve….!? Ndërkaq, shqiptarët e shkretë, akoma nuk e njohin dhenuk e kuptojnë njëri tjetrin në gjuhën e tyre amtare.

Shqiptarët e moçëm dhe të vërtetë dikur hasmin ose gjaksorin (armikun) me paratë ose shpenzimet e veta, e kanë nxjerrur nga burgu, duke ia mbajtur ose ushqyer edhe familjen e tij sa ishte në burg….Dhe, në fund me “plumb qorr” në lule të ballit, e kanë vrarë dhe nxjerrur gjakun.

Boshti i etikës shkencore, kulturore, informative, politike dhe diplomatike, qëndron tek fuqia dhe aftësia e njohur për universalizimin e koncepteve dhe postulimin e vlerave dhe parimeve. Ndërkaq, për të pasur një shtrirje të përgjithshme (globale ose universale), arti, kultura, informimi, letërsia, politika e jashtme ose diplomacia, duhet të jenë të kualifikuara, profesionale, intelektuale, intelegjente, komparative, analogjike, komprehensive, kontemplative, komplementare, suplementare, shkencore ose humaniste…Të ngritura, projektuara dhe mbështetura në ndërkohë në ngritjen ose ndërtimin e një etike dhe filozofie globale ose universale në domenin ose kontekstin e një narrativi, gjakimi dhe vizioni të njohur për virtytin dhe idealin përmes një shtegtimi përmasash globale ose universale. Kjo i duhet Kosovës për çastin ose momentin.

Të kesh sy, dhe të mos kesh tru (mend), nderë, moral, dinjitet, shikim, ideal, vizion dhe narracion, kjo është me e keqe dhe me e rëndë se vdekja, robëria dhe verbëria. Kjo është humbje ose zbritje maksimale e respektit, vlerës dhe auotiritetit të njeriut.

Mos harroni se lirinë dhe pavarësinë e Kosovës i kemi fituar kryesisht me nidihmen e SHBA-s, Gjermanisë, Anglisë (Britanisë së Madhe), Italisë, Francës, Austrisë, e sidomos Kroacisë. Ndaj Kryeministri Kurti dhe i tërë lidershipi i Kosovës, duhet njohur, respektuar dhe zbatuar rrregullat dhe kërkesat e tyre. Rrugë ose alternativë tjetër nuk ka. Jemi të varur komplet prej tyre.

Kështu që Kosova duhet shfrytëzuar, maksimalish këto përparësi ose beneficione të jashtme së bashku me vlerat, resursët, potencialet dhe kapacitetët e brendshme.

Kosovës sikur i mungon narrativi (narracioni) dhe fuqia e njiohur nxitëse, kreative dhe stimuluese e elitës së njohur shkencore, intelektuale, kulturore, politike dhe diplomatike, e cila do duhet të shquhej dhe karakterizohej me një shpirt të pasur hulumtues, skrupuloz dhe patriotik, si dhe me metoda të njohura shqyrtimi, eksperimentimi, vëzhgimi, studimi dhe analize. Atje si duket ka perballje te pamëshirmshme, infernale ose apokaliptike në mes vlerave dhe antivlerave. Aty zatën si duket e sigurojnë strehen ose audiencen e tyre forcat e ndryshme retrograde, diabolike, paradoksale, reaksionare dhe anakronike. Ndonëse, shtetin, lrinë dhe pavarësinë tonë individuale dhe kolektive, gjithëmonë duhet matur, çmuar dhe vlerësuar në bazë të luftës dhe sakrificave të njohura individuale dhe kolektive, e jo në bazë të interesave të ndryshme politike, partiake, pushtetmbajtëse ose karieriste të grupit, personit ose individit. E sidomos vlerat e njohura të luftës së lavdishme të UÇK-së.

U mor vesh se luftërat e njohura çlirimtare dhe patritiotik, siç ishte lufta çlirimtare, heroike dhe patriotike e UÇK-s, janë shumë të rëndësishme, esenciale, kruciale ose jetike për mbijetesën dhe ekzistencën e një populli (kombi) dhe një shteti. Në fushën e nderit ose frontin e lutës, shpeshherë vendosët edhe për ekzistencën, edhe për zhdukjen ose shfarosjen e një populli (kombi) ose etnikumi të tërë. Janë fronti i lutës ose fusha e nderit së bashku me aktin e lartë të heroizmit, sakrificës ose vetflijimit individual dhe kolektiv, ato vlera dhe parime sublime e aq relevante, që vendosin për mbijetesën, ekzistencë, fatin dhe ardhmërinë e popujve, kombëve dhe shtetëve. Janë trashetë, rrogozet, ruinat ose istikamët e luftës ato mbi të cilat shpeshherë ose vazhdimisht janë skicuar, vizatuar, hartuar, formuluar, ngritur ose projektuar fitorët e mëdha së bashku me harat ose gjeografitë e reja shtetrore, nacionale, etnike, politike, historike etj.

Ndërkohë që luftërat e lavdishme liridashëse, çlirimtare ose patriotike siç ishte lufta e e UÇK-së: Nuk na mësojnë kurrë t’i duam pushtuesit e deridjeshëm, apo armiqtë e ndryshëm shekullor ose gjakatar, por t’ i urrejmë ose injorojmë format, metodat, projektët ose planimetritë e ndryshme makabre e funebre- kundër nesh si individ dhe kolektivitet.

Se këndejmi, luftërat e njohura çlirimtare ose patriotike, të mbiquajtura ose titulluara shpesh edhe si prindërit (baballarët) dhe të lindurit (femijët) e parë të një kombi dhe shteti: E kanë efektin dhe mesazhin e njohur determinant ose paradigmatik të përmirësimit dhe përmbarimit të paradoksëve, naivitetëve ose padrejtësive të ndryshme shtetrore, nacionale, politike, historike, gjeografike e tjera nga e kaluara. Në fund të fundit, sipas idealeve, koncepteve, formulave ose doktrinave të shquara të luftërave të njohura çlirimtare dhe patriotike: Lufta, gjaku, mundi dhe djersa e heroit ose deshmorit, shpëtojnë lirinë, tokën, nderin, moralin, gjakun, gjuhën, atdheun dhe ardhmerinë e kombit.”

Presidenti Trump në radhë të parë deshiron të sjellë rregull, qetësi, urtësi, vigjilencë dhe maturi në veprimët dhe reagimet tona individuale dhe kolektive. E sidomos për të kapërcyer “ylberin politik” përtej asaj “anës tjetër” faustiane ku njerëzit ose politikanët e ndryshëm ditorë ose periodikë, bëhen të “përjetshëm” duke e sharë dhe luftuar Serbine me fjalë boshe, apo retorika dhe oratori te “zjarrta revolucionare dhe populiste” qe i shparaloon ose davarise mengjesi.

Sidoqoftë, popujt (kombet) dhe shtetët e ndryshme, sipas filozofisë kristiane dhe asaj arabe ose muslimane, ashtu sikurse yjet në qiellin ose universin e pafund, vazhdimisht iu nënshtrohen eklipsëve ose procesëve të ndryshme evolutive ose ripërtrirëse në kuptimin e asaj se gjithëçka ripërtrihet, transformohet dhe merr jetë të re, sapo të rishfaqët (rikthehët) drita e bekuar e Zotit. Edhe agu (agimi) dhe ringjallja, janë shfaqje të larta hyjnore dhe sinomike në kuptimin e rishfaqjes së vazhdueshme të dritës së jetës, gjenealogjisë së popullit (kombit) dhe gjenialitetit të Zotit (Hyjit) dhe natyrës.

Pa i harruar këtu edhe hipotezen ose teorinë gjenerale, te posacme (specifike), personale etj. se bashku me strategjine mbrojtese, konkuruse dhe menaxhuese-ndaj kanosjes, pasigurise dhe befasise etj.

Fati i Kosovës nuk varet nga Serbia, por nga Amerika shpëtimtare- Nga Prof.Dr.Mehdi HYSENI

Barometri diplomatik

*** Presidenti serb Aleksandër Vuçiq me kamarilën e tij serbo-ruse kurrë të mos e njohin Kosovën e pavarur dhe sovrane, por as shqiptarët në Ballkan, kurrë më nuk do ta lejojnë Serbinë kolonialiste dhe gjenocidale në Kosovën e Shqipërisë Natyrale ! Ky është epilogu për Kosovën shqiptare!

-Kosova ka vdekur për Serbinë pushtuese gjenocidale sikursse Vuk Karaxhiqi, Nikola Pashiqi, Dobrica Qosiqi, Ivo Andriqi , Vasa Qubriloviqi dhe Slobodan Milosheviqi…etj., duke qenë se përjetësisht kanë humbur koloninë e tyre 100-vjeçare-Kosovën e Shqipërisë Etnike Natyrale (1912-1999) si rrjedhim i luftës çlirimtare kombëtare dhe antikoloniale të UÇK-së dhe të bombardimit të Aleancës së Atlantikut Veriore(NATO) , më 24 mars -10 qershor 1999). Kjo luftë e përbashkët fitimtare e UÇK-së dhe e NATO-s me Shtetet e Bashkuara të Amerikës si superfuqi botërore, e varrosi përgjithmonë Serbinë kolonialiste dhe gjenocidale në Kosovë, e cila më 17 shkurt 2008 e fitoi lirinë dhe pavarësinë nga “140” shtete anëtare të OKB-së me Amerikën në krye dhe me aleatët e saj evropianoperëndimorë .

Ndërkaq, pretendimet territoriale të Serbisë kolonialiste dhe gjenocidale, që të kthejë Kosovën nën sundimin e saj të dikurshëm kolonial (1912-1999), duke përdorur forcën ushtarake, kjo, de fakto dhe de jure, do të ishte fundi i shtetit hegjemon pushtues serb në “bifurkacionin” e rrëmbyeshëm të dallgëve të lumenjve Sava dhe Danubi buzë “Kalamegdanit” në Beograd, jo në Prishtinë e as në Tiranë, pavarësisht nga kërcënimet e përditshme apolitike të presidentit të Serbisë, Aleksandër Vuçiq, se “ ne, me asnjë çmim nuk do ta njohim pavarësinë e Kosovës” (https://www.telegraf.rs/vesti/politika/4026704-vucic-ni-po-koju-cenu-necemo-priznati-nezavisnost-kosova

Vuçiqi deri në amshim, mund t’i përsërisë “tiradat” e tij poliko-propagandistike serbomëdha, se “serbët dhe Serbia nuk do ta njohin kurrë pavarësinë e Kosovës”, por nëse Amerika, BE-ja, NATO-ja dhe OKB-ja e detyrojnë që Beogradi ta njohë Kosovën e pavarur dhe sovrane, atëherë kjo është çështje e mbaruar, pavarësisht nga “zhallopojkat” e rreme mitomane të politikës, të diplomacisë së shtetit dhe të Kishës Ortodokse Serbe, se gjoja “përjetësisht nuk do ta njohin pavarësinë e Kosovës”. Kjo parullë e përditshme synon “ngrirjen” e konfliktit mes Kosovës dhe Serbisë, si dhe mashtrimin e pafund të serbëve si brenda, ashtu dhe jashtë Serbisë, se kinse “Kosova është Serbi, o me paqe, o me luftë”!?

Për më tepër, kjo parullë raciste serbomadhe in medias res “ka për qëllim të përherhshëm zhdukjen fizike të popullit shqiptar nga trojet e tij autoktone shekullore, duke zbatuar terror, gjenocid shtetëror dhe masakra në përmasa shumë të gjera, si në të kaluarën, ashtu edhe sot, kështu do të vepronte edhe në të ardhmen…” (Akademik Prof.Dr. Mark Krasniqi, Kosova Sot/broshurë/1992: 36).

Presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiq të mos përzihet në punë të brendshme të Kosovës !

-Sikurse në rastin e agresionit në Banjskë të Mitrovicës, më 24 shtator 2024, kur Serbia hodhi “30 terrristë serbë në mënyrë ilegale” për të vrarë dhe terrorizuar shqiptarët dhe për të djegur Kosovën.

Po, ashu edhe në rastin e armatosur subversiv për hedhjen në erë të kanalin “Ibër-Lepenc”(29 nëntor 2024), me ç’rast në fshatin Varragë të Zubin Potokut, edhe e dëmtuan një pjesë të këtij kanali, që furnizon me ujë për ftohjen e termocentraleve të Kosovës…etj.

Prandaj, si presidenti Aleksandër Vuçiq, ashtu edhe qeveria e tij janë të detyruar, që të përmbahen nga kërcënimi dhe përdorimi i forcës ndaj Repblikës së Kosovës, dhe në vend të tyre të zbatojnë dhe respektojnë parimet e koekzistencës paqësore për t’i normalizuar marrëdhëniet mes Beogradit dhe Prishtinës, në përputhje me këto parime themelore të Konferencës së shteteve afrikane-aziatike bërë në Bandung të Indonezisë, më 1955, e cila shënoi një kthesë vendimtare në zhvillimin e marrëdhënieve ndërkombëtare për zgjidhjen e konflikteve dhe të problemeve ndërkombëtare në mënyrë dhe, me mjete paqësore, domethënë në frymën e parimeve të koekzistencës paqësore ndërmjet shteteve me rende të ndryshme politiko-shoqërore, duke u fokusuar në eliminimin e diktatit dhe të ultimatumeve të luftës së ftohtë të dy superfuqive botërore dhe aleancave të tyre bllokiste (NATO,1949 dhe Traktati i Varshavës, 1955). Këto parime të Marrëveshjes paqësore të Bandungut (që problemet dhe konfliktet e mosmarrëveshjet ndërkombëtare të zgjidheshin me paqe, jo me forcë dhe me luftë) shërbyen si bazë e qëndruehsme e ndërtimit të Platformës politike të Lëvizjes së Mosinkuadrimit (1961 -1980) , e cila me neutralitetin e saj, jashtë aleancave të ndryshme ushtarake bllokiste , pothuajse për një kohë 20-vjeçare e pati neutralizuar dhe ngadalësuar intensitetin e luftës së ftohtë dhe të zhvillimit të garës së ethshme në armatimin bërthamor të dy superfuqive (Amerika dhe BRSS-ja).

Kjo Lëvizje e Mosinkuadrimit de fakto dhe de jure “ka vdekur” së bashku me themeluesit e saj (Tito, Naser, Nehru…etj.), sepse Serbia pushtuese gjenocidale e “trashigoi”, ashtu sikurse e “tarshigoi” karrigen në OKB, edhe pse kishte kryer 3 agresione dhe gjenocide kundër Kroacisë, Bosnjës dhe Kosovës (1989-1999).

Edhe në këtë vështrim Serbia u privilegjua edhe nga Lëvizja e Mosinkuadrimit ( e cila “është strukur” dikund në Afrikë, sepse pas përfundimit të luftës së ftohtë 1989, si dhe pas shuarjes liderëve themelues të saj botërë, 1980, s’ luan kurrfarë roli në sfondin e marrëdhënieve politike ndërkombëare), sepse udhëheqja e sotme e saj,në mënyrë flagrante shkeli parimet themelore të koekzistencës paqësore, duke e pranuar Serbinë si shtet sukcesor të ish-Republiës Socialsite të Jugosllavisë, e cila ishte ndër themeluesit e Lëvizjes së Mosinkuadrimit, jo Serbia nuk ishte themeluese as e Kombeve të Bashkuara (1945-2024), as e Lëvizjes së Mosinkuadrimit, por Jugosllavia federative e Titos, e Kardelit dhe e Miroslav Kërlezhës.

Po ashtu, edhe OKB-ja bëri gabim flagrant, sepse shekli parimet dhe qëllimet e Kartës së saj, duke e pranuar Serbinë si sukcesore të RSFJ-së, ndërkaq, Kroacinë, Slloveninë, Malin e Zi, Maqedoninë dhe BeH, i diferencoi nga Serbia, sepse nuk ua njohu statusin e sukcesorit të RSFJ-së sikure, që ia njohu Serbisë, por i detyroi që të shkruanin KËRKESË TË RE PËR PRANIMIN në OKB, duke mos ua njohur cilësinë e njohjes si sukcesorë të Republikës Socialiste Federative, ashtu siç ia njohu Republikës së Serbisë, edhe pse kjo si shtet agresor, pushtues dhe gjenocidal (jo më pak se 10 vjet-1989-1999) e kishte përjashtuar vetëveten, edhe nga OKB-ja, edhe nga OSBE-ja, edhe nga Lëvizja e Mosnikuadrimit , sepse biente ndesh me objektivat dhe me parimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara dhe me parimet e së drejtës ndërkombëtare.

Pikërisht, kjo padrejtësi e bashkësisë ndërkombëtare ndaj favorizimit të Serbisë agresore të Slobodan Milosheviqit (1989-1999), e frymëzon dhe e trimëron deri në arrogancë, në shovenizëm, në racizëm dhe në apartheid presidentin aktual Aleksandër Vuçiq saqë nuk përfill as OKB-në, as BE-në e as NATO-n vetëm Vladimir Putinin dhe Rusinë militariste dhe agresore.

Mirëpo, ky kurs i politikës, i diploamcisë dhe i propagandës serbomadhe antishqiptare dhe anticiivilizue antievropianee nuk shpie në normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë, Kosovës, Shqipërisë dhe Bosnjë Hercegovinës, por në konfrontim të drejtpërdrejtë dhe të pashmangshëm, që përshpejton shpërthimin e luftës me këto vende fqinje, sidomos me shqiptarët, me Kosovën dhe me Shqipërinë.

Mirëpo, në fund kjo “finale”, do të mbyllet në Beograd, ashtu sikurse më 6 prill 1941, gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Mirëpo, shpëtimi i Serbisë, është zgjedhja e formulës së qëndrueshme paqësore, siç parashikojnë edhe këto 10 parime bazë të Konferencës së Bandungut të “29 vendeve afriko-aziatike të bëra në Bandung të Indonezisë, më 1955 për zgjidhjen paqësore të problemeve dhe të krizave politike rajonale dhe ndërkombëtare . Këto parime të miratuara nga Konferenca e Bandungut drejtpërdrejt kanë ndihmuar në formulimin e konceptit të koekzistencës aktive paqësore, me qëllim të zhvillimit të mëtejmë të së drejtës ndërkombëtare në frymën e përmbajtjes së Kartës së Kombeve të Bashkuara(1945-2024)

“ (1) Respektimi i të drejtave dhe i lirive themelore të njeriut, si dhe i bojektivabv dhe parimeve të Kartës së Kombeve të Bashkuara;

(2) Respektimi i sovranitetit dhe i integritetit territorial i të gjitha shteteve;

(3) Njohja e barazisë së të gjitha racave dhe e barazisë së të gjitha kombeve të mëdha e të vegjël;

(4) Përmbajtja nga përzierja dhe nga ndërhyrja në punë të brendshme të shteteve të tjera;

(5) Njohja e të drejtave të çdo populli, që të mbrohet insividualisht apo kolektivisht, në përputhjen me Kartën e Kombeve të Bashkuara;

(a) Përmbajtja nga përdorimii marrëveshjes për mbrojtjen kolektive për avancimin e interesave të veçanta të ndonjërës nga fuqitë e mëdha.

(b) Përmbajtja e çdo shteti nga ushtrimi I trysnisë mdaj shteteve të tjera.

(7) Përmbajtja nga aktete e agresionit ose të kërcënimit me agresion, si dhe nga përdorimi i forcës kundër integritetit territorial ose kundër pavarësisë politike të ndonjë shteti;

(8) Zgjidhja e të gjitha konflikteve ndërkombëtare me mjete paqësore, sië janë: neogociatat, pajtimi, paqësimi, arbitrazhi ose vendimi gjyqësor, si dhe me mjete të tjera paqësore, të zgjedhura nga vetë palët në përputhje me Kartën e Kombeve të Bashkuara;

(9) Përparimi i interesave reciproke dhe i bahskëpunimit;

(10) Respektimi i të drejtave dhe i detyrimeeve ndërkombëtare.” (Po aty: https://uncrd.un.org/sites/uncrd.un.org/files/background_document_of_bandung_spirit_water_summit_help_ver.3_20240505.pdf ).

Prandaj, këto Parime bazë të koekzistencës aktive paqësore e thërrasin presidentin Vuçiq që t’i zbatojë me konskeuencë dhe me përpikshmëri në rastin e mbylljes së problemit kolonial të Kosovës dhe të Luginës së Preshevës, ndryshe përgjegjësia për shpërthimin e ndonjë konflikti të armatosur a lufte në Kosovë, do të bjerë mbi presidentin Vuçiq dhe mbi Serbinë agresore.

Ndërkaq, ai preidenti serb Vuçiq, dot të mos e njohë pavaraësinë e Kosovës (sepse njohja e një shteti nuk është akt juridik i detyrueshëm sipas së drejtës ndërkombëtare, por AKT I VULLNETIT të një shteti, kur ai konsideron ka ose nuk ka interes të njohjes së një shteti tjetër), Mirëpo, është i detyruar ndërkombëtarisht (si shtet anëtar i OKB-së me të drejta dhe me detyrime të plota), që të ketë marrëdhënie dhe bashkëpunim të mirë dhe reciprok miqësor dhe paqësor me Republikën e Kosovës, ashtu siç parashikojnë parimet e së drejtës ndërkombëtare dhe dispozitat e Kartës së Kombeve të Bashkuara.

Sa më sipër, ABC-ja diplomatike e normalizimit të marrëdhënieve mes Serbisë dhe Kosovës, duhet të bazohet në zbatimin e detyrueshëm të koekzistencës aktive paqësore

Duke qenë se dy agresionet e ndërhyrjes në punë të brendshme të Kosovës në: (1) Banjskë, më 24 shtator 2023 dhe në Kanalin “Ibër-Lepenc” më 29 nëntor 2024, janë kate të dënueshme sipas Kartës së OKB-së dhe të parimeve e normave të së drejtës ndërkombëtare.

Prandaj, deri tani, Serbia do të duhej të penalizohej nga OKB-ja dhe nga OKB-ja për veprimet e tilla agresore ndaj territorit sovran dhe të pavarur të Kosovës (17 shkurt 2008).

Shtetaset turke në Mal të Zi: ‘Në kërkim të ndjenjës së përkatësisë’

Ela [e dyta nisur nga majtas] me shoqërinë e saj në Podgoricë.

“Vetëm kur shkova në një varrim, dhe më pas në një festë tradicionale, ndjeva se po filloja të përshtatesha dhe të bëhesha pjesë e shoqërisë në Mal të Zi”, thotë për Radion Evropa e Lirë (REL) shtetasja turke, Ela Duzova, e cila u shpërngul në Podgoricë tre vjet më parë.

Ajo është një nga dhjetëra mijëra shtetas turq që, sipas të dhënave të Ministrisë së Punëve të Brendshme, aktualisht jetojnë në Mal të Zi.

Në Mal të Zi funksionojnë mijëra kompani të themeluara nga ndërmarrje dhe sipërmarrës nga Turqia. Ela drejton një agjenci turistike.

Në Podgoricë u shpërngul gjatë pandemisë së koronavirusit.

“Besoja se kriza globale mund të ishte një mundësi për investime në turizëm. Edhe pse ishte një veprim i rrezikshëm dhe dukej irracional atëherë, mendoja se në Mal të Zi kisha më shumë mundësi për sukses sesa në Turqi, ku konkurrenca është shumë më e madhe”.

Kujtimet e ditëve të para dhe takimet në Mal të Zi

Kur mbërriti në Mal të Zi në vitin 2021, një përshtypje të fortë i lanë agjentët e pasurive të paluajtshme.

“Ishin të sjellshëm dhe madje më ofruan një zbritje në qiranë e banesës, edhe pse nuk e kërkova. Kjo do të më mbetet gjithmonë në mendje”.

Megjithatë, ajo thotë se përshtatja sociale ishte shumë më sfiduese dhe zgjati një kohë.

“Ndryshe nga turqit, malazezët janë të përzemërt, por gjithashtu shumë të kujdesshëm kur bëhet fjalë për përfshirjen e njerëzve të rinj në rrethet e tyre shoqërore. Kryesisht janë të lidhur përmes shkollimit ose njohjeve të përbashkëta, dhe u duhet shumë kohë për të pranuar njerëz të rinj”.

Ajo pranon se për këtë arsye në vitet e para ishte e vetmuar.

“Më e vetmuar sesa mendova se do të isha. Nuk kishte asnjë aktivitet shoqëror dhe më janë dashur dy vjet që të ndihem si pjesë e shoqërisë”.

Edhe pse ende nuk e zotëron gjuhën malazeze, thotë se përpiqet të marrë pjesë në ngjarjet lokale.

“Isha shumë e lumtur kur u ftova për herë të parë në një mbrëmje letrare. Një ngjarje ku qëndrova për tre orë dhe vetëm duartrokita e buzëqesha pas çdo fjalimi, pa kuptuar asgjë. Kjo më bëri personin më të vetmuar në botë”.

Megjithatë, pavarësisht sfidave, Ela thekson se jeta e saj shoqërore tani është e mbushur.

“Mbështetem tek anglishtja si gjuhë e përbashkët, por këtu tani jam e lumtur. Punoj në një kompani me rreth 30 punonjës dhe shpesh kalojmë kohë bashkë jashtë pune. Në fundjavë gjithmonë eksploroj Malin e Zi”.

Ela Duzova me makinën e saj në Mal të Zi në një ditë vere.

Motivimi për shpërngulje

Për të, një motivim kyç për t’u shpërngulur në Mal të Zi ishte ndjenja e sigurisë.

“Struktura patriarkale në vendin tim dhe sfidat e përditshme të jetës së një gruaje në Turqi, më kanë bërë të vlerësoj sigurinë që ndjej këtu. Kjo është ajo që më motivoi përfundimisht të lë gjithçka dhe të filloj këtu nga e para”.

Ajo shton se i pëlqen edhe jeta në një qytet më të vogël sesa ai me të cilin ishte mësuar.

Nga një qytet si Stambolli me 15 milionë banorë, ajo u shpërngul në Podgoricë, ku jetojnë rreth 180,000 banorë.

“Është e pabesueshme që gjatë një dite mund të shkoj në punë, të pi kafe në një qytet tjetër, të bëj pazar dhe të takohem me miqtë. Në Stamboll kjo do të ishte e pamundur”.

Ajo është mirënjohëse për gjithçka që ka përjetuar.

“E vetmja gjë për të cilën pendohem është që nuk kam ardhur më herët”.

Ndryshe nga Ela, Ipek Dursun u shpërngul me familjen e saj këtë verë dhe ende po kalon procesin e përshtatjes në ambientin e ri.

“Pavarësisht se nga vijmë, të gjithë kërkojmë ndjenjën e përkatësisë”, thotë ajo për Radion Evropa e Lirë.

Ajo dhe bashkëshorti i saj u shpërngulën në Podgoricë me dy fëmijët e tyre, të nxitur nga dëshira për një jetë më të sigurt dhe më të qetë.

Djali i tyre i madh, Ayazi, tashmë ka filluar mësimet në klasën e katërt të një shkolle fillore në Podgoricë, ndërsa më i vogli është ende duke pritur për regjistrim në kopsht.

“Ayazi e pëlqen mësuesen dhe shokët e rinj. Ai thotë se të gjithë e ndihmojnë. Shoqërohet më shumë me një djalë që gjithashtu ka ardhur nga Turqia”.

Ajo pranon se për të, nga aspekti social, procesi i përshtatjes është i vështirë.

“Nuk e di as gjuhën malazeze dhe as anglishten, dhe kjo më vështirëson të krijoj miqësi me dikë me të cilin do të dëshiroja të shëtisja ose të pija një kafe. Nuk e fsheh që shpesh ndihem e vetmuar, edhe pse kemi disa të njohur që janë shpërngulur më herët nga Turqia dhe ndonjëherë takohemi”.

Ata dëgjuan nga të njohurit e tyre se Mali i Zi është një “vend i vogël dhe i sigurt me natyrë të mrekullueshme”.

“Ky informacion na erdhi në një moment kur unë dhe bashkëshorti po kërkonim mundësi për arsimimin e fëmijëve, punësim dhe siguri jashtë Turqisë. Në Mal të Zi nuk kishim qenë më parë”.

Ajo dëshiron të gjejë një punë së shpejti dhe në këtë mënyrë të fillojë të mësojë gjuhën.

“Gjithashtu të kontribuoj në mjedisin e biznesit në Mal të Zi”.

Në gjysmën e parë të këtij viti, investimet nga Turqia në Mal të Zi arritën mbi 30 milionë euro, sipas të dhënave të Odës Ekonomike Turke në Mal të Zi.

Krahasuar me vitin 2019, investimet e huaja direkte nga Turqia në Mal të Zi janë rritur për 147 për qind.

Ata që shpërngulen zakonisht drejtojnë restorante si: pastiçeri, butiqe, agjenci turistike…

Vetëm në qendër të Podgoricës, turqit e shpërngulur i kanë rreth dhjetë dyqane.

Radio Evropa e Lirë

Psikologjia e turmës!- Nga AGRON SHABANI

Sipas Sokratit i kemi disa lloje ose kategori mëshkujsh ose burrash (burrecash) të ndryshëm: ata që flasin për gratë, ata që flasin si gratë, ata që sillen si gratë, ata që bërtasin ose ulurojnë si gratë, dhe ata që flasin me gratë.

Ndaj, edhe nuk di robi (njeriu) se në të cilën kategori me i futur ose ranguar diss “burrat të fortë” të shtetit, pushtetit, politikës, diplomacisë, arsimit, shkencës, fesë (religjionit), kultruës, informimit ose gazetarisë së Kosovës ?!

Nuk po di….!?

Në Veri të Kosovës sërish situatë lufte!

Në sytë e njerëzve dhe popullit tonë atje.. akoma të freskëta kujtimet e hidhura mbi rrathët e njohur të Ferrit të egër serb dhe apokalipsen e madhe të atij fundshekulli të përgjakshëm!

Në Hagë “Epoka para gjyqit”….

Linja të thella emocionesh dhe tensioni të përgjithëshëm që ecin tutje, tutje…!

Në Prishtinë gjithmonë pritje e percjellje jaranesh te rinj dhe te vjeter…. Festa, ballo, darka, dolli, koktele ose “spektakle” të ndryshme shtetërore ose qeveritare që kundërmojnë (kutërbueshëm) erëra të tharta “tradhëtishë të reja” shtetërore, nacionale, historike ose gjeografike nën ” shkëlqimet e feksura” të dritave, shandanëve ose llambadarëve të “praruara” dhe “stolisura” në ” stilin” dhe me ” finesat” e njohura serbo-turko-bizantinë. Puthje (përqafime), qeshje, salutime, dhurata, blatore dhe buqeta lulesh të freskëta për “miqtë e vjetër” dhe “jaranat( hypësit) ose shkërdhyesit) e rinj”!

Disa shqipfolës analfabetë, demagogë, dogmatikë dhe hipokritë kërkojnë zhdukjen ose shfarosjen masive te shqiptareve te fese myslimane ne stepat e Anadollit etj.!

Sipas Senekës, është interesante, indikative dhe simptomatike ajo kur heronjt, akterët ose protagonistët kryesor të luftërave dhe levizjeve të ndryshme çlirimtare ose patriotike: Ose vriten (bijnë deshmorë) në fushën e nderit, ose shpifen, linçohen, kriminalizohen, demonizohen (satanizohen), paditen, akuzohen dhe dënohen nga renegatët, plagjiatorët ose dezertorët e ndryshëm.

Hipokriti pasi i vrau dhe masakroi të dy prindërit e tij, thonë se filloi të kërkonte mëshirën ose lëmoshen e të tjerëve nën parullat ose sloganet e një të ngeluri bonjak ose jetim!

“Sizifi mitik” i Homerit, iu kërkoi leje profetëve të ndryshëm ose perëndive për të shkuar në Had, ku thuhej se njerëzit atje bëheshin të përjetshëm-përtej asaj “anës tjetër” të vdekjes! Ndonëse, gjatë tërë asaj rruge (udhe) të mundimshme për në Had, me atë gur të rëndë mbi supe dhe në qafë, Sizif iu desh patjetër të kalonte ose kapërcente edhe kodrën e madhe të Golgotës që nuk i dukej asgjë në krahasim me “nektarët” ose “eliksirët” e ndryshme të asaj “jete të pasosur-përtej vekjës” që e prisnin në Had!”Sizifët tanë shqiptarë ose kosovarë” ndërkaq, pas morteve ose vdekjeve të ndryshme klinike, morale, politike dhe të tjera, sikur janë çuar sërish lugetër, apo si ato kufomat e vdekura për së gjalli nga ajo “ana tjetër e jetës”-përtej vdekjës! Duan me i hanger( ngrene) ose perpire shqiptaret myslimanë, dhe ne fund krejt kombin shqiptar permes parullash, pamfletesh, banderolash ose sloganesh te ndryshme fetare ose “iluministe”!!!

Tmerrim dhe trishtim i madh në Tebë dhe Memfis! (…)

Aty janë edhe “nomadët fisnikë” së bashku me psikopatët, sociopatët, oligopatët, egopatët, idiopatët ose maniakët e ndryshëm depresivë, infantilë, violentë dhe patologjikë që e lozin “mjeshtërisht” rolin e politikanëve, diplomatëve, analistëve, sociopsikologëve ose kulturologëve të ndryshëm….!

Kalimthi m’ u kujtua rrefimi mbi ndjenjen e keqe të frikës, vetmisë dhe trishtimit të shkaktuar nga mëkatet dhe zezonat e bëra ndaj dikujt tjetër që të shfaqen vazhdimisht.

E sidomos atëherë kur kopilët, kërmat ose fosilët e huaja shqipfolëse në Kosovë dhe gjithandej, edhe kryetrimat dhe kryeheroit tonë kombëtar i quajnë tradhtarë ose armiq të shqiptarëve, nipa ose gjak të serbit e çka mos tjetër. Apo, ata te krahut tjeter ( si ky) per te cilet te gjithe shqiptaret myslimanë jane te mire vetem te vdekur ose ne varr.

U mor vesh se ndjenja e frikës, vetmisë dhe harresës individuale ose kolektive nga të tjerët, nuk është thjeshtë fenomen i të vetmuarit. Jo, por, rasti i vetmisë, injorancës ose harresë së përbashkët globale ose kolektive, është një ndjenjë dhe përjetim i keq që shfaqet ose manifestohet në raste kryesisht të pavolitshme ose që përjetohen si të tilla ; si për shëmbull: në raste tragjike dhe në raste të ndryshme si në luftë, sport, politikë, diplomaci, aksione bamirëse ose karitative, gjatë proceseve të ndryshme gjyqsore ose politike etj.

Vetmia e individit ose grupit (dy e më tepër persona), është thellësisht ndjenjë që lindë nga situatat e ndërlikuara që ngrenë ngulmin e trishtimit dhe nxisin frikën e zhdukjes fizike të individit dhe kolektivitetit. Apo, të një grupimi të caktuar shoqërorë, qytetar ose politikë të cilët ndjehën të harruar, shpërfillur dhe tradhëtuar nga të tjerët: nga bashkëluftëtarët, nga eprorët, nga partia, nga elektorati i tyre, nga miqtë dhe aleatët e dikurshëm dhe kështu me radhë.

Kjo vetmi shëndrohet edhe në kompleks të masave të gjëra qytetare ose popullore. Në sindromë ose kompleks të madh inferioriteti dhe malicioziteti-përballë të tjerëve. Një popull (komb) ose shtet i tërë kaplohen nga ndjenja e vetmisë dhe pasigurisë individuale dhe kolektive në raste specifike të krijuara nga një politikë e deshtuar e pushtetit, nga lakmuesit për pushtet si dhe nga shtete të tjera, me bllokada, izolime, shantazhe, presione ose shtypje të llojeve të ndryshme.

Si t’ua shpjegosh këto fenomene paradoksale, reaksionare dhe anakronike shqiptarëve shpirtshitur dhe kokëboshë?! Ky është problemi kryesor.Thuhet se misionarët, iluministët, teistët ose deistët e ndryshëm europerëndimorë, dikur kishin hasur në pengesa ose vështirësi të shumëta teorike dhe leksikologjike para pjesëtarëve të paditur të fiseve ose komunitetëve të ndryshme primitive, parafetare ose parapolitike në Kongo dhe vende tjera të Afrikës, kur iu thanë:” Nëse gafet, gabimët ose mëkatët tuaja kanë qenë me të mëdha ose më të zeza se korbi, ato do iu falën dhe bëhen të bardha si floku i borës, me kushtë që të mos i përserisni më gabimët ose mëkatet tuaja!” Dhe, meqë në Afrikë nuk kishte rënë kurrë borë, dhe mekatarëve ose ateistëve të shkretë afrikanë iu mungonin si të thuash njohuritë themelore ose elementare mbi borën (dëboren) e bardhë: Atëherë misionarëve ose iluministëve të lartëpërmendur europerëndimor, iu desh t’ua “përkthejnë” dhe adaptojnë fjalët ose mësimet e veta mëkatarëve ose afetarëve afrikan, duke iu thënë se :” gabimet ose mëkatet e tyre, do iu falëshin dhe bëheshin të bardha si thelbi i arrës së kokosit.”

Për dallim të shumicës së njerëzve dhe politikanëve kosovarë (shqiptarë) të cilët me tepër janë introvertë, insolventë, rekonvalenscentë, demagogë, dogmatikë, hipokritë, konformistë, oportunistë, komplotistë, dinastikë, inkomprehentë, inkompetentë, inkontempaltivë dhe tepër të parikuperueshëm ose inkompaktibilë dhe ireversibël: Kosovës dhe shqiptarëve iu duhen (nevojitën) intelektual , klerik, misionar,, politikan ose diplomat të ngritur,rafinuar, intelektual, intelegjent, të kualifikuar, profesoinal, kontemplativ, kompetitiv, komprehensiv, komplementar, suplementar, të zgjuar ose intelegjent. Pse (përse) kjo ? Sepse, ssipas Erich Frommit, shpirti i njeriut të lirë, sovran, autonom, integral dhe intelegjent, gjithëmonë sikur merr hua (huazon) nga mendja ( intelekti), qenia dhe materia e tij përceptimet dhe anticipimët e njohura esenciale ose substanciale, me të cilat ushqehët ose mirëmbahet, dhe ua kthen atyre në formën e levizjëve ose manifestimëve të larta shkencore dhe humaniste, me të cilat i ka lidhur ose vulosur lirinë, fatin, ekzistencën dhe metafizikën e tij.

Nuk kam asgjë personale kundër “kauzës fetare, kombetare ose kulturore” të “Levizjes së Decanit” etj…por, duke i parë, lexuar dhe dëgjuar edhe disa udbash, spiun, agjent, matrapaz, kuisling dhe mercenar të “kauzave” ose agjendave të dikurshme filoserbe, proudbiste, të cilët, pasiqe e kanë mbushur ose plotësuar normën, duke i sharë, stigmatizuar, demonizuar ose satanizuar të gjithë çlirimtarët dhe patriotët shqiptar tashti i janë kthyer fesë katolike për të gjetur strehë ose audiencë tek shqiptarët katolik.

Nuk kam asgjë kundër ndaj intelektualëve dhe patriotëve të vërtetë shqiptar. Respekt.

Ama, për demagoget dhe hipokritet e ndryshem blasfemik dhe apostazik-, xero (O) respekt.

Armatosuni nga guximi dhe vendosmëria në mjerim, me maturi në mirëqenie. Mos u zhytuni në përtaci, ajo është nëna e të gjitha veseve…Mos mbyllni sytë ndaj fqinjëve dhe traktateve të tyre : ata do të presin momentin kur ju do të jeni të brishtë për t’iu akuzuar dhe do të pohojnë pretendime të rreme mbi trashgiminë që po ju lë. Mos përdorni spiunë për të ditur se çfarë thonë njerëzit në lidhje me administrimin tuaj. Bëni punën tuaj ashtu si duhet, njerëzia le të flasin dhe të shkruajë çfarë të dëshirojë…” – GJERGJ KASTRIOTI- SKENDERBEU

Mos harro (ni) se Albinin ose pa Albin, aociacion ose dodik trepublika serbne ne Veri te Kosoves ose Mitrovices, do bëhet (themelohet) patjetër. Edhe Ramushe Haradinaj kismet prap do i fryej surlës, ose mëshoi kavallit. Nejse!

A mundet dhe si mundet të përkufizohet me psikologjinë politike shpjegimi i ngjarjeve individuale dhe kolektive në bazë të inkubacionëve ose motivacionëve të ndryshme shpirtërore, emocionale, mentale ose psikologjike? Sidomos i atyre mendore ose logjike? Pra, studimi ose analiza e motivimeve të brendshme të të vepruarit ose reaguarit politik, emocional, iracional, negativ, violent, infantil ose psikopatologjik etj…?

Kontributi i parë vendimtar i këtij lloji është vepra e Gustav Lë Bonit (1841-1931) “Psikologjia e turmave” e vitit 1895. Ky dijetar ose mendimtar i njohur franko-gjerman, ishte tejet i goditur dhe emocionuar nga turmat revolucionare të vitit 1789, ato të “Komunës” së Parisit të vitit 1871, si dhe të atyre të viteve të mëpastajme ose pasuese. Ai vërente tek turma spontane një sugjestionizëm të konsiderueshëm reciprok të tipit hipnotik ose skizofreniko-oligofrenik, me shfaqje trishtuese, diabolike ose parabolike të profilëve të ndryshme ataviste ose primitiviste në të cilat, të gjitha emocionet dhe ndjenjat fashiteshin. Flitej dhe mendohej për frikën, për forma entuziazmi, për manifestime agresiviteti, apo mbi kurajon përballë rrezikut latent ose permanent. Mbizotërimi i impulseve iracionale dhe negative, i lidhur dhe motivuar shpesh me aksione hipnotike dhe tepër radikale ose brutale nga ana e “apostujve të lirisë” dhe agjitatorëve ose eksponentëve të tyre që i kishin bërë turmat të pandërgjegjshme dhe iracionale përballë njerëzve të aftë si dhe eksponentëve ose komponentëve të veçantë të atyre procesëve revolucionare ose post-revolucionare.Siegmund Freudi (1856-1939), themeluesi i psikoanalizës, ndjeu nevojën të konfrontohej me Lë Bonin, kur shkroi librin e tij “Psikologjia e masave dhe analiza e un-it” (1921). Një problem themelor me të cilin ai duhej të përballej ishte si më poshtë: Lë Bon kishte folur dhe shkruar mbi një psikologji të tipit kolektivë, që qëndronte në vend të asaj personale, të ndërgjegjshme dhe racionale.

Natyrisht se Frojdi (Freudi) nuk kishte asnjë vështirësi që të pranonte rolin vendimtar të pandërgjegjëshmerisë objektive dhe subjektive në qëndrime të caktuara, por nuk mund të pranonte pjesën kolektive si element të veçantë dhe për pasojë vendosjen ose vendosmërinë mbipersonale të veprimeve të individivit dhe kolektivitetit.

Në fakt, në vizionin e tij, e pandërgjegjëshmja ose sistemi psiçik autonom, i lindur tek çdo njeri si dhe i karakterizuar nga një lloj energjie e drejtuar dhe burimuar prej “egos” ose vetkënaqësisë së pastër personale që interferon dhe reflekton drejtpërsëdrejti edhe në anën seksuale ose erotike (epshet), është natyrisht individualiste dhe tepër egoiste në esencën ose substancën e saj.

Ndaj, për pasojë, nëse ka diçka morale dhe normale në fushën ose terrenin e ndërgjegjjes dhe arsyes, sipas Frojdit (Freud) është pikërisht përvoja bazë e të pandërgjegjëshmes ose iracionales-përreth të së cilës gjithëçka nga “parimi edipian” duhet të rrotullohet ose rrokulliset në raport me figura prindërore. Sidomos në marëdhëniet ose raportet protofëminore kundrejt nënës, të cilën vogëlushi (Edipi) do kishte deshirë të donte ose dashuronte në mënyrë ekskluzive dhe ndjenja dashuri-urrejtje kundrejt babait, që e nënshtron nënën e tij (Jakosten).

Pra, një baba i ndjerë, njëherazi edhe i plotfuqishëm, shumë i dashur, por edhe armik, si babai i Edipit (Laji). Domethënë “kompleksi evolutivë” i Edipit i cili rreth moshës pesëvjeçare, do duhej të tejkalohej. Kuptohet, nëse incesti ose inçestuoziteti i pandërgjegjshëm ndaj nënës dhe dashuri-urrejtja ndaj babës (babait) nuk kalojnë në ndonjë proces të pandërgjegjshëm, iracional ose neurotiko-hipnotik, ku personi ose individi të lënduar ose plagosur dikund thellë edhe psiçikisht, edhe shpirtërisht ose emocionalisht, do ngelin të atillë deri në tejkalimin eventual të bllokadës foshnjore ose fëminore që ka bllokuar zhvillimin normal të psiçikës së tyre drejt heteroseksualitetit dhe përtej incestit fëminor.

Si të shpjegohen atëherè fenomenet e shpërthimit të pasionit të verbër të njeriut “në turmë” përshkruar nga Lë Bon?

Frojdi i cili merrej jo vetëm me turma spontane, por edhe me ato “artificiale” që të tjerët do i quajmë kolektivitete të organizuara si kisha, shteti, pushteti, ushtria, xhandarmaria (policia), mediat etj…thotë se ajo që e mban së bashku një tërësi ose kolektivitet të tërë, nuk është sugjerimi i thjeshtë hipnotik (një fenomen sipërfaqësor i derivuar), por, investimi epshor ndaj figurave të dashura ose jo të dashura (urryera) nga të gjithë, që përbëjnë një surrogato ose “pater magnus” të babait të madh për fëmijët e vegjël, që e adhurojnë, e ndjejnë të gjithëfuqishëm, ia kanë frikën shumë, por ndërkohë ndjehen edhe të mbrojtur prej tij. Prej dashurisë së frikëshme ndaj shefit ose padronit të idealizuar, himnizuar, mitizuar ose glorifikuar, ndjekësit (shtypësit) dhe viktimat e tyre e duan njëri-tjetrin.

Lidhur me këtë, është për t’u kujtuar Uilliam Rajhut (1897-1957). Ai thekson se njeriu tradicional i çfarëdo shtrese ose kategorie intelektuale, profesionale, qytetare ose politike qoftë ai, sidomos njeriu mikroborgjez ose makroborgjez, është seksualisht një fëmijë i frenuar: prej edukimit kristian (nga njëra anë) si dhe prej familjes monogamike (nga ana tjetër), që e shtyjnë atë të konsiderojë erotizmin spontan si një të keqe, duke e ekzaltuar ose erotizuar ndrydhjen ose vetështypjen e instikteve dhe spontanitetit të tij. Ndërkohë që shtypja nuk e tejkalon kurrë kompleksin evolutiv të Edipit, siç duhet të bëjnë fëmijet brenda pesë ose gjashtë vitëve të moshës së tyre. Kjo gjendje varësie e ekzagjeruar dhe glorifikuar me figura prindërore të absolutizuara nga brenda (si babai nga fëmija i vogël), për Rajhun është e lidhur edhe me maskilizmin dhe patricentrizmin e qytetërimit tonë nga parahistoria e deri me sot.

U morr vesh se momenti më i trishtuar ose vetmuar në jetën e njeriu është ai kur është duke parë (shikuar) dhe vërtetuar se si e gjithë bota dhe personaliteti i tij po rrënohen përditë, dhe e gjitha që mund të bëjë është vetëm të shikojë rrënimin, fundin ose fundosjen e tij, thonë kështu filozofët dhe sociopsikologët e njohur botëror ose ndërkombëtar.

Ndonëse, një situatë e tillë doduhej të ishte e kundërta e atyre të fillëve të njerëzimit, që për Rajhun karakterizohej nga bashkësia e të mirave materiale si dhe nga matriarkati, me përzierje të lidhura me patriarkatin dhe lirinë seksuale ose erotike. Pse kjo? Sepse, zoti “baba”, gjithnjë e më shumë e sikur ka humbur besimin dhe autoritetin e tij. Kultura shkencore, materiale dhe revolucionare, ia kanë minuar besueshmërinë. Familja monogamike e mbyllur në mënyrë paralele, dikur kishte hyrë ose ishte futur në krizë si pasojë e goditjeve të mëdha ndaj rendit borgjez, skllavopronar ose feudalist nga ana e lëvizjeve popullore e proletare, revolucionare ose sindikaliste gjithandej globit.

Ndaj, përderisa analiza e Rajhut është seksiste, po aq sa është edhe ajo e Frojdit, tek Alfred Adleri (1870-1937) gjejmë një parashtrim ose narrativë që vendos në qendër problemin e njohjes së individit nga ana e kolektivit, instancë njohjeje komunitare ose identitare që mund të përmbledhë pjesë të vullnetit të fuqisë të tipit neurotiko-hipnotik ose skizofreniko-oligofrenik.

Ndaj, çdo inferioritet, qoftë ai edhe i gjymtyrëve ose organeve, apo, madje vetëm i supozuar ose imagjinar qoftë ai?, e bën të vështirë integrimin e tij racional dhe pozitivë me të tjerët. Atëhere individi hasë një një psikozë ose neurozë, të lidhur ngusht me kompleksin e inferiotitetit ose maliciozitetit.

Për kompensim të këtij kompleksi, brenda personit ose individit të prekur nga sindromi i kompleksëve të inferioritetit dhe maliciozitetit, zhvillohet një vullnet i ekzagjeruar fuqie, duke besuar, si dhe duke kërkuar t´i bëjë të besojnë edhe të tjerët tek ai. Kjo për të lehtësuar shqetësimin, dhe sidomos për të tërhequr vemendjen dhe simpatitë e të tjerëve. Por kjo normalisht se e largon akoma më shumë nga të tjerët, duke e devijuar vullnetin e fuqisë së grupit.

Adler e shpjegon një gjë të tillë sidomos tek “Rregullat dhe teoria e posikologjisë individuale” (1920). Fenomeni që ka të bëjë me shfaqjen e vullnetit të fuqisë politike, të lidhur gjithmonë me komplekse inferioriteti dhe maliciozitetit intelektual, profesional, psikosocial, psikofizik etj.

Interesant dhe i ndryshëm është pozicioni i përpunuar nga Karl Gustav Jung (1875-1961), themelues i “psikologjisë analitike”, sidomos në dy vëllimet e veprave të tij, të titulluara “Qytetërim në tranzicion-periudha midis dy luftërave” dhe “Qytetërim në tranzicion pas katastrofave”: Ku pos tjeash thekson faktin se në psiçikën ose psikologjinë e njeriut, përkrah një pandërgjegjshmërie të tipit individual, fryt i kapërcimit të përvojave, sidomos fëminore – traumatike ose të papëlqyeshme, ekziston (ndoshta) në mënyrë absolute një pandërgjegjshmëri relative dhe kolektive e llojit. Ne të gjithë sikur jemi të shikuar ose optikuar nga identiteti i species, nga e cila jemi një lulëzim i veçantë. Ndaj, secili prej nesh sikur është i shikuar ose profilizuar nga pandërgjegjshmëria e species, që Jung e quan kolektive. Në një pandërgjegjshmëri të atillë individuale dhe kolektive, ekzistojnë edhe shpërthimet, instiktèt ose emocionet që na karakterizojnë, si kafshë, por edhe si kafshë speciale (kulturore ose politike) nga njëra anë, si dhe instiktet e verbëra të seksit dhe fuqisë tashmë të individualizuara dhe hetuara nga Frojd dhe nga Adler nga ana tjetër.

Pandërgjegjshmëria individuale dhe kolektive na flet nëpërmjet simbolesh fillestare apo mbi arketipet (gjurmët). Këto arketipe, që janë pothuajse rrënjët embrionale të pandërgjegjshmërisë dhe papërgjegjshmërisë individuale dhe kolektive: shprehen ose manifestohen në “ëndërra të mëdha”, të rralla, të pasura me mite, epose dhe simbole të glorifikuara dhe ekzagjeruara, të përbëra nga histori të diktuara ose imponuara nga individët, ngjarjet ose politikat e ndryshme ditore ose periodike që na impresionojnë thellësisht dhe që na kujtohen shumë gjatë ose vazhdimisht. Këto ëndrra të mëdha janë mitet tona të brendshme ose brenda nesh. (“miti” ose mitomania kosovare mbi Ibrahim Rugovën” etj.)

Sipas një maksime ose proverbe të njohur greke:” Të marrëve, të paditurve, të robëruarëve dhe fukararënjëve, askush nuk u jep bukë, para, liri ose drejtësi, por vetëm shëmbuj të ndryshëm, leksione dhe këshilla.

Atëherë, ç’është iintelekti ose intelegjenca e njeriut?

Çarlls Darvini në “Orgjina e specieve” pos tjerash thotë se intelekti ose intelegjenca e njeriut, janë kurorëzim i evolucionit, dhe nuk ka asgjë me sublime dhe më relevante se kjo.

Ndërkohë që hulumtimet, studimet ose analizat e mesipërme në fushën e njohur të psikologjisë pozitive ose pozitiviste mund të ndahen ose klasifikohen në tre (3) pjesë ose kategori të ndryshme: Në subjektivizmin e përvojës së përgjithshme pozitive ose pozitiviste, në karakterin e njohur njerëzorë, pozitivizmin objektiv dhe subjektiv të personit ose individit si dhe në bashkësinë (shoqërinë) dhe institucionet funksionale dhe pozitiviste të shtetit dhe shoqörisë përkatëse ose respektive.

Ndërkaq, çelësi ose formula kryesore e psikologjisë pozitive janë ose mund të jenë stabiliteti i preferuar psiçikë ose psikologjikë i personit ose individit, mirëqenia dhe lumturia e tij , funksioni ose fuknksionimi optimal ose maksimal së bashku me vetëbesimin, vetrespektin dhe vetepërcaktimin e njohur autonom, funksional dhe aksional në kuader të psikologjisë kognitive, reflektive dhe pozitiviste.

Në anën tjetër ndërkaq, fati, shëndeti, familja, profesioni, kariera, kualiteti jetësorë, kulti i njohur i personalitetit, modeli i njohur pesëfaktorial etj.: U përkasin ose takojnë si të thuash predikatorëve dhe indikatorëve me të rëndësishëm ose kryesorë të lumturisë dhe vetëkënaqësisë temporale ose periodike në kontekstin e sipëpërmendur të psikologjisë pozitive ose pozitiviste. Duke menduar këtu në konstelacionin e raportëve ose marëdhëniëve të njohura kognitive, intrinznike dhe ekstrinznike që i përkasin variabilitetit të njohur sociopsikologjik, sociokulturorë, sociopolitik, socioekonomik, socidemokratik, sociodemografik dhe të tjerë.

Aty e kemi edhe intelegjencën e brëndshme ose emocionale (EI) të personit ose individit së bashku studimet dhe analizat e njohura shkencore dhe metodologjike të potencialit dhe mundësive të tij objektivë dhe subjektive dhe kështu me radhë.

Me fjalë tjera, personat e mençur, intelektual ose intelegjent, në natyrë dhe gjithësi, e shohin dhe lëxojnë një katalog ose partiturë gjërash, ligjësh, procesësh dhe fenomenësh të ndryshme natyrore, interstelare ose intergalaktive, që janë të panjohura ose abstakte për personat ose individët e paditur ose jointelegjent.
Ata e njohin dhe kuptojnë edhe materien dhe antimaterien, edhe materien e bardhë, edhe materien e zezë ose asfodelte dhe kështu me radhë.

Fjala ose nocioni inteligjencë vjen nga fjala latine ‘interlligere’, që do të thotë të krijosh ose organizosh relacione, respektivisht marëdhënie midis marëdhënieve ose lidhje midis lidhjeve.

Ky term ose nocion është prezantuar dhe konfirmuar edhe nga Ciceroni, Sokrati, Platoni etj. Sipas tyre inteligjenca (intelegjencia) është ajo që bën njeriun të kuptojë dhe pranojë më mirë jetën, botën, natyrën dhe vetvetën e tij.

Ndërkaq, sipas Aristotelit, trupi, mendja (truri) dhe shpirti i njeriut janë të pandarë në kuptimin e asaj se shpirti i ka dy anë ose pjesë të tij: pjesën racionale dhe pjesën iracionale.Ndaj, gjithënjë sipas Aristotelit, shpirti në brendinë ose substancën e tij përmban ide dhe idetë janë të konceptuara dhe përceptuara përmes intelektit ose intelegjencës së njeriut në kuptimin e njohur se shpirti e ushqen trurin dhe truri e ushqen shpirtin e njeriut.

Për Hegelin ndërkaq, intelegjenca është gardian ose kujdestari i të gjithë jetës koshiente (logjike) ose psikologjike.

Përderisa, Imanuel Kanti e shikonte dhe kuptonte intelegjencën vetëm nëpermjet bashkimit të saj me intuitën dhe sensibilitetin si dhe me ndërthurjet ose ndërvarjet totale dhe absolute që burojnë nga dija, evolucioni dhe përvoja e njohur e njeriut.

Shopenhaueri e shihte intelegjencën si nënshtrim të shpirtit dhe vullnetit njerëzorë, gjegjësisht si elementin e parë esencial.

Dekarti e përcakton intelegjencën si “mjet për përfitimet e shkencës dhe teknikë perfekte të lidhur me një pafundësi gjërash”.

Leibnitzi i referohej intelegjencës si një shprehje e nukleusit dhe radiusit progresivë të vetdijes dhe ndërgjegjës.

Se këndejmi, Darwin, në librin e tij “Origjina e specieve” pohon se “qenia njerëzore është kurorëzim i evolucionit dhe progresit, dhe intelegjenca është ajo që i dallon ose diferencon njerëzit prej kafshëve”.

Ndryshe nga kjo, në psikologji, intelegjenca ka dy elemente kryesore që dallojnë një person intelegjent nga një person jointelegjent ose më pak inteligjent: enërgjia ose kapaciteti për të punuar dhe krijuar si dhe performansa, rezonansa dhe sensibiliteti.

Me fjalë tjera, një person inteligjent, intelektual ose performant në fusha të ndryshme, ka një kapacitet pune dhe një nivel ose radius levizjeje dhe enërgjie krijuese ose inovatore shumë më të madhe, sesa një person jonintelegjent ose më pak inteligjent dhe jointelektual.

Ndonëse, psikologët dhe psikologjia i referohen intelegjencës së njeriut edhe nga pikëpamja intelektuale, profesionale, sociale, morale, materiale, shpirtërore, emocionale etj.

Në këtë prizëm, të ndikuar paksa edhe nga filozofia sociale e Thomas Robert Malthusit i cili mbeshtet faktin se burimet ose resurset natyrore janë të limituara dhe se njerëzit mbi bazën e njohur të zhvillimit , intelektit, akribitetit, luciditetit, subtilitetit dhe intelegjencës së tyre, konkurojnë për burimet, vlerat ose resurset e njohura globale ose universale: Psikologët janë të mendimit se është e drejtë sovrane dhe legjitime e personave intelektual dhe intelegjent të sundojnë ose mbizoterojnë mbi personat jointelektual, jointelegjent ose më pak inteligjent.

Ndaj, nëse ka diçka intelegjente, racionale, morale, njerëzore ose humaniste tek njeriu i ditur, njeriu i thellë, intelektual dhe intelegjent, sipas psikologjisè politike, ajo patjetër do duhej të zbriste ose ulej në fushën ose terrenin e njohur të arsyes dhe ndërgjegjjes së lartë njerëzore ose qytetare.

Në të kundërten, duke i konsideruar joarsyen dhe jondërgjegjën si “derivate të dorës së dytë”, pèrveç tjerash në politikën, informimin (median e shkruar dhe elektroike), si dhe në të gjitha institucionet tjera të Kosovës-mbizotron “fryma” ose ideja përverse, retrograde, reaksionare dhe anakronike, sipas tè së cilès, gjithçka duhet përmbysur ose rrotullar në raport me “figurat ose personalitetët e larta shkencore, intelektuale, kulturore, politike, diplomatike” dhe të tjera nga Kosova dhe Shqipëria.

Ndaj, mu për këtë, Kosova nuk bën (nuk duhet lejuar) t’i ngjasojë vazhdimisht një karantene ose klinike të izoluar dhe mbyllur hermetikisht, në të cilën, të gjithë vuajnë nga e njëjta sëmundje ose diagnozë: edhe pacientët (populli) edhe “personeli mjeksor” i klinikës, gjegjësisht, politika, pushteti, media e shkruar dhe elektronike etj.. që i kanè kapur dhe bllokuar tërësisht zhvillimin normal të psikikës (logjikës) ose botës së tyre shpirtërore, emocionale, mentale ose psikologjike.

Problemi me targat: Çfarë thotë Marrëveshja e Brukselit?

Çfarë thotë Marrëveshja e Brukselit për targat e Kosovës?

Kur ka skaduar afati për targat e diskutueshme?

Çfarë në lidhje me targat me qytetet e Serbisë?

Masat e reciprocitetit

Për çfarë e akuzon Beogradi Prishtinën?

Çfarë thonë në Bruksel?

Përgatiti: Valona Tela

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

Kur dashuritë vdesin herët!- Nga AGRON SHABANI

75% e të rinjve shqiptarë nuk janë në asnjë lloj marrëdhënie romantike

Çfarë (çka) të them ose të shkruaj për festën e ndërrimit të motmoteve….?!- Nga AGRON SHABANI

VIDEO- Fëmijët e parë të 2025-ës, mjeku i maternitetit “Mbretëresha Geraldinë” tregon gjendjen e binjakëve

Dalja në zgjedhje është provë dashurie ndaj Atdheut! – Nga Skënder MULLIQI

Dronët Bayraktar- Maqedonci: 270 mln euro u shpenzuan për blerje të armatimit dhe pajisjeve ushtarake

Ne duhet të mbështesim përpjekjen e Trumpit për të blerë Groenlandën

Fichte: Kultura si instrument lirie- Nga ILIR CENOLLARI

A kishte të drejtë Presidenti amerikan Donald Trump….?- Nga AGRON SHABANI

Fati i Kosovës nuk varet nga Serbia, por nga Amerika shpëtimtare- Nga Prof.Dr.Mehdi HYSENI

Barometri diplomatik

Shtetaset turke në Mal të Zi: ‘Në kërkim të ndjenjës së përkatësisë’

Kujtimet e ditëve të para dhe takimet në Mal të Zi

Motivimi për shpërngulje

Psikologjia e turmës!- Nga AGRON SHABANI

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

Çfarë thotë Marrëveshja e Brukselit për targat e Kosovës?

Kur ka skaduar afati për targat e diskutueshme?

Çfarë në lidhje me targat me qytetet e Serbisë?

Masat e reciprocitetit

Për çfarë e akuzon Beogradi Prishtinën?

Çfarë thonë në Bruksel?

Përgatiti: Valona Tela

Komentet

Barometri diplomatik

Kujtimet e ditëve të para dhe takimet në Mal të Zi

Motivimi për shpërngulje

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

NEWS LETTER

SOCIAL