Më shumë se një dekadë pas aneksimit të paligjshëm nga Rusia të Gadishullit të Krimesë të Detit të Zi të Ukrainës, shumë seanca gjyqësore zhvillohen pa praninë e publikut, mediave ose avokatëve të pavarur. Në mesin e të dënuarve për kundërshtimin e tyre ndaj shtetit rus, në Krime vitin e kaluar ishin ukrainas të kapur në rajone të tjera të vendit të pushtuara nga Rusia.

Pas një dekade nën pushtimin e Rusisë, Gadishulli ukrainas i Krimesë është një vend më pak i lirë, specifikisht për ata që guxuan ta kundërshtojnë Kremlinin.

Por, nuk janë vetëm rastet e vendasve të Krimesë që gjykatësit e kontrolluar nga Moska po i marrin në pyetje këto ditë.

Prej kur Rusia filloi pushtimin e saj të paprovokuar në shkallë të plotë në Ukrainë në shkurtin e vitit 2022 objektet penale të Krimesë u kthyen në shtëpi për shumë ukrainas politikisht aktivë të rrëmbyer nga pjesë të tjera të vendit, që ranë nën pushtimin rus.

Radio Evropa e Lirë vëzhgoi disa prej gjyqeve më të rëndësishme që u zhvilluan në gadishullin e Detit të Zi në vitin 2024.

Banori i Krimesë dënohet pasi kundërshtoi simbolin “Z”

Në gushtin e vitit 2023 banori i Krimesë, Dilaver Salimov, shfaqi zemërimin e tij kur pa një shoqërues të veshur me një kapele bejsbolli me simbolin “Z”, i cili promovonte dhe justifikonte agresionin ushtarak rus në një pikë derivatesh në qytetin e vogël të Stariji Krim.

Salimov kërkoi që shoqëruesi ta heqë kapelën dhe dyshohet se kërcënoi se “do ta paguajë dikë që t’i vë flakën shoqëruesit”.

Pamjet e incidentit u postuan në një kanal të Telegramit, që supozohej se kishte lidhje me Shërbimin Federal të Sigurisë të Rusisë dhe raportet për ndalimin e Salimovit u ndoqën me shpejtësi.

Fillimisht, Salimov u gjobit për “diskreditim të ushtrisë ruse”.

Akuzat për kërcënim me vdekje kundër Salimovit u ngritën vetëm pasi ai refuzoi të kërkonte falje nëpërmjet videos përderisa ishte në paraburgim, sipas Grupit të Krimesë për të Drejtat e Njeriut.

Gjyqi kundër tij filloi në shkurtin e këtij viti dhe ishte i mbyllur për shtypin.

Avokatët e Salimovit kritikuan një analizë gjuhësore, e cila thanë se përmban disa gabime drejtshkrimore, në pikësim dhe logjikë bazike.

Gjykatësi Georgy Tsertsvadze i injoroi këto ankesa, duke e dënuar të akuzuarin me një vit në një koloni penale (formë e ndëshkimit të të akuzuarve me qëndrim larg pjesës tjetër të popullsisë për një kohë).

Salimovi është një tatar krimeas, pjesë e një grupi turqfolësish, kryesisht grup mysliman që është vendës i Krimesë.

Në një raport për të shënuar 10-vjetorin e pushtimit rus të gadishullit vitin e kaluar, mbikëqyrësi i respektimit të të drejtave, Amnesty International, e akuzoi Rusinë për “përpjekje për ta ndryshuar përbërjen etnike të Krimesë duke i shtypur identitetet joruse në gadishull”.

Moska e ka bërë këtë duke “kufizuar edukimin në gjuhët ukrainase dhe tatare të Krimesë duke i goditur pakicat fetare, duke mbytur median dhe kulturën, po ashtu duke minuar përfaqësimin institucional dhe duke abuzuar me sistemin e drejtësisë kriminale”, tha organizata, përderisa po citonte të dhënat se ”Rusia ka transferuar popullatën e saj brenda Krimesë në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar”.

Gadishulli për të burgosurit

Sipas grupit qytetar të fokusuar në Krime, Irade, kërcënimet me dhunë ndaj banorëve të Krimesë që dihet se e mbështesin Ukrainën, kanë qenë të zakonshme përgjatë pushtimit.

Ndjekja formale, si në rastin e Salimovit, është e rrallë.

Por, prej fillimit të pushtimit të paprovokuar me shkallë të plotë të Rusisë në vitin 2022 ka pasur disa raste të profilit të lartë të banorëve të rajoneve të tjera të okupuara të Ukrainës që janë transferuar me forcë në gadishull për t’u përballur me drejtësinë arbitrare.

Aktivisti dhe shkrimtari ukrainas, Serhiy Tsihypa, ishte rrëmbyer nga forcat ruse nga vendlindja e tij në Nova Kakhovka të rajonit Herson të Ukrainës në mars të vitit 2022, pasi qyteti ra nën kontrollin rus.

Ai ishte vullnetar dhe u dërgonte ushqim e ilaçe të moshuarve në territoret e pushtuara atëherë.

Tsihypa u mbajt për nëntë muaj pa akuza, pa këshilla ligjore dhe pa kontakte me familjen e tij, përpara se ta detyronin të rrëfehej dhe ta akuzonin për spiunazh.

Në tetor të vitit 2023, ”Gjykata e Lartë e Republikës së Krimesë” e emëruar nga Rusia, i shqiptoi Tsihypas dënimin prej 13 vjetësh burgim për akuzat që e ngarkonin.

Në shkurt të vitit 2024, ky vendim u fuqizua.

Tsihypa tani është duke vuajtur dënimin larg prej Nova Kakhovas dhe Krimesë, në një koloni penale të sigurisë maksimale në rajonin Ryazan të Rusisë.

Oleksandr Tarasov, një tjetër aktivist ukrainas ishte në paraburgim me Tsihypan në Simferopol të Krimesë.

Tarasov, i cili u lirua në vitin 2023 dhe u lejua të bashkohet me familjen e tij në Gjermani tha se Tsihypa pësoi tortura dhe keqtrajtime brutale për shkak të shërbimit në ushtrinë dhe shërbimin sekret të Ukrainës në të kaluarën.

Më pak detaje dihen për gjyqin e Iryna Horobtsovas, një specialiste e IT-së dhe mbrojtëse e të drejtave të njeriut, e cila publikisht kundërshtoi pushtimin rus të qytetit të Hersonit dhe u zhduk në maj të vitit 2022.

Pasi e mohuan fillimisht çdo përfshirje në zhdukjen e saj, autoritetet ruse konfirmuan në gusht të vitit 2024 se Horobtsova ishte dënuar me 10 vjet e gjysmë burgim për spiunazh.

Prokurorët thanë se Horobtsova “mblidhte dhe përcillte informacione (tek inteligjenca ukrainase) në lidhje me vendndodhjet, oraret, rrugët dhe lëvizjet” e njësive ushtarake ruse në rajonin e saj të prejardhjes. Ata pretenduan se kjo kishte ndodhur “nga shkurti i vitit 2022 deri në mars të vitit 2023”, por grupet ukrainase dhe ndërkombëtare për mbrojtjen e të drejtave, ngritën shqetësimin për rrëmbimin dhe transferimin e Horobtsovas në Krime gjatë kësaj periudhe.

Dmytro Shaynoga, një banor nga rajoni Zaporizhja i Ukrainës, i cili pjesërisht u pushtua nga forcat ruse, u zhduk në tetor të vitit 2022 dhe më vonë u gjet në një paraburgim të Krimesë nga grupi i fshehtë për të drejtat e njeriut Tribunali.Episodi i Krimesë.

Në tetor të vitit 2024, Zyra e prokurorit të përgjithshëm të Rusisë njoftoi se ai ishte dënuar me 12 vjet burgim, pasi u akuzua për sigurimin e vendndodhjeve për operacione, që përdoreshin nga inteligjenca ukrainase. Është e paqartë se si u deklarua ai dhe nëse kishte qasje ose jo te një avokat. Vendimi iu atribuua një gjykate në Zaporizhja.

Hakmarrja për incidentin e Nordit

Incidenti tërhoqi vëmendjen e madhe te propaganda ruse.

Në maj të vitit 2022 dy roje kufitare ukrainase të përfshira në atë operacion, Ivan Tereshchenko dhe Vasyl Dmytriuk ishin kapur nga forcat ruse përgjatë rrethimit të Azovstalit nga Moska në Mariupol.

Të akuzuar për grabitjen e anijes dhe rrëmbimin e ekuipazhit të saj, të dy burrat u deklaruan të pafajshëm përgjatë procesit gjyqësor që u zhvillua kundër tyre në Simferopol, duke argumentuar se kishin vepruar sipas urdhrave zyrtarë për mbrojtje të kufijve të Ukrainës.

Me gjithë mospërputhjet në çështjen e Prokurorisë dhe refuzimin e gjyqtarit për t’i pranuar provat e ofruara nga mbrojtja, të dy u dënuan me 17 vjet burgim. Mediat ruse raportuan në qershor të vitit 2024 se dënimet kishin mbetur në fuqi edhe pas apelimit të rastit në nëntor.

Në mars të vitit 2018, autoritetet ukrainase e ndaluan një anije peshkimi e quajtur Nord në detin e Azovit për shkelje të ligjit ukrainas duke u nisur ilegalisht nga porti i pushtuar krimean i Kerchit.

Përgatiti: Flaka Zogu