Në Shqipëri, kandidati i së majtës për Bashkinë e Tiranës Erion Veliaj thotë se oferta e tij parashikon një ndryshim radikal të mënyrës se si funksionon sot kryeqyteti. Në një intervistë për Zërin e Amerikës, zoti Veliaj flet për ndërhyrjet emergjente dhe projektet madhore për Tiranën e re e cila me ndarjen e re administrative shumëfishon kufijtë e saj duke u shtrirë dhe në një numër të konsiderueshëm fshatrash

Zëri i Amerikës: Zoti Veliaj, Bashkia e re Tiranës zgjeron ndjeshëm shtrirjen e saj. Por si do të organizohet, si do të strukturohet në mënyrë që shërbimet të shkojnë dhe në skajet më të largëta të saj. Janë disa komuna për shembull që shtohen, që kanë patur si pikë reference një kryetar komune. Tani ata do të duhet të trokasin ne derën tuaj për të zgjidhur cdo lloj problem që mund të kenë?

Z. Erion Veliaj: Në fakt ndarja e re administrative nuk është një proces centralizimi por një process decentralizimi. Kjo do të thotë që do të vazhdojnë të ofrohen shërbimet, aty ku janë ofruar në komuna apo njësi vendore. Madje këto shërbime do të shtohen. E vetmja gjë që ndryshon është se nuk do të kemi 400 palë zgjedhje për 400 palë njësi vendore. Kemi 61 zgjedhje. Bashkia e Tiranës është bashkia më e madhe, ku 24 njësitë vendore do të kenë një administrator të emëruar nga kryetari i bashkisë, fill pas përfundimit të zgjedhjeve. Kjo do të thotë që të gjitha nevojat bazike dhe të gjitha shërbimet kryesore në nivelin e lagjes, komunës apo fshatit do të vazhdojnë  të ofrohen nga njësitë administrative në këto zona.

Zëri i Amerikës:Me daljen e Tiranës jashtë kufijve të saj tradicional, a ndryshojnë përparësitë në menaxhimin e saj. Ndoshta e kam gabim, por duket sikur më shumë vëmendje i është kushtuar, problemeve që lidhen me qendrën e qytetit, apo  me kryeqytetin ekzistues, si cështja e ndërtimeve, trafiku, ndotja…

Z. Erion Veliaj: Në fakt secili dëgjon atë që i vret veshi më shumë e që ka të bëjë me vendin ku banon vetë. Sepse ata që janë në fshat kanë dëgjuar shumë se si shumë prej kompetencave që sot janë të ministrisë së Bujqësisë, apo të qeverisë qëndrore, do të delegohen në qeverinë vendore, sic janë proceset e vaditjes e kullimit, bordet që merren me bujqësinë, do të kemi një qendër që do të merret me agronominë dhe veterinarinë. Pra shumë nga kompetencat e qeverisë qëndrore që kanë të bëjnë me zonat rurale do ti kalojnë bashkisë. Kjo për një arsye shumë të thejshtë. Territori i ri i Bashkisë së TIranës, më datën 22 qershor pas zgjedhjeve do të jetë 25 herë më i madh se sa territory i 11 minibashkive. Kjo do të thotë, që ne sot jetojmë në Tiranën që përbën vetëm 4 përqind të bashkisë së pas një jave. Në këtë sens edhe viti i pare, do të jetë një vit kryesisht i zënë me transformimin e këtyre kompetentencave, me unifikimin e buxheteve dhe të administratës, por gjithsesi me ofrimin e shërbimeve në nivel vendor. Ne na duket e paarsyeshme se si qeveria në nivel qendror, duhet të merret me kanalet vaditëse edhe në Xarë dhe në Malësi të madhe. Prandaj ky proces i delegimit të kompetencave, gjatë vitit të parë do të jetë kyc në suksesin e të gjithë reformës territoriale.

Zëri i Amerikës: Zoti Veliaj, cilat mund të identifikoni si dy apo tre përparësitë me të cilat ju do të merreni menjëherë sapo të hyni në zyrën e kryetarit të Bashkisë në rast fitoreje?

Z. Erion Veliaj: Së pari do të duhet që të zgjidhim një situatë emergjente të shërbimeve pubike që ofrohen në të gjithë territorin e Tiranës. Në kemi nëj qytet ku nuk mblidhen rregullisht mbeturinat, I cili nuk ndricohet, një qtet ku kemi mbi 800 rrugë të amortizuara, ku nuk kemi ngrohje në shumicën e shkollave, kopshteve dhe cerdheve. Ndaj besoj se faza e parë do të jetë një fazë emergjence për të rikuperuar këto shërbime dhe për të siguruar që qytetit t’i ofrohen këto shërbime. Qyteti mban mend ditë të mira, ku shërbimet bazike funksiononin. Eshte fatkeqësi që në kohë zgjedhjesh vendosen provizorisht vijat e bardha, apo një kozmetikë totalisht e paqëndrueshme. Do të thotë se kur bashkia do, ajo mund ti ofrojë këto shërbime. Besoj se kur njerëzit të kthehen nga pushimet në fund të kësaj vere, do të gjejnë një qytet shumë më të jetueshme se ai që lanë në fund të kësaj fushate.

Ne e kemi kritikuar shpesh. Në rastin më të mire, ne gjykojmë se Bashkia ka fjetur gjumë, në rastin më të keq është neglizhuar totalisht, me një vëmendje të theksuar te partia politike e kryetarit të bashkisë, ndërkohë që qyteti ka nevojë  për punë 24 orë 7 ditë të javës. Eshtë një qytet që jeton 24 orë dhe ka nevojë për shërbime 24 orë. Kjo është një pjesë e emergjencës. Pjesa tjetër do të jetë ajo e integrimit me zonat rurale. Sot që të marrësh një autobus nga Baldushku në Vaqarr apo nga Baldushku në Kashar, apo nga Dajti në Ndroq, duhet të ndërrosh katër linja të ndryshme, duhet të paguash katër tarifa të ndryshme, dhe të marrësh katër standarte të ndryshme të shërbimit.

Nuk mund të funksionojë më kështu. Në një qytet të integruar, bileta duhet të vlejë, të ketë të njejtin shërbim dhe të njejtin standart nga periferia në qendër. Ky ishte vetëm një shembull. E njejta vlen për cilësinë e shkollave, kopshteve dhe cerdheve. E njejta gjë vlen për reformën që duhet të bëjmë në bujqësi. Ka shumë qytetarë që jetojnë në zonat rurale që kanë nevojë për tregje, që kanë nevojë për akses të fuqia blerëse që ka sot Tirana. Dhe negocimi i këtyre interesave qytetare besoj se janë një sfidë e dytë, pra zona rurale të integrohet me zonën urbane në ofrimin e shërbimeve.

E treta, janë disa plane afatgjatë për Tiranën. Ne kemi marrë disa vendime që do të respektojmë moratoriumin e qeverisë për ndërtimet, sepse na duket një moratorium i arsyeshëm që bashkia e Tiranës duhet të ishte me shumë bashkëpunuese.  Njerëzit kërkojnë më shumë parqe, më shumë lulishte, më pak beton. Kjo do të thotë se ne nuk mund të vazhdojmë më, duke dhënë leje ndërtimi dhe duke patur sinonim të kryetarit të bashkisë, njeriun që jep leje ndërtimi. Kjo vlen kryesisht për zonën e TIranës, të 11 minibashkive, që tani është e mbindërtuar dhe ka një dendësi të jashtëzakonshme ndërtimesh. Kështu që do e respektojmë këtë moratorium. Dhe investimet tona në projektet e mëdha të mandatit të pare, do të jenë kryesisht me vepra infrastrukturore që kanë të bëjnë me clirimin e trafikut, sic janë unaza e re, ajo e vogël dhe ajo e ndërmjetme, dhe me më shumë hapësira të gjelbërta sic është “Parku T” i Tiranës që vazhdon me bulevardin e ri të Tiranës, që vazhdon me një simetri gjelbërimi dhe jo me një simetri betoni,  “Parku i Vaqarrit”, “Parku i liqenit të ri të Kasharit”, “Tirana e 100 liqeneve” ku do të inkurajojmë më shumë një jetesë të shëndetshme të atyre që duan të merren me sport dhe me aktivitete në natyrë, dhe sigurisht të ndryshojmë dhe transformojmë mënyrën e të jetuarit dhe këtu në Tranë urbane. Duam të shtojmë linjën e dedikuar të autobusëve dhe bicikletave. Jemi një qytet që jeton në mënyrë të pashëndetshme, udhëton në mënyrë të pashëndetshme, thith ajër të pashëndetshëm. Pra këto janë ato gjërat e vogla për të cilat ne akuzohemi se po merremi, por që në total krijojnë dhimbjet e mëdha të kokës për cdo njeri që jeton në Tiranë.

Zëri i Amerikës: Zoti Veliaj, për realizimin e disa projekteve, ju keni përmendur dhe bashkëpunimin me qeverinë. Po a është normale që të premtosh dicka që do ta realizosh me qeverinë, sepse mund të ndodhë që pas dy vjetësh qeveria të ndryshojë dhe të jemi në situatën si sot, ku kryetari aktual i Bashkisë thotë se projektet e mëdha janë bllokuar nga qeveria…

Z. Erion Veliaj: Ky është një mit urban. Momentalisht ne kemi një fond të zhvillimit të rajoneve, që është rreth 120 milion dollarë, ku shumë Bashki, ju kutoj Bashkinë e Krujës, që është një bashki e djathtë, rinovoi pazarin e Krujës. Ka shumë Bashki të tjera, Bashkia e Shkodrës, ka patur mundësi të përfitojë nga këto fonde, dhe sigurisht dhe pjesa tjetër e Bashkive që kryesisht janë bashki të majta. Pra ajo që dua të them është që nuk ka patur një postobllok, por ka patur një ftesë kostante të qeverisë, që të përdoret Fondi i Zhvillimit të rajoneve dhe për Tiranën. Nëse Tirana kontribuon në taksimin e përgjithshëm me një të tretën e fondeve, duhet të aksesojë minimalisht një të tretën e tyre. Fakti që Bashkia e Tiranës as nuk denjon as të aplikojë, por preferon politikën e viktimizimit si një mjet politik për të hedhur fajin te tjetri, për të justifikuar paaftësinë tëndë, kjo na duket e parsyeshme. Dhe ky është metaliteti që duhet të ndryshojë. Nuk është rreshtimi i të njejtës parti në Bashki dhe ne qeveri, që bën diferencën por ndryshimi i mentalitetit që qeveria është aty të asistojë dhe të ndihmojë. Edhe në Shtete e Bashkuara të Amerikës investime të mëdha nuk kryhen dot vetëm nga Bashkia. Sigurisht që qeveria federale ndihmon për gjithë sistemin e autostradave rreth e përqark Uashingtonin. Kështu që në këtë sens duhet të jemi reliast që për disa projekte të mëdha, një e treta e popullsisë që jeton në TIranë duhet të ketë të paktën një të tretën e investimeve që vijnë nga qeveria qëndrore, si mbledhësja kryesore e këtyre të ardhurave, por të përkthyera në projekte për Tiranë.

Pra unë besoj se nuk është një dobësi, por është një asset, fakti që qeveria ka një vëmendje ndaj qyteteve, ndaj asaj që quhet projekti i Rilindjes urbane, dhe besoj që Tirana meriton të ketë pjesën e vet të këtyre projekteve duke nisur nga një bashki që ka një ambicje më të lartë për veten e vet. Aktualisht kemi një Bashki që mbledh vetëm 30 përqind të të ardhurave që planifikon po vet, pra që realizon vetëm një të tretën e ambicjes që ka për qytetin. Ndërkohë kemi një bashki që nuk realizon as 50 përqind të investimeve. Pra mbledh një të tretën dhe nuk shpenzon as gjysmën e këtyre që mbledh. Unë mendoj se ky qytet ka nevojë të ketë më shumë ambicje për veten dhe për  cfarë mund të arrijë Bashkia. Në momentin që mbledh 100 për qind të ardhurat dhe realizon 100 përqind investimet, do të thotë që ka ezauruar ambicjen e vet dhe mund të ankohet që qeveria bllokon. Kur është një e treta e të ardhurave dhe gjysma e investimeve, ku është bllokimi i qeverisë? Prandaj mendoj se qytetarët kanë nevojë për më pak justifikime dhe për më shumë arsye se përse do të bëhen ca punë. Njerëzit merren me politikë jo të shpjegojnë pse gjerat nuk bëhen, por të gjejnë arsyet pse gjërat bëhen.

Zëri i Amerikës: Megjithatë përse u desh që kryeministri Rama të shfaqej në spotin tuaj elektoral. Kanë qenë jo të paktë ata që e kanë parë këtë si një shenjë dobësie…

Z. Erion Veliaj: S’është aspak një shenjë dobësie. Ne jemi jo vetëm të pakompleksuar, por ne e quajmë asset që kemi një bashkëpunim të shkëlqyer me qeverinë shqiptare. Unë e kuptoj që në një vend ku kultivohet në mënyrë konstante kultura e sherrit, e pabesisë dhe konfliktit politik, ne kemi zgjedhur të mos abonohemi në këtë lloj kulture, kemi zgjedhur të abonohemi në një kulturë tjetër, te njerëzit që i bëjnë gjërat në ekip dhe që te bashkëpunimi gjejnë arsyet për të investuar në qytet dhe për të ndihmuar qytetet tona. Dhe ky është mesazhi që ne duam të japim, që ne jemi njerëz bashkëpunuesë dhe që ashtu sic realizuam shumë reforma të rëndësishme, patjetër me mbështetjen e qeverisë dhe kryeministrit, në ministrinë e Mirëqënies sociale, sic ishte reforma historike e pensioneve, sic ishte reforma e tregut të punës me zyrat e punës, sic ishte një kthesë e jashtëzakonshme që bëmë drejt arsimit profesional, besoj që do të reflektojë të njejtën frymë bashkëpunimi me qeverinë shqiptare sic funksionuam në ekip në qeveri, ashtu dhe në Bashkinë e TIranës. Dhe përjashto cinikët dhe kritikët, shumica e qytetarëve e mirëpret një bashkëpunim me qeverinë, dhe jo një bashki që nxjerr justifikime pse bashkëpunimi është i pamundur.

Zëri i Amerikës: Ju flisni për projekte të mëdha, ndërtim të kopshteve, shkollave, ndërhyrje praktikisht në të gjithë sektorët, por a kemi sot një shifër të kostove dhe investimeve që ju parashikoni të realizoni?

Z. Erion Veliaj: Kemi sot një faturë financiare, vjetore, rreth 60 milion euro në vit. Ambicja ime është të shkojmë përtej saj. Në  Ministrinë e Mirëqënies sociale, kishim fond vetëm për një zyrë punë. Brenda një viti bëmë 13. Unë besoj shumë te Partneriteti Publik-Privat. Mendoj se Bashkia nuk mund të ketë monopolin e investimeve, pra duhen ftuar komponentë nga sektori privat që të jenë pjesë e këtyre investimeve. Sigurisht bazuar në një plan dhe bazuar në një lloj rentabiliteti. Prandaj gjykoj se ky është një opsion i dytë për të shtuar investimet. Një opsion i tretë janë  investimet në bashkëpunim me qeverinë shqiptare. Një opsion i katër janë investimet e huaja. Këtu parashikoj grante që vijnë nga Bashkimi europian, sidomos për cështjet e bujqësisë. Kemi nisur të kontaktojmë me Bankat e zhvillimit, sic është BERZH-i dhe banka të tjera që kanë shumë projekte për urbanizimin dhe zhvillimin e qyteteve. Besoj që e kemi demonstruar dhe në ministrinë e Mirëqënies sociale që i kemi tejkaluar dhe premtimet e parashikimet tona, sepse nuk na mungon kreativiteti që në këtë frymë bashkëpunimi të gjejmë e të ftojmë burime nga hapësirat jo tradicionale. Hapësirat tradicionale konsideroj vetëm mblidh taksa dhe shpenzo para, hapësirat jo tradicionale konsideroj Partneritetin Publik-Privat, investimet e huaja, akses në fondet e Bashkimit europian dhe Bankat e zhvillimit.

Zëri i Amerikës: Po ndalem në një cështje konkrete. Cfarë do të ndodhë me qendrën e Tiranës. Një projekt i mëparshëm u ndërpre nga kryetari aktual, dhe tani qendra është me një zgjidhje provizore…

Z. Erion Veliaj: Të gjithë besoj biem dakort për dicka, që simboli i qendrës së kryeqytetit të të gjithë shqiptarëve, nuk mund të jetë një govatë me bar, një kartodrom për t’u rrotulluar makinat. Për këtë besoj të gjithë biem dakort. Se si do të procedojmë me qendrën, besoj se është më e arsyeshme të ruajmë një rend gjërash. Dhe rendi që ne propozojmë, është që fillimisht të zgjidhim unazën e vogël, pra të zgjidhim fillimisht trafikun dhe vetëm pasi qyteti të jetë bindur se kemi bërë një propozim që nuk shkakton pengesa në trafik dhe bllokime në qendër, vetëm atëherë do të kemi një konkurs për të rikonceptuar qendrën e Tiranës.

Besoj se qyteti, kryeqytet sot i të gjithë shqiptarëve, meriton të ketë një qendër që të jetë realisht burim krenarie dhe jo një kartolinë bezdie. Sot ajo që kemi si zgjidhje provizore nuk është se na bën shumë krenar. As një situatë ku ti shikon bashkëqytetarët e tu që shqyhen për të kaluar gardhin, për t’ju afruar Skënderbeut, as një govatë me bar që s’ka lidhje fare me simbolet tona kombëtare. Prandaj në këtë sens do të zgjidhim fillimisht cështjen e trafikut me unazën e vogël, dhe vetëm pasi të jetë zgjidhur ajo do të rikonceptojmë sheshin e ri të Tiranës, që të jetë një shesh permanent, e të jetë këtu për vite me radhë e të mos shkojmë më në historinë që dikush ja bllokon dikujt tjetër për t’ja pamundësuar një projekt serioz në qendër të Tiranës.

Zëri i Amerikës: Jemi në vitin 2015, Tirana, kryeqytet i vendit, ende nuk ka furnizim me 24 orë ujë. Eshtë një cështje për të cilën është folur shumë, me vite të tëra nga kryebashkiakët e radhës apo kryeministrat, megjithatë ende nuk ka një zgjidhje. Ju a keni një plan, a ka një kosto dhe brenda së cilës periudhë mund të zgjidhet?

Z. Erion Veliaj: Ne kemi një plan, Momentalisht sapo kemi konkluduar bisedimet në nivel qeverish, qeveria shqiptare me atë japoneze. Kemi një shumë të konsiderueshme parashë për ti investuar në cështjet e ujësjellës-kanalizimeve. E kam thënë gjatë gjithë fushatës. Më duket e paarsyeshme se si ujësjellës-kanalizmet e TIranës kanë më shumë veta staf se cdo ndërmarrje tjetër në Shqipëri rreth 1800 vetë, ndërkohë që policia e qarkut të Tiranës ka më pak policë, ushtria për qarkun e Tiranës, Elbasanit dhe Durrësit ka më pak ushtarë, më duket e paarsyeshme se si të gjithë ministritë bashkë në nivel qendror kanë më pak staf se sa ujësjellës-kanalizimet e Tiranës.  Pra këtu kemi të bëjmë dhe me një mungesë totale eficence dhe përdorimin e Ujësjellës-Kanalizimet e Tiranës si një hapësirë për të parkuar militantët sa kohë ke probleme me punësimin e tyre dhe të duhen për mitingje. Ky është një non sens, trajtimi i ndërmarrjeve në këtë farë feje.

Gjëja që duhet të ndodhë është që duhet të integrojmë ujësjellës-kanalizimet e Tiranës me ujësjellësat e shumë komunave që na janë bashkuar, dhe për t’u siguruar që aty ku kemi mundësi, që komunat që i kanë vetë rezervuarët i kanë vetë liqenet, të kenë mundësi të bëjnë furnizimin dhe të një pjesë të lagjeve të Tiranës që kufizohen me to.

Me investimin japonez duam që të bëjmë një pjesë të rikonstruksionit të rrjetit ekzistues, i cili në pjesën më të madhe është i amortizuar. Kemi planifikuar të kemi një impiant të trajtimit të ujërave të zeza. Eshtë një non sens që lumi i Tiranës, i cili në fakt nuk është lumë, por një kanal i ujërave të zeza ku i gjithë qyteti shkarkon galixhantin e vet në mes të Tiranës. Nuk mund të vazhdojë të jetë i tillë.

Do të ketë një impiant që duhet të pastrojë Lanën dhe gjithë mënyrën se si funksionon ujësjellës-kanalizimet e Tiranës. Por ky, është një projekt afatgjatë dhe besoj që brenda mandatit të pare, do të kemi mundësinë të shohim pjesën më të madhe të fryteve të këtij investimi.

Zëri i Amerikës: Edhe më parë por kryesisht tani, gjatë fushatës janë intensifikuar sulmet ndaj jush. Ju akuzoheni për cështjen e dasmës tuaj, për fondet që vëllai juaj ka përfituar nga financimet publike, së fundmi dhe bashkëshortja juaj për shkak të lidhjeve të dy personave të dyshimtë me studion ligjore ku ajo punon. Përmenden gjithashtu fondet e fushatës. Opozita ju akuzon se nuk keni bërë transparencë për këto cështje…

Z. Erion Veliaj: Le t’ marrim gjërat me radhë. Opozita nuk më akuzon për asgjë që ka lidhje me punën, dhe ky besoj se është një lajm i mirë. Pra s’kanë një vërejtje për programin tim, për reformën në pensione, për mënyrën se si menaxhuam zyrat e punës, s’kanë vërejtje për shkollat profesionale. Unë jam në detyrë publike për të  bërë këto punë, dhe për sa kohë ata nuk kanë asnjë vërejtje për këto punë do të thotë se unë po e bëj punën mirë. Nëse e e vetmja vërejtje e tyre janë njerëzit e familjes sime, që nuk merren fare me politike dhe as që e asistojnë politikën për të mbaruar punët e tyre, unë besoj se kanë zgjedhur një strategji të gabuar. Ne shqiptarët  nuk e kemi zakon, dhe nuk më keni parë asnjëherë të merrem më gruan e Lulzim Bashës, me gruan e Halim Kosovës. Besoj se unë kam dalë në këtë shesh të garës, po i sfidoj për debat. Nuk vijnë në debat po merren me nënën time, me gruan time. Kjo më duket e pandershme, jo shqiptare dhe më duket një mënyrë për të shmangur atë që ka interes publik dhe për t’u marrë me gjëra që janë komplet të një interesi privat.

Po i marr gjërat me radhë. Unë kam qenë deputet i Gjirokastrës dhe kam kërkuar gjithmonë, me cfarëdo mënyre që t’i inkurajoj njerëzit që të vijnë në GJirokastër. Madje dhe dasmën time e kam konsideruar natyrisht si një gëzim patjetër për miqtë dhe familjen, por dhe si një mënyrë për t’i tërhequr këta miq që të vijnë në Gjirokastër, njerëz që kurrë më përpara nuk kishin patur arsye që të shkonin në Gjirokastër. Ka qenë një mënyrë se si kam dashur të promovoj qytetin, dhe do të vazhdoj ta bëj këtë dhjetëfish dhe me Tiranën, ndoshta dhjetëfish më shumë, sepse Tirana është dhe qyteti im, nëse Gjirokastra ishte qyteti ku isha vetëm deputet.

Për punë ku bashkëshortja ime ishte e punësuar, përpara se unë të isha ministër e deputet, kur Sali Berisha ka qenë në Qeveri dhe kur këta njerëz, qoftë Dzanashvili e qoftë Becchetti, kanë dëshmuar që me Berishën i kanë mbaruar ato punë. Dhe fakti se ime shoqe punonte asistente e një zyre juridike ku nuk i  ka patur fare klientë të saj, po ku ka qenë asistente e një zyre, ku për hir të kompanisë është cuar një email për të kërkuar përkthime italisht shqip, më duket një komardare e pashpresë për të shpëtuar një fushatë që s’ka alternativë, që s’ka asnjë vision, që nuk ka asnjë vërejtje për punën time, por të gjitha vërejtjet i ka për gjërat e mia personale që kanë ndodhur përpara se unë të kisha një angazhim publik, përpara se të isha deputet, përpara se të isha ministër.

U akuzova pa fund për një shtëpi që nuk ekzistonte dhe që u provua se nuk ekzistonte. Jam akuzuar gjatë gjithë jetës dhe jam goditur me baltë në mënyrë të pamëshirshme. Unë e pranoj që ky është një cmim që duhet ta paguaj për angazhimin tim në politikë, ndaj dhe nuk habitem që as edhe kjo fushatë nuk pati përjashtim nga ky rregull. Por edhe këtë javë që ka mbetur, unë do refuzoj të bie në këtë batak, dhe do refuzoj që të merrem me gratë e Halimit dhe të Lulzimit, sepse unë besoj se këtu jam në një fushatë ku kam idetë e mija dhe projektin tim. Në mungesë të këtyre ideve më duket e pandershme dhe aspak shqiptare dhe aspak fisnike që merren me familjen time ndërkohë që unë u kam dal në shesh dhe po i ftoj përditë për debat.

Zëri i Amerikës: Dhe një pyetje të fundit. Përse një qytetar i Tiranës duhet t’ju votojë juve për kryebashkiakun e ardhshëm?

Z. Erion Veliaj: Ne kemi dy oferta shumë të ndryshme në këtë fushatë. Kemi një ofertë që të vazhdojmë me Tiranën ashtu sic jemi dhe kemi një ofertë tjetër që të ndryshojmë radikalisht mënyrën se si funksionon Tirana. Oferta jonë është një ofertë që e zgjon Tiranën nga gjumi, që nuk ofron një kryetar bashkie që gërhet, por që i rri punës te koka. Oferta jonë ofron bashkëpunim me qeverinë qëndrore, është konkrete, është një kostum i qepur për cdo lagje. Ne dimë ekzaktësisht sot ku janë ndërhyrjet në rrugë, në kanalizime, në puseta, në mbledhje mbeturinash, në ndricim të munguar, në shkolla që nuk kanë ngrohje, në cerdhe ku është katërfishi i fëmijeve që duhet të jenë. Kjo është oferta jonë konkrete. Oferta tjetër që ne të vazhdojmë sic jemi, më rezulton një ofertë që i ngjan asaj shprehjes “ishim mirë kur ishim keq”. Nuk mund të themi që sot Tirana është mirë, dhe nuk mund të propozojmë vazhdim të kësaj Tirane të përgjumur, dhe kësaj Bashkie që është orientuar totalisht në funksion të SHQUP-it dhe partisë në opozitë, si një mënyrë për të mbajtur peng qytetin. Mes një qyteti të mbajtur peng dhe të trajtuar si plackë, dhe një qyteti që meriton të zgjohet dhe të kthehet në punë, mendoj se oferta jonë e zgjimit dhe e kthimit në punë të qytetit është oferta që bën sens për të gjithë qytetarët e Tiranës.

Dekriminalizimi

Ndërkombëtarët kanë theksuar që në nisje të fushatës, çështjen e dekriminalizmit.

Faktori ndërkombëtar, u ka bërë thirrje forcave politike, kryesisht partive të mëdha, Partisë Socialiste dhe asaj Demokrate, që të spastrojnë listat nga emra, mbi të cilët rëndojnë dyshime për rekorde kriminale.

Ndonëse si ambasadori amerikan Donald Lu, ashtu edhe ambasadorja e Bashkimit Evropian Romana Vlahutin, e kanë bërë të qartë pozicionin e tyre, forcat politike kanë deklaruar se kandidatët e tyre janë të pastër.

Burime mediatike bëjnë me dije se një listë me emrat e kandidatëve të inkriminuar është shpërndarë nga ambasadat e huaja për partitë politike, por këto të fundit, nuk kanë reaguar.

Mëgjithatë, akuzat e ndërsjellta mes forcave politike janë të ashpra e direkte për emra kandidatësh të përfshirë në aktivitete të paligjshme.

Vetëm Partia Demokratike, ka reaguar në një rast, duke tërhequr kandidatin e saj nga gara për bashkinë e Këlcyrës.

Koalicionet në garë

Në këto zgjedhje përballen koalicioni i majtë Aleanca për Shqipërinë Europiane, dhe koalicioni i djathtë Aleanca Popullore për Punë dhe Dinjitet. Në koalicionin e majtë, 15 kandidatë për 61 bashkitë, janë të Lëvizjes Socialiste për Integrim, aleati kryesor i Partisë Socialsite në pushtet.

Ndër bashkitë kryesore ku gara pritet të jetë e ashpër, janë Tirana, ku kandidojnë Erjon Veliaj nga Partia Socialiste, Halim Kosova nga Partia Demokratike, si dhe kandidatët e pavarur Gjergji Bojaxhi, Sazan Guri dhe Arben Tafaj.

Në Durrës përballë kandidatit të PS-së Vangjush Dako që kërkon mandatin e tretë, kandidon Grida Duma nga PD. Në Shkodër përballen dy zonja, Voltana Ademi për Partinë Demokratike dhe Keti Bazhdari për Partinë Socialiste. Në Elbasan, përballë Qazim Sejdinit të PS-së që kërkon mandatin e tretë, është Ardian Turku i PD-së.

Problematika e fushatës

Fushata për zgjedhjet e 21 qershorit, ka ngritur problemin e financimit dhe fondeve të partive. Sipas përllogaritjeve, mënyra e organizimit të fushatës, reklamat televizive, infrastruktura e fushatës, takimet elektorale dhe transmetimet televizive, janë financime që nuk justifikohen dot me shifrat që publikohen në KQZ dhe që jepen për mediet.

Por asnjëra nga forcat politike nuk i bën transparente të ardhurat shtesë për fushatë.

Parregullësitë e para të denoncuara deri tani, janë pretendimet për regjistrimin e zgjedhësve të importuar në zona të ndryshme.

Partia Demokratike pretendon se Partia Socialsite po regjistron punonjës të administratës nën presion, për të shtuar votat në Durrës, ndërsa socialistët akuzojnë demokratët se po regjistrojnë në mënyrë fiktive zgjedhës në Bashkinë e Vlorës.

Gjithashtu, shit-blerja e votës mbetet një problem, për të cilin si ambasadori amerikan ashtu dhe ambasadorja e BE-së u kanë bërë thirrje publike shqiptarëve që të mos shesin votën e tyre.

Sondazhet

Sondazhet kanë nisur, dhe deri më tani është kompania italiane IPR Marketing që ka publikuar sondazhet e para. Sipas saj, Partia Socialiste udhëheq ndjeshëm ndaj Partisë Demokratike dhe kandidatëve të saj.

Monitorimi i zgjedhjeve

Zgjedhjet e 21 qershorit do të monitorohen nga vëzhguesit ndërkombëtarë të OSBE-së dhe ODHIR-it.

Misioni drejtohet nga zonja Audrey Glover. 20 vëzhgues afatgjatë dhe 250 vëzhgues afatshkurtër po ndjekin ecurinë e fushatës dhe do të vëzhgojnë procesin e zgjedhjeve më datën 21 qershor. rel

VOAL – ROMË – Fondi Ndërkombëtar për Zhvillimin e Buqësisë, një agjenci e OKB-së me qendër në Romë thotë se vitin e kaluar emigrantët që jetojnë në vende evropiane dërguan në vendet e lindjes një shumë prej 109.4 miliardë dollarësh që kontribuan për të siguruar jetesën e 150 milionë vetëve në gjithë botën.

Një nga përfumdimet kryesore të raportit të këtij viti është se përfitimet për familjet mund të ishin shumë më të larta nëse ato do të kishin qasje në tregje më konkurruese për transferimin e parave dhe shërbime financiare për t’i ndihmuar që të kursejnë dhe investojnë fondet e tyre.

Burimi kryesor nga vijnë këto fonde është Evropa Perëndimore dhe Federata Ruse. Gjashtë vendet me shifrat më të larta të dërgesave janë Federata Ruse me 20.6 miliardë dollarë, Britania e Madhe me 17.1 miliardë, Gjermania me 14 miliardë dollarë, Franca me 10. 5 miliardë, Italia me 10.4  miliardë dhe Spanja me 9.6 miliardë. Të marra së bashku këto vende kanë siguruar 75 për qind të prurjeve nga Evropa.

Megjithatë, paratë që dolën nga këto vende nuk përbënin një rrjedhje të konsiderueshme fondesh nga këto vende. Sipas raportit ato përbënin vetëm 0.7 për qind të prodhimit të brendshëm bruto.

Rreth një e treta ose 36.5 miliardë dollarë nga paratë e emigrantëve nga vendet evropiane shkuan në 19 vende të Balltikut dhe Evropës Lindore, përfshirë në 10 vende të Bashkimit Evropian. Ndërsa pjesa tjetër, rreth 72.9 miliardë dollarë përfunduan në vende në zhvillim jashtë Evropës.

Nga 19 vendet ku shkojnë paratë e emigrantëve në Evropë, raporti arrin në përfundimin se nëntë vende ekonomitë e të cilave mbështeten tek bujqësia, ishin të varura më shumë nga prurja nga vendet evropiane, përfshirë 22 për qind e Prodhimit të Brendshëm Bruto në Moldavi dhe 17 për qind në Kosovë.

Në një kohë kur një numër i pashembullt refugjatësh po shkon në Evropë, për t’i shpëtuar konflikteve, në raport thuhet se Evropa ishte burim  fondesh nga emigrantët edhe për në shtete të brishta, përfshirë Irakun, Malin, Somalinë, Sudanin, Sirinë dhe Jemenin dhe se mund të bëhet më shumë për të shtuar ndikimin e prurjeve nga emigrantët për të ndihmuar në stabilizimin dhe rindërtimin e vendeve.

Për të llogaritur me saktësi ndikimin e këtyre parave dhe për të shmangur qarkullimin e parave nga vende me të ardhura të larta në vende të tjera me të ardhura të larta, ku vendet që kanë një prodhim të brendshëm bruto mbi 20 mijë dollarë në vit për frymë konsiderohen dërguese dhe ato që kanë nën 20 mijë, vende marrëse, ku përfshihen edhe Shqipëria dhe Kosova. Ato janë pjesë e nëntë vendeve evropiane që nuk janë në BE ku futen gjithsej 16 miliardë dollarë nga emigrantët çdo vit.

Një nga problemet e identifikuara në raport, mospërfshirja në sistemin financiar, mbështetet tek të dhënat nga Shqipëria, Kosova dhe Moldavia. Sipas këtyre të dhënave qasja në shërbimet financiare nuk përkthehet gjithmonë në përfshirje në sistem,  nëse nuk ka shërbime për nevojat e atyre që përfitojnë nga këto para, institucione të besueshme dhe përdorim të tyre të informuar përmes programeve për edukim financiar.

Nga vendet ku shkojnë paratë e emigrantëve, një e treta e tyre janë në Evropë të barazvlefshme me 36.5 miliardë dollarë. Ato thithin pjesën më të madhe, 79 për qind.  Nga këto, pjesa më e madhe janë në pjesën jugore dhe lindore. Nëntë vendet jo të BE-së në Evropë, marrin 16 miliardë dollarë nga Evropa, ose 81 për qind të të gjithë parave të emigrantëve.

Kosova dhe Shqipëria janë dy nga tre vendet ku mbi 90 për qind e fondeve nga emigrantët vijnë nga vende evropiane. Në Kosovë shifra është 1 milion e 226 mijë, 95 për qind, ndërsa për Shqipërinë 1 milionë e 118 mijë, 91 për qind.

Me më pak se 10 për qind të popullsisë evropiane, Shqipëria, Bjellorusia, Bosnja dhe Herzegovina, Kosova, Maqedonia, Moldavia, Mali i Zi, Serbia dhe Ukraina thithin pothuajse gjysmën, 44 për qind të të gjitha prurjeve evropiane.

Me përjashtim të Ukrainës këto vende kanë një histori emigracioni që filloi në vitet 1990 si pjesë e tranzicioneve politike.  za

Sipas tyre bashkëpunimi ekonomik karakterizohet vetëm nga shkëmbimet tregtare eksport – import, më një nivel të ulët.

Të dhënat zyrtare tregojnë se në tremujorin e parë të këtij viti, produktet e Kosovës të eksportuara në Shqipëri janë afër 4 milionë euro, përderisa importi i produkteve të Shqipërisë në Kosovë ka arritur mbi 19 milionë euro.

Safet Gërxhaliu, kryetar në Odën Ekonomike të Kosovës, thotë se duke marrë parasysh investimet e realizuara në infrastrukturë nga të dyja shtetet, sa i përket nivelit të bashkëpunimit ekonomik, sic thotë ai, më shumë ka arsye për brengosje se sa për kënaqësi.

Gërxhaliu ndërkaq konsideron se është koha e fundit kur ekonomia duhet të jetë prioritet i të dyja shteteve.

“Neve na duhen projekte konkrete, përmes së cilave projekte promovohen produktet edhe të Kosovës edhe të Shqipërisë, përmes së cilave do krijohet stabilitet social, edhe në Kosovë, dhe Shqipëri”.

“Pra përmes së cilave produkte dhe shërbimesh, promovohet brendi ‘Made in Kosova’ dhe ‘Made in Shqipëria’. Është koha kur agjenda politika të çlirohet dhe ekonomia të jetë prioritet i prioriteteve të të dyjave shteteve”, thotë Gërxhaliu për Radion Evropa e Lirë.

Edhe eksperti për çështje ekonomike, Mejdi Abazi, pohon se bashkëpunimi në mes të Kosovës dhe Shqipërisë ekziston vetëm në aspektin politik, por jo në atë ekonomik.

Ai thotë se në mes të këtyre dy shteteve ende paraqiten barriera në aspektin ekonomik.

Sipas tij, mungon vullneti politik i të dyja qeverive që të rritet bashkëpunimi ekonomik.

“Përndryshe kosovarë, më tepër kanë bashkëpunim ekonomik më Serbinë se sa më Shqipërinë. Edhe pse më Serbinë nuk kemi asnjë bashkëpunim politik. Por, mungon një vullnet i mirë, si qeveri e Kosovës dhe si qeveri e Shqipërisë, në rritjen e bashkëpunimit ekonomik. Kemi mjaft për të ofruar për njëri tjetrin, edhe Shqipëria edhe Kosova në këmbime tregtare dhe ekonomike “, tha Abazi për Radion Evropa e Lirë.

Për lehtësim të një bashkëpunimi ekonomik në mes të këtyre dy shteteve tashme janë nënshkruar shumë marrëveshje dhe memorandume.

Por, Gërxhaliu nuk është i kënaqur më zbatimin e tyre në praktikë. Ai thotë se të dy qeveritë duhet të kenë projekte konkrete.

“Është dobësi kombëtare të merremi veç më forma të tregtisë klasike, duhet të gjenden forma më të avancuara, por jo të jemi pretendues apo konkurrent në të dyja tregjet”.

“Bashkërisht të dalim në tregun e tretë dhe më gjerë. Sepse, e tërë kjo infrastrukturë nuk e ka arsyeshmërinë e vet, në qoftë se e shfrytëzojmë vetëm për tre muajit e pushimeve verore, ku kosovarët shkojnë në Shqipëri “, thotë Gërxhaliu.

Sidoqoftë, në fillim të këtij viti, Prishtina dhe Tirana kanë arritur një marrëveshje për tranzit të përbashkët në pikën doganore në Vërmicë .

Ndërkaq, është vendosur që porti i Durrësit të jetë pika e vetme e kontrollit doganor për mallrat që hyjnë në Kosovë, pa pasur nevojë për procedura tjera në kufi.

Librat e zinj të mbushura me rrena, sharje e shpifje poshtëruese për të tjerët, deri në prag të shekullit XXI, qarqet shkencore në Beograd e morën për zakon t’i quajnë libra të bardhë.  “Shqiptarët e Fuqitë e Mëdha” i autorit serb Vladan Gjorgjeviq, i shkruar më 28 janar 1913  mbahet si një ndër librat më të zi kundër shqiptarëve. Sigurisht nuk është një bombë që mund të të plasë ndër duar. Ngjan më shumë me armët- lodra mësimore ku baruti dhe mekanizmat shkrepës janë hequr me kohë. Por ndonëse lodër, ajo duhet mbajtur gjithnjë afër, duhen zbërthyer e vëzhguar me imtësi pjesët e saj. Sepse ashtu e largët dhe e mistershme, mund të bëhet më e rrezikshme. Të joshur prej saj, siç edhe ka ndodhur, shumë konstruktorë të rinj armësh i janë afruar dhe e kanë studjuar në fshehtësi “maliherin” e vjetër gjorgjeviqjan për të ndërtuar në ngjasim me të armë më shfarosëse.

Vladan Gjorgjeviqit ndoshta i është dukur vetja si Circja homerike, që, me një prekje të shkopit të tij, t’i shndërrojë shqiptarët në derra, që zhgrryhen në flligshti plehu e gjaku, t’i shohë të zhytur në sëmundjet më të rënda të tokës dhe të mbërthyer nga zjarrmia e vrasjes, vetvrasjes dhe epsheve kanibaleske. Të harruar nga zoti e robi, këto krijesa të përçudnuara, sipas tij, na vikan drejtpërdrejt nga prehistoria njerëzore, deri para do kohësh, madje i kishin parë tek mbaheshin me bishtin e tyre nëpër pemë. Egërsirat, doemos, nuk mund të kishin gjuhë, as histori, as figura historike. Artin dhe ndjenjat njerëzore nuk i njihnin. As lirikën, as epikën.Të ndarë më dysh atje ku ndaheshin së lashti ilirët dhe epirotët, gegët dhe toskët kishin shkuar aq larg në ndarje sa ngordhnin nga dëshira për të vrarë e zhdukur njëri- tjetrin.

Duke ua vjedhur e përçudnuar të kaluarën, shpresohej që shqiptarëve tu errësohej dhe e ardhmja.

Pa pikën e turpit, magjia e zezë e autorit e shndërron përrallën në histori dhe ngjarjet historike në përrallë. Mbase kurrë nuk do të merrej me shqiptarët, nëse nuk do të ishte brenga e formimit të shtetit shqiptar, rreziku i ngritjes së këtij shteti, për tmerrin e tij, mu në zemrën e mbretërisë mesjetare serbe, që pati vdekur me kohë, por që ishte ringjallur si me magji ndër tempuj të trashëguar urrejtje plot myk. Pas ritualeve magjike dhe fabrikimit të miteve, kjo mbretëri e ringjallur do të ushqehej me tehun e bajonetave dhe të krimit që ra mbi trupin e kombit shqiptar

***

A do të bëhet Shqipëria?

Kjo pyetje e rëndë tek shqiptarët, e përsëritur nga koha në kohë në 100 vjetët e fundit dhe që ndihet sot e gjithë ditën, është ngritur dëshpërimisht më shumë pas shpalljes së Pavarësisë. Pas ngritjes së saj, bërjes, që ngjante kaq shumë edhe me zhbërjen e Shqipërisë, profecia naimjane “Lum kush të rrojë, ta shoh zonjë…” është lexuar gjithashtu në mënyra të ndryshme. Përmendej, rilexohej, deklamohej ky varg për të dhënë zemër, për të ngjallur shpresë dhe u mbrujt si i tillë, por në përqasje me realitetin, ndillte më tepër trishtim e dhimbje.

Shqipëria ka një sipërfaqe prej 80 mijë kilometra të katërçipta, kishte shkruar apostulli tjetër, Sami Frashëri, po brenda kufijve të saj mbetën 28 748 km² ose afërsisht sa e një e treta e hapësirës së banuar me shqiptarë. Vetëm Shkodra si qendër Vilajeti mbeti me luftë brenda territorit shqiptar, ndërsa Shkupi, Manastiri e Janina u përfshinë në kthetrat e mbretërive serbe e greke. Si u rrudh kjo Shqipëri kështu? Mallkimet homerike të Fishtës për Europën si “kurva motit”, lidheshin pikërisht me një faktë të tillë dhe jo me një qëndrim antieuropian të autorit.

A do të bëhet Shqipëria? Kjo pyetje në rrethana të caktuara gradualisht filloi t’i bishtnojë thelbit të saj. Cungimi i kryer me një kirurgji të menduar politike do të sillte pashmangshëm varfërinë, grindjet e brendshme, deri konfliktet e përgjakshme për pushtet. Politika e vendeve fqinjë, shkaktare e cungimit të saj, mbeti gjithnjë e interesuar që armiqësitë e hershme midis shqiptarëve të përtëriheshin, konflikti i brendshëm të mos shuhej kurrë dhe që shtetasit e këtij vendi të mbeteshin gjithnjë të varfër dhe në armiqësi me shtetin e tyre. Shërbimet e fshehta të fqinjve arritën të depërtojnë deri në nivelet më të larta të politikës dhe t’i mbajnë të lidhura strukturat e shtetit shqiptar në një luftë të përhershme me armikun e jashtëm dhe të brendshëm. Një luftë sa imagjinare dhe reale luante me nervat e njerëzve që filluan të bëhen me hije, ta shohin armikun në çdo pikë të horizontit. (Hapja e dosjeve të kësaj agjenture të rekrutuar nga sllavët nuk mund të shpresohet.)

A do të bëhet Shqipëria?  Midis viteve 20-40 të shekullit të kaluar në vend të ankthit a do të bëhet dhe kur do të bëhet Shqipëria, pyetja filloi të ndryshojë rrjedhë në si do të bëhet kjo copë Shqipërie? Edhe shprehja që i atribuohet Konicës “U bë Shqipëria për të plasur shqiptarët”, lidhet më fort jo me tërësinë tokësore të saj se sa me rrjedhat e padëshiruara të zhvillimeve politike, demokratike dhe sociale në Shqipërinë e asaj kohe.

E mbërthyer nga prambetja e theksuar otomane, nga një varfëri që rrezikonte çdo çast mbijetesën fizike të banorëve të saj, fati i Shqipërisë, si anija pa busull mbeti rob i dallgëve politike të kohës. Si midis Shillës dhe Haribdës rremtarët politikë grahnin të mos binin pre e kthetrave jugosllave në këtë anë të detit dhe robërisë italiane në anën tjetër.

 Varfëria dhe agjenturat e huaja do të kujdeseshin që ushtria shqiptare të ishte gjithnjë e vogël në numër, e pa armatosur, e pa aftë për të siguruar mbrojtjen e vendit apo, qoftë larg (!), në situata eventuale për të sulmuar dhe rimarrë tokat që i takonin. Është e vërtetë që në himnin e ushtrisë mbretërore përmendej zotimi se do të vinte koha, kur edhe në Kosovë e Çamëri do të valëvitej flamuri kombëtar, por kapardisja marciale në kushtet e dukshme të pamundësisë së njëmendët, nuk i prishte kujt punë. Edhe emërtimi bezdisës i kryeshtetasit si “Mbreti i Shqiptarëve” ishte më shumë një kërcënim butaforik. Para Luftës I Botërore dhe pas saj deri në pushtimin nazist, Mbretëria jugosllave ushtroi një shfarosje sistematike të shqiptarëve, por në vitet e Mbretërisë, ndonëse Shqipëria ishte anëtare e Lidhjes së Kombeve, nuk pati asnjë protestë ndaj krimeve genocidale. Mbretëria nuk do ta hapte gojën kur qindra mijë shqiptarë të viseve matanë kufirit shtetëror u vranë apo u përzunë me dhunë për në Turqi.

Ndërsa pas Luftës II Botërore regjimi komunist që u instalua e përforcoi idenë se Shqipëria nuk do të luftonte kurrë për ndryshimin e kufijve. Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë ishte dhe do të mbetej 28 748 km². Asnjë milimetër më pak, asnjë më shumë. 28 mijë dëshmorë, 28 mijë lapidarë.

Në vitet 1945 -1948 vetëm fati e shpëtoi Shqipërinë të mos gëlltitej plotësisht nga Jugosllavia e Titos. “ Me rrugën që morën ngjarjet menjëherë pas Plenumit të 8-të, – shkruan Enver Hoxha te “ Titistët, – kishte mundësi që Shqipëria jonë, ende e pashëruar nga plagët e luftës, të binte në kthetrat e një robërie të re. Veç tani kjo robëri nuk do të vinte me agresion, po me “lutje”, me “kërkesa zyrtare.” Dhe këtë akt të turpshëm, që s’do na e falnin kurrë as bashkëkohësit, as brezat që do të vinin, nuk do ta kryente e nuk do ta firmoste ndonjë parlament kukull si ai i Zogut, por kishte rrezik ta kryente, vetë Kuvendi ynë Popullor, duke “aprovuar” propozimin e Komitetit Qendror të Partisë. …Prej Xoxes me shokë po përgatitej tu jepej si dhuratë “shokëve” jugosllavë jo një copë Vermosh apo një Shën – Naum, po 28 000 kilometrat katrorë të Shqipërisë.”

***

Në ditët e ngutshme të krijimit të librit “Shqiptarët e Fuqitë e Mëdha”, kur siç pohon Vladan Gjorgjeviqi rrjedhën e ngjarjeve edhe me një lloj zhgënjimi “mu në këtë ças, kur na po shkruejmë këto rreshta, gjaku i njeriut po shkon lumë prej Shkodre deri në Çatallxhe dhe prej Janine deri në Gallipol”, atij mbase nuk do t’i shkonte fort ndër mend për jetëgjatësinë e argumenteve të veta. Qëllimi imediat i tij ishte realizimi i interesave shtetërore serbe, ruajtja e territoreve të sapopushtuara, pengimi i krijimit të një shteti shqiptar ose në pamundësi të pengimit të tij, cungimi sa më shumë i hapësirës jetike që do t’ jepej. Shqipëria nuk duhet të kishte det dhe porte, nuk  kishte nevojë për qytete, fusha pranë tyre e lugina të begata. Asaj nuk i duhej të mëkëmbej ekonomikisht, të shtohej dhe të forcohej.

E qethur nga të gjitha anët, shteti i shqiptarëve duhej të mbetej gjithnjë në mëshirën e fqinjve. Hapësirë jetike duhej të kishte vetëm Serbia!

Si në qarkullimet folklorike, disa nga klishetë e librit “Shqiptarët e Fuqitë e Mëdha” kanë hyrë në kujtesën e serbit, më saktë jugosllavit të thjeshtë edhe përmes rimarrjeve të shpeshta në libra të tjerë nga autorë pasardhës, për të cilët brerja e ndërgjegjes për krimet e kombit të vet nuk ekzistonte. Çeta të pandërprera shkruesish që nga koha në kohë vijimisht vetëm villnin: “Pse lëshojnë ende hije mbi tokë, si dreqin nuk zhduken shqiptarët”?!

Urrejtja e ushqyer nga brezi në brez u ka dhënë zemër krimeve të reja në kurriz të shqiptarëve. Nuk mund të thuhet me siguri nëse në 100 vjetët e jetës së këtij libri është pakësuar sadopak soji i shovinistëve ndër fqinjët tanë. Duket madje se disa specie politikanësh riprodhohen në zinxhir, sikur uji i kohës për ta nuk shkon përpara, por vorbullohet në të njejtin vend.

Sa herë del në dritë ndonjë përplasje me shqiptarët, sidomos politikanë të tillë si presidenti i fundit serb Nikoliq apo edhe më të parëndësishëm si ministrja e brendshme maqedonase u rikthehen sharjeve të Gjorgjeviqit. Ministrja e përgjuar nga opozita e vet qante kështu hallin me burrin e saj:  “Ah bee, shiftarët, lëkurkuq be, indianë të egër… Sa budallenj janë! Po fis janë be, për një orë do t’i zhdukja!…”

 Është pikërisht ky mentalitet që kurdis në mënyrë ciklike spektakle të përgjakshme, si në rastin e Kumanovës, kur një grusht shqiptarësh, sipas qeverisë, të armatosur, u sulmuan pa paralajmërim nga qielli e toka në një lagje të banuar ku, përmes gjakut e shkrumbit të gërmadhave, duhej të krijohej pikërisht ideja e shfarosjes.

***

Libri i Vladan Gjorgjeviqit “Shqiptarët e Fuqitë e Mëdha” erdhi në gjuhën shqipe në vitin 1928, 87 vjet më parë, i përkthyer në mërgim nga Mustafa Kruja, njëri prej atdhetarëve që ngritën flamurin e pavarësisë shqiptare në Vlorë. Libri i tmerrshëm, që edhe në kohën e botimit në shqip nuk bëri bujën që mund të pritej, në vitet e mëvonshme u dënua me heshtje. As u fol, as u ribotua. Ndërsa për përkthyesin e tij, Mustafa Krujën, dënimi me heshtje u konsiderua i butë. Pas Luftës II Botërore ai do të sulmohej gjithnjë si bashkëpunëtor i fashizmit nga kreu më i lartë i Partisë dhe i shtetit.

Sidomos njëri nga “krimet” e Krujës nuk ishte i papërfillshëm. Kishte guxuar si Kryeministër të pranonte ndryshimin e kufijve të Shqipërisë, të zmadhohej Shqipëria, jo aq sa duhej të ishte në fakt, po me mijra km² më e madhe nga sa u përcaktua në Konferencën e Londrës. Me administratën e qeverisë së Tiranës u bashkua pjesa më e madhe e Kosovës dhe e viseve shqiptare në Maqedoni. U bashkua gjithashtu Uqini që kishte rezistuar aq shumë të mbetej i pandarë nga trungu kombëtar, duke prapsur me sukses turq e malazez së bashku, por që u dorëzua në vitin 1878 vetëm me ndihmën e Flotës ushtarake të Fuqive të Mëdha.

Demagogji fashiste, thanë komunistët. Çështja e Kosovës do të zgjidhej me plebishit pas luftës, mjafton që shqiptarët e viseve të robëruara të përfshihen në luftën antifashiste. “Naivitetin” e premtimit të zbrazët për vetvendosje e aspiratë të popullit shqiptar të Kosovës “për me u bashkue me Shqipninë” që u sanksionua në rezolucionin e Konferencës së Bujanit (31 dhjetor 1943 – 2 janar 1944) e kishin zhvlerësuar paraprakisht vendimet e Mbledhjes së Dytë të AVNOJIT (nëntor 1943), mbi bazën e të cilave Jugosllavia do të ndërtohej në mbështetje të parimeve federative, që do të sillnin barazi të plotë midis popujve të saj sllavë, rrjedhimisht të Serbisë, Kroacisë, Sllovenisë, Bosnjë Hercegovinës, Malit të Zi, Maqedonisë dhe ku përjashtohej çdo mundësi për autonomi e shqiptarëve të Kosovës.

Përkundrazi, gjatë luftës siç dëshmohet përmes projektit të Vaso Çubrilloviqit “Problemi i pakicave kombëtare në Jugosllavinë e re” që iu dorëzua Mareshalit Tito më 3 nëntor 1944 synohej të  zhdukeshen krejt shqiptarët matanë kufirit. Sepse, sipas autorit të projektit, spastrimi që mund të kryhej në luftë për 2-3 ditë, në kohë paqeje do të zgjaste me dhjetra vite

Çështja e Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare që iu bashkangjiten aso kohe Shqipërisë, siç dihet u shndërrua në mollë sherri midis komunistëve shqiptarë e jugosllavë. Pala jugosllave e kishte bërë të qartë që nuk do ta njihte kurrë një bashkim të trojeve shqiptare. Në themel të Marrëveshjes së Mukjes midis komunistëve e ballistëve qëndronte zotimi i dy palëve që do të luftonin për realizimin e “Shqipërisë etnike”. Pikërisht ky togfjalësh i tërboi Miladin Popoviqin dhe Dushan Mugoshën, dy të dërguarit serb të Titos pranë Shtabit të Përgjithshëm të Luftës Nacional çlirimtare shqiptare. Marrëveshja midis shqiptarëve përfundoi në kosh dhe fillimi i  luftës civile në Shqipëri, më shumë se këdo tjetër do t’i gëzonte serbët.

 Edhe në raste të tjera gjatë luftës është i kuptueshëm nervozizmi jugosllav i shprehur me tone alarmuese me gojë e me shkrim për “shokët shqiptarë që manifestonin qëndrime nacionaliste, shoviniste e shqiptaromëdha” që sipas logjikës sllave po fusnin hundët gjatë luftës edhe pëtej kufirit të tyre në Dibër, Gostivar e Kërçovë e gjetkë. Shqiptarët, sipas “vëllezërve të rinj internacionalistë”, në mos duhej të treteshin a të zhdukeshin nga faqja e dheut, së paku duhet të mbeteshin të vegjël aq sa ishin para Luftës.

I pakuptueshëm është nervozizmi i djeshëm i atyre shqiptarëve që në bashkëzanim me serbët, dolën haptas kundër bashkimit shqiptar. Akoma më i pakuptueshëm mbetet nervozizmi i sotëm që ende hungëron sa herë i jepet rasti.

Afërmendësh caktimi i kufijve të Shqipërisë më 23 korrik 1913 në Konferencën e Londrës nuk u bë me vullnetin e saj. Në rrethanat historike të njohura shqiptarët në vjeshtën e vitit 1912 u gjendën krejt të papërgatitur për të përballuar agresionin e fqinjve ndaj tokave të tyre. Madje duhet pohuar me mirënjohje ndërhyrja e faktorëve europianë që ndaloi masakrat e mënxyrshme greke në Jug të vendit dhe masakrat serbe e malazeze në Veri. Që të mos harrohen këto masakra çdo shqiptar duhet të freskojë kujtesën, ndërsa shoqëria civile, së bashku me strukturat e shtetit të sotëm duhet të bëjnë të mundur ngritjen e monumenteve të kujtesës.

Duke i quajtur viktima, ende gjallon një koncept nënvlerësues për njerëzit e përpirë nga barbaria e atyre masakrave. Mijra gra, burra, pleq e fëmijë të grirë nga plumbat e bajonetat apo të shkrumbuar së gjalli bashkë me shtëpitë e tyre nuk kanë një emër në varrin e tyre. Kur në respekt të historisë u ngrihen memoriale ushtrive të huaja, asnjë memorial i tillë nuk është ngritur për të martirizuarit shqiptarë nga ushtritë që deshën ta zhbëjnë Shqipërinë akoma pa lindur. Dhjetra fshatra të shkrumbuar aso kohe, po asnjë prej tyre nuk nderohet e kujtohet ashtu si duhet. Shpallja martire e Borovës që ra pre e egërsisë naziste gjatë Luftës II Botërore, u pasua pas vitit 1997 edhe me nderimin e disa fshatrave të tjerë me të njejtin motivacion.  Glorifikimi i një segmenti kohor për çfarëdo shkaqesh politike a ideologjike (?!) nuk mund të errësojë periudhat e tjera të historisë sonë. Shqiptarët nuk kanë lindur gjatë Luftës II Botërore dhe nuk janë gjallë vetëm pse morën pjesë në luftën antifashiste.

***

Prirja për shkenca natyrore e humane do të duhej t’i jepte Vladan Gjorgjeviqit një ndjeshmëri më të madhe ndaj të vërtetave shkencore. Së paku një qëndrim më paqësor ndaj njerëzve me gjuhë e besim të ndryshëm nga vetja e vet. Madje nisur nga disa të dhëna e burime lidhur me prejardhjen e tij edhe shqiptaro-vllehe, urrejtja ndaj rrënjëve të veta ngjan si absurde.

Si në raste të rralla, titulli i librit “Shqiptarët dhe Fuqitë e Mëdha”, i Vladan Gjorgjeviqit shpreh kaq qartë përmbajtjen e tij, vetë thelbin e synimeve të autorit. I ndarë në dy pjesë, ai ka një strukturë të thjeshtë. Në pjesën e parë “Shqiptarët”, (origjinali në serbisht “arnautët”, siç na quanin turqit) përpiqet të trembë dynjanë me sëmundjet, shëmtinë dhe veset tona dhe në pjesën e dytë “Fuqitë e Mëdha” analizon sipas optikës së tij interesat e shteteve më të fuqishme europiane për çështjen shqiptare dhe implikimet e tyre me interesat e Serbisë.

Në këtë libër shqiptarët si emër kolektiv vihen përballë organizimeve politike shtetërore të fuqishme, të cilësuara si “Fuqi të mëdha”, që mund të vendosin ashtu siç e gjykojnë ata edhe për fatet e popujve jashtë bashkësive të tyre. Pra, meqë dashkeni t’i vini re, sikur skërmitet autori, edhe unë po e pranoj se ka shqiptarë dhe po ua tregoj ashtu siç nuk i dini. Shqiptarë, thjesht si njerëz, si individë anarkistë me nam, por edhe si shtëpi të shpërndara larg njëra –tjetrës një të shtënë pushke, si katunde të ndara, qoftë edhe si fise fundja, por aspak më tepër. Kurrsesi si vend, si popull a qoftë larg si shtet. Kurrën e kurrës. Shteti i tyre i mëvetësishëm kurrë s’paskësh qenë dëshirë e këtyre njerëzve. As ëndërr, as zhgjëndërr. As në historinë e largët, as në të sotmen. Ashtu si deviza serbe “Ballkani për ballkanasit”, sipas autorit, po rimerrej djallëzisht nga Austro-Hungaria thjesht për qëllime përçarëse, ndërsa thirrja italiane “Shqipëria për shqiptarët”, fshihte nën gunë qëllime krejt të tjera.

Pa hyrë thellë në arsyetimet e shkaqeve, mund të thuhet se në shekujt e rëndë të robërisë otomane shorti i shqiptarëve brenda perandorisë shumëkombëshe qe pak më ndryshe se i popujve të tjerë në përgjithësi, veçanërisht i ndryshëm nga pozitat e fqinjëve grekë, serbë, bullgarë etj. Ndonëse njiheshin për mrekulli, madje dhe pushtuesi i quante arnautë, politikisht shqiptarët trajtoheshin sipas besimit fetar. Myslimanët do të quheshin turq, ortodoksët si grekë, a sllavë, ndërsa katolikët si latinë. Etikimi i stërpërsëritur në qindra vjet duket se kishte zënë vend edhe në  një pjesë shqiptarësh, aq sa përbënte një shqetësim për tu shprehur në poemën e njohur të Pashko Vasës “O moj Shqypni”. Sipas kësaj optike, shqiptarëve u mohohej shkollimi në gjuhën shqipe. Ata do të duhej të mjaftoheshin me shkollat në gjuhën greke, sllave a turke.

Megjithatë prania e shqiptarëve qe e vështirë të mbahej e fshehtë nga europianët e shumtë, që, në prag të zgjimit të popujve, duke vërshuar në Ballkan erdhën edhe në territoret shqiptare nën petkun e antropologut, të gjeografit, të diplomatit, politikanit, udhëpërshkruesit, ushtarakut të shërbimeve të hapura apo të fshehta, etj. Sidomos kërkuesit e vërtetë shkencor donin të dinin më tepër rreth këtij populli që i përkiste Europës e që kërkonte t’i ribashkohej familjes. Të shumtët e tyre me profesionalizëm e dashamirësi i treguan me ekzaltim përshtypjet e tyre pozitive.

Vladani e dinte se historia nuk mund grabitej lehtë si gjëja e gjallë apo plaçkat e tezgave në pazaret ballkanase. Qëndresa kundërosmane e shqiptarëve nën udhëheqjen e Gjergj Kastriotit ishte bërë kaq e njohur në të gjithë Europën. Edhe pasardhësit e heroit, shqiptarët vazhdonin të ishin gjallë si në përfytyrimet e hershme: të shpejtë, luftarakë, miqësorë me mikun dhe ndonëse të varfër dhe me një prapambetje të theksuar kulturore, ruanin një vetëdije të kthjelltë kombëtare.

Ç’mund të bëhej për ta dëmtuar sa më thellë këtë njohje kaq të pafavorshme për synimet e politikës serbe, e cila që prej “Naçertanias” synonte që kufijtë e principatës autonome të Beogradit t’i shtrinte në përmasat e shtetit mesjetar të Dushanit?

Autori zgjodhi shpifjen, poshtërimin. Megjithëse ngutej, ai pati kujdesin e dukjes objektive, që njollat e zeza të shpifjeve, të mos i vinte drejtpërdrejt nga vetja e vet, por tu referohej të tjerëve. Mund të thuhet se ai përpiloi një bibliografi të parë mbi autorët e shekullit XIX që u morën me temën shqiptare. Ai dëshiron të tregojë se për shqiptarët është mbështetur në veprat e miqve të tyre dhe vërtetë përzgjedhë të citojë, kur i pëlqen Georg von Hahn-in, baronin Chlumecky, dr. Liebert, baronin Franz Nopcsa, ing. Karl Steinmetz  e ndonjë tjetër. Sigurisht u ndal më tepër te autorët sllavë, që nuk i patën kursyer kurrë shpifjet e sharjet.

“Nji katalog mâ komplet të mungesavet tona kombtare si edhe të gjithë sa shpifjeve qi mund t’ i bâhen nji populli, s’ ka mundun bir nâne tjetër me na e vûe përpara kurrë në fytyrë të kësaj toke”, shkruan përkthyesi i këtij libri Mustafa Kruja në parathënien e botimit të parë në gjuhën shqipe në vitin 1928.

 Autori punoi shpejt, i ngutur prej rrethanave të ngjarjeve, duke e shkruar librin  fillimisht në gjuhën gjermane për ta botuar në Vjenë. Fill më pas, si një mision i mirëfilltë shtetëror, ky libër u botua në Paris, përkthyer në frëngjisht nga lartësia mbretërore Princ Aleksi Karagjorgjeviq. Libri u shkrua në kapërcyell të viteve 1912 – 1913, kur në dimrin e egër, mizoria brutale e bajonetave  serbe e përgjaku ngritjen e Flamurit të Pavarësisë.

Asnjë tekst historie në gjuhën shqipe nuk sqaron kaq qartë rrethanat dhe shkaqet që bënë bashkë serbët, malazezët, grekët e bullgarët në një Aleancë që do t’i shpallte luftë Turqisë. Ishte frika e ngritjes së shtetit shqiptar që, sipas Gjorgjeviçit, si çështje u shtrua në vitin 1880 prej Lordit Fitzmaurice, një Shqipëri që do të përfshinte një pjesë të madhe të vilajeteve të Kosovës dhe Manastirit. Ndërsa pas 32 vjetësh, Austro-Hungaria përmes kontit Berchtold me notën e tij qarkore të 14 gushtit 1912 kërkonte autonominë e një Shqipërie akoma më të madhe “se ajo qi kishte ândrrue Lordi Fitzmaurice… Ajo qarkore e kontit Berchtold u tregoi sërbvet, bullgarvet e grekvet se ç’ rrezik po u kërcnohej bashkëkombtarëvet të tyne në Sërbí të vjetër e në Maqedoní, e Gaston Gravier-i mendon se vetëm ka vlejtun me shpejtue Lidhjen Ballkanike”.

Autorit i duhet njohur merita e njohjes së zhvillimeve aktuale kur e shkruante librin e tij në ditët e para të vitit 1913. Ai ka ndjekur me interesim të veçantë Konferencën e Londrës, ku për kufijtë e Shqipërisë, krahas variantit austriak që merrte më shumë parasysh kërkesat shqiptare, u paraqit një variant rus që kufijtë e vendit tonë i mblidhte në hapësirën midis Matit e Vjosës dhe varianti italian që përputhet më shumë me kufijtë e sotëm. Midis këtyre varianteve autori zgjedh për librin e tij të shënojë  me një saktësi të çuditshme për kohën sipërfaqen e Shqipërisë, që ndryshon kaq pak me sipërfaqen aktuale të saj.

“Ç’âsht me të vërtetë Shqipnía? – pyet Vladan Gjorgjeviqi. Ndên këtë emën duhet me kuptue nji vend qi, mbas specialistëvet ma t’autorizuem, si  A. Baldaçi dhe A. Supan-i, përbahej prej dy vilajeteve të Turqísë, Shkodër e Janinë. Sipërfaqja e këtij vendi arrin, në 28.680 kilometra katrore e popullata e tij në 721.706 shpirtë.”

 ***

Dr. Vladan Gjorgjeviqi ka dashur  t’i japë veprës së tij “Shqiptarët e Fuqitë e Mëdha” një ton më tepër se ngazëllyes. Ka synuar të shfaqet  triumfues e ngadhnjimtar. Sikur tharmi i lavdisë serbe, i ruajtur me shekuj, për mjerim të përçmuesve e mosbesuesve, ia kishte dalë me forcën e armëve të shfaqej zotërues në brigjet e detit Adriatik duke rimarrë hapësirat ku kishte mbretëruar lavdia e Stefan Dushanit dhe një luzmë emrash të tjerë para tij, gjithashtu sundimtarë serbë të lavdishëm.

Por nën velin bombastik të frazave rreh një zemër që përpëlitet në ankth për fatin e brishtë të Serbisë së ëndërruar. Lajmet që i vijnë nga fronti i luftës nuk janë edhe aq optimiste. Për fatin e zi  të autorit, duken shenjat e kobshme se aleatët besëlidhur kundër Turqisë: Greqia, Bullgaria dhe Serbia, së shpejti do të kacafyteshin mes veti për prenë e grabitur. As rrena se shqiptarët mezi kishin pritur të “çliroheshin” prej serbëve dhe kinse po luteshin që të merrnin fenë ortodokse serbe, nuk e mbante ngrohtë autorin.

Lajmet që vinin nga frontet e luftës qenë tronditëse dhe  gjaku i njeriut që po shkonte lumë, siç thotë dhe vetë, “prej Shkodre deri në Çatallxhe…” nuk mund të fshihej. Për Luftën e Lumës e ka kyçur gojën, por flet për shqiptarë të plagosur në spitalin e Prizrenit, si për egërsira që në shtrat të vdekjes rrezikonin me akte barbare bamirësinë e “mëshirës” kristiane serbe. Duhej heshtur edhe për aftësinë e shqiptarëve, që edhe në mungesë të shtetit ia dolën të siguronin lidhje ndërkrahinore kundër ushtrisë serbe. Krahas lumjanëve përballë serbëve në Qafën e Kolesianit u vunë edhe dibranë, hasjanë e luras.

 Edhe Kosta Novakoviqi socialdemokrati serb  ka qenë pjesë e Repartit të Lumës dhe si pjestar në këto luftime nuk dëshiron të kujtojë detyrën e parë të këtij reparti që ishte çarmatosja e saj, por nuk mund  të heshtë për këtë përpjekje të dështuar, që,  siç shkruan ai “u pagua me jetën e disa qindra njerëzve, duke humbur edhe shumë municion, ushqime dhe kafshë… Pas disfatës së plotë në Lumë, pas katër netëve të pandërprera pa gjumë, pas tërheqjes nga pozita afër fshatit Bicaj dhe pas kalimit në ujë deri në brez- Reparti i Lumës, i forcuar edhe me një batalion, u detyrua të tërhiqet i shpartalluar, i raskapitur deri në pikë të fundit”.

“Sërbia kërkon vetëm nji pjesë të vocërr të Shqipnís, nji copëz të vogël nga bregu i detit, prej Leshit e deri në Durrës.”

“Në qoftë se Austria ngul kâmbë qi vetëm me nji Shqipní autonome mund t’i sigurojë interesat e saj në këtê vênd, e në qoftë se, tue u mbështetun në fuqín e armëvet, edhe i a mbërrin këtij qëllimi, atëhere Sërbís do t’i pritej ç’do udhë për me dalë në det dhe sërbët do t’ishin të shtrënguem me qênë anmiq për vdekje t’Austrís”…

 Krahas të drejtës së pushtimit, për jetësimin e synimeve pushtuese serbe ai i referohet të drejtës “historike”, “etnografike”, madje dhe të drejtës “kulturore”, sipas së cilës shqiptarët duke qenë inferior duhej që dikush në jetën e tyre politike “t’i edukojë dhe po të jetë nevoja edhe t’i ndëshkojë… Pra, si popull mâ i kulturuem, na kemi mâ shumë të drejtë me sundue mbi shqiptarët e me u pri atyne.”

***

Kanë kaluar më se 100 vjet nga botimi i librit “Shqiptarët e Fuqitë e Mëdha” dhe ribotimi i tij bëhet në rrethana të reja. Kanë ndryshuar për mbarë rrethanat edhe me kohën kur ai u botua së pari në shqip në vitin 1928 nën përkthimin e patriotit Mustafa Kruja, për të cilin para do kohësh në vlerësim të figurës dhe veprës së tij u mbajt edhe një simpozium përkujtimor. Edhe shqiptarët e mbetur jashtë kufijve të Shqipërisë, falë qëndresës së tyre dhe mbështetjes që morën u mbijetuan shtrëngatave vrastare të shekullit XX.  Në Kosovë ata kanë ngritur shtetin e tyre të njohur nga 108 vende, midis të cilave dhe shtetet më të fuqishme dhe demokratike të botës. Ndërsa në Maqedoni pozita e tyre kulturore dhe politike është përmirësuar në krahasim me të kaluarën. Edhe një herë u provua se një popull me rrënjë të hershme si i yni, është vështirë të shfaroset nga dhuna.

Përtej 100 vjeçarit duket se nuk shtrihet më as etja e Vladan Gjorgjeviqit për t’i sunduar shqiptarët, sepse pas 100 vjetësh “edukim e ndëshkim” serb, sipas parashikimit të tij, ata do të emancipoheshin e aftësoheshin për të marrë fatin politik e kulturor në duart e veta.

Po a kanë ndryshuar marrëdhëniet me Serbinë, a kanë filluar të fryjnë tash erëra të reja?! Në vitin 1928 Mustafa Kruja, ashtu si shën Thomai, paraqitej mosbesues. Pavarësisht dëshirës dhe çarjes së akujve të komunikimit, bezdia e kësaj ndjesie nuk është larguar as sot e kësaj dite. Midis Serbisë dhe Shqipërisë janë fantazmat e së kaluarës, qindra mijë shpirtra të zhdukur pa nam e nishan për të cilët heshtet si në varre. Krimi i pandëshkuar serb tremb e largon të dy palët, si viktimën dhe xhelatin e djeshëm. Një ndjesë nga ana e Serbisë nuk do t’i ngjallte qindra mijra fëmijë e pleq të pushkatuar, nuk do t’i ringrinte fshatrat e qytetet e shkrumbuara, por mund të merrej si një gjest njohjeje, si një përshpirtje për të shpëtuar shëndetin e së ardhmes.

Duke lexuar librin e Vladanit do të kuptohen më mirë edhe tezat e tij të amplifikuara dhe të shpërndara shqip për gjatë gjithë shekullit. Së paku manisë për tu vjedhë heronj e virtyte shqiptarëve do t’i dalë autorësia e vërtetë. Edhe tezës se gjoja Europa trembet nga një Shqipëri myslimane, edhe urrejtjes për Vatikanin, paragjykimeve fobike për jezuitët dhe katolikët në përgjithësi gjithashtu do t’u dalë boja. Ky libër do të lexohet si një dëshmi historike e mentalitetit politik serb. Mos u habisni kur të hasni në mina të hedhura në vitin 1913 për të shpërthyer më vonë, kur t’i duhej pushtetit politik në Serbi. Qe një minë me shpërthim të vonuar:

“Shqiptarët që rrojnë përjashta kufîjvet të kësaj Shqipnie të vërtetë janë të shpërdamë nëpër Sërbí të vjetër (Kosovë- shën. im) e Maqedoní , si ishuj mbrênda ndër grumbuj sërbësh e bullgarësh, pa ndonji lidhje me vêndin e tyne. Në Shqipnín e poshtme ka në mes të shqiptarëvet 110.000 grekë dhe aq kuco-vllehë, e në Shqipní të veriut nja 6-10.000 sërbë të shfaqun e të mëshehun.”

Ky falsifikim i hershëm gjorgjeviqjan do t’i shërbente në vitin 1937 Vaso Çubrilloviqit që në elaboratin e tij “Shpërngulja e shqiptarëve” të planifikonte që “Peja, Gjakova, Podrimja, Gora, Podgora, Sharri, Istogu e Drenica në veri të maleve të Sharrit, pastaj Dibra e Epërme e të dy Pollogët në jug të këtyre maleve, si qarqe kufitare me Shqipërinë duhen boshatisur me çdo kusht”.

Libri “Shqiptarët dhe Fuqitë e Mëdha” do t’i shërbejë historianit, studentit dhe çdo lexuesi tjetër për të kuptuar më mirë ngjarjet dhe rrjedhat historike. Nëse do të ngrihet ndonjëherë një tribunal për gjykimin e krimeve, ky libër do të merret si dëshmi dhe provë krimi. Mbase do të ngjasë si me dënimin e genocidit turk ndaj armenëve. Një dënim i vonuar, por një ngushëllim për drejtësinë. Le t’i thartojnë turinjtë mohuesit e krimeve, ata që nuk kanë pranuar ende as holokaustin e hebrejve.

Duke besuar që çdo krim do të ndëshkohet qoftë dhe moralisht, atëherë mund të shpresohet se barku që polli Gjorgjeviqin dhe pasuesit e tij të këtë filluar të shterpëzohet. Pas kësaj Ballkani dhe Europa mund të bien në paqe.

VOAL – At Zef Pllumi, një ndër penat më të shquara shqiptare të këtij shekulli, në veprën e tij “Rrno Vetëm për me tregue”, na jep një tablo të asaj që ai ka përjetuar përgjatë viteve të persekutimit komunist. Në paragrafin, “Ilegalët Ilegalë”, ndërsa përshkruan ditët e para të hyrjes së komunistëve në Shkodër, jep dhe një dëshmi për marshimin e shqiptarëve të Kosovës drejt Tivarit. Libri i At Zef Pllumit ndër të tjera është dhe një dëshmi e asaj çka ka ndodhur përgjatë viteve të rregjimit komunist, jo vetëm me klerikët, por dhe me shumë nacionalistë apo intelektualë që ranë pre e verbërisë vrastare komuniste.

Gjate kesaj periudhe shume qytetare guximtare kishin dale nder male; tjere ishin te mshefun nder miq besnike mbrenda qytetit. I famshem shume aso kohe Pjetri i Shan Dedes, nji prej familjeve ma ne za te katolikve te Shkodres, ashtu edhe djali i ri Ndoc Jakova, nji nder prijsat ma te rij te aksionit katolik, i cili bante pjese ne Ballin Kombtar. Edhe nji pjese e madhe e atyne familjeve fisnike te muslimanve te Shkodres i kishte ne ilegalitet perfaqsuesat kryesore, si Jup Kazazi etj.

Ilegalitet! Jete ilegale!...

Ende nuk e kuptoj se si u çoroditen ne nji menyre aq te tmerrshme e te rrufeshme jo vetem mentaliteti njerzor, par deri edhe vete kuptimi i fjalorit te gjuhes. Ata njerz qe deri atehere bajshin ligjin, mbrojshin ligjin dhe mbroheshin prej ligjit, ne nji ore te lige, po ne ate çast qe njerzit ilegale nemen te “revolucjonit proletar” te prime nga nji lecke ngjyre e kuqe, temnuem Brigada partizane, me ate groteskun e hapit ushtarak parakaluen vije e vije triumfalisht neper rruget e nji qytetit qe nuk i donte, par qe nat çast u ndrruen ngjyrat: e bardha u thirr e zeze dhe e zeza u thirr e bardhe. -Po atehere ku mbetej e verteta? U shpalle zyrtarisht se ky ishte revolucjoni proletar: etapa e fundit e zhvillimit shoqnor ne historine e njerzimit. Nuk kje kurrgja tjeter por vetem nji termet shkatrrimtar. Termeti asht fatkeqsi e madhe ne zhvillimin e historise se njerzimit. Te gjithe ata qe menduen me e kundershtue u denuen me vdekje. Te gjithe ata qe nuk e pranuen ne heshtje, u denuen me vdekje. Te gjithe ata qe e pranuen apo iu nenshtruen me vullnet ose perdhuni u denuen qe te jetojshin ne robni.

Antaret e Keshillit te nalte (Regjences) mbasi kishte perfundue sundimi i tyne i 100 ditve, tue e pa se tashma nuk çante kryet per ta kurrnji shqiptar e leshuen Tiranen dhe kerkuen strehim te perkohshem ne Kuvendin Françeskan. Mehdi Frasheri, me duket se u bashkue me ushtrite gjermane dhe iku, At Anton Arapi tha se do tishte marre me ike e me e lane popullin e vorfen vetem, se duhej deke ne Shqipni. Pregatiti nji strofull dikund nder male te Dukagjinit. Ndersa Lef Nosi, nji zotni i mbajtun qe nuk e kishte shokun nder shqiptare, nuk tundej fare: un -thonte, nuk i kam ba keq kurrkuj: gjithmone ne jeten time kam ba veç mire, prandaj as komunistat, as kurrkush tjeter nuk kane pse me kerkojne llogari, dhe vazhdonte i qete tue kontrollue koleksjonin e fundit te pullave te postes, e me nji lente te madhe kqyrte a kishin dale mire e kjarte germat e vulave postare ma te fundit.

Por tue kene se Kuvendi Françeskan zakonisht i kishte dyert e hapuna gjithmone e hinte e delte gjithkush, At Frano Kiri, qe kish marre persiper me i sigurue jeten e hoq prej andej e e dergoi ne Kolegje, ku perveç At Marin Sirdanit, At Danjel Gjeçajt, femijve e nja tre kater kujdestarve nuk siellej kush tjeter. Aty Lefi ndej qetsisht deri qe filluen kontrollet e partizanve. Por kur kontrollet u shpeshtuen se tepermi Lefi nuk mund i duroji ma dhe i kerkoi At Franit qe ta dergote te At Antoni: ata te dy ishin te lidhun me nji miqsi te madhe njani me tjetrin. -At Frani u perpoq me ia ba te ditun veshtirsite e mdha te ketij veprimi, jo vetem se te gjitha rruget kontrolloheshin prej partizanve, por edhe pse vete jeta e malsise ne ate dimen ishte e padurueshme. For Lefi mendonte se atje nder malsi do tishte ma shume liri e ma pak frige. Percjellja e tij nder malet e Dukagjinit kje nji aventure e tille qe sikur Lefi ta kishte lexue ne ndonji roman do te kishte bertite me vedi: “E pamundun! Fantazia e autorit asht teper e ngarkueme.” Tue pa se ai nuk mund ti pershtatej ne kurrfare menyre jetes parahistorike te shpellave, e derguen ne katundin Kir me jetue bashke me nji frat tjeter edhe ma plak se ai. Par aty u kuptue prej gjithkuj se nuk ishte frat: ai i pvetete ata me naivitet per orendite kishtare se shka ishte ky send e shka ishte ai tjeter. Prandej, per me u shpetue ndjekjeve e terrorit, simbas kerkeses se tij, u desht edhe nji here me kalue qafa malesh, lugina, lumenj e fusha deri qe e dorzuen te nji mik i veti ne Tirane. Kaq dij un prej gojes se At Frano Kirit. Nderkaq At Antoni vazhdonte me jeten e shpellave te Pultit.

Dom Nikolle Gazulli, nji nder shkenctaret e mdhaj te “Hyllit te Drites”, prift i Shkrelit duel dhe ai ne mal, mbasi e hetuen se ne shpine e tij kishte strehue, perveç tjeresh, edhe priftin misjonar gjerman Dom Alfons Trazkin, i cili ishte arratise mbasi e dinte se do te kerkohej nga partizanet komunista si nenshtetas gjerman e si misjonar katolik. Dom Alfonsi u bashkue me nji çete te vogel qytetaresh shkodrane te prime prej Ndoc Jakoves, qe jetojshin “Ilegale”. Per tu shpetue spijujve dhe kontrolleve ata levizshin prej nji katundi ne tjetrin. Nji dite rane ne priten e partizaneve. Ndoci, si kryetar çete, luftoi me pushke ne clore, megjithese katolik i bindun, ai kishte per mota: “Liri ose vdekje”! Ai nuk e pranonte skllavnine. Luftoi gjoks per gjoks. U plagos per vdekje. Per te vdekja si i lire ishte nji ideal. Dom Alfonsi, i mshehun mbas currash te thepisun, nuk mbante arme; kur pa plagosjen e rande tatij djaloshit, u turr vrap me i dhane ndihmen shpirtnore: ishte çasti i fundit ijetes. Dom Alfonsin e kapen ndersa po i kryente sherbimet e mbrame fetare Ndoc Jokoves. Ne burg e rrahen, e torturuen ne menyren ma cnjerzore dhe e pushkatuen mbas pak muejsh. I thane: “agjent gjerman” kur ai Shqipnine e donte si atdhe te zgjedhun.

Veprimtarise se tij misjonare i duhet njofte edhe edukimi i pare i Meshtareve te mavonshem: At Konrad Gjolaj, Dom Dede Malaj, At Zef Pllumi e Dom Prenk Ndrevashaj. Me ka thane Dom Tome Laca, i cili ishte i pranishem ne pushkatimin e tij: “Ate dite ishte tue ra shi. Kur i zbriten prej kamionit qe ishte i mbuluem, Dom Alfonsi, i lidhun me nji tjeter siç ishte, ulte kryet dhe perpiqej mas me u lage prej shiut. Edhe ne ata pak çaste qe i kishin mbete ai mendonte per jeten e jo per vdekjen. Kur i kerkuen fjalen e fundit ai tha: “Jam nji prift gjerman qe gjithejeten time ia kam kushtue popullit shqiptar. E kam dashte kete populI njisoj si atdheun e popullin tim!, Rrnofte Krishti!” Nderkaq Dom Nikoll Gazulli vazhdoi i strukun nder malet e Shkrelit, deri ate dite qe, -si thuhej, -strehuesi i tij Nikolle Prekushi e vrau ne pabesi. Nder katundet afer Shkodres e ne Fushen e Zadrimes, Bregut te Buenes e gjithandej zhvilloheshin vazhdimisht ndeshje ndermjet forcave te ndjekjes partizane dhe njerzve te lirise. Kje si shembull i nji trimnie te pashoqe, asohere, ajo e Pjetrit te Shan Dedajve, qe, mbas nji luftimi te gjate me te dekun e te plagosun kur iu mbaruen fyshekte, me ata te dy te mbrame qe i mbeten, per mos me iu dorzue dhunes e torturave vrau guruen e vet e mandej veten. Shembulli i tij u persrit disa heresh edhe ma vone, pa marre parasyshe ligjen fetare qe denon vetvrasjen: megjithketa gjykimin e drejte per çastin e fundit te jetes e jep vetem Zoti: moralistat qe kane shkrue traktatet e gjata nuk i kane jetue keto prova jashtzakonisht te idhta te njerzve. Dorzimi i tyne do te shkaktonte aq shume vdekje, vuejtje e fatkeqsi te tjereve sa nuk mund barazohen me nji vetvrasje. Po ne kohen qe zhvillohej lufta e Kelmendit masa drakonjane u mueren nder te gjitha katundet. U pushkatuen njerez prej shpijave qe ishin ma ne za e te permenduna, o per te cilet mendojshin se mund te ishin te rrezikshem. Vazhduen edhe arrestimet e disa fretenve nder malsi te ndryshme si At Djoniz Makaj ne Nikaj-Mertur, At Alfon Çuni ne Curraj, At Gasper Suma e At Sebastian Dedaj ne Theth e Gomsiqe, prifti misionar gjerman D.Zef Maksen, etj. Gjate gjithe kesaj kohe u shtuen aq shume veprimtarite miqsore me Malin e Zi; ecejaket e grupeve te rinise, te grupeve ushtarake dhe partiake sa mos me mrrijte me dallue nese ishin dy shtete apo nji. Megjithkete ushtria jugosllave, dallohej shume nga repartet shqiptare: ata te gjithe ishin te veshun me uniforma te reja anglo-amerikane dhe jo me opinga. Nderkaq te gjitha depot e tregtareve te Shkodres, e mund thomi te Shqipnise u boshatisen: ato u bajten e iu çuen “ndihme vellazerore” popujve te Jugosllavise, ne shperblim te ndihmes se madhe qe na kishin dhane ata me organizim komunist. Nuk e mbaj mend mire muejin, nese ishte mars a ndonji ma vane; par sigurisht ne nji kohe mes dimnit dhe pranveres, kur na, nji numer studentash klerike, shkuem ne Shejtnoren e Zojes se Kshillit te Mire ne periferi te qytetit, nen kala, per me iu lute qe tna shpetonte prej ktyne rrebesheve. Mbas lutjeve ne Shejtnore, per me kthye ne qytet vazhduem rrugen mbas kalaje, kah kodrat e Tepes e Ajazma. Nate kthese rruge pame qe po vinte nji varg i gjate i pafund ushtarakesh. Rruga gjarpenonte brijave tatyne kodrave: te gjitha dredhat e leget e saj ishin plot me ate uniforme te urrejtun. Na hini frige e madhe dhe u shmangem mbi rruge e u ulem si per pushim, tue mendue se çe zeze e madhe po i kercnohej Shkodres nga nji tjeter vale brigadash partizane. Kur u aviten, pothuej si ne parakalim para nesh: Shka me pa! Vetem Koma ndanti qe printe i ndjekun nga katershja e pare ishin te armatosun: te gjithe tjeret, djelm te gjate e te thate, pa bark, si te remte e me zigoma te theksueme mbi faqe, te lodhun, te raskapitun, me uniformat zhele te shkopsituna, pa arme, qe mezi i levizshin kambet prej lodhjes, kalojshin te rreshtuem kater e kater para nesh. Mbetem shtang: çishte kjo ushtri!… Keta mezi mbaheshin ne kambe! Largas, anash rreshtit, kishin roje te armatosuna qe bertitshin me kercnim: “leviz, luaj kembet!”. Nderkaq njani prej tyne pat guxim para vdekjes dhe na foli: “Per iza te Zotit a keni nji cope buke!”. A ken i nji cope buke?!.. O sa tmerr! As na nuk kishim nji cope buke: racioni per secilin ishte 300 gram. Edhe na ishim te unshem. Gjithe popullsia ishte unshem. Shka te bajshim tashti? “Per iza te Zotit ma jepni nji cope buke! Per iza te Zotit na jepni nji cope buke!”… Prej te gjithve filloi te ndigjohej vetem kjo fjale qe kalonte, kalonte… Kalonte ne humnere… Ato ushtojshin nder veshe tone njisoj si ato krismat e nji çekani qe rreh gozhdat e arkivolit ne bregun e vorrit. -Prej kah vini ju? -Prej Kosove. -Tash nji jave dit qe ecim pa pushue, pa buke!… Kemi kalue gjithe ato male… male. -A ishi te Xhaferr Deves? -i pvetem. -Jo,jo. Na jena e zeza e vedit. Un kam pa ushtrine e thyeme te Jugosllavise se Kralit tue hi ne Shkoder ne prill te 1941, e lodhun, e unte, e raskapitun, e shkopsitun. Nuk ka pamje ma te keqe se ate te nji ushtrise se thyeme. Por jo! Tash nuk mund bahej kurrfare krahasimi me parakalimin e nji ushtrie te tille: Ketu ishte vetem nji vargan i gjate, i gjate pa mbarim i atyne skeletesh te djelmoçave te rij kosovare qe te rrethuem nga dhuna, ecshin drejt kujt? Mbasi kaluen ata, na zbritem perseri ne rruge. Por tue kene se parakalimi i te mjeruemve na kishte marre shume kohe, atehere u kthyem. Hypem te Ura e Qafes dhe neper rrugen ma te shkurte menduem me shkue ne Kuvend. Zbritem poshte Pazarit te vjeter e duelem ne rrugen ne breg te liqenit. Prej aty na u çfaq gjithnji ai vargan i gjate i te mjeruemve qe po kalonte mbi Uren e Buenes. Gjermanet ures i kishin hjeke nji pjese, pa i prishe ndonji kambe. Partizanet e kishin meremetue perkohsisht me disa trene e drrasa ku mund kalojshin krahas deri ne tre-kater kambesore. Nuk mund u kthyem ne qytet pa sjelle kryet e me kundrue edhe nji here at kob te zi. Ne horizont te perendimit qielli ishte i pergjakun: gjithshka shifej kjarte. Vargani mbi lire ecte i mendueshem dhe rryetas. Ndoshta u dukej se po kalonin mbi ure te Siratit, ura e fundit qe lidh boten e gjalle me ate te pertejme. Ishim ne mitologji apo ne realitet? … Mbas disa ditesh ne Shkoder u hap fjala vesh ne vesh se dikund afer Ulqinit partizanet kishin vra te gjithe rinine kosovare. O Zot po tlutem me trego: çfare mekati ka ba ky populI qe meritoi nji denim kaq te rande? …

At Zef Pllumi: Gjermanët ishin larguar që më 28 nëntor nga Shkodra

“Rrno vetëm për me tregue”, dëshmi të tjera të influencës jugosllave At Zefi këmbëngul se partizanët vërtet kanë hyrë më 29 nëntor, por më datën 28 e më parë në Shkodër nuk kishte më këmbë ushtari gjerman. Gjithashtu gjatë rrëfimit me mjeshtëri të hollë At Zef Pllumi tregon dhe influencën e partizanëve jugosllavë në Veriun e Shqipërisë, që arritën deri aty sa të zhdukin nga ndërtesat krejtësisht flamujt shqiptarë. Një tjetër fakt interesant në kapitullin “Kisha në kopsht të Gethsemanit” është dhe marrja e unazës së At Shtjefën Gjeç ovit nga shkrimtari komunist Kolë Jakova, një unazë antike që i përkiste shekullit të parë të erës sonë, me një vlerë të paçmushme monetare dhe historike

KISHA NE KOPSHT TE GETHSEMANIT

28 Nandori 1944 qe nji dite e ftohte, e zymte, ndoshta ma e zymta qe prej shpalljes se pamvarsise. Qysh ne femijni kete dite e kishim festue me drite, ngjyra, kange, brohori e flamuj. Flamujte ishin naltue ne kumbonaret e kishave, par ishin si te vetmuem dhe ate dite nuk i kqyrte kurrkush. Gjermanet ishin largue te gjithe prej kazermave, zyrave dhe vend-rojeve te tyne ne drejtim te Malit te Zi. Shkodra priste hymjen e partizaneve, te cilet nder kodra te Bardhajve, ne Postribe e pertej Ures se Bahç allekut pritshin largimin e plote te gjermaneve. Ate nate u ndie zhurma e disa shperthimeve te medha, aq sa u thyen xhamat e shume shpijave. Nji motocikel gjermane ishte kthye prej Hanit te Hotit per me i ndeze minat e vendosuna nder urat qe lidhshin qytetin me fushat. Mbas atyne bumbullimave qe shpallen largimin perfundimtar te gjermaneve, nuk fjeti ma kurrkush nate nate te gjate. Ne Kuvendin Franç eskan, ku jetojshem, zotnonte parandjenja se me ate ç ast Oksidenti po largohej prej nesh me nji hap shumshekullor, se kundra katolicizmit ne Shqipni do te fillonte nji lufte, e cila, me gjase, do te vente ne rrezik vete ekzistencen e elementit katolik ne Shqipni. Per klerin katolik nuk qe gja e papritun, mandje mund thomi se ishte e parapame. Shume vjet perpara kishim fillue pregatitjet e te rijve me lekcjone e konferenca per te perballue nji salvim aq mizor sa round te na kushtonte edhe jeten… Norarin e lutjeve te mengjesit, qe prej ores 5 deri 6, u mblodh i gjithe komuniteti franç eskan me eprorin, At Mati Prendushin, dhe me lutje te veç anta kerkuem mbrojtjen e te Madhit Zot. Kisha Katolike ne Shqipni gjindej ne Kopsht te Gethsemanit: “0 Zot, ne kjofte e mundun, largoje kete kelk prej meje!” Lutja ishte kjo, par u ba vullnesa e Zotit. 29 nandori gdhini dite e zymte dhe e ftohte ne oren 10.30 -11 neper rruget kryesore te qytetit hyni brigada partizane e prime prej Major Gjin Markut: flamurit kombtar, qe valvitnin perpara, i kishin shtue nji hyll te kuq. Na keqyrshim mbas grilave te dritareve. Per hir te se vertetes, duhet dishmue se popullsia katolike e qytetit nuk merrte pjese nate manifestim, perveç ndonji personi te rralle, qe njihej si prokomunist, ndersa nji pjese e madhe e popullsise muslimane, veshe ne tesha feste, jepte dukjen e nji pritje te gezueshme. Ushtrija partizane, e veshun me gjithnduer uniformash te hueja, paraqitej si nji ushtri e parregullt, leckamane, me opinga dhe e unte. Shka bante ma shume pershtypje ishin partizanet. Qfare nanash mund ishin ato femna me pushke ne krah? Nder kazerma nuk kishin shka me ba, mbasi nuk kishin as rroba fjetje, as ushqime, prandej i shperndane neper familje: dikund 3, dikund 6-7. Populli i strehoi, i ushqeu dhe u mbush me parazite. Por nuk ishin rob Zotit: keqyrshin me tinzi neper shpija nese mund gjejshin ndonji gjerman ose “reaksionar” te mshehun. E para pune qe bane qe vumja ne funksionim e burgjeve, te cilat u mbushen plot e permaje me njerez te pafajshem. Nuk kishin buke me u dhane, prandej duhej tua ç ojshin familjet, perndryshe vdisshin. Ushqimet qe u dergojshin familjet ishin ma shume per partizanet e unshem, se per ata te mjeret e torturuem. Menjihere filluen te shperndahen fjale: kane vra X-in o Y -in; ose per tjere qe ishin zhduke pa shenj, pa nishan. Kush ishte kryetar i kesaj qeverije? Filloi me u permende emni i Enver Hoxhes, deri atehere krejt i panjoftun per popullin e Shqipnise se Veriut. Gjate muejit dhetor u vendos pushteti i ri i Shqipnise, qe nuk kuptohej mire nese ishte ushtarak apo civil: te gjithe ishin te medhaj e kurrkush nuk kishte gja ne dore, perveç komandanteve partizane, nga ma te ndryshmit, te cilet ishin vendose kush ne nji shtepi, kush ne nji tjeter. Brigadat ne Shkoder bane nji riorganizim, dhe keshtu Major Gjin Marku me ata te paret qe erdhen kaluen kufinin e Shqipnise per tu dhane “ndihme vellazerore” popujve te Jugosllavise. Shkodra u mbush me brigada partizane dhe ç uditej se nga erdhen aq shume ushtare sa nuk i kishin pase as ushtrite e hueja! Partizanet thojshin se kishin ardhe per te ndjeke gjermanin deri ne Berlin, por ishin pa kepuce nder kambe. Ne pergjithesi ishin njerez me te cilet nuk mund te flitej, me sjellje te keqija: hajshin buken e permbysshin kupen. Shume ushtri te hueja kishte pa Shkodra, par si kete kurrnji jo. Menjihere, mbas asaj dite te 29 nandorit 1944, ne rrugen Shkoder-Podgorice filloi qarkullimi si kurre ma pare, ne nji kohe qe komunikacioni me Tiranen ,ishte teper i veshtire per shkak te prishjes se urave, nder te cilat filluen me u vendose trapa lundrues e roje partizane. Keshtu malazeze e shqiptare qarkullojshin mes vedit pa kufi. Kush ishte sundimtari i vertete i Shqipnise? Pergjegjen e jepte “trobojnica”. Flamujt e shumte tringjyresh jugosllave valaviteshin ne ç do rruge, ne ç do ndertese shtetnore e ne ç do shpi. Ku u gjeten aq shpejt e aq shume ata flamuj qe populli i kqyrte me inat, sepse shenjojshin nji robni te re te kombit shqiptar! Posa u hapen shkollat, nder te gjitha, pa perjashtim, erdhen me mesue qe te kendohej Hymni i atij flamurit te huej: “Ei sllovenski joshte zhivi”, “co bajrak ne vije”, “zhivi zhivi jugoslovenski” si edhe “Ide druzhe Tito preko Albanie…preko Albanie…” (Un nuk dij as kuptimin e tyne, as se si shkruhen, por keshtu mkan mbetun ne vesh qysh nate kohe me gjithe melodite e tyne). Hymnet tona te flamurit nuk u ndigjojshin ma. Kaluen disa dite. Vetem ne kumbonaren e kishes franç eskane, e ciia zotnonte qendren e qytetit, ende nuk ishte vu “trobojnica”. Flamuri i Shqipnise, ai i verteti pa spata e pa hyll, dridhej, perpelitej i zymte e i vetmuem: nuk shifte asnji si vedin. Perpiqej me u qindrue stuhive tatij dimni komunist: ashtu i shkyem e i leckosun valavitej pa pushim. Nji dite te dhetorit dy partizane trokiten ne deren e Kuvendit Franç eskan: “Duam te hipim ne kembanare.” Portieri me thirri mue, sepse un dite per dite u ngjitshem atje nalt per me kurdise sahatin, te cilin e shifte gjithe Shkodra. Ne te vertete, per kete detyre ishte i ngarkuem At Filip Mazreku: ai kishte vendose se fundit flamurin e vertete te shqiptareve me 27 nandor 1944, por tue kene se un ishem i ri e i gatshem, mi besoi ç ilsat e kumbonares. Shkova me vrap e gjeta At Filipin e i thashe se te porta kishin ardhe partizanet e dojshin ç ilsin e kumbonares. “Ndigjo, -me tha, -un nuk mund i shof me sy; ti e din se keta ma kane zhduke vllane tem ne Tirane, pa shej, pa nishan. Ne nuk ia dim as vorrin, qe te thomi nji urate e ti dergojme nji lule. Te lutem, shko ti me ta, ç ilsat i ke. Por ndigjo ketu: mos i len vetem as per nji ç as. Zoti e din se ç fare kurthesh mund te vejne!” “Jemi te derguar nga komanda per ta hequr ate rrecke qe valavitet atje lart. Eshte turp, -thane ata, -qe mu mbi sheshin kryesor te qytetit te valavitet ajo lecke qe nuk e ka as yllin partizan!” “Eh, po nuk kemi tjeter .” “I kemi prure neve, te rinj fringo. Ja flamuri i Jugosliavise moter, dhe ky me yllin partizan.” “Dy flamuj? -pveta un. -Po ne kemi nji shtize te vetme; nuk jane vendose kurre dy flamuj!” . “Pse, tItalise nuk e vendosetju?” ” Kurre” “As ate te Vatikanit?” “Jo, kurre.” “E si tia bejme?” “Si te doni.” “Ja qe do kthehemi; do te marrim edhe nje tjater shtize, prandaj na prit ketu e mos ik gjekundi.” Kur erdhen se dyti me shtizen tjeter, kerkuen prej meje ç ilsin e kumbonares. U ngjita bashke me ta atje nalt, permbi sahat, ku shpalosej flamuri. U mahniten tue kqyre qytetin rreth e rrotull. “Uaaa! Sa bukur!” Prej aty Shkodren e kishe ne shplake te dores. Mbasi u njoftuen me qytetin, atehere e hoqen shtizen nga ganxha dhe venduen ne te flamurin e ri me hyllin partizan. Mu rreqeth i gjithe trupi: ai flamur trim, malok, i rreckosun mbet aty si nji kufome. Por kur deshten me cpalose flamurin jugosllav, nuk gjeten ganxhe. “Ku ta vendosim shtizen? Ketu nuk ka ganxhe. Dreq o pune! – thane, mandej pveten: -A keni pak tel qe ta lidhim ketu ne parmake ?” “Jo, nuk kemi. Po kqyri nji here, po edhe sikur te kete, ketu teli nuk u qindron stuhive e shtergatave, se jemi nalt; duhet ganxhe.” “Dreq o pune, dreq o pune! -thane. -Ç na polli! Lipset bere dhe ganxha. Po si nuk na the qe pare?” “As un nuk e dijshem, nuk u kujtova.” “Rri ketu, se do te biem nje usta.” Zdrypen e shkuen. Mbas ndonji ore u kthyen me gjithe nji usta. Ai vendosi edhe dy ganxha tjera. Ne anen tjeter te flamurit te Shqipnise u ç palos flamuri jugosllav. Dy flamuj. Poshte, ne qender te qytetit, ne shpine e re te posandertueme te tregtarit te madh Zef Kokes, ishte komanda e komandave: Komiteti i Partise. Dy partizanet me kapota, nga kumbonari, i thirren dikuj atje poshte. Ai qindronte ne rruge dhe jepte sinjale me duer. Perseri i hoqen flamujt dhe u nderruen vendet: aty nate vend ku perpara valavitej flamuri shqiptar, aty u shpalos flamuri jugosIlav. Ndersa nanen tjeter kaloi flamuri partizan, te cilit ia ndalonte mjaft pamjen gunga e kishes. Gjate darke, ne mensen e Kuvendit Franç eskan, mbahej nji heshtim i plate, sikur te na kishte deke ndokush i familjes. Kurrkush nuk e hapi gojen. Mbas darkes At Mati Prendushi me thirri manesh e me pveti: “Ti i ke ç ilsat e kumbonares?” “Po, mi ka lane Pater Filipi per me kurdise sahatin.” “Ti e vune flamurin jugosllav?” “Jo, kurrsesi. Erdhen dy partizane dhe e vune.” “A e din ti, -me tha, -se aty nate vend me 12 qershor 1913 asht vu per te paren here ne Shkoder flamuri i Skanderbegut, dhe fretent e kane ruejt me pushke ne dore? A e din ti se Pater Gjergj Fishta asht denue me vdekje per ate flamur? A e din ti se as malazezet, kur kane hi ne Shkoder ne 1915, nuk e kane shpalose ate flamur? A e din ti…” “Pater, -i thashe, -te gjitha i dij. Ata qe e vune aty flamurin jugosllav ishin dy partizane me pushke, te derguem nga komanda. Shka kishem me ba un: me u vra me ta ?” “Jo, jo, nuk po te them se ke faj. Por oh, sa turp i madh! Ma mire te mos e kishem pa kete dite! E si mberrijti me u valavite flamuri jugosllav mbi kumbonaret e kishave tona? O Zot, shif e gjyko!… Njerezit e pafe paskan vetem bark! Po shka thane ata partizanet, a u bani pershtypje e si e ndien vedin kur vune flamurin jugosIlav?” “Thane se zbatojshin urdhnin e komandes, per ma teper ata folen mes vedit qe atje nalt ne kumbonare te vendosej nji mitraloz.” “Mitraloz?” “Po, nji mitraloz, sepse thane qe kumbonari kontrollon gjithe qytetin.” “Na e kemi dijte gjithmone se ç fare lirije na bien serbet! Po ç fare shqiptaresh jane keta partizane qe luftojne per sllavet? Kane ç ue edhe djelmet tane me i mbyte atje!… Mjere Shqipnia ndore te kujt ka ra!” Nji paralize e pergjithshme i ra jetes normale. Nuk pati ma as rruge as telefon, as dyqan as tregti, as zyre as dokumente zyrtare. Rrallehere vetem nji copez e vogel letre me vulen partizane i hapte te gjitha dyeret. Shqipnia e terrorizueme kishte ra ne koma. Njerezit e ditun nuk dijshin ma kurrgja dhe njerezit e paditun kishin ne dore gjithshka: ate qe nuk dihej! Mbas disa ditesh, mbrenda qytetit filluen operacionet ushtarake: kontrollet. Te gjitha shtepite e qytetit, pa perjashtim, kontrolloheshin prej partizaneve tarmatosun, ne ç do skute, ne ç do biruce, ne ç do oxhak, ne ç do quer. Nen pretekstin se ishin ne kerkim te “kriminelave” e “reaksionareve”, keto veprime kishin si qellim me mbjelle terrorin ne gjithe popullsine, prandej pothuej nder te gjitha rastet, shoqnoheshin me pushkatime e me burgime. Shumekush, per ti ike terrorit, merrte arratine nder male e hidhej nilegalitet, ose strukej te ndonji mik besnik. Ndeshkimet per ata qe strehojshin “reaksionaret” ishin torturat e tmerrshme dhe pushkatimi, qe ndodhte te bahej edhe vetem pse emni i nji personi ishte i ngjashem me ate te ndonji tjetni, te cilin e kerkojshin. E shumta e atyne njerezve, ushtarake a civila, te ngarkuem me detyra e pergjegjesi, ishin analfabete ose gjysanalfabete. Ne fillim te dhetorit 1944 ia behi ne Kuvendin Franç eskan te Gjuhadolit nji grup i randesishem prej 7- 8 vetash, i shoqnuem prej Kole Jakoves; thuhej se ky grup kryesohej prej Nako Spirut. Prune me vedi shume urdhnesa, si mbylljen e revistes kulturore HYLLI I DRITES, si edhe te gjitha revistave tjera fetare Zani i Shna Ndout, Zgjimi i djelnmise, Bijat e Zojes etj. Urdhnonin mbylljen e shtypshkronjes si edhe te gjitha shoqatave fetare. “Vizituen” edhe Biblioteken e Muzeun e At Shtjefen Gjeç ovit. Kola kerkoi una zen e Gjeç ovit. Keshtu thirrej nji unaze antike, me gjase e shek. I, arit, punim i dyfishte me mjeshtri te madhe, qe kishte nji gur te nalte joproporcional me unazen. Thohej se nji perfaqesues i British Muzeum-it kishte ofrue per te shumen 14000 sterlina ar. Nderkaq Kola e muer dhe leshoi nji leter-vertetim.

“Rrno vetëm për me tregue”, torturat në Burgun e Kishës, Shkodër At Zef Pllumi në librin e tij “Rrno vetëm për me tregue”, botim i shtëpisë botuese “55”, në kapitullin “Frateli Gjon Pantalia” përveç të tjerave tregon dhe një episod se si e ka njohur gjatë jetës në burg Drita Kosturin, ish-të fejuarën e Heroit të Popullit Qemal Stafa. Ngjarjet zhvillohen në vitin 1947 në ambientet e kolegjit françeskan në Shkodër, i kthyer në një burg të stërmadh nga ana e komunistëve, pasi morën pushtetin në vitin 1944. Në këtë paragraf përshkruhen me mjeshtëri torturat e xhahilëve komunistë ndaj të burgosurve politikë, të cilët në atë kohë ishin kryesisht inteligjencia, klerikët, nacionalistët etj.

Me hekurat e mija na lidhen te dyve bashke. Ai pruni dyshek leshit e mbulesat, kishte edhe pak ene te vogla për ushqime. U sistemuem, u gëzuam e u përqafem. Fratel Gjoni kje i vetmi jezuit, qe, kur u shpërnda gadi nji vit para shpija e tyne, erdh e banoi ne Kuvendin tone Françeskan. Me origjine ishte prej Prizreni, djalë i vetëm ne moshën 20-vjeçare, kishte lane punën si nëpunës i hekurudhës dhe nanën e vet me ndigjue thirrjen e Zotit per me hi anëtar i Shoqnise” Jezu”. Tash ishte ne moshen 64-vjeçare, nji trup mesatar i lidhun: mendjen e vullnetin i kishte edhe ma te forte. Mjeshtër i te gjitha zanateve, me nji bagazh te mire kulturor nder shkencat humanitare. Njeri shume i gjalle, me cilsi te nalta organizative dhe me aftësi te rralla për jetën praktike. Kishte shetite shume vende te Europes dhe zotnonte latinishten, gjermanishten, frangjishten, italishten, turqishten e sllavishten. Aso kohe Fratel Gjoni konsiderohej prej popullit kyçi kryesor i jezuiteve ne Shqipni, pamvarsisht se ai si fratel prej superjorave emnohej vetem kepucar o rrobaqepes: punen e bante ai, nderimet i merrshin tjeret. Para se me fjete erdhen e na lidhen bashke edhe kambet e keshtu ishim te lidhun kambe per kambe e dore për dore. Kemi vuejte ashtu se bashku pak a shume kater muej deri ne ditet e para te majit. Në nesre u kuptue se burgu i Kishes (alias Kuvendi Françeskan) ishte plot e permaje mbushe me te burgosun: nalt kishte 68 dhoma te mdha e te vogla. Poshte kishte salla te gjana, ne secilën sistemojshin se paku 200-300 te burgosun. Per çdo mengjes na bijshin te dera nji tas uje, nji racion buke misri 400 g. dhe jepshin ndezjen e duhanit (vetem nji here ne 24 orë). Ne banjo na nxirrshin noren 5 dhe noren 17 gjithmone me duer te lidhuna. Atyne qe familjet u sillshin ushqime dhe ndrresa ua jepshin noren 12-13. Detyrohej heshtim i plote pamvarsisht se ne ditet e para u tolerue zani i ambel i Gac Qunit, por u ndryll ai dhe çdo za tjeter deri edhe kollitjet e te teshtimet, te cilat shpesh interpretoheshin si sinjale. Dy oda nalt dhe dy tjera poshte afer bibliotekes, ku dikur ishte redaksia e Hyllit te Drites, u vune ne dispozicion te hetuesise. Nder to, hetuesat me hu, korrent elektrik e lloj-lloj torture qe u vinte nder mend, mbyllnin proceset ose jetën e njerëzve të pafaj. Kuvendi Françeskan gjate vitit 1947 kje qendra dhe kulmi i terrorit komunist: ai u transferue aty nga selia e pare qe ishte shtepia e Pjeter Çurçise (afer Sahatit te Inglizit) dhe mandej, ma vone, kaloi ne Kolegjin Françeskan, ku Dega e Punve te Mbrendshme vazhdon me kene edhe sot. Ne burgun e Kishes kam jetue deri me 18 Janar 1948, pra ma shume se nji vit Kje nji vit teper i vështirë. Sot nuk mund i pershkruej ditet e atij viti se do te shkojshem teper gjate, por shkurtimisht do te tregoj disa episode. Ne nji mengjes, norarin e sherbimeve për tualet, aty mbrenda burgut u ndie krisma e automatikut. U grumbulluen shume ushtarake. Flisnin me za te nalte, pamvarsisht se dikush prej tyne jepte urdhna: “Mos fol! Mos e ço zanin!”. Me shka u kuptue ne spjegimet e para dukej se kishte ike nji i burgosun, dhe hekurat e kambeve e te duerve i kishte lane aty ne ode. Qysh nat çast na te burgosunt e tjere filluem me hjeke shume keq. Atë ditë mbetem pa dale ne banje: nji torture e vertete. Pa kalue nji ore erdhën e na kontrolluen prangat qe kishim nder duer e nder kambe. Na i shtemguen me nji mizori shtazore. Mbas pak minutash dueret filluen me u aje. Prej çdo ode filluen me u ndie gjame, ofshame e vaj i te burgosunve. Roja me nji terror te pamshire kercnonte me ulurima çdo psheretime. Vetem ne mbasdite vone filluen me na qite ne sherbime personale. As tash nuk e dij se si u muer vesh se kishte ike prej burgu Hile Shllaku. Par ikjen e tij e paguem shtrejt te gjithe te burgosunit. Duert tona u bane plage prej prangave. Te gjithe ata qe ishin te lidhun çift nuk mund te levizshin sadopak, perse tjetrit i hyjshin prangat deri ne kocka, tue shkaktue dhimbje te tmerrshme. Kjo gjendje u ba metode e perhershme, pothuej rregullore e burgut te kishës. Ne gjysmën e dyte te shkurtit 1947 shokun tim te vuejtjeve Fr. Gjon Pantaline, filluen me e marre ne pyetje. Kur thuhet pvetje don me thane fillojshin edhe torturat. Natyrisht, na nuk e pvetnim njani-tjetrin se shka kerkojshin ne hetuesi, jo per mosbesim, par se ata ishin aq mizore sa mujshin me e marre edhe atë tjetrin dhe me e pvete se shka te ka thane shoqi yt e me e torturue deri ne vdekje. Mbas nja kater seanca pvetjesh, nji dite po vjen ne dhome me nji plage ne krah, nen brryl. Ai hetuesi i kishte ngule nji shufer hekuri ne mish. Mbas dy-tri ditesh e kapen ethet me te dridhuna. Plaga ishte ajte, ai gjimonte prej dhimbash: nuk e merrte gjumi as diten, as naten. Gardiani lajmoi dhe pruni nji infermier ushtarak, i cili i hapi plagen dhe i shtini nji fitil. Na ishim te lidhun dore per dore, ne menyre qe ai praktikisht ishte pa duer e me duhej mue me dhane ndihme o me i durue edhe dhimbjet e tija. Ai infermieri ushtarak vinte krye dy ditesh. Infeksioni kje aq i rande sa mbeta pa mend: qelbi filloi me dale nga plaga si uji. Nderkaq hetuesi shtonte seancat e pvetjes se tij. Nji dite nuk na prune as buken, as ujin. Kur i thame gardjanit se na kishte harrue ai na u pergjegj se kishte urdhen prej hetuesit. Mbas 48 oresh qe ndejem pa buke e pa uje Frareli filloi me pase shume shqetsime, perveç dhimbjeve te krahit. Un ishem i qete. Zoti me kishte fale shume durim, ai plak me dhimbej sikur ta kishem babe. Lutshim Zotin bashke qe te na jepte force. Mbasi kaluen tri dite pa hanger, pa pi me tha: -Shikjo Fra Zef, me vjen keq shume qe po vuen edhe ti per shkak tern. Tash e kam te kjarte se do te na lane keshtu edhe nji dite, ose dy se jo ma shume mbasi njeni vdes. Shifkur te na bien me hanger, kane me pru ullij ose djathe qe jane te krypuna, por nuk do te na biejn uje. Prandej me ndigjo, mas prano me i hanger se do te kemi etje. Dhimbjet e etjes jane ma te mdha se te urise. Kur u bane pese dite pa hanger, pa pi, mue me kishte fillue nji gjume i rande, ndersa ai ishte shume i shqetsuem. Me thonte shpesh: -Falju nderes Zotit per kete gjume, por un kam dhimbje. Mbas pese ditesh na prune nga nji cope buke misri me ullij dhe djathe bashke. Frateli u çue e tha: – Un nuk i marr pa me pru uje. – Do tjua biem ma vone. – Jo. Nuk i marrim. – Ti fol per vete, ky tjetri i merr. -As un nuk i marr pa pru ujin. Paçi vehten ne qafe. Un po ua Ie ketu ushqimin, ne daçi hajeni, ne daçi mos. Mbas nja 2-3 oresh gardjani erdhi persri. Na menduem se do te na binte ujin, par ai ve~ ndali sa me pa. Gjella ishte aty ku e kishte lane: e paprekun. – Pse nuk hani? – Bjer ujin përpara. Mbylli deren e u largue. Mbas nji ore u ndigjuen persri ecje te zhurmshme neper korridor: u ndalen te derajone. Hyne mbrende tre vete. Kishin nji sahan me krype. Na hypen siper dhe perdhuni na mbushen gojën me ka nji grusht krype, mandej u kthyen ne pune te vet. Te shkretat goje tona qe spaten me shka me u shperla. Ne nesre lkura e gojes u rrjep. Ne te shtaten dite nuk mujtem me u çue. Mue me kishte kape nji si gjume, nuk kishem kurrfare dhimbje, ndersa Frateli kishte dhimbje jo vetem prej krahit te pezmatuem, por edhe prej urie. Ne diten e nante na prune buke dhe uje: plot broken me uje. Frateli e muer i pari aq me turr, sa gadi kje tue i ra dishka, mue me dhimbej shume, megjithkte e kqyrshem me nji fare inati, se me hini friga se nuk po me len asnji pike. Me teproi dishka dhe e shova etjen. Kur fillova me hanger mu duk se me luejshin dhambet. Hangra kadale dhe kur mbarova kafshaten e pare, me gishta provova: luejshin me te vertete. i thashe Fratelit: – Shif si me losin dhambet, jo nji por te gjithe, hiqen kollaj prej fulqinit. – Te paska ra smundja e marinarve. -Pse marinarve u bien dhambet? – Nuk u biejn, por u losin ose u prishet mishi kur bajne udhtime te gjata ne dete. – Un nuk besoj se do ta kete ndokush tjeter perveç te burgosunve. Sa me zgjati kjo smundje nuk mund e thom me siguri, por ma vone dhambet jo vetem qe nuk me kane levize, por me jane shterngue aq fort sa kur ka ardhe koha me i hjeke nuk delshin pa thye pak edhe nofullen. Mbasi kaloi kjo vale torture urije, Fratelin filluen me e mjekue persri ne krah se kishte shume dhimbje. Nji nate me duel gjumi i trembun. Frateli ishte zgjuet prej dhimbash te krahit. Me pveti: “Pse u trembe?”. Un i kallxova se kishem pa nanderr Stalinin. Por nuk ishte ai Stalini i fotografive, por nji tjeter, burre i ri, mjaft i pashem e i mbajtun qe me thirri ne zyren e tij dhe me muer ne pvetje. Ne fillim me muer me te mire, mandej mu kercnue, se mbrami muer nji shkop te trashe qe ishte ne qoshe te zyres dhe u tremba e me duel gjumi. Ndersa Frateli mendonte me ma shpjegue se a do te delte mire a jo, qe se po ndiejme zhurmen e kambve te gardjanit qe avitej ne korridorin e gjate. Ishte kund ora 1 mbas mesnatet. Ajo zhurme po avitej perhere e ma afer e u ndal te derajone. Ndersa po hapej dryni, na bame sikur ishim ne gjume. Gardiani hini mbrende, demek me zgjoi, mi zgidhi prangat e lidhi Fratelin e mue me vuni pranga tjera. Me vuni para e ecem neper korridorin e gjate. Me dergoi ne zyren e hetuesit. Shka me pa! Po ajo ftyre e atij Stalinit qe kishem pa nanderr: Fadil Kapisyzi. – Un, -me tha, -jam hetuesi i Fratel Gjonit, dhe mbasi jeni bashke ne nji ode, mendova te zhvilloj njikohesisht edhe me ty procesm. – Procesin e kam firmose njihere! Ajo ishte nji tallje e jo nji proces serioz. Ai oficeri qe te pat marre ishte nder ditet e transferimit dhe e ka ba shkel e shko. Bile edhe ai ka lane shenim aty se procesi nuk asht perf undue, se do te dalin dokumenta te reja. Edhe kane dale. Un e zhvilloj procesin siç duhet; e ke pa ku e kam çue Fratel Gjonin: ka pase peshue 90 kg e tash peshon 60. Do ta baj me ardhe 20 kg. Un nuk dij lojna, prandej fol. Zotni, po as ai procesi qe kam ba un nuk ishte lojna. Un kam hjeke edhe ma zi se Frateli atje te pjeshka. -E dij, e dij mire, ishin lojna fmijsh ato te Nestit. Do me njofish mue se nder keto duer u ka dale shpirti atyne burrave te forte. Ke ndie ti? Fol! – Un skam shka flas, mbasi edhe ato qe kam firmose ishin teper. – Teper ee? Nuk din ti ee? Te kallxoj un tash ty. Por ma pare due me dijte shka te ka thane Fratel Gjoni. – Si shkame ka thane? – Po, po, shka te ka thane ai ty? – Per shka? Un kur ishimjashte nuk kam fole kurr me te, nuk na lidhte mosha: ai plak e un i ri. – Jo more jashte, po aty ne ode shka te thote ai? – Ai me thote se e ke rrahe dhe e ke mundue. Shka me ka thane tjeter?! – More leni ato ti, po mekallxo ato sekretet ejezuitve qe ti ka lane ty amanet. – Mue sekretet e amanetet e Jezuitve?! Un nuk jam Jezuit, por fransçeskan. – I dij mire un ato: te gjithe njilloj jeni. Por fol ose ta mora shpirtin ketu si zogut. Fol! – Nuk me ka thane kurrgja kurr. – Fol o ta mora shpirtin! -mandej kapi nji shkop te trashe aty ne qoshe te dhomes e te me hini mbare e mbrapshte. – Arnan o Zot, -u luta, -po kur do te marri fund ky mallkim? Ndersa ai po me rrahte, mue mu kujtue nji fjale. – Ndigjo i thashe. -Ai e ndali shkopin. -A mendon ti se Fratel Gjoni asht budalla? – Fratel Gjoni budalla? Po kush e tha kete? Frateli ishte bash ai dreqi i dreqenve te Jezuitve. Vetem ai i din te gjitha punet e Jezuitve. Per kete e kemi na ketu. Fol shka te ka thane? – Po a mendon ti se nuk e ka mendue ai kete pune qe ju mund me thirrni edhe te me pvetni? Ai ma ka thane kete. – Ta ka thane e? – Po ma ka thane. – Atëhere kallzo te gjitha shka te ka tregue, se kur te ka thane çte ka thane edhe tjerat. Mandej vazhdoi me at shkop edhe nja nji çerek ore e me lshoi. -Per sonte, -tha, -kaq ke boll. Shko ne ode, mendo mire, do te thrrasim persri me fillue procesin tand. Fratelit mos i thuej gja. Me lshoi. Kur u ktheva node Frateli e pa shka me kishte gjete. Fjeta se ishem i lodhun. Ne nesre i tregova se shka me kishte gjete. Ai nuk u çudit aspak. – Un me te vertete e kam mendue se do te te thrrasin, por po me vjen keq se po te takon me hjeke per mue e per Jezuitet. Hajde ta bajme bashke Udhen e Krygjes: Gjithmone nder perndjekjet kndra Kishes kane deke per Krishtin se bashku freten e Jezuite. Mue nuk me thirri kurrkush ma per me me pvete per Jezuitet, dersa, mbas pak kohe, Fratel Gjonin e shpeshhere edhe mue, na merrshin e na lidhshin kambesh e dueresh ne nji korridor ku sillej roja; e na lejshin ne kambe diten e naten, pa hanger, pa pi; shenjojshin nji pike ne mure ku do te avitej hunda, dhe ashtu pa asnji levizje te trupit mbas disa kohe u ndiente nji lodhje kaq e ladhe sa me u çmende. Mbas nja 5-6 ditesh ose nji jave na kthejshin e dhome. Fratel Gjoni me dhimbej ne shpirt: kishem fitue per te jo vetem respekt, por nji dashuni si ta kishem babe. Edhe ai me respektote mue se un ishem djakon. Shpesh here me thonte: – Fra Zef, mos mendo se kjo murtaje kalon shpejt. Tije i ri Kleri katolik do te shkoje “usque ad unum” (deri ne fund), vetem atehere do te vije liria. Ti do tia mbrrijsh asaj dite dhe ti do te tregojsh te verteten per te kaluemen e te sotmen. Keshtu jam i bindun un. Me la disa testamente, pothuej sekrete per shtepine e Jezuitve, por koha e gjate i bani te gjitha te pavlefshme: shkatrrimin total qe pruni komunizmi ai nuk e kishte parapa. Kur e kthejshin ne dhome mbas gjithe atyne torturave ai kishte humbe edhe pamjen e njeriut. Me dhimbej ne shpirte. Nuk na bijshin kurrgja tjeter perveç 400 gr. buke misri ne 24 ore dhe nji sapllak uji. Un gjysen e 400 gramshit ia jepshem atij se e shifshem se ishte ba asht e lkure. Trupi i tij i shendoshe ishte shendrrue ne nji skelet. Me thonte: – Fra Zef, plaku han shume, po nuk hangri vdes. Por edhe i riu ka nevoje me hanger shume, prandej mos ia hiq vedit. ” – Un nuk ia hjek vedit, por nuk kam oreks, -i thojshem, – buka e misrit thate e mykun nuk me shkon poshte. Ne te vertete un ishem i unte gjithmone, por e shifshem se ai kishte ma nevoje se un. Ne dhomen perbri rrinte Gac Çuni, nji mesues. Ishte artist, kangetar i lindun me nji za tambel si te bylbylit. Dhoma e tij i shte aq e vogel sa nuk i nxente dy dysheke, prandej ishte vetem. Kishim ba ne perden prej tullash qe na ndante nji vrime me bisht te lugeve te drujta. Bira mund nxente nji kokerr ulli. Kam harrue se kush i binte Gacit dishka vorfnisht. Me siguri nana. Ashtu edhe Fratelit i binte familja e shkrimtarit Zef Harapi. Mue nuk me binte kurrkush. Kur ishem vetem rrijshim goje me goje nate bire tue fole gjate shume orve me Gacin. Para se te hinte ne burg ishte kene me sues ne Bajze te Kastratit, pertej Koplikut. Me tregonte idilet gjyse-baritore te tija, dashurishkat, idealet dhe kjajshim vuejtjet. Liria, ajo ishte larg. Kishte nji za aq tambel e te pervajshem, kompozitor e poet i lindun. Gjithe kete gjendje te tmerrshme qe jetojshim e te gjitha andrrat ton a te shpreses e lirise ai i kishte kompozue si muzike edhe fjale. Un sot nuk i mbaj mend ato, par gjate gjithe jetes me kane ushtue ne veshe dhe ne zemer. Kendonte lehte me buze te biruca e murit, kur roja qendronte ne ballin tjeter te korridorit. Un nato momente nuk ishem ma ne burg. Kishte tarratisun nji vIla. Ky akuzohej sikur e kishte takue, dhe kjo permbante nji krim te madh per komunistat. Ai e njifte Fratel Gjonin dhe u interesonte me i ndjeke me veshe levizjet e tija kur e merrshin ne pvetje. Ma vone Fratelin e kthyen ne dhome gadi sikur e qiten ne harrese. Edhe krahi filloi me iu permirsue. Nji dite i thashe: – Me fal se po te pves, se ne kete vend asht ma mire mas me dijte se me dijte: Shka kerkojne prej teje? – Kerkojne ata shka nuk asht: sekretet e Jezuitve. Kta nuk dijn shka don me thane shpi Jezuitesh e province Jezuite. Se fundi kerkojn qe un tu lshoj nji deklarate se Jezuitet, si italian ma e shumta, ishin edhe fashista, se At Cordignano e At G.Valentini ishin anmiq te shqiptarve. E gjitha kjo. Un, -tha, -nuk pranoj me u lshue ketyne asnji deklarate, mbasi po u lshove majen e gishtit te presin krahin. Edhe mue filluen persri me me nxjerre me fshi korridorin dhe banjot. Sado pune e rande dhe e papershtatshme qe ishte, e bajshem me andje dhe me dukej privilegj. Me takonte me pastrue edhe shume dhoma ku ishin te burgosunit. Ne nji biruce pa dritare, ne terr kishin shti Dr. Kol Prelen deputet, qe i kishte dale ne nbrojtje At Gjon Shllakut. E njifshem e e çmojshem. E pveta tinze: – Si te duket puna? – Mua, -tha, – do te me pushkatojne. Nuk parashof ndonji ldryshjm deri sot pese vjet, mandej ndoshta po. Kur u ktheva node e ia tregova Fratelit, ai me tha: -Kola si edhe Paulin Pali jane dy njerzit ma te pregatitun nder ne per politike perendimore se ajo orientalja asht e bazueme vetem ne rrene e pabesi. Sa per at pese vjetshin qe te ka thane, duhet kuptue se ne politike pese vjet jane njizet e pese vjet, prandej me beso mue: para 25 vjetve nuk kemi liri. Gjate ksaj kohe shifshem shume njerz qe nuk i njifshem; kur kallzoshem Fratelit ai mi shpjegonte se kush ishin, se i njifte te gjithe. Me ndeshi rasa me shume kend, te fitoj edhe besimin e tyne e me rastisi me ba edhe ndonji lidhje e shkuesi ose me bajte fjale: mas prano, se nuk kam pranue” ose”kam pranue nen torture, por ti qindro” etj. etj., “se ne gjygje nuk do te pranoj”. Ky ishte nji veprim shume i rrezikshem per mue se ne rasen ma te vogel un do te hiqshem tortiura te pabesueshme. Falemnderes Zotit e nuk me ndodhi kurrgja. Nji rast i tille me solli te dhoma e Pater Palit. Kur gardiani hapi drynin, te dera doli nji vajze e re dhe me mori fshesen. U bana shume kurioz. Mfshehtas e pveta: – Kushje ti? – Drita Kosturi. Per mue ishte nji emen krejt i panjohun. A thue mund te ishte ajo ndonji spiune provokatore per ti nxjerre sekretet te shkretit Pater Pal? Kur u ktheva ne qeline time, ku isha i lidhun clore per dore e kambe per kambe me Fratel Gjon Pantaline, u vuna menjihere ne takim me dhomen perbri, ku ishte i vetem Gac Quni. Ajo vrima e murit ishte edhe telefoni yne sekret. Ai me pveste per te gjitha te rejat ose mjerimet qe me kishte rastise me pa gjate oreve te pastrimit. E pveta me ngut: – A din gja kush asht Drita Kosturi? Ai e perseriti pvetjen time, por me çudi te madhe shtoi: – Pse edhe ate e paskan shti ne burg? – E njef ti? – Jo, jo, nuk e njof, por me te ndegjueme. Ka kene e fejuemja e Qemal Stafes. Si mund tejete ajo ne burg? Ndoshta mund tejete ndonji tjeter qe ka te njajtin emen; ketu smerret vesh kurrgja! E me te vertete, kurrgja nuk merrej vesht, as nuk kuptohej, pse kesaj burije i frynte edhe shoku im i prangave, Fratel Gjoni, i cili mund te konsiderohej njeriu ma i perplasun mejeten, njoftesi ma i mire i karaktereve dhe i puneve te kesaj toke te ngaterrueme. Mbas disa muejsh ndodhi qe un te isha kojshi me dhomen ku ishte Pater Pali. Ne kete rast ai ishte vetem. Ato vrimat sekrete ndermjet dyshemese dhe murit, te çiluna me bishtat e lugeve te drunjta, per ne te burgosunit nuk ishin ma sekrete se i dinim te gjithe. Sinjali se folesi i anes tjeter nuk ishte polici o provokatori ishte perplasja e prangave te duerve per derrasa. – Pater Pal, je vetem? Tash po. – Kush ishte ajo Drita Kosturi? – Nji engjell i derguem prej Zotit per me me ngushllue. -A nuk ke dyshime ne te? – Dyshime? Çfare dyshimesh! Ajo asht nji vajze e ditun, idealiste e vertete! – Ajo ka kene e fejuemja e Qemal Stares, komuniste! -Komuniste ndoshta po, por me ate ideal te sinqerte qe e karakterizon rinine. Mos i gjyko njerezit ashtu. Asht nji Amazone qe lufton kundra çdo tiranie, prandej edhe kunder tiranise komuniste. – Atëhere perse e kane pru te ti? Dhe me tregoi se si, gjate torturave te hetuesise, ai nuk kishte mujte me durue ma. Nuk ishte puna vetem per te, kerkojshin ma teper qe ai te merrte ne qafe te tjeret. Ne nji çast dishprimi, kishte humbe gjykimin, kishte kalue ne krize çmendunie dhe u hodh prej dritare e poshte. Kishte humbe ndjenjat dhe, mbasi kishte ardhe ne vete, nuk mundej me levize: dishka kishte thye. Atehere ia kishin pru ate vajze, qe kishte studiue ne Itali per mjeksi. i kishte sherbye jo sikur Pater Pali tishte babai i saj, por sikur tishte nji femije i saj. – Sakrificat e saj per mue, kurre nuk do ti harroj dhe po te porosis qe, ne kjofte se vjen ndonjihere dita e lirise, ajo duhet konsiderue si mike e urdhnit françeskan. Aty kah mesi i Prillit me larguen prej odes se Fratelit e me çuen ne nji korridor te vetmuem. Te Fratel Gjoni derguen nji tjeter. Kush ishte ai? Nji Zot e din. Por si flitej ma vane ishte vllai i nji prej udheheqsave lokale te pushtetit komunist, ndoshta spiun i prokurorit. Kush e din? Fakti asht qe mbas nji mueji Fratel Gjoni mujti me hi ne nji prej atyne odave qe ishin te lidhuna me Kishen dhe u hodh poshte. Naltsia kje e madhe dhe Frateli theu kambet. E zune ne Kishe dhe e prune ne nji batanije persri ne ode ku ishte. Çfarë te rrahunash i bane, megjithse me kambe te thyeme. Çfare ulurimash ndigjuem. Na veç luteshim qe Zoti ti jepte ndihme atij edhe ne, se na kapi frige e madhe. Per disa muej nuk ia ndjeva ma zanin, as nuk ia njofta te ecunen neper korridor kur ishte orari i banjes. Nuk mund e kuptova kurr. Por kah fillimi i Shtatorit, persri u ndje zani i tij ne nji korridor ku me hunde te mbeshtetun ne nji rreth qe vizatojshin ne mur e lane disa dit ashtu ne kambe, te lidhun, pa guxue me ba asnji levizje. Mbas disa ditesh se çfare torturash i bane nuk e kam te kjarte as sot, por ulurimat e tija tmerruen te gjithe te burgosunit. Aty ne tortura vdiq.

Miti Koliqi nga Vlora, ish-partizan, i cili ka qenë i detyruar të vrasë babanë e tij pas marrjes së pushtetit nga komunistët vetëm për faktin e thjeshtë se ky i fundit kishte qenë eksponent i Ballit. Në fakt, Miti Koliqi, siç rrëfen At Zef Pllumi, u detyrua ta kryente këtë veprim vetëm që mos e linte të atin të binte në duar të partizanëve, të cilët do ta torturonin deri në vdekje.

Me te vertete, ne muejin shtator, nji kamion i madh plot me te burgosun te paafte per pune, u nisem nga Repsi. Natyrisht nuk mungonte shoqnimi i plote i Sigurimit, pra nji autokolone e vogel. Nuk patem dhimbje aspak nga braktisja e Repsit, atij vendi pa diell e ku frynte gjithmone era e ftofte. U nisem mbasdite vone dhe nji pjese te nates e kaluem noborrin e Deges se Puneve te Brendshme te Rreshenit, ndersa ne mbasditen e te nesermes :mbrrijtem ne Skrofotine te Vlones, ku punohej te kryporja ere. Kampi, si te gjitha kampet e te burgosunve, ngrihej me baraka drrasash e populiti ne forme katrore, ku ndryjshin mbrende nji oborr kund 80 x 50 m dhe kishte dy dyer, ate zyrtaren qe ishte afer komandes, dhe nane tjeter ate te punes, te mbulueme gjithmone me pllaka te medha eterniti te valzuem. Fjetoret, me shtreten dy kateshe, ishin teper terrta mbasi e vetmja drite qe hynte aty vinte nga dyert. Ky kamp ishte i mshefun nen nji kodrine te vogel mbi te cilen kalonte rruga nacionale per Vlone, mu aty ne breg te liqenit te Nartes. Kampi ishte ndertue para tri vjetesh per thamjen e liqenit te Nartes, nji nga bukurite e rralla natyrore te vendit tone, me pasuni te pallogaritshme peshqish e shpendesh. Ky plan i babezitun per “sigurimin e bukes ne vend”, ose si shkruhej ma gjate nder te gjitha parullat e bri rrugeve, nder pllaka metalike: “sigurimi i bukes ne vend garanci e fitores se socializmit”, kishte fillue disa vjet ma pare me ndertimin e nji dige faraonike, qe fillonte qe nga dera e kampit te punes deri ne bregdet, e gjate 8 kilometer, ne baze 15 meter dhe nalt 7 meter, nji rruge normale ku mund te qarkullonin 2 makina. I gjithe materiali guror bartej me makina vetshkarkuese nga malet e Vlones, por qe i gjithe ai material shkrihej si krypa ne uje. Projekti ishte qe me anen e kesaj dige do te thahej pak ma shume se gjysa e liqenit te Nartes per ta kthye ate ne toke bujqesore. Me te burgosun, skllave te shtetit socialist, diga u ndertue mbas 2-3 vjetesh, dhe aty ne breg te detit te mrekullueshem vlonjat, ne Pishporo, te burgosunit ndertuen nji stacion pompimi shume te bukur ku mandej u vendosen makineri teper te fuqishme. Me vumjen ne funksion te ketij stacioni u pa me te vertete mrekullia e madhe e punetorit skllav. Liqeni u tha krejtesisht, deri te diga., e te gjithe pane fundin e liqenit, nji baltovine aq te gjate e aq te gjane sa mas me ta perfshi syni, par ku nuk mbrijshe me shkele, mbasi humbshe mbrende. Dikur prune projektet. Komanda u ndau te burgosunve skllav., pune nga nji pale çizme, nga nji mushema dhe nga nji bidon uji. Nga kampi dhe deri ne Pishporo diga, rreth 7 -8 kilometer, u perdor si rruge. Ajo duhej pershkue perdite nga te burgosunit e ngarkuem me bidonin e ujit, strajcen e bukes, mushemane, belin e lopaten e punes. Me kete ngarkese ne krahe, te ndame nder brigada, te rreshtuem per gjashte, te rrethuem me roje, ecshim dy ore rruge per me mbrrijte te fronti i punes. Mbas nja dhete minutash fishkellonte bilbili per fillimin e punes 8 oreshe. Thohej se njana nga rruget do te quhej “e paguar”. Fakti asht se punuem si skllav per me perfitue nji pune ma te lehte. Te burgosunit, tashma, ishiri shume ma te specializuem se tekniket e inxhinieret e bonifikimit. Praktika e gjate nder te gjitha kenetat e thame (bonifikueme) te Shqipnise, vetem nga te burgosunit, kishte ba qe ata te fitonin besimin e personelit teknik e atij ushtarak. Keshtu te burgosunit, ne fillim organizuen vete nji skuader pioniere te punes. Ata hapen nji vije te ngushte e te theIle, e cila filloi te thithte ujin e ta percillte ne basenin e stacionit te pompave. Nder ditet e para, e shumta e te burgosunve, shijonin “nji pushim” fantastik ne bregdetin e Pishporos. Efekti i atyne vijave te vogla u pa mbrenda 5-6 ditesh. Ne javen qe erdhi u hap front pune per 500-600 te burgosun. Ne haze te projekt-bonifikimit duheshin ba shume kanale, qe nga diga e Pishporos, deri te katundi i Novoseles. Nji dite na derguen ne Novosele per me pa se ku do te punojshim simbas projektit. Ishte vetem nji vizite e cila do te percaktonte vendet e punes. Ate dite punoi vetem keshilli teknik tue vendose piketat. Ne nesre perseri aty. Kur mberriti kolona e jone e te burgosunve, Novosela ishte çue ne kambe. Kishin dale ne rruge dhe protestojshin me sa za qe kish: “Poshte fashistat! Poshte reaksioni! Nuk i duem! Nuk i duem!” Rojet bane punen e vet dhe nuk ndodhi kurrnji aksident. Ne nesre komanda na dergoi perseri aty. Ne fushe, kishem afer nji burre te shkurte qe thirrej Miti Koliqi. Thuhej se ishte nga ato ane, se ishte kene “oficer partizan” dhe se kishte “vra baben e vet!” Ishem shume kurioz me dite se çthonte ai vete dhe nuk u durova pa e pvete. -Eshte e vertete, -me tha, -babai im ishte nje nder kapot e Ballit Kombetar nder keto fshatra, ndersa, siç ishte zakon atehere nder keto ane, une vete dola partizan. Gjate luftes isha nenoficer ne garden e Shtabit te Brigades. Aty shihja me syte e mi se si oficerat e Shtabit i torturonin deri ne vdekje ose pushkatim roberit e zene nga radhet e Ballit Kombetar. Kur hyme ne fshatin tim si fitimtare, komanda me urdheroi: “Me mire shko vete e na sill babane ketu se perndryshej do ta kete punen keq.” Une u dridha, por nuk munda ta kundershtoj urdherin. Shkova ne shtepi. Babai ishte larguar nga friga. Pyeta te familjes dhe me treguen vendin. Pak para se ta takoja fola me ze te larte qe ta dinte se isha une dhe mos te qellonte. I tregova urdherin e komandes. Ai u mendua ca kohe, me pyeti per oficerat e ne fund me tha: “Sigurisht qe nuk do te me vrasin duke qene baba i nje partizani. Perndryshe do te me kerkonin perpjekje zjarri.” Keshtu qe pranoi te paraqitej ne Shtab per tu dorezuar. Mu dridh zemra. Gjate rruges mendoja se si oficerat e Shtabit do ta torturonin pa meshire deri ne vdekje. Kete gje ai nuk e dinte, par une kisha pare e jetuar krimet e tyre te çmendura. Pata dhembje per vuajtjet qe e prisnin babain dhe i thashe: “Kalo pak para se do te ndalem”. Ai ecta ngadale dhe une, atehere, kur hyri ne shenjester te armes sime, terhoqa gishtin. Ai ra ne te parin plumb prapa kokes. Nuk qellova me, par ndeja deri sa dha shpirt. I mora armen dhe me te ne krah u paraqita ne Shtab. “Nuk erdhi babai?” -me pyeten. “Desht te ikte rruges, por e qellova. Ja edhe arma e tij”. . Ata me pergezuan per kryerjen e detyres. Me vone me graduan oficer. Kam qene edhe ne Degen e Sigurimit ne Shkoder ne vitet 1945-1946. Ndegjo, nuk di se çke ndegjuar ti per kete ngjarje, par babane e vrava, sepse e doja shume dhe nuk do te duroja qe te ma poshteronin. Kam shkaterruar familjen e po ashtu edhe jeten time. Me organizimin e policise popullore me nxoren ne lirim, par nuk jam kthyer kurr me ne fshatin tim. Kam jetuar si i humbur. NgjaIja me tronditi. Me te vertete shume njerez, nder çaste te veshtira te jetes humbin mendjen e me ta edhe nderin e jetes. Mbas dites se Novoseles kthyem perseri per me vazhdue pnen e fillueme ne bregte detit te Pishporos. Klima e atij vendi ishte teper e bute dhe e mire, por sikur te binte ndonji shi i turrshem ne na zinte krejt te pambrojtun, perveç asaj mushamaje, e cila, si prodhim i industrise sane, mbas 5 minutash fillonte e ta shtinte ne trup shiun. Keshtu na uleshim kacuk, hidhshim mbi krye mushamane dhe rrijshim pa punue, nji ore ose dy, deri te pushonte shiu. Ne te vertete, oficeri i punes, ishte nji fare Koço nga Selenica. Ai e shifte se nato kondita as puna nuk mund bahej prandej nuk na detyronte. Mandej po nate hall ishin edhe policet e brigadave e ma zi rojet ushtare, megjithse mushamate ata i kishin te mira, ushtarake. Puna ishte e rande, mbasi gjithe diten punohej me lluce, e cila shpesh hipte permbi çizme, megjithkte nuk kishte ushujza, sepse ujet ishte i krypun. Kishim dhe nji favor se gjate rruges, kur ktheheshim, na ndalojshin ne nji vend, zbritshim skarpaten e gurte dhe na lejoshin me u pastrue ne det, me la çizmet, balten e kambeve dhe te pecave me mbathe opingat, ne menyre qe, kthejshim ne kamp mjaft te pastruem. Kete miresi ne ia dijshim atij oficerit, Koçit, sepse, kur nuk ishte ai, te tjeret nuk na lejojshin. Edhe nji favor, ne krahasim me kampet e tjera: rruga e gjate ishte e shtrueme dhe ne kenaqeshim me panoramen e shkelqyeshme te Zvernecit, Sazanit e sidomos te Gjolit te Nartes qe ishte banesa kryesore e pelikaneve te bukur. Nate kobe, na te burgosunit, kemi mbrrijte me numrue rreth 2000 pelikane dhe me kurreshtje te madhe vrejshim jeten e tyne kolektive dhe private. Mesuem per shembull se pjesa e fundit e skjepit te tyne te madh, perbahej kryesisht nga nji lloj lekure te holle, transparente e cila vlente per te punue dajret ma te mirat e ma te qendrueshmet. Ata nuk kishin frige dhe aviteshin mjaft afer bregut ose lundrave, keshtu qe mund te zhdukeshin lehtesisht nga njerez te pandergjegjshem. Prandej gjuetia e tyne ishte e ndalueme me ligj. Rastesisht rojeve ushtarake qe na shoqnojshin anash u ra ne dore nji prej tyne. Ai kishte ra ne nji kurthe te ngritun nga fshataret. Rojet ia dorezuen nji polici dhe ky u a dha te burgosunve qe ta çonin te doktori i kampit ne se ai mund ta sheronte. Perndryshej do ta mbytnin e mishin do ta perdornin per permiresimin e gjelles se kazanit. Doktori e pa se nuk kishte çi bante e keshtu e mbyten. Ai ishte nji shpend i madh qe peshonte rreth 10 kg. Kur e rjepen, mishit plot dhjame, i vinte nji ere peshku e qelbun e cila nuk durohej. U a dhane disa prej punetoreve ma te forte. Kur e vune ne zjarr me e zie, qelbej vendi nga era qe leshonte. Me gjithe urine e madhe te te burgosunve, nuk duel kush me e hanger. Pra, perveç zhanges se skjepit e bukurise se madhe atij shpendi nuk i vlente tjeter. Zakonisht notonin me çifte, par kishte raste qe mblidheshi edhe 30-50 bashke e tue perplase krahet per uje vejshin para peshqit deri qe i aviteshin ne cektine ku ata e kishin te lehte me i kape. Par ajo qe na dukej ma interesante ne jeten e tyne ishin mbledhjet qe i bajshin nder disa taka qe ishin ndermjet pyllit te bregdetit e gjolit. Zakonisht kjo ndodhte 10-15 dite para se te fillojshin shtegtimin e veres. Dukeshin sikur veprojshin si njerzit. Ne fillim mblidheshin disa pelikane te mdhaj ne grupe te vogla prej 10-12 shpendesh. Ne nesret mblidheshin me shumice jo ne nji vend, par lagje-Iagje, dikund 30, dikund 50 e dikund ma shume, sikur tishin te ndame nder fise. Me çojshin mallin e tubimeve nder male tona. Kjo loje vazhdonte disa dite rresht. Dukej sikur ata pelikanet e mdhaj i rreshtojshin keto grupe dhe i kontrollojshin te gjithe, se shifej, se disa prej tyne, u largojshin nji nga nji. Diten e shtegtimit ata ishin te mbledhun mjaft heret. Fluturimi i çetes se pare fillonte mbas ores 9. Rreth 50 pelikane fillojshin fluturimin te vume ne rresht mbas njanit qe printe. Se pari, fluturimi bahej poshte, ne forme rrethore, mbi kenete, e deri te fusha e shkolles se aviacionit, gjithmone ne ngritje, dhe kur afersisht mbrrijshin naltesine 300-400 meter atehere çohej çeta e dyte, po nate menyre. Ashtu e treta dhe e katerta, cieri sa çeta e pare kishte mbrrijte atje ku merrte drejtimin per udhetim, gjithmone drejt veriut. Pelikani ne fluturim kishte bukuri te rralle. Ai skjepi i gjane e madhosh ijepte pamjen e nji heroi te patundun. Mbas 3-4 ditesh fillonte fluturimi tjeter, deri qe keneta vorfnohej nga pamja e tyne, sepse mbeteshin aty nji pakice e vogel. Ne, gjithe veres, na merrte malIi per ta. Ky ishte ngushllimi qe natyra e bukur na jepte gjate vuejtjeve te punes, por kur ktheheshim ne kamp na kapte merzia e madhe. Posa merrshim ate gjellen e neveritshme me copa barishtesh te kalbuna e oriz te krymun, fillonte orari i merzitshem i veprimeve edukuese. Mos te harrojme se partia ketyne kampeve me skllav pune u kishte ngjite emnin “Reparte riedukimi”. Thuhej se deri vone, ky ishte kene kampi ma i dishruem prej te burgosunve, mbas te gjitha halleve, sepse kishte pase drejtor nji fare Azbi Lamçe dhe kryetar te zyres teknike Enrik Prendushin. Kur kampin e filler ne clore Sule Manoku e liroi Enrik Prendushin dhe ne vend te tij vuni Beqir Dibren, tue e quejte qe nga ajo kohe “Kryetar i Keshillit te Riedukimit” dhe jo “Shefi zyres Teknike” si ma pare. Beqir Dibra ishte nji dhelpen e vjeter komuniste. Kishte marre per grue nji jugosllave, prandej quhej “agjent i UDB-se” dhe bante burg. Njeri shume i zgjuet, par nuk kuptohej ne se, o nga friga, apo nga zemra e keqe, vuni ne jete programin e tmerrshem te “luftes se klasave” ne burg. Çish ajo? Nji pervamje vdekjepruese per te burgosunit. Kampi i te denuemve u nda ne dy veta ku ne te paren hijshin ata te rruges se “riedukimit” dhe ne te dyten ata qe nuk mund te hinin ne ate rruge dhe qe perfaqesonin “reaksionin”. Veprimtaria e te pareve ishte “informacioni” ose “shpifja” si dhe pjesmarrja nder “aktivitetet kulturalo-shoqnore edukative” qe organizonte komanda. I ashtuquejtuni “Keshill i Riedukimit” ishte nji parodi e “Keshillit te Ministrave” te shtetit shqiptar. Perveç “Kryetarit” dhe “Nenkryetarit” kishte edhe titullaret e kultures e sporteve, te riedukimit, te ekonomi-financave, te shendetesise, te ruejtjes se ambjentit, te punes etj. Ky ishte “ekzekutivi” i perbame nga spiune, servile e shpifes nga ma te neveritshmit. Tue kene kopje parodike (qesharake) e qeverise shqiptare kishte nevoje edhe per njilloj “Kuvendi Popullor”, i cili zgjidhej me “vullnetin e lire” te te burgosunve. Keshtu, perveç 8 veteve te ekzekutivit, qe permendem ma nalt, zgjidheshin edhe 8 te tjere te “Keshillit te gjane te Riedukimit”. Kjo ishte nji loje teper e ndyte sepse ne kete “Keshille te gjane” perveç spiuneve e shpifsave zgjidheshin edhe 2, 3 ose 4 nga njerzit ma te ndershmit qe kishte kampi. Kjo loje bahej per dy qellime. Se pari Komanda donte te tregohej “demokratike” per me mshefe spiunet e çpifsat, mbas njerzve te ndershem. Se dyti, vete “zgjedhjet e lira te te burgosunve” ishte nji provokacion satanik. Komanda donte me dijte se cilet ishin te burgosunit ma te rrezikshem dhe i vinte para nji prove te zjarrte. Sikur te refuzojshin i priste denimi i dyte, o i trete. Sikur te pranojshin me u ba servila humbshin nderimin qe kishin. Ne pergjithesi keta njerz turte preferuen heshtimin paqsor. Te burgosunit kurr nuk e humben per ata simpatine, sepse kishin nji vesh aty mbrende ne “Keshillin e Riedukimit” per me mesue se shka bahej e sendergjohej nga “djalli i kuq”. Ne baze te vendimit te ketij Keshilli, filloi puna e merzitshme edukative. Posa ktheheshim nga puna e rande e rruga e gjate hahej buka dhe mandej fillonte leximi i shtypit dhe “Historia e PPSH- se”, e cila ishte shkrue sipas modelit te Historise se PK (b) te BRSS- se Partise Komuniste (Bolshevike} te Bashkimit Sovjetik. Kjo pune vazhdoi gjithmone, aq sa kur nuk punohej baheshin 3-4 ore lexim ne dite, nji torture e vertete per te burgosunit, te cilet do te mbrrijshin keshtu me ndie leximin e te gjitha veprave te Enver Hoxhes, i shpallun si ma i madhi, ma i dijtuni, ma i miri e i pagabueshmi njeri i shekujve ne histori te mbare njerzimit. Ne pergjithsi e shumta e te burgosunve kishte jetue ate te quejtunen “Lufte Nacional Çlirimtare”, kishte jetue e jetonte gjithnji ne “Parrizin shqiptar”, te ndertuem nga Enver Hoxha, dhe barte mbi supe te veta peshen ma te rande te “diktatures proletare”, prandej ndigjonte me neveri e urrejtje kallximin e shtremnuem e te perçudun te te gjitha ngjarjeve. Sigurisht qe ishte veshtire me fole, sepsee spiujt e çpifsat rrijshin gjithmone me veshe hap un, megjithkte na e njifshim mjaft mire njani-tjetrin dhe keshtu gjejshim rasen me ia shpraze mllefin e zemres shoqit te mire. Ne kete menyre kampi u nda dyshe nga nji meni e urrejtje anmiqsore -ne njenen ane ata qe dojshin me marre pjese ne format e riedukimit dhe nder ne te tjereve, ma te shumtit, qe nuk dojshin me u “riedukue”. Kete lufte klasash e drejtonte me mesimet, keshillat e ndeshkimet e veta, komisari i kampit Kiço Gjançi.

Mbasi e liruen Beqir Dibren per merita te ketij organizimi satanik, caktuen ne vend te tij çamin Gani Tartari nga Konispoli, kepucarin e kampit. Nen drejtimin e tij lufta e klasave mberrijti kulmin. Te burgosunit nuk guxojshin me fole ma mes vedit, sepse gjithshka pergjohej, gjithshka shpifej. Asohere, ndersa punonim ne Pishporo, ne pishe te diellit, pa kurrnji hije, njanit prej puntoreve i ra te fikte. Infermieri i punes tha se kishte hemoragji cereblare dhe duhej çue urgjent ne spital.

Te burgosunit me bishta belash e lopatash sajuen nji vig (barele) dhe te shoqnuem nga kater police e kthyen ne kamp e prej andej e çuen ne spital. Mbas nja nji muji qe u shtrue, kthei ne kamp me krahin e djathte te paralizuem, par i shpetoi jeta, kishte shpetue edhe nga puna. Quhej Smajl Duli; ishte nji nga bajraktaret e Postribes, njeri shume i mire, i zgjuet, gjakambel e gjakftofte. Tue kene se te gjithve u dhimbej per fatkeqsine qe e gjet, shkojshim me ndeje me te, per me i largue merzine. Nji dite njani po me pvete: – E njefti Smajl Dulin? -Po si jo! Edhe ne burgimin tim te pare kena kene bashke. Asht nji nder shtepite ma te mira te Postribes, nji shtepi patriarkale me kund 50 pjestare. – E si asht e mundun qe te kete nji nane te keqe? -Kush ta tha? – Ai vete sa here qe i shkojme per ngushllim na thote: “Nuk e kam hallin te rreziku im, por mjerohem sepse, per rrezik, kam nji nane te keqe, te veshtire, qe mi qet jashte te gjith robt e shtepise.” – Ndigjo, Smajli asht burre teper i mire, ne te vertete nanen nuk i a njof. Gjithshka mund ndodhin ne kete shekull. Nji dite gjeta kohen dhe shkova me i ba nji vizite Smajlit. Siç thashe, njifeshim qysh ne burgimin tim te pare. Si te gjithe te tjereve edhe mue mu ankue per “nanen e keqe”. – Smajl, -i thashe, -ne te gjitheve na ka zane rreziku me ate “nane” qe asht bushter. – Arnan, Pater Zef, mas gabo me i thane kuj se na mbysin ne hu. Kurrkush nuk ma ka kuptue deri tash. Atehere qeshem te dy bashke per “Nanen Parti”, qe aq shume permendej ne te gjitha rrethanat e jetes. Aty ne kampin e Vlones kishim nji te burgosun te vjeter, Hamdi Fallanin nga Drashovica. Kishte ba shum vite burg. Nder keto vite kishte humbe edhe nji sy, jo nga semundjet, por rastesisht, gjate nji grindjeje qe “maloket katolike te Shkodres” kishin pase mes vedit. Ne te vertete ai i simpatizonte shume “katoliket e Shkodres”, pamvarsisht humbjes se synit per shkak te tyne. Ai i nderonte trimat, sepse vete ishte trim. Erdh dita e lirimit te tij. Ajo ishte e veçante. Pregatitjet ishin te ndryshme: a) kafe, karamele e cigare; b) karamele e cigare dhe c) vetem cigare. Hamdi Fallani ishte njeri shume i respektuem, prandej kishte edhe shume miq. Ate dite ai shetiste n’borrin e kampit, krejt i vetmuem, sepse nga shkaku i “Luftes se klasave” ai mund konsiderohej si zadhanes i te burgosunve politike dhe mund transmetonte mesazhe Lirije. Ate dite ai shetiste krenarisht i vetem noborrin e kampit dhe, na miqt e tij, nuk kishim guxim me i u afrue, por shetisnim paralel me te. Nate kohe erdh Gani Tartari, kryetar i Keshillit te Riedukimit. I u avit atij dhe i tha: -Shoku Hamdi, ti neser lirohesh. Duhet te kesh parasysh se Partia….” – Ndigjo or maskara, -i u kthye Hamdiu. -Ndigjo mire çpo te them. Kam mbajtur Ramazan per 29 dite. Si ta merr mendja ty se do ta prish Ramazanin ne diten e fundit tue ngrane, me nder me thane, nji mut? Ik e mos te shof! Zhduku! Fjalet i shqiptoi me za te nalte qe ta ndigjojshim te gjithe na qe paraleI shetisnim noborr te kampit. U shkaktue nji qeshje e zhurmshme e cila nuk mund akuzohej ne kurrfare menyre nga shpifjet e Keshillit te Riedukimit. Ky asht nji episod i fillimit te “Luftes se klasave” mbrenda burgut, te cilen ma vone do ta ndeshim nder pamjet ma te tmerrshme te saj

VOAL – DURRËS – Prokuroria e Durrësit publikoi sot rezultatet e hetimeve dyjavore për zmadhimin artificial të listave të votuesve në qytetin bregdetar, duke marrë në pyetje 60 banorë në zonën e plazhit, pas padisë që PD e opozitës bëri dy javë më parë.

Opozita dëshmoi mbi dyshimet se rreth 2800 personave nga qytete të ndryshme janë shtuar në listën e votuesve të Durrësit, ndërkohë që edhe Komisioni Qendror i Zgjedhjeve i dorëzoi drejtësisë një raport kontrolli me dyshimet e veta.

Prokuroria e Durrësit ka nisur 600 fletë thirrje për personat e shtuar në lista përmes dokumentave false si banorë të përkohshëm dhe votues të qytetit të Durrësit.

Shumë prej tyre kanë hartuar kontrata qeraje false, dhe sot drejtori i ndërmarrjes së plazhit si dhe një notere që hartonte këto dokumenta janë pezulluar nga detyra për shpërdorim posti dhe falsifikim dokumentash.

Gjykata miratoi pezullimin e tyre, aq më tepër që ata kanë detyrën të hartojnë saktë dokumente të tilla si dhe i kërkoi KQZ që të fshijë nga lista e votuesve të Durrësit ata që janë shtuar me këtë rrugë të paligjshme.

Prokuroria mori deklarata nga rreth 60 banorë të zonës së Plazhit, se ata nuk kishin lëshuar askujt banesa me qera dhe se emrat e tyre në kontrata janë falsifikime.

Gjykata urdhëroi sekuestrimin e listës së këtyre personave në Gjendjen Civile të Durrësit dhe këta persona nuk do të jenë as në listën e votuesve dhe as në atë të banorëve të qytetit bregdetar.

Ndërkohë, policia e Tiranës njoftoi se ka nisur procedimin penal ndaj kryetarit të bashkisë së Vorës dhe kandidat i Partisë Demokratike, Fiqiri Ismaili, pas dy denoncimeve për blerje vote.

Sipas policisë, kryetari Ismaili u ka dhënë rreth 100  dollarë dy shtetasve, duke u kërkuar të votojnë për të në zgjedhjet vendore të fundjavës tjetër.

Forcat e rendit pohuan se ai i shpërndate paratë në mjediset e kompanisë së tij Agroblend dhe se dy shtetasit denoncuan menjëherë sapo morën të hollat.

Por pak orë më vonë kandidati Ismaili dhe dy denoncuesit e tij u shfaqën në një konferencë shtypi nga selia e Partisë Demokratike, ku një drejtues i lartë i partisë opozitare deklaroi se policia po ushtronte presion në Vorë.

Sipas zotit Edi Paloka, kryetar i grupit parlamentar opozitar, ata që policia i quan denoncues janë në fakt antarë të shtabit elektoral të zotit Ismaili, dhe se policia u kishte marrë atyre dëshmi të rreme me dhunë e kërcënime, pasi i rrëmbeu në mjediset e saj.

Pothuaj të gjithë paritë politike janë angazhuar të mbrojnë votat dhe të frenojnë blerjen e tyre, megjithatë rasti i Vorës regjistrohet si ngjarja e parë e këtij lloji, megjithë paqartësitë e shfaqura.

Prokuroria bëri të ditur se për Vorën ende nuk ka denoncime zyrtare, megjithëse policia dhe opozita deklaruan se do të padisin njëra tjetrën në organin e akuzës. za

Zëri i Amerikës: Zonja Duma! Për herë të parë në historinë e këtij qyteti kandidon një grua për drejtuese bashkie. Në morinë e temave që mund të thoni dhe që keni projektuar, çfarë mund të veçoni? Cila është ambicja juaj kryesore? Çfarë do t’i jepni qytetit nga vetja juaj?

​​

Grida Duma: Durrësit do t’i jap gjithë veten time në të gjithë dimensionet; si grua, si njeri që e do këtë qytet, sepse ai më ka bërë kjo që jam deri në moshën 22 vjeçare. Më pas vazhdova studimet dhe shkova në Tiranë, sepse universitet në Durrës nuk kishte. Asnjëherë nuk jam shkëputur nga Durrësi dhe asnjëherë nuk e kam menduar. Çfarë do t’i jap këtij qyteti? Shumë gjëra që i mungojnë. Së pari do t’i kthej durrsakëve dhe banorëve të Durrësit gjithçka me politika zhvillimi, sepse është ngritur në Shqipëri legjenda se ka vetëm politika, por nuk ka politikë zhvillimi. Qyteti ka nevojë për zhvillim, ka nevojë për ringritje, sidomos ekonomike, por nëpërmjet identitetit të vet historik. është një qytet që ka trashëguar shumë histori, arkeologji, shumë bregdet, natyrë me 300 ditë diell, dhe në fakt sot është një qytet i varfër, një qytet pa obcione. Dikur njerëzit emigronin drejt Italisë me anije të mëdha, tani po emigrojnë sërish. Kjo nuk duhej të ndodhte, sepse ky qytet do të duhej të ishte poli tërheqës i turizmit, i prodhimit bujqësor, i historisë dhe arkeologjisë.

Zëri i Amerikës: Cili është realiteti dhe cilat janë projektet tuaja?

Grida Duma: Ne kemi në Durrës site arkeologjike, që i ka zili bota. Durrësi mund të ishte “Roma e Shqipërisë” me kodrinat rreth e qark, që do të përbënin “Toskanën e Shqipërisë”. Kjo perspektivë nuk duhet të jetë ëndërr për këtë qytet.

Në fakt, ne sot duhet të flisnim për gjëra shumë herë më të mira se sa vetëm ringritja bazike e qytetit, sepse ai vuan sot nga gjëra shumë bazike: vuan nga mungesa e ujit, vuan nga mungesa e infrastrukturës, vuan nga mungesa e pastrimit dhe e kanalizimeve, vuan nga mungesa e planifikimit urban, sepse është hedhur beton deri në qiell nga lartësia e godinave, dhe ndërkohë ka rrugë të shkatërruara, ka mjedise qytetare, të cilat midis pallateve vuajnë sikur të ishin një vend i Afrikës. Në këtë kuptim qyteti kërkon plane emergjence dhe paralelisht një plan të afatgjatë që të çon drejt turizmit, sepse tani Bashkia e Durrësit është e madhe tani; mbaron në Kepin e Rodonit dhe atje do të kemi një zonë tjetër turistike.

Zëri i Amerikës: Këtij qyteti antik dhe të famshëm i janë shtuar edhe disa duzina me fshatra me ndarjen e re territoriale. A keni ju një plan, si do të qeverisni njëkohësisht edhe jetën e fshatit edhe jetën e qytetit?

Grida Duma: është një trekëndësh i artë e kam quajtur unë: Agro-turizëm, bregdet, dhe arkeologji/histori. Mendoni të bëjmë bashkë prodhimet e freskëta nga kodrinat rreth e qark Durrësit, me bujtina në to, me pushimet në bregdet dhe vizitat në qendrat arkeologjike. Do të zgjedh profesionistët më të mirë. Kam menduar që bashkia ka nevojë për një strukturë shumë më horizontale në funksionimin e vet. Mund të rritet numri i nënkryetarëve; së paku nevojitet një nënkryetar bashkie për bujqësinë, dy departamente në qendër dhe njësitë ekzistuese të komunave janë domosdoshmëri. Nuk mund të qeverisësh më nga zyra. Një nga problemet që kemi ne në të gjithë sistemin tonë është se të gjithë specialistët drejtojnë nga zyrat.

Zëri i Amerikës: Sa banorë ka zona e re dhe si jetojnë?

Grida Duma: Durrësi është një qytet, i cili në verë dyfishohet. Në dimër është një situatë krejt tjetër. Sipas Censusit të fundit, Durrësi ka rreth 178 mijë banorë. Por faktikisht banorë në Durrës mbi 268 mijë, shifër që bëhet rreth 400 mijë në peiudhën e verës. Një pjesë e madhe e tyre, pra, jetojnë në të zezë dhe jo pak të tjerë punojnë në të zezë. Ajo që nuk shkon, sidomos është rritja e taksave në kushtet kur kryetari aktual e di shumë mirë që gjysma e ekonomisë është informale. Mendoni se çfarë ndodh me teorinë e taksave të rritura kur ti rëndon pikërisht ata që paguajnë taksa dhe nuk rëndon aspak ata që nuk paguajnë taksa. Përvoja në vende të zhvilluara, si për shembull, SHBA-të, që njihet si modeli i mrekullueshëm i kapitalizmit maksimal, ka treguar se e vetmja gjë që funksionon në informalitet është taksa gjithnjë e më ulët. Kjo është objektivi i madhe dhe vendimi i parë që unë do të ndërmarr si kryebashkiake e ardhshme; pra do të ul taksat në minimumin e mundshëm. Unë besoj te taksat e ulëta dhe te monitorimi i drejtë i tregut.

Zëri i Amerikës: Një nga problemet e mëdha shumëvjeçare të qeverisjes në Shqipëri është se taksat nuk shkojnë asnjëherë për atë fushë që mblidhen. Si do të veproni me taksat në një zonë me armi aq të madhe interesash në fshat dhe në qytet?

Grida Duma: fatmirësisht, unë besoj te ajo që thotë: jepi më shumë atij që vlerësohet më shumë – si thonë në SHBA. Kjo është teoria e zhvillimit: nëse një njësi prodhon më shumë të ardhura

dhe taksa, ajo do të marrë më shumë shërbime, sepse aty qëndron edhe pika e fortë e ekonomisë. Nëse nuk i japim dhe rishpërndajmë në atë masë që u marrim zonave të veçanta, rrezikojmë dështimin e tyre dhe rishpërndarja pastaj është e dështuar. Unë vesoj se duke u dhënë më shumë zonave që japin më shumë, kjo është mënyra më e mirë dhe e nxit pjesën tjetër, që do të marrë më pak.kjo është një sjellje tërësisht e djathtë. Dhe ua kam premtuar këtë komunave; u kam thënë që kështu do të ndodhë.

Zëri i Amerikës: Qyteti i Durrësit ka një paradoks: është motori më i fuqishëm i ekonomisë kombëtare, me portin, me austradat me trenat dhe këtu nuk mbetet asnjë monedhë. Mijëra ton mallra kalojnë këtu, shkelin të gjithë, ikin dhe nuk këtu nuk lënë asgjë. Si mund të përfitojë Durrësi më shumë nga këyo kapacitete infrastrukturore?

Grida Duma; Së pari, porti është sot nën drejtimin e qeverisë qendrore. Nga ana tjetër, ai është trajtuar gjithmonë vetëm si port industrial. Porti nuk është trajtuar si port turistik, gjë që do ta bënte pjesë të menaxhimit prej qytetit. Kjo është një situatë që duhet të ndryshojë domosdoshmërisht. Mund të diskutohet nëse pjesa industriale duhet qeverisur nga qeveria qendrore apo jo. Por nuk nuk mund të ketë asnjë diskutim se pjesa turistike e portit mund dhe duhet të qeveriset nga bashkia. Po ashtu, shpresoj që në dy vitet në vijim, të biem dakord që muri i portit nuk duhet të ekzistojë më. Kështu qyteti do të hapet drejt detit dhe do të shjonte drejt zonës ekonomike me normalitet dhe jo drejt një zone të lirë ekonomike sikur të ishte embargo. Unë mendoj se është krejtësisht e realizueshme. Kjo do të nxjerrë në pah edhe portin e peshkimit bashkë me markatën e peshkut. Edhe pa hequr murin e portit, edhe me një shkurtim minimal të tij, ne do të nxjerrim portin e peshkimit në dritë qysh në momentet e para dhe do të ngremë kompartimentin e peshkut, që do të jetë pika qendrore e furnizimit me produkte detare për të gjithë Shqipërinë.

Zëri i Amerikës: Cili është mesazhi juaj për votuesit dhe qytetarët e Durrësit?

Grida Duma: Mesazhi im është që t’i largohemi pesimizmit që gjërat nuk ndryshojnë. Natyra na ka falur një mrekulli: na ka falur qytetarë të jashtëzakonshëm durrsakë, që edhe në Europë e në SHBA ia kanë dalë shkëlqyer, dhe ne do t’ia dalimm bashkë në vendin tonë. Ndryshimet do të nisin nga jeta e përditshme- me nje paln emergjence pëe të pastruar dhe për të rregulluar shtëpinë. Këtë mund ta bëj shumë më mirë se ajo që është bërë deri tani. Duhet të ndajmë bashkë të vërteta dhe jo gënjeshtra si të kundërshtarëve sikur gjoja “Na flet puna”, se kur puna flet, ne nuk duhet të flasim mbi të keqen, por duhet të flasim mbi të mirën.

 

​​

Zëri i Amerikës: Zoti Dako! Ju jeni pretendent për të tretën herë për të drejtuar bashkinë e Durrësit. Cili është thelbi i projekteve tuaja të reja për Durrësin?

Vangjush Dako: Ne kemi realizuar shumë punë gjatë këtyre 8 viteve, por qyteti ka nevojë çdo ditë të transformohet, çdo ditë të ndryshojë, dhe ne kemi shumë projekte për Durrësin, prandaj kërkojmë një mandat të tretë për të vazhduar në këtë rrugë që kemi nisur për të ndryshuar Durrësin. Unë mendoj se ky qytet, me të cilin unë jam shumë i lidhur, meriton të ndryshohet dhe unë kam këtë fat që të punoj për ta ndryshuar këtë qytet.

Zëri i Amerikës: Cilat janë disa nga projektet kryesore që mbizotërojnë në mandatin tuaj të ri?

Vangjush Dako: Do të vazhdojmë me përmirësimin e cilësisë së jetës të banorëve të rinj të qytetit të Durrësit, sepse tashmë kemi një Durrës, që falë reformës territoriale është shtrirë më gjerë, në të cilin jetojnë banorë në një gjendje jo të mirë të infrastrukturës. Ne do të ndërhyjmë për të përmirësuar infrastrukturën e gjithë zonave të reja duke filluar nga Ishmi, Manza, Sukthi, Katundi i Ri dhe Rrashbulli. Nuk do të lëmë pas dore edhe ato punë, të cilat nuk i kemi përfunduar për Durrësin. Pra, fokusi i parë dhe më i shpejtë do të jetë ndërhyrja për përmirësimin e infrastrukturës, rritja më tej e cilësisë së jetës së banorëve të qytetit të Durrësit, në çdo cep që ata jetojnë.

Zëri i Amerikës: Një sfidë e re është që ju tani do të menaxhoni edhe jetën e fshatrave përreth, që i janë bashkuar Durrësit. Kjo është një përvojë e re për ju. Ju nuk keni menaxhuar më parë jetën e fshatrave. Si do ta tejkaloni këtë sfidë?

Vangjush Dako: Kjo vërtet është një sfidë për ne dhe gjithë këta banorë të rinj, të cilët, kanë një tematikë apo një mënyrë jetese të ndryshme nga ajo e banorëve të qytetit, sepse shumë prej tyre merren me bujqësi. Ne jemi orientuar për të mbështetur dhe për të zhvilluar bujqësinë, sepse e shikojmë edhe si një nga shtyllat për të rritur zhvillimin ekonomik të qytetit. Deti dhe toka janë dy mundësi, të cilat ne duhet t’i shohim si mundësi zhvillimi dhe jo se thjesht i kemi dhuratë nga Zoti, por edhe me detin edhe me tokën kemi mundësi të sjellim të mira materiale, të sjellim rritje ekonomike për çdo familje durrsake dhe aq më tepër për banorët e zonave, që 90 për qind e tyre merren me bujqësi. Ne duhet t’u japim mundësi dhe duhet t’i mbështesim, që ata të fitojnë dhe të rritin mirëqenien e tyre familjare.

Përveç problemit të bujqësisë në gjithë këto zona, duhet të përmirësojmë cilësinë e jetës me rrugë, me infrastrukturë, me furnizim të ujit të pijshëm, me çdo gjë që është e nevojshme për një jetë normale të këtyre banorëve. Sepse kemi konstatuar që gjendja në këto zona, në këto fshatra, është e rënduar, është pothuajse si në Mesjetë në disa raste.

Zëri i Amerikës: Një nga vështirësitë më mëdha është që taksat nuk shkojnë në ato fusha për të cilat mblidhen. Në një zonë kaq të madhe me interesa të larmishme, si do t’i përdorni taksat dhe si do t’i garantoni banorët, që taksat do të përdoren për atë çështje që janë mbledhur?

Vangjush Dako: Ne kemi një përvojë për buxhetimin me pjesëmarrje, ku taksat dhe investimet tona janë të balancuara. Pra, ne i hedhim investimet aty ku ka më shumë nevojë, pa parë qytetarë të majtë apo të djathtë, të rinj apo të vjetër, nga veriu apo nga jugu, ne investojmë në zonat ku ka më shumë banorë, ku ka më shumë biznese, pra ku numri i përfituesve do të jetë më i madh, kjo do të thotë se investimet tona janë të përqëndruara atje ku sjellin zhvillim. Nuk bëjmë një rrugë ku janë 10 familje, por bëjmë më parë një rrugë ku jetojnë 100 familje. Nuk bëjmë një rrugë ku ka 5 biznese, por bëjmë një rrugë ku ka 100 biznese dhe ku shpresojmë se do të rriten bizneset.

Kjo do të thotë që buxhetet tona janë të mirëmenduara dhe të mirëllogaritura përpara se të fillojmë investimet. Këto i realizojmë edhe me kontaktet me banorët, të cilëve ua bëjmë me dije se kemi këtë shumë parash për të investuar dhe ejani të gjithë së bashku t’i ndajmë ku ka më tepër nevojë, pra, për të patur një transparencë dhe diçka të balancuar.

Zëri i Amerikës: A ka qenë në shkallën e duhur kjo transparencë?

Vangjush Dako: Këtë praktikë e kemi përdorur në zonat periferike të qytetit aktual të Durrësit. Kemi bindur banorët që investimet tona ia vlejnë dhe nuk kemi patur asnjë rast ndonjë kontradiktë pse bëtë këtë rrugë, por bëtë atë. Investimet kanë qenë për shumicën.

Zëri i Amerikës: Zoti Dako! Ju keni punuar edhe me qeverinë e djathtë. A është ndjerë në Durrës ndërrimi i partive në qeveri dhe në pushtetin vendor? Çfarë mund të thoni për të ardhmen e kësaj pune?

Vangjush Dako: Në të vërtetë është ndjerë shumë. Fatkeqësisht kanë ndodhur dhe realisht nuk duhet të duhet të ndodhin. Për 6 vite kemi patur vetëm bllokime nga qeveria, vetëm marrje peng dhe mbajtje peng të një qyteti. Ndërsa një vit e gjysmë kemi një frymë tjetër, kemi një stinë të re për mua dhe për të gjitha administratën e bashkisë në raport me qeverinë qendrore. Kemi një mbështetje totale nga qeveria për projekte të cilat ne kemi aplikuar. Ato janë projekte që Durrësi i ka merituar prej vitesh dhe nuk i ka përfituar vetëm për arsye politike.

Ne mendojmë që çdo bashki dhe çdo kryetar bashkie, kanë nevojë për qeverinë qendrore. Veprat e mëdha publike nuk mund të bëhen vetëm me fondet e bashkisë. Për këtë arsye duhet bashkëpunim dhe duhet mirëkuptim dhe një mbështetje nga ana e qeverisë qendrore, sepse pa financimet e qeverisë qendrore, buxhetet tona nuk janë në gjendje të kryejnë investime të mëdha. Përmes buxheteve tona ne mund të realizojmë shërbime, për të mbajtur qytetin, për të riparuar shkolla, kopshte dhe çerdhe, për të gjelbëruar parqet.

Investime të mëdha në qytete, nuk mund t’i realizojmë vetëm me fondet tona. Nëse bashkia dëshiron të bëjë një investim, nuk mund ta realizojë e vetme pa mbështetjen e qeverisë. Veprat e mëdha, punët e mëdha, për të cilat bashkitë dhe qytetrarët kanë shumë nevojë kërkojnë patjetër mbështetjen e qeverisë . Me këto buxhetet tona ne nuk mund të realizojmë. Me buxhetet aktuale ne kryejmë vetëm shërbimet.

Zëri i Amerikës: Çfarë do të bëni ju në një madat të ri për të nxitur ekonominë e Durrësit, i cili njihet si qytet tregtar së pari dhe pastaj turistik?

Vangjush Dako: Për sa i përket biznesit të vogël në Durrës ai tashmë është i konsoliduar. Për këtë puna ime si kryetar do të vazhdojë si deri tani normalisht, por e kemi kaluar problematikën me biznesin e vogel. Ia kemi dhënë të gjitha mundësitë gjatë 8 viteve dhe kemi një bashkëpunim të mirë dhe të suksesshëm me gjithë sipërmarrësit e vegjël.

Problemi jonë është rritja ekonomike në përgjithësi. Dhe sot nëse ne deri tani trajtuam bizmesin e vogël, këtej e tutje do t’i quajmë fermerë të vegjël. Duhet të mbështesim fermerin e vogël që të gjejë mundësi zhvillimi dhe të hapë vende të reja pune. Kështu ata shtojnë numrin e punëtorëve edhe me familjarët dhe me persona të tjerë.

Nga ana tjetër, shpresojmë shumë që në zonën e Durrësit të ndërtohet një park industrial, një zonë e lirë ekonomike, ku do t’u japim mundësi sipërmarrësve për ta përdorur si zonë të lirë prodhimi për eksport. Gjithçka që zhvillohet në atë zonë do të shkojë në perëndim, shfrytëzojmë pozicionin gjeografik të Durrësit pët të zhvilluar biznesin e madh, por përmes të tij edhe atë të vogël, i cili përfiton këtu me shërbime të dyta etj.

Zëri i Amerikës: Sa janë kapacitetet e punësimit në këtë zonë të lirë? Çfarë do të bëni për bizneset prodhuese?

Vangjush Dako: Qeveria e ka përcaktuar zonën, bashkia i ka dhënë mundësi për 480 hektarë truall për të ndërtuar zonën e lirë. Ne jemi të bindur që me përfundimin e atij projekti, jo vetëm durrsakët, por edhe shumë të tjerë do të punësohen; vetëm nëse njerëzit nuk do të duan punë, se për vende pune do të ketë me bollëk.

Zëri i Amerikës: Cili është mesazhi për votuesit tuaj?

Vangjush Dako: Mesazhi im për votuesit është: Ne e duam qytetin së bashku dhe do të bëjmë më të mirën për ta vazhduar në drejtimin e duhur transformimin e qytetit. Ato punë të mira të mira që kemi realizuar këto 8 vite nuk mjaftojnë. Duhet akoma më shumë. Gjithë durrsakët kanë etje për ndryshime, për punë, për një Durrës me imazh sa më të bukur, sa më dinamik, të një qyteti në zhvillim dhe kërkojmë votën, që së bashku ta vazhdojmë punën në drejtimin e duhur, për të përmirësuar dhe transformuar çdo ditë qytetin tonë.

       2.Rama, Meta e Hasani.

Në qytet është si shtetrrethim. Kishin ardhë në Kukës Rama e Meta. Ardhje e sforcuar. E duan atë qytet me çdo kusht. Me çdo çmim. Banorët nuk janë miqësorë me dy krerët më të lartë të shtetit. Irritimi i njerzve vihet re tek të gjithë. Ka egzaltim të sforcuar tek leseistët, por janë plot dyshime vetë leseistët, nuk ndjehen të sigurtë. Pasigurinë ua jep kandidati i tyre i cili ka qenë i PD dhe shumëkujt i thotë kur u kërkon vota, se jam i PD-së, ka qenë kryetar i PD, dy herë i zgjedhur kryetar bashkie nga PD. Por për pazare u prish me PD dhe kaloi me LSI-në. Njerzit janë të bindur se LSI është vetëm për pazare. Të gjithë e besojnë, dhe sikur kurrë të mos jetë e vërtetë, se LSI është partia e pazareve. Kush paguan shumë, merr post më të lartë nga LSI. Të gjithë e dinë, e besojnë si vdekjen se LSI është thjeshtë dyqan ku zgjidh hallin e punësimit. Paguaj dhe zgjidh hallin që ke.

Mitingu me gjithë punonjësit e punësuar në shtet filloi. Shumë kërcitje. Shumë shirje sikur janë të lumtur, të gëzuar dhe sikur anë siguri. Rama, Meta dhe Hasani qeshin me zor në tribunë. Jo qeshin, por zgërdhihen sa për kamerat dhe fotografët. Duan që ta shesin miting force. Por nuk e shesin dot si miting dinjiteti. Nuk ka dashuri, miqësi, besim tek asnjë njeri aty. Të gjithë urrehen dhe ndërkohë i zgërdhihen njëri – tjetrit. Rama, Meta e Hasani urrehen nga shumica e mitingashëve. Mitingashët urrehen nga treshja që sfilon në tribunë.

Rama përrallis para kuksianëve me këmbë e me duar. Është larg të folurit që duan, kuptojnë dhe pranojnë këta njerëz. Larg të folurit të këtyre njerzve. Hane shan, hane Bagdat. Si ai dialogu që njëri i thotë tjetrit, puna e mbarë o Pepë, e tjeri nuk i thotë mbarë paç, por i përgjigjet, jam te mbjellë do qepë…

Rama lyp me kërcënim votën për Hasanin. Njerzit sikur I thonë në kor, ked y vjet që e kë Hasanin, çfarë na bëtë? Sytë e njerzve të pazotë që e dëgjojnë nga sheshi, i thonë ku janë djemtë dhe fëmijët tanë që i dëbove për Gjermani, ku janë… Rama lyp votën me se s’bën, nga shtëpitë e shkreta të qytetit që ngjan gati si varrezë i përgjigjen pleqtë, ku janë djemtë e fëmijët, si na le kështu të shkretë. Rama do votën për Hasanin, fshatrat e braktisur i thonë, a s’ka tjetër djalë ky vend por veç Hasan? Hasan mëngjes, Hasan në drekë, në darkë Hasan. Hasan me PD-në, Hasan me PS-në, Hasan me LSI-në. Merre Hasanin në qeveri, i thonë që nga Gjermania kuksianët e dëbuar, merre se ai na i zgjidh hallet në qeveri. Derisa ju e dini kaq të mirë sa po na thoni, dhe e dini më mirë se ne që e kemi këtu përditë, merreni në qeveri. Bëjeni ministër finance se ia di rrënjët ekonomisë e biznesit, ia di rrënjët lekut.

Rama nuk di ç’thotë, ndonëse aktron me sforco. Enveri shante Ahmet Zogun dhe krahasonte Shqipërinë e tij me atë të Zogut. Këta e krahasojnë me të Enverit, sikur këtu mbinë njerzit para 18 muajve. Mohojnë çdo të mirë që ka ndodhë këto 25 vjet. Mallkime e mashtrime, vetëm këtë dinë këta.

Ne dimë të bëjnë shtet, ulëret Rama. Dini të bëni një mut të madh sikur buçet turma.
Një shtet që turret kundër më fukarejve, kundër më të dobtëve, veç shtet nuk është. Po të mos e kishte teprue presionin e kërcënimin kundër kuksianëve për faturat e prapambetura të energjisë elektrike, nuk do të ishte shkretue qyteti në këtë farë feje. Po të kishin zyrë shteti ku me trokitë e me gjetë ndihmë, me gjetë punë, me gjetë përkrahje, me gjetë mirësi e jo sjellje harbute, me gjetë zyrtarë që nuk shesin shërbimin shtetëror, nuk do të kishin ikë njerzit për Gjermani. Një familje që s’ka lekë buke, ti i thua paguaj 15 milionë që i ke borxh shtetit.

Ky nuk ka hallin me vu shtet e rregulla por do vetëm me mbledhe lekë, flet turma me vete. Ka rrezik me kërkue çfarë borxhesh kanë pasë njerzit nëpër kooperativa bujqësore. Të dobtëve ua merr borxhet me dhunë, të fortëve u rruan bishtin.

Mbaroi spërkatja me pështymë e turmës nga Rama.

Filloi Meta. Ky shtiret engjëll. Gënjën pa pikë mëshire. U thotë se aeroportin e keni prej Metës. Genjështër me bisht, me bisht të gjatë. Ju kujtohet kuksianëve si u ndërtua aeroporti, kush e pse e ndërtoi. Ju kujtohet Lufta e Aeroportit. Atyre që mbajnë mend dhe kanë qenë të rritur ju kujtohem edhe unë, interlekutori a ndërmjetësuesi i ndalimit të luftës e sjelljes së paqes mes banorëve me armë dhe policëve të shumtë të shtetit të Metës.

Nga aktorët e asaj kohe të krizës së Kosovës në Kukës, Meta rrjeshtohej diku nga vendi 50 për nga rëndësia e pesha e aktorëve shqiptarë të asaj kohe, që u bënë gjallë pasi ndërhyri bota.

Edhe 14 milionë dollarë që dha Bill Klinton për Udhën Morinë – Kukës, që e deklaroi Dokle me Metën në prefekturë në Kukës dhe e pagëzuan udhën nga Morini në Kukës me emrin Rruga Klinton, i mori Meta dhe i përdori në Hormovë e ku iu deshën Metës.

Unë shkruesi i këtyre radhëve i pata shkruar letër edhe Bill Klintonit. Letra ime i ra pëllumbit nga sqepi dikund mbi oqean dhe nuk shkoi te Klintoni.

Por shtypi në Tiranë e Prishtinë e pati vluar këtë histori mashtrimi.

Në fjalimin e Metës ruhet apo fshihet një fshehtësi. Nuk e ka nga dashuria thirrjen që bën për vota, por e ka si fjalë që dalin si fërshëllima plumbash nga inati. Meta ka dështuar ta fitojë një deputet në Kukës. Tani ai bleu Hasanin që po kërkonte blerës. Ai don ta marrë Kukësin dhe do të hakmerret ndaj Kukësit pse nuk i dha një deputet. Thonë se janë harxhuar shuma marramendëse në Kukës për ta blerë një deputet e majta e Metës dhe Gjinushit. Thonë. Unë nuk kam parë as prekë lekë me dorë. Por kuksianët e këndojnë në filxhana këtë histori.

U drejtohet njerzve Hasani. Është i shpërqëndruar totalisht. Nuk është i zoti në punë të tilla me mbajtë fjalime. Ai din vetëm ekonomi, vetëm lekë. Topat e lekëve i duken si libra xhepi, ose librat i duken si topa lekësh. Skuqet para njerzve, nuk e përballon dot vështrimin e qytetit. Tetë vjet kryetar bashkie, disa vjet kryetar PD-je, disa vjet drejtor banke i caktuar nga PD-ja, disa vjet pronar banke, bashkia i duket si pronë e vetja prej viteve të gjata. Gjithë vitet biznesmen që ka punuar fort me fonde publike, zot i tenderave me lekë shteti. Mik e shok i mirë për ata ndaj të cilëve ka interesa, të tjerët i sheh si miza, babaxhan në dukje, jo i qetë e babaxhan në të vërtetë. Por nuk mërzitet nga asnjë punë që ka lekë, nuk përbuz asnjë punë që ka lekë. I është mbushë mendja ding se qyteti vdes pa Hasanin. Dhe ai s’ka hallin e vet, por thjeshtë nuk do që të vdesë qyteti ndaj me deshirë dhe vetëm për hatër të qytetit u bë ushtar e rezervist i Ilir Metës.

Kukësi merr frymë vetëm prej Hasanit. Pa Hasanin vdes qyteti.

        3.Vaso Çubrilloviqi më fton për kafe në Kukës.

U bënë pozat, u dhanë mesazhet nga treshja Rama, Meta e Hasani.

Banorët me bisht ndër shalë shpërndahen. Turfullojnë e shajnë shumica. Disa janë të lumtur.

Por të gjithë sikur pyesin veten e tyre, pse me kaq ngulm duan të fitojnë të majtët në Kukës!?

A thua kanë në plan ta shprazin krejt qytetin, t’i çojnë gjithë njerzit në Gjermani. Po sikur ta kishin fituar lotarinë amerikane 140 mijë aplikantët që kanë bërë kërkesë?! Do të iknin nga Shqipëria 500-600 mijë shqiptarë po të llogarisësh se do të iknin të gjithë me familje në Amerikë… Ç’bën Rama në këtë rast? Pse s’flet Rama për këtë lajm të kobshëm? Apo i ka thënë Barakut që e ka mik të ngushtë, mos u jep llotari e viza amerikane shqiptarëve dhe Baraku ndaj nuk mori 140 mijë familje shqiptare.

A thua kanë ardhë në pushtet Rama e Meta me shpopullue Shqipërinë? A mos i ka sjellë në pushtet ndonjë fuqi e huaj që i intereson të shprazet Shqipëria nga shqiptarët.

Teksa endem nëpër qytet, më bëhet se shoh vetë Vaso Çubrilloviqin në Kukës duke u knaqë, jo fantazmën e tij në Prishtinë para disa muajve, siç shkruan miku im Izeti te parathënia e librit të Vasos “Shpërngulja e Shqiptarëve”.

Më bëhet se Vaso Çubrilloviq fërkon duart e niset drejt meje sfidues. Unë marr pozën e krenarit. Ai me gishtin e madh të dorës së djathtë më tregon Ramën e Metën që sapo u larguan dhe qesh me mua. Më fton për kafe. Unë refuzoj. Jam profet më thotë nga larg. Shporru mut, i thërras unë. Jam në ju, thellë në ju, në shpirtin e qeveritarëve tuaj jam, më thotë me një zë të ultë Vaso…

Kufoma ime endej nëpër Kukës. Dikur vonë foli : Rrofsh qeveri e mos të zantë sabahi.

Në Tiranë, Koalicioni i Vëzhguesve Vendorë publikoi raportin e dytë të monitorimit të procesit zgjedhor. Sipas tyre, partitë politike po zhvillojnë fushata zgjedhore të shtrenjta dhe jotransparente, komisionet zgjedhore nuk po punojnë rregullisht, ndërsa prokuroria nuk po heton denoncimet për blerje votash.

 

Koalicioni i Vëzhguesve Vendorë publikoi sot raportin e dytë të monitorimit mbi përgatitjen e procesit zgjedhor, ku renditen një seri shkeljesh ligjore në afate dhe organizim.

Sipas raportit, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve ka sjellë një çoroditje artificiale të procesit, duke mos zbardhur në kohë vendimet e veta.

Vëzhgimi nxori se K.Q.Z. ka shkelur barazinë para ligjit të subjekteve konkurruese, duke dhënë gjykime të ndryshme për dy çështje të ngjashme.

Institucionet e administrimit zgjedhor duhet të rritin profesionalizmin dhe transparencën e procesit zgjedhor. Ashtu si KQZ, edhe Kolegji Zgjedhor po ndjek standarte të dyfishta në trajtimin e çështjeve të paraqitura.

K.Q.Z. nuk ka kryer ndonjë rol aktiv në monitorimin e hartimit të listave, megjithatë ia kaloi çështjen e lëvizjeve të dyshimta në listat e zgjedhësve organit të prokurorisë.

Nga ana tjetër, Komisionet Zonale të Administrimit Zgjedhor nuk po funksionojnë rregullisht, duke penguar subjektet që të shfrytëzojnë të drejtat e tyre ligjore, të cilat madje as nuk mund të ankohen më tej.

Raporti i Koalicionit të Vëzhguesve Vendorë theksoi se fushata zgjedhore nisi prej të gjitha partive kryesore, duke shkelur afatin ligjor.

Edhe gjatë kësaj fushate po vihet re ndjeshëm përdorimi i burimeve publike, dhe i veprimtarive të maxhorancës, si përurimet dhe legalizimet në favor të kandidatëve të qeverisë.

Blerja e votave nuk po ndiqet nga prokuroria dhe asnjë organ tjetër, ngjarje që rrisin artificialisht tensionin dhe ulin besimin e qytetarëve tek procesi zgjedhor.

Pjesa më e madhe e mediave po transmetojnë materialet filmike të përgatitura nga vetë partitë politike.

Nga ana tjetër, partitë politike po bëjnë fushata të shtrenjta, duke përdorur gjerësisht median dhe duke shkelur një sërë parimesh vërtetësinë e ngjarjeve për publikun e gjerë.

Pavarësisht Rezolutës së Dhjetorit për ngritjen e Komisionit Parlamentar dhe megjithë angazhimin përpara qytetarëve e partnerëve ndërkombëtarë për bashkëpunim, në fakt vullneti politik, komunikimi mes forcave politike dhe konsensusi për ndryshimet e rëndësishme ligjore ka munguar dhe vazhdon të mungojë.

Angazhimi i partive politike për dekriminalizimin e politikës është kthyer në retorikë politike dhe nisma të cunguara nga opozita apo maxhoranca.

Fryma e dialogut për këtë çështje vazhdon të mungojë, por maxhoranca dhe opozita vazhdojnë të shkëmbejnë akuza për mungesë vullneti dhe bllokim të procesit.

Koalicioni i Vëzhguesve Vendorë deklaroi se nisur nga ecuria e deritanishme e fushatës dhe procesit zgjedhor, ka shenja se ecuria e zgjedhjeve dhe nxjerrja e rezultateve do të jetë problematike edhe këtë radhë.

Lidhjet në Shqipëri të biznesmenit izraelito-gjeorgjian Amiran Dzanashvili, i cili është nën hetim nga prokuroria shqiptare pasi dyshohet se ka shfrytëzuar aktivitetin e tij tregtar për pastrim parash, u bë sot objekt debatesh dhe polemikash në parlament. Kryetari i grupit demokrat Edi Paloka tha se “ky personazh i njohur i krimit dhe i mafies ndërkombëtare, rezulton në Shqipëri i lidhur me deputetë, edhe këta me precedentë penalë, me ministra e bashkëshortet e tyre, me biznesmenë nafte e pronarë mediash”.

Dzanashvili është shfaqur në Shqipëri para disa vitesh. Në 2013-ën, ai bleu 50 përqind të aksioneve në kompaninë e basteve Xhoi Lloto, duke u bërë ortak me Mark Frrokun, i cili po atë vit u zgjodh deputet, ndërkohë që aktualisht ndodhet në masë sigurie dhe nën hetim nën dyshimet për disa vepra penale. Biznesmeni Dzanashvili, ka kryer disa kalime dhe transferime aksionesh në kompaninë Xhoi Lloto, që kanë nxitur dyshimet për një aktivitet të mundshëm pastrami parash.

Por zoti Paloka i mëshoi në vecanti, njoftimeve të fundit të shtypit sipas të cilave zonja Ajola Xoxe, bashkëshortja e kandidatit aktual të së majtës, për Bashkinë e Tiranës,  Erion Veliaj, “ka qenë një ndër përfaqësueset ligjore me të drejta të plotë për aktivitetin në Shqipëri të kompanisë së Dzanashvilit”.

Vetë zonja Xoxe nuk ka patur deri më tani asnjë reagim, lidhur me pozicionin e saj në aktivitetin tregtar të biznesmenit izraelito-gjeorgjian. Ndërsa në parlament, deputeti socialist Taulant Balla, në replikë me zotin Paloka, u shpreh se “zonja e nderuar së cilës mundoheni t’i bëni pis emrin, është një jurist, e cila ka punuar për disa kohë në një zyrë avokatie në pronë të dy individëve avokatë të këtij vendi. Dhe nuk ka asnjë përgjegjësi një jurist në një zyrë avokatore pse bën rregjistrimin në Qendrën Kombëtare të Rregjistrimit”, u shpreh Balla.

Lidhur me një numër shkrimesh të botuara në shtypin shqiptar dhe polemikat edhe politike, sot reagoi përmes një emaili dërguar mediave shqiptare edhe vetë biznesmeni Dzanashvili. Ai i konsideroi të pabaza akuzat ndaj tij, duke deklaruar se “në Shqipëri kam kryer një aktivitet normal dhe të ndershëm biznesi”. Sipas tij, “emri im po përdoret për qëllime politike në fushatën aktuale zgjedhore”. Më tej ai shkruan se është takuar si në Shqipëri, ashtu dhe në Izrael me zyrtarët më të lartë shqiptarë duke përmendur ish kryeministrin Sali Berisha, kryeministrin aktual Edi Rama, apo kreun e parlamentit Ilir Meta “për të ndihmuar Shqipërinë për të sjellë sa më shumë investitorë të huaj”.

Amiran Dzanashvili përfundoi në pranga vitin e shkuar në kryeqytetin rumun Bukuresht, ku është pronarë i disa kazinove, salla lojërash, dhe hotele, nën dyshimin e përfshirjes në një rrjet prostitucioni. Në deklaratën e tij ai pranon se është nën hetim në Rumani “por ndaj meje nuk është ngritur ndonjë akuzë, dhe nuk jam arrestuar apo gjendem në burg. Sot ndodhem në Londër”, shkruan biznesmeni, ndërsa hedh poshtë akuzat të ketë financuar ndonjë forcë politike në Shqipëri. za

Të gjitha sa shkruhet këtu nuk janë të vërteta, janë gënjeshtra të sajuara nga mendje diabolike cinike që dinë çmimin e çdo gjëje dhe vlerën e asgjëje. Dua t’ju them këtyre manipulatorëve sa të merren me këto pazare lokalesh, të merren me atë çfarë Lasgushi është në të vërtetë për këtë qytet, pasi Biblioteka e Pogradecit, kurrë nuk është interesuar për veprat e tij, Bashkia kurrë nuk është interesuar për shtëpinë e tij muze dhe pushtetarë mbrojnë dhe favorizojnë vjedhësit e pronës së tij.

Viti që lamë pas shënoi një numër rekord divorcesh në Shqipëri. Të dhënat e Institutit të Statistikave flasin për 4. 240 divorce të regjistruara gjatë 12 muajve të vitit 2014. Numrin më të lartë të divorceve e mban kryeqyteti.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve shqyrtoi sot kërkesën e koalicionit të djathtë, Aleanca Popullore për Punë dhe Dinjitet për ç’regjistrimin e kandidatit për kryetar të Bashkisë Këlcyrë, Gentian Muhameti, vendim ky që ka të bëjë me pastërtinë e figurës së tij. Vetë Partia Demokratike vendosi të tërheqë nga gara elektorale e 21 qershorit kandidatin e saj për Këlcyrën, Gentian Muhameti, për shkak të dyshimeve për të kaluarën e tij kriminale.