Çështja e Asociacionit të komunave me shumicë serbe do të jetë një nga temat, të cilat priten të diskutohen gjatë vizitës së të dërguarit të Posaçëm amerikan për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, dhe nga përfaqësuesi i Posaçëm i BE-së për dialogun Kosovë-Serbi, Mirosllav Lajçak, javën e ardhshme, vlerësojnë njohësit e zhvillimeve politike shqiptarë dhe serbë, Violeta Haxholli dhe Dushan Radakoviq.

Megjithatë, ata thonë se mbetet e panjohur ende për shoqërinë civile, por edhe për publikun në tërësi, se cilat janë modelet për formimin e Asociacionit, që i janë ofruar Qeverisë së Kosovës për shqyrtim, e të cilat i ka përmendur ambasadori i SHBA-së në Kosovë, Jeffrey Hovenier, gjatë një interviste në shërbyesin publik, Radio Televizionin e Kosovës.

“Ka modele, të cilat ne mendojmë se mund të funksionojnë dhe e kemi inkurajuar Qeverinë e Kosovë që t’i shqyrtojë ato modele dhe ta shqyrtojë atë çështje”, ka thënë Hovenier, pa dhënë detaje mbi këto modele.

Qeveria e Kosovës, deri më tash nuk ka dhënë ndonjë detaj lidhur me modelet për formimin e Asociacionit. Ndërkaq, autoritetet serbe kanë theksuar se modeli i vetëm për Asociacionin është sipas marrëveshjeve të arritura më 2013 dhe 2015 në dialogun e Brukselit.

Asociacioni i komunave me shumicë serbe prej disa kohësh është pengesë për dialogun Kosovë-Serbi për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet dy palëve. Për formimin e saj u arrit Marrëveshja në Bruksel, në vitin 2013, si pjesë e një dialogu të ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian.

Dy vjet më vonë, në Bruksel u arrit pajtimi lidhur me parimet për formimin e Asociacionit, të cilat Gjykata Kushtetuese e Kosovës në dhjetor të vitit 2015 i vlerësoi se nuk ishin plotësisht në harmoni me frymën e Kushtetutës. Në bazë të atij vendimi të Gjykatës Kushtetuese, është kontestuese se Bashkësia nuk bazohet në multietnicitet, por mbledh komuna në të cilat një komunitet etnik është shumicë, në këtë rast komuniteti serb.

Pas vendimit të gjykatës, autoritetet kosovare refuzojnë zbatimin e marrëveshjes, me arsyetimin se Asociacioni është i dëmshëm, ndërsa pala serbe ka insistuar për zbatimin e marrëveshjes dhe vazhdimisht ka kërkuar që kjo çështje të ngrihet për diskutim sërish në dialog.

Vitin e kaluar, një dialog politik i nivelit të lartë, aktualisht i udhëhequr nga kryeministri i Kosovës , Albin Kurti, dhe presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, u mbajt vetëm dy herë. Përveç deklaratave kontradiktore, nuk ka pasur ndonjë përparim konkret.

Haxholli: Shoqëria civile pa informacion për modelet për Asociacionin

Violeta Haxholli nga Instituti Demokratik i Kosovës, thotë për Radion Evropa e Lirë se deri më tash, përveç deklaratës së ambasadorit amerikan, Jeffrey Hovenier, ku ai ka përmendur se ekzistojnë modele për formimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, shoqëria civile nuk ka asnjë informatë se për çfarë modelesh bëhet fjalë.

“Megjithatë, unë besoj që ajo çfarë është me rëndësi në deklaratën e ambasadorit amerikan, është se ai vazhdimisht e ka theksuar se Asociacioni nuk do të ketë kompetenca ekzekutive, se askush nuk është i interesuar që në Kosovë të krijohet një Republikë e re Serbe, që integriteti dhe sistemi unitar kushtetues i Kosovës është i garantuar. Kjo është shumë me rëndësi për Qeverinë e Kosovës përderisa të vendosë ta shqyrtojë çështjen e Asociacionit”, thotë Haxholli.

Radakoviq: Modelet për Asociacionin do t’i paraqesin Escobari dhe Lajçaku

Dushan Radakoviq, drejtor ekzekutiv i Qendrës për përfaqësim të kulturës demokratike nga Mitrovica e Veriut, thotë që, sipas burimeve të tij nga Kosova dhe Serbia, modelet për formimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe do t’u prezantohen autoriteteve në Kosovë dhe Serbi nga ana e të dërguarit të veçantë amerikan për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar dhe nga përfaqësuesi i Posaçëm i BE-së për dialogun Kosovë Serbi, Mirosllav Lajçak.

Më herët, Zyra e Departamentit amerikan të Shtetit për Evropën dhe Euroazinë konfirmoi se Escobari dhe Lajçaku do të jenë në Kosovë dhe Serbi nga 30 janari deri më 4 shkurt.

Siç është thënë, qëllimi i vizitës së tyre është të inkurajojnë liderët në Prishtinë dhe Beograd që të normalizojnë marrëdhëniet nëpërmjet dialogut të lehtësuar nga BE-ja dhe t’i zbatojnë reformat në rrugën e integrimit në BE.

“Të dy ata (Escobar dhe Lajçak) do të paraqesin disa modalitete, të cilat do të jenë të pranueshme, si për institucionet amerikane, ashtu edhe për ato evropiane, pra, modeli i Asociacionit dhe më pas u mbetet të dyja palëve nëse do ta pranojnë ose jo”, thotë Radakoviq për Radion Evropa e Lirë.

Ai shtoi se nuk dëshiron “të spekulojë mbi propozimet për një model të Asociacionit të komunave me shumicë serbe”.

Qeveria e Kosovës hesht

Radio Evropa e Lirë i është drejtuar Qeverisë së Kosovës me pyetjen se cilat janë modelet, që i ka përmendur ambasadori amerikan Hovenier, të cilat i janë propozuar autoriteteve të Kosovës që t’i shqyrtojnë për formimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Por, deri në publikimin e këtij teksti, zyrtarët e Qeverisë së Kosovës nuk kanë kthyer përgjigje.

Në Kosovë janë gjithsej dhjetë komuna me shumicë serbe, gjashtë në jug të Ibrit – Graçanica, Shtërpca, Novobërda, Ranillugu, Parteshi dhe Kllokoti, ndërsa katër komuna në veri, territoret e të cilave janë të lidhura – Mitrovica e Veriut, Leposaviqi, Zubin Potok dhe Zveçani.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, në disa raste e ka ndërlidhur formimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe me Republikën Sërpska në Bosnjë dhe Hercegovinë, duke shtuar se nuk do të lejonte formimin e tij me pushtet ekzekutiv sepse do të çonte në “mosfunksionim të shtetit”.

Autoritetet serbe: Asociacioni vetëm sipas Marrëveshjes së Brukselit

Ndërkaq, nga Zyra për Kosovën e Qeverisë së Serbisë, nuk kanë dhënë përgjigje precize lidhur me pyetjen e Radios Evropa e Lirë, nëse autoriteteve të Serbisë u është prezantuar ndonjë model i ri për formimin e Asociacionit, por kanë thënë se në marrëveshjet e arritura deri më tash në Bruksel për formimin e Asociacionit, “gjendet modeli i vetëm i ekzistimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe, ashtu siç është arritur dhe nënshkruar marrëveshja nga ana e Beogradit, Prishtinës dhe BE-së”.

“Beogradi i përmbahet fuqishëm parimit ndërkombëtar ‘Pacta sunt servanda’ (Marrëveshjet duhet respektuar)”, thuhet në një përgjigje me shkrim nga Zyra për Kosovën e Qeverisë së Serbisë, në të cilën është shtuar që çështja e formimit të Asociacionit është definuar me marrëveshjet e vitit 2013 dhe të vitit 2015.

“Bëhet fjalë për gjashtë pikat e para të Marrëveshjes së Brukselit dhe 22 dispozitat e ‘Parimeve të përgjithshme’, të cilat përcaktojnë qartë ekzistencën e strukturës, qëllimeve, kompetencave ekzekutive, si dhe kompetencave të Asociacionit të komunave me shumicë serbe”, kanë thënë nga Zyra për Kosovën e Qeverisë së Serbisë.

“Asociacioni, ndër kërkesat e Escobarit dhe Lajçakut”

Haxholli vlerëson se gjatë vizitës së paralajmëruar të Escobarit dhe Lajçakut në Prishtinë, mund të trajtohen katër tema me autoritetet e Kosovës. Vazhdimi i dialogut Kosovë-Serbi pas ngecjes së shënuar së fundmi do të jetë një nga temat, vlerëson Haxholli, sipas së cilës mbështetësit e dialogut, BE-ja dhe SHBA-ja, po kërkojnë që sa më parë të zhvillohen takimet e nivelit të lartë politik mes Kosovës dhe Serbisë.

Tema e dytë, sipas saj, mund të jetë çështja e zgjedhjeve parlamentare dhe presidenciale të Serbisë, që mbahen më 3 prill dhe Qeverisë së Kosovës do t’i kërkohet të shqyrtojë modalitetet e mundshme për votimin e serbëve të Kosovës, por që ato modalitete e respektojnë sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës. Tema e tretë, sipas saj, mund të jetë zbatimi i aktvendimit të Gjykatës Kushtetuese për kthimin e 24 hektarëve tokë dhe mal të Manastirit të Deçanit. Gjithashtu, sipas saj do të diskutohet edhe për Asociacionin.

“Çështja e katërt mund të jetë ajo e Asociacionit, pasi që për këtë çështje kemi një aktgjykim të Gjykatës Kushtetuese dhe një marrëveshje, e cila ende nuk është zbatuar. Këto mund të jenë ato katër kërkesat që mund t’i kenë përfaqësuesi evropian dhe ai amerikan për Qeverinë e Kosovës. Mjaft sfiduese janë, besoj unë”, thekson Haxholli.

“Një pako e re” nga Escobari dhe Lajçaku

Radakoviq thekson se formimi i Asociacionit lejohet me ligjet e Kosovës dhe se diçka e tillë përmendet edhe në Planin e Ahtisaarit, dokumenti në bazë të të cilit Kosova shpalli pavarësinë në vitin 2008 dhe hartoi Kushtetutën.

Sipas tij, opinioni shqiptar ka krijuar një imazh të gabuar se Asociacioni mund të jetë i dëmshëm për Kosovën dhe se mund të bëhet një Republikë e re Serbe.

“Ky është edhe qëllimi i Escobarit dhe Lajçakut, për të shpjeguar se kjo nuk është ideja (krijimi i Republikës Serbe), kështu që ambasadori amerikan (në Kosovë, Jeffry Hovenier) tha dje dhe pardje se nuk mund të ketë Republikë të re Serbe në Kosovë. Por, të drejtat (e komuniteteve) duhet të respektohen, siç shkruhet në Planin e Ahtisaarit, por edhe në ligjet e Kosovës dhe mbi të gjitha në Ligjin për vetëqeverisjen lokale”, thekson Radakoviq.

Ai shton se Escobari dhe Lajçaku, “po sjellin një pako të re, e cila mbase mund të jetë më tërheqëse për Kosovën, konkretisht për (kryeministrin Albin) Kurtin, se sa që ka qenë deri më tash”.

Çfarë parasheh Marrëveshja e Brukselit për Asociacionin?

Në Marrëveshjen e parë të Brukselit, të vitit 2013, për parimet që rregullojnë marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, gjashtë pikat e para i referohen Asociacionit të komunave me shumicë serbe.

Në atë marrëveshje është e shkruar që ky Asociacion do të themelohet në bazë të statutit dhe se shpërbërja e tij mund të bëhet vetëm me vendim të komunave pjesëmarrëse.

Dy vjet pas nënshkrimit të marrëveshjes së parë të Brukselit, Kosova dhe Serbia nënshkruan gjithashtu një marrëveshje për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, e cila harmonizoi parimet e përgjithshme dhe elementet kyçe.

Marrëveshja e vitit 2015 përbëhet nga 22 pika, të cilat specifikojnë kornizën ligjore, qëllimet, strukturën organizative, marrëdhëniet me autoritetet qendrore, buxhetin dhe mbështetjen për Asociacionin e komunave me shumicë serbe.

Kjo marrëveshje parasheh që Asociacioni i komunave me shumicë serbe të themelohet siç është paraparë në Marrëveshjen e parë, me Ligjin për ratifikimin e marrëveshjes së parë dhe ligjet e Kosovës.

Disa prej qëllimeve përmenden se janë: forcimi i demokracisë lokale; kryerja e mbikëqyrjes së plotë për zhvillimin e ekonomisë vendore; kryerja e mbikëqyrjes së plotë në fushën e arsimit; kryerja e mbikëqyrjes së plotë në kujdesin parësor dhe dytësor shëndetësor dhe social; kryerja e mbikëqyrjes së plotë në koordinimin e planifikimit urban dhe rural; ofrimi i shërbimeve për anëtarët e saj në përputhje me ligjet e Kosovës.

Sipas Marrëveshjes së Brukselit, Asociacioni i komunave me shumicë serbe duhet të ketë një Kuvend, një kryetar që përfaqëson Asociacionin para autoriteteve qendrore dhe jashtë Kosovës, një zëvendëskryetar, një këshill, një bord, një administratë, një zyrë për ankesa, ndërkaq që do të duhej të përcaktohej me statut.

Çështja kryesore në lidhje me themelimin e Asociacionit është ajo e kompetencave të saj.

Në dhjetor të vitit 2015, Gjykata Kushtetuese e Kosovës konstatoi se këto parime për Asociacionin nuk ishin plotësisht në harmoni me frymën e Kushtetutës, të përmendur në nenin 3, për “barazinë para ligjit” dhe kapitujt “të drejtat dhe liritë themelore”, si dhe “të drejtat e komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre”.

Me këtë vendim të Gjykatës Kushtetuese ishte përcaktuar se Asociacioni i komunave me shumicë serbe do të themelohet ashtu siç e parasheh Marrëveshja e parë e Brukselit, e ratifikuar nga Kuvendi i Kosovës.

Kosova, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut shprehin mbështetje për Ukrainën, në kohën kur tensionet ndërmjet këtij shteti dhe Rusisë kanë arritur kulmin.

Vendet perëndimore paralajmërojnë se situata mund të përshkallëzohet shpejt në një sulm të Rusisë kundër Ukrainës, edhe pse Moska e mohon një gjë të tillë.

Shteti rus ka javë që ka pozicionuar trupa në kufi me fqinjin e tij, si dhe në gadishullin ukrainas të Krimesë, të cilin e ka aneksuar në vitin 2014.

Ministria e Mbrojtjes e Kosovës shpreh gatishmërinë që komponentët e caktuar të Forcës së Sigurisë së Kosovës t’i vendosë në dispozicion të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, në rast se kjo i kërkohet për ndonjë mision.

Shefi i Komunikimit Strategjik në Ministrinë e Mbrojtjes së Kosovës, kolonel Sefer Isufi, thotë për Radion Evropa e Lirë se Forca e Sigurisë e Kosovës, gjithçka që ka arritur deri më tash – në secilin dimension të zhvillimit të aftësive dhe kapaciteteve të saj operative – e ka arritur falë “mbështetjes së pazëvendësueshme” të SHBA-së.

“Duke pasur parasysh që aleanca jonë me SHBA-në është e natyrshme dhe shumë e fuqishme, jemi plotësisht të gatshëm që të jemi përkrah SHBA-së dhe forcave të saj në secilin mision, ku ata vlerësojnë se mund t’i angazhojnë komponentët tonë profesionalë ushtarakë”, thotë Isufi.

“Ajo [SHBA-ja] e di më së miri se cilët komponentë të FSK-së mund t’i angazhojë në task-forcën e saj, apo t’i integrojë në kuadër të forcave të NATO-s, në operacionet eventuale në mbrojtje të vlerave euro-atlantike – gjë që është edhe vizion dhe aspiratë e Kosovës”, shton Isufi.

Vitin e kaluar, Forca e Sigurisë e Kosovës ka qenë për herë të parë pjesë e misionit paqeruajtës ndërkombëtar në Kuvajt, së bashku me trupat amerikane.

Presidenca: Kosova qëndron përkrah Ukrainës

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, ka shprehur mbështetjen e Kosovës për Ukrainën përmes një shkrimi në Twitter, më 22 janar.

Në një përgjigje me shkrim për Radion Evropa e Lirë, Zyra e Presidentes së Kosovës konfirmon se “Republika e Kosovës qëndron përkrah Ukrainës, duke e mbështetur sovranitetin dhe integritetin territorial të saj, pas agresionit të Rusisë të vitit 2014 dhe grumbullimit të forcave ushtarake ruse në afërsi të kufirit të saj me Rusinë”.

Në përgjigjen e Zyrës së Presidentes së Kosovës thuhet se lëvizjet e fundit ushtarake të Rusisë janë kërcënim jo vetëm për Ukrainën, por edhe për gjithë kontinentin evropian dhe se çdo shkelje e sovranitetit të Ukrainës “paraqet sulm të drejtpërdrejtë ndaj një shteti të pavarur, sulm ndaj demokracisë në kontinentin tonë dhe vazhdimësi të fushatës agresive të Rusisë”.

“Ne nuk jemi të vetëm në mbështetje të Ukrainës, por përkrah aleatëve tanë, SHBA-së dhe NATO-s, si dhe me shtetet, të cilat dëshirojnë avancimin e vlerave demokratike në kontinentin tonë dhe në mbarë botën”, thuhet në deklaratën e Zyrës së Presidentes së Kosovës.

Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut përkrahin Ukrainën, Serbia hesht

Presidenti i Shqipërisë, Ilir Meta, ka thënë përmes një postimi në Facebook më 24 janar, se i bashkohet shqetësimit të partnerëve të NATO-s për rritjen e numrit të trupave dhe mjeteve ushtarake ruse në kufijtë me Ukrainën, duke theksuar se “kërcënimi dhe eventualisht agresioni ushtarak ndaj Ukrainës përbëjnë kërcënim direkt ndaj sigurisë evropiane dhe shkelje të rëndë të së drejtës ndërkombëtare”.

“Shqipëria mbështet fuqimisht sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës dhe apelon për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve nëpërmjet dialogut dhe mjeteve diplomatike”, ka shkruar Meta në Facebook.

Ministrja e Mbrojtjes e Maqedonisë së Veriut, Sllavjanka Petrovska, ka thënë se ky vend mbështet plotësisht sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës.

Ajo ka thënë se Maqedonia e Veriut, si anëtare e NATO-s, do t’i ndjekë vendimet e aleancës, duke mos përjashtuar përfshirjen në konflikt.

“Është e mundur që Ushtria e Maqedonisë së Veriut të përfshihet në një konflikt të mundshëm ushtarak ndërmjet Rusisë dhe Ukrainës, por vetëm nëse këtë e kërkon NATO-ja”, ka thënë Petrovska për televizionin maqedonas, Telma, duke theksuar se një veprim i tillë do të ishte i mundur vetëm me pëlqimin e komandantit suprem, përkatësisht presidentit të shtetit, Stevo Pendarovski.

Ambasada e Rusisë në Shkup ka reaguar ndaj deklaratës së ministres Petrovska, duke e cilësuar atë si “befasuese”.

“Ne u kushtojmë vëmendje deklaratave absolutisht të qarta të udhëheqjes ruse. Rusia kurrë nuk e ka kërcënuar popullin ukrainas askund dhe nuk ka ndërmend të ndërmarrë ndonjë veprim agresiv. Me fjalë të tjera, ne nuk do të sulmojmë, pushtojmë apo godasim Ukrainën. Sa u përket trupave ruse, ato lëvizin nëpër territorin e tyre dhe kanë çdo të drejtë ta bëjnë këtë”, thuhet në reagim.

Presidenti i Kroacisë dhe komandanti i përgjithshëm i Forcave të Armatosura të këtij vendi, Zoran Millanoviq, ka njoftuar se do ta tërheqë ushtrinë kroate, nëse situata në Ukrainë përshkallëzohet. Ushtria kroate ndodhet aktualisht në kufirin rus, me një operacion të NATO-s.

Vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, Serbia, Mali i Zi dhe Bosnje e Hercegovina, deri më tash, nuk kanë reaguar për tensionet midis Rusisë dhe Ukrainës.

Mali i Zi, ashtu sikurse Shqipëria, Kroacia dhe Maqedonia e Veriut, është anëtar i NATO-s.

Rashiti: Konflikti që do të ndryshojë arkitekturën e sigurisë në Evropë

Naim Rashiti, drejtor i Grupit të Ballkanit për Politika, me bazë në Prishtinë, thotë se përplasjet Rusi-Ukrainë do të ishin konflikti më i madh që pas Luftës së Dytë Botërore, pas krizës së Kubës dhe pas rënies së Murit të Berlinit.

Në fakt, shton ai, ky është konflikti më i madh dhe më i hapur ndërmjet SHBA-së dhe Rusisë. Rreshtimin e Kosovës, Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut përkrah Ukrainës, ai e sheh si veprim të drejtë.

“Një konflikt i tillë do ta ndryshojë tërë dinamikën gjeopolitike globale. Me theks të veçantë, do të ndryshojë arkitekturën e sigurisë së Evropës dhe të Bashkimit Evropian. Prandaj, është shumë e drejtë që të rreshtohen drejt mbështetjes së vendeve sovrane, pengimit të pushtimit dhe okupimit me dhunë, fushatave kundër tyre, si dhe në mbështetje të një plani – tashmë shumëvjeçar transatlantik – për të ruajtur sigurinë e Evropës”, thotë Rashiti për Radion Evropa e Lirë.

Ai shton se situata e tanishme shpërfaq edhe dobësinë e Evropës, e cila, sipas tij, nuk po tregohet e gatshme që të ndërtojë arkitekturë të sigurisë për vetveten dhe SHBA-ja mbetet garantuesi kryesor, jo vetëm i Kosovës dhe shumë vendeve përreth, por i tërë Evropës.

Popov: Perëndimi ia ka tërhequr vërejtjen Serbisë

Aleksandar Popov, nga Qendra për Rajonin, me seli në Serbi, kujton se ky vend nuk është pozicionuar në këtë krizë, por beson se Perëndimi, siç thotë, ia ka bërë me dije presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, që të jetë i kujdesshëm në këtë situatë.

“Po shohim që Serbia dhe, para së gjithash, presidenti i saj tash janë mjaft të përmbajtur. Madje edhe tash, kur situata në Malin e Zi është destabilizuar, nga Beogradi nuk ka asnjë komentim, në mënyrë që të shmangen indikacionet që Serbia po përzihet atje. Mendoj se tërheqja e vërejtjes ka arritur më herët nga Perëndimi, që të paktën në këtë pikëpamje Serbia të mos i ndihmojë Rusisë dhe të rrijë larg nga të gjitha këto zhvillime”, thotë Popov.

Efektet në Ballkanin Perëndimor

Tensionet ndërmjet Rusisë dhe Ukrainës mund të pasohen me dy skenarë, të cilët do të reflektohen edhe në rajonin e Ballkanit Perëndimor, vlerëson Naim Rashiti, nga Grupi i Ballkanit për Politika.

Ai thotë se skenari i parë dhe më i butë që mund të pasojë, parasheh që Rusia të krijojë dhe mirëmbajë një regjim pro-rus në Ukrainë, i cili do ta pengonte shtrirjen e politikave të Perëndimit.

Në të njëjtën mënyrë, sipas tij, Rusia do të provojë t’i mirëmbajë edhe elementet pro-ruse, që janë në vendet e Ballkanit Perëndimor.

Në këtë skenar, siç shpreh mendimin Rashiti, nuk do të ketë reagim të Perëndimit ndaj situatës së zhvilluar në Ukrainë dhe kjo do ta trimërojë Moskën që të vazhdojë dhe t’i përforcojë skenarët e ngjashëm në Ballkanin Perëndimor, në veçanti në Serbi, në Bosnje e Hercegovinë, në Mal të Zi, por edhe në Maqedoninë e Veriut.

Skenari i dytë dhe më i vështirë, shton ai, është pushtimi dhe okupimi rus i Ukrainës.

Në këtë skenar, vlerëson Rashiti, Bashkimi Evropian dhe SHBA-ja pritet të shfaqin dilemën se a do ta ruajnë Ballkanin Perëndimor nga ndikimi rus, a do ta shkëpusin atë nga ky ndikim apo do të ruajnë status quo-në.

“Satelitët e saj [Rusisë], të cilët tashmë janë konsoliduar në Serbi, në Mal të Zi, në Bosnje, por edhe në Maqedoni [të Veriut] do të provojnë të krijojnë situata të mjaftueshme krizash, për t’i hapur edhe një herë çështjet e kufijve në Ballkanin Perëndimor. Por, në këtë situatë, unë jam i bindur se nëse do të ketë ndonjë reagim apo një shpërthim të tensioneve, Perëndimi – në pamundësi për të bërë diçka shumë të madhe për Ukrainën – së paku do të provojë maksimalisht që t’i parandalojë konfliktet në Ballkanin Perëndimor ose të ruajë status quo-në”, thotë Rashiti.

“Përzierja e gishtërinjve rusë”

Aleksandar Popov, nga Qendra për Rajonin, thotë se reflektimi në Ballkanin Perëndimor i tensioneve ndërmjet Rusisë dhe Ukrainës ka kohë që ka filluar.

Sipas tij, kjo më së miri shihet në situatat e krijuara në Bosnje e Hercegovinë, ku anëtari serb i presidencës së këtij shteti, Millorad Dodik, ka shtuar aktivitetet për destabilizimin e këtij vendi.

“Muajin e kaluar, këto veprime faktikisht kanë arritur nivelin më të lartë, kur Bosnje e Hercegovina është vënë në pikëpyetje dhe është sjellë në prag të shpërbërjes. Unë mendoj se këtu janë përzier edhe gishtërinjtë rusë, sepse dëshirojnë të shpërqendrojnë vëmendjen e Perëndimit, të Evropës dhe të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në shumë fronte”.

“Ndërkaq, Serbia është përmbajtur nga reagimet për t’u deklaruar lidhur me kërcënimet e Rusisë për pushtimin e Ukrainës, duke respektuar kinse neutralitetin ushtarak. Njëkohësisht ka shikuar që të mos e fajësojë shumë Rusinë, por në këtë pikë ekziston kundërshtimi më i madh i BE-së, se ajo [Serbia] nuk përcjell politikën e jashtme të BE-së”, thotë Popov.

“Unanimitet” kundër kërcënimeve ruse

Presidenti i SHBA-së, Joe Biden, ka zhvilluar të hënën një video-konferencë me aleatët evropianë për krizën në Ukrainë, pas së cilës ka thënë se në mesin e tyre ekziston “unanimitet i plotë”.

Mbretëria e Bashkuar e ka paralajmëruar Rusinë për sanksione “të shpejta” dhe “të pashembullta” nëse ndodh inkursioni rus në Ukrainë. Kësaj deklarate i janë bashkuar Shtetet e Bashkuara, Franca Gjermania, Italia, Polonia dhe vende të tjera.

Ministrat e Jashtëm të Bashkimit Evropian janë pajtuar në një takim të hënën se “çdo agresion i mëtejshëm ushtarak nga Rusia kundër Ukrainës, do të ketë pasoja masive dhe kosto të rëndë”, thuhet në një deklaratë të përbashkët të tyre.

Pentagoni ka njoftuar tashmë se rreth 8,500 trupa amerikane janë në gatishmëri të lartë për dislokim.

Por, kjo do të ndodhë vetëm nëse aleanca ushtarake e NATO-s vendos të aktivizojë forcën e reagimit të shpejtë, “ose nëse zhvillohen situata të tjera” në lidhje me grumbullimin e trupave ruse, ka thënë zëdhënësi i Pentagonit, John Kirby.

SHBA-ja nuk ka plane për t’u vendosur në Ukrainë, ka theksuar ai.

NATO dhe Shtetet e Bashkuara kanë thënë se janë duke përgatitur një dokument për të adresuar shqetësimet e Rusisë për sigurinë në Evropë.

Edhe pse mohon synimet për pushtim, Moska e akuzon Kievin se po përgatit sulme në zonat që kontrollojnë separatistët pro-rusë në lindje të Ukrainës dhe thotë se vendet e NATO-s po e “pompojnë” Ukrainën me armë.

Rusia po ashtu kërkon që NATO-ja të mos e pranojë kurrë Ukrainën në radhët e saj dhe të tërheqë një pjesë të konsiderueshme të forcave nga Evropa Lindore.

Policia e Kosovës ka konfirmuar të shtunën më 15 janar se të premten kanë ndaluar futjen e materialit zgjedhor për referendumin serb në Kosovë.

Sipas njoftimit, më 14 janar, në kufirin Kosovë-Serbi në Merdare kanë ardhur tri automjete (një veturë dhe dy kamionë) me targa të Serbisë, në të cilat kanë qenë gjashtë persona.

Rikujtojmë se Zyra për Kosovën në Qeverinë e Serbisë, ka njoftuar të premten (14 janar) në mbrëmje se në pikën kufitare Merdare, ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, është ndalur një zyrtar i Komisionit Republikan Zgjedhor.

Sipas njoftimit, koordinatori i këtij Komisioni, Marko Jankoviq, ishte i shoqëruar nga dy kamionë që transportonin material zgjedhor, lidhur me çka “ishte njoftuar Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) në Kosovë”.

Mes tjerash në njoftim është thënë se Policia e Kosovës ka konfiskuar dy kamionët dhe ka arrestuar zyrtarin e Komisionit, si dhe vozitësit e kamionave.

Në njoftim është thënë edhe se zyrtari i Komisionit është dërguar “në drejtim të panjohur”.

Lidhur me këtë çështje është thënë të jenë njoftuar edhe zyrtarë evropianë.

“Misioni i OSBE-së në Kosovë ishte i obliguar që sonte të merrte përsipër materialin zgjedhor në përputhje me mandatin e saj në terren, por edhe gatishmërinë e shprehur për organizimin e referendumit, për të cilin jemi njoftuar me një letër të datës 22 dhjetor të vitit të kaluar. Mirëpo, sonte misioni i OSBE-së, jo vetëm që nuk ka marrë përsipër materialin e referendumit, por as nuk është paraqitur në Merdare, ku është dashur ta marrë materialin, siç është bërë çdo herë deri më tani në proceset e mëparshme zgjedhore”, përmendet në njoftim.

Policia e Kosovës dhe OSBE-ja ende nuk janë prononcuar lidhur me këto zhvillime.

Ndryshe, institucionet e Kosovës kanë thënë të premten se hapja e qendrave të votimit të Serbisë në Kosovë, përbën shkelje të kushtetutës dhe ligjeve të Kosovës.

Ata thanë se qytetarët serbë të Kosovës, me dyshtetësi, do të mund të votojnë për referendumin në Serbi sipas praktikave ndërkombëtare, që në këtë rast, sipas tyre, nënkuptojnë mundësitë përmes postës apo Zyrës Ndërlidhëse në Prishtinë.

Më heret më 14 janar, zyrtarë të Francës, Gjermanisë, Italisë, Mbretërisë së Bashkuar, Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian, kanë thënë se me keqardhje kanë pranuar vendimin e Qeverisë së Kosovës për të mos e lejuar OSBE-në që të grumbullojë votat në Kosovë për referendumin në Serbi. Ata i bënë thirrje Qeverisë së Kosovës që t’i lejojë serbët në Kosovë të ushtrojnë të drejtën e tyre të votës në zgjedhje dhe procese zgjedhore në përputhje me këtë praktikë të vendosur.

Udhëheqësit e Presidencës, Qeverisë dhe Kuvendit të Kosovës u kanë bërë thirrje vendeve të Quint-it që në raport me Kosovën të aplikohen standarde të njëjta sikurse me çdo shtet tjetër, marrë parasysh se pavarësia e saj është njohur nga shumë vende demokratike në botë.

Referendumi për ndryshimet e Kushtetutës së Serbisë do të mbahet të dielën, më 16 janar.

Ndryshimet kanë të bëjnë me gjyqësorin dhe Serbia është obliguar për to në procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Siç kanë shpjeguar vazhdimisht përfaqësuesit e BE-së, qëllimi i ndryshimit të Kushtetutës së Serbisë është që të arrihet një gjyqësor i pavarur, pa ndikim politik dhe për sundim të ligjit.

Vendimi i Qeverisë së Kosovës për ndalimin e prodhimit të kriptovalutave, ka bërë që disa qytetarë të fillojnë t’i shesin pajisjet e tyre, nga të cilat kanë fituar mijëra euro në vitet e fundit.

Njoftimet për shitje po bëhen kryesisht në grupe të ndryshme në rrjetet sociale, ku zakonisht diskutohet vetëm për çështjen e kriptovalutave.

Çmimet janë nga më të ndryshmet, duke filluar nga 1,500 e deri në 8 mijë euro, varësisht prej pajisjes.

Radio Evropa e Lirë ka komunikuar me disa prej tyre, të cilët në kushte anonimiteti kanë thënë se janë detyruar t’i ndalin pajisjet, të cilat i kanë blerë më shtrenjtë dhe tash po i shesin më lirë.

Njëri prej tyre tha në një përgjigje me shkrim se është detyruar t’i shesë tri pajisjet e tij, pasi nuk dëshiron të veprojë në mënyrë kundërligjore.

“I kam pasur tri pajisje dhe të tria i kam shitur, sepse Qeveria nuk ka dhënë afat se për sa kohë do të ndalohet prodhimi i kriptovalutave. Po të kishte një afat, do t’i ndalonim përkohësisht. Të tri pajisjet i kam shitur 1,500 euro”, tha ai.

Shitblerja e pajisjeve për prodhim të kriptovalutave po bëhet edhe në një grup me qindra qytetarë në aplikacionin ‘Telegram’.

“Kam filluar qe më shumë se 6 muaj të prodhoj kriptovaluta. Për momentin kam një pajisje (Rig 5700xt 6-GPU). E kam blerë 7 mijë euro. Pesë mijë euro i kam marrë kredi për ta blerë. Çdo muaj prej kësaj pajisje i kam fituar 500 deri 600 euro”, tha njëri prej tyre në kushte anonimiteti.

Vendimi i Qeverisë për ndalimin e prodhimit të kriptovalutave, sipas tij, është pak i ngutshëm dhe shpreson që i njëjti të anulohet.

Ai tha se ende nuk ka vendosur nëse do ta shesë pajisjen, pasi që, sipas tij, nuk shpenzon shumë rrymë.

Bie çmimi i pajisjeve

Përveç shitjes së pajisjeve, qytetarët kanë filluar t’i tërheqin fitimet e tyre të fituara nga prodhimi i kriptovalutave.

Në njërën nga kompanitë për këmbimin e kriptovalutave në Prishtinë, thonë se ata qytetarë që kanë kritpovaluta, tashmë kanë filluar t’i tërheqin fitimet, ndonëse aktualisht vlera e tyre ka rënë.

Ardian Alaj, bashkëpronar i njërës prej kompanive për këmbim të kriptovalutave, tha se me datat 4 dhe 5 janar ka qenë një fluks më i madh i njerëzve, të cilët kanë këmbyer valutat e tyre.

Ai tha se vendimi i Qeverisë nuk ka pasur shumë sqarime dhe njerëzit ndihen të rrezikuar se çfarë do të ndodhë me valutat e tyre.

“Kemi klientë të rregullt që çdo muaj vijnë i konvertojnë fitimet e tyre për nevoja të rrymës, internetit dhe nevojat e tyre personale, por këto dy ditë fluksi i njerëzve ka qenë më i madh dhe sasia e këmbimit të valutave ka qenë shumë e madhe krahasuar me muajt paraprakë”, tha Alaj.

Sipas tij, pas vendimit të Qeverisë për ndalimin e prodhimit të kriptovalutave, ka filluar të bjerë çmimi i pajisjeve në faqe të ndryshme online ku qytetarët i postojnë fotografitë e pajisjeve të tyre.

“Ajo çka po vërehet është se çmimi i pajisjeve ka pësuar rënie shumë të madhe. Zakonisht blerja e një pajisje, ka kushtuar deri 5 mijë euro, tash mund të gjendet në treg me 2,000-2,500 euro”, tha Alaj.

Sipas Doganës së Kosovës, vetëm gjatë vitit 2021, në Kosovë janë importuar pajisje për prodhim të kriptovalutave në vlerë rreth 600 mijë euro.

Qeveria zotohet se do t’i ndalojë kriptovalutat edhe në veri

Qeveria e Kosovës ka bërë të ditur të enjten se do të identifikohen lokacionet e prodhimit të kriptovalutave në të gjithë Republikën e Kosovës.

Në dy operacione të ndara, Policia e Kosovës tha më 6 janar se ka sekuestruar 70 aparate për prodhimin e kriptovalutave.

Nëpërmjet një përgjigjeje me shkrim dërguar Radios Evropa e Lirë, zyra për media e Qeverisë ka njoftuar se pas identifikimit do të ndërpritet prodhimi i kriptovalutave, duke përfshirë edhe veriun e Mitrovicës.

Mirëpo, zëdhënësi i Kompanisë Kosovare për Distribuim të Energjisë Elektrike (KEDS), Viktor Buzhala, tha të mërkurën për Radion Evropa e Lirë se kjo kompani e ka të pamundur t’i identifikojë lokacionet ku prodhohen kriptovalutat, e aq më pak në veri të Kosovës.

“Identifikimi i lokacioneve ku prodhohen kriptovaluta, nuk është kompetencë e KEDS-it. Dihet që nuk e furnizojmë veriun dhe nuk kemi qasje atje, e kemi të pamundur”, tha Buzhala, duke shtuar se e kanë të vështirë të dinë edhe sa shpenzojnë rrymë këto pajisje.

Në përgjigjen e Qeverisë së Kosovës thuhet se “në vitin 2021 është rritur konsiderueshëm konsumi i energjisë elektrike dhe një ndër faktorët e rritjes së konsumit besohet të jetë prodhimi i kriptovalutave në vend, me theks të veçantë në veri të vendit”.

“Sa për ilustrim, prodhimi i një kriptovalute, duke marrë parasysh shifra konservative, konsumon energji sa afro 19 shtëpi kosovare mesatare në vit”, thuhet në përgjigje.

Që prej vitit 1999, furnizimi me energji elektrike në pjesën veriore të Kosovës është problem.

Që nga ajo kohë, qytetarët e Mitrovicës së Veriut, Zubin Potokut, Zveçanit dhe Leposaviqit nuk paguajnë për energjinë e shpenzuar.

Rreth 12 milionë euro në vit llogaritet fatura e përbashkët e energjisë së shpenzuar në katër komuna në veri të Kosovës.

Së fundmi, Kosova po përballet me krizë energjike, pas rritjes së importit të energjisë. Autoritetet kanë miratuar masat emergjente për energji.

Qeveria e Kosovës ka njoftuar të martën, më 4 janar, se institucionet kompetente do të angazhohen që të ndalojnë prodhimin e kriptovalutave, pasi dyshohet se pajisjet me të cilat prodhohen ato, shkaktojnë konsum të lartë të energjisë elektrike.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti tha në një intervistë me Zërin e Amerikës se shpreson për një marrëveshje me Serbinë brenda mandatit të qeverisë së tij, që përkon me mandatin e presidentit amerikan, Joe Biden dhe atij të Komisionit aktual evropian. Në intervistën e fundvitit me korrespondentin tonë në Prishtinë, Besim Abazi, kryeministri Kurti foli edhe për krizën energjetike që ka përfshirë vendin si dhe marrëdhëniet rajonale.

Zëri i Amerikës: Zoti kryeministër, Kosova po përballet me krizë energjetike që ka kushtëzuar shkurtime të furnizimit të qytetarëve. Cila është rrugëdalja prej saj?

Albin Kurti: Kriza energjetike nuk është vetëm në Kosovë dhe rajon, është në gjithë Evropën. Por, neve na ka goditur si një popullsi e varfër që jemi. Dhe me këtë rast, ne po përpiqemi që nëpërmjet subvencionimit të konsumit në njërën anë dhe rregullimit të bllokut B2 të termoelektranave në anën tjetër, sadopak ta zbusim këtë situatë e cila nuk do të mund të përfundojë shpejt, meqenëse këto ditë ngarkesa bazë është diku rreth 900 megavat, ndërkaq që shpenzimi arrin edhe 1.4 gigavat, kurse i gjithë kapaciteti prodhues, sikur të punonte edhe blloku B2, nuk do të ishte më shumë se 900 megavat. Në këtë situatë ne jemi të detyruar të importojmë energji elektrike dhe këtë po e bëjmë me çmime bukur të shtrenjta, për shkak se bursa ndërkombëtare është goditur rëndë nga çmimet gjithnjë e më të larta të gazit. Pra, në njërën anë subvencionojmë konsumin, do të ndihmojmë edhe familjet që janë më të varfra, por në anën tjetër, gjithashtu u kemi bërë thirrje qytetarëve që sa më shumë që të munden, ta racionalizojnë shpenzimin dhe u jemi mirënjohës për përgjigjen pozitive.

Zëri i Amerikës: Opozita i ka cilësuar të vonuara veprimet tuaja përballë një krize të paralajmëruar. Vendet e rajonit ka muaj që e kanë shpallur emergjencën energjetike. Përse ju nuk e bëtë një gjë të tillë?

Albin Kurti: Kosova i ka dy termoelektrana. Njëra, Kosova A është e vjetër 60 vjet, tjetra, Kosova B është 40 vjet. Por, teknologjia brenda tyre është edhe më shumë se kaq, sepse vjetërsinë që e përmenda është vetëm vjetërsi e ndërtesave, ndërkaq stabilimentet aty janë edhe së paku edhe një dekadë më të vjetër se kaq. Është situatë me pajisje, teknologji dhe rrjet të amortizuar dhe gjatë këtyre dy dekadave të pasluftës kemi pasur përgjithësisht projekte sporadike e të dështuara, pa një strategji të mirëfilltë. Për herë të parë sivjet, me një strategji që i paraprinë analiza dhe studimi, do ta kemi vitin e ardhshëm për politikat energjetike dhe sektorin e energjisë në përgjithësi dhe më pastat do të mund të kemi projektet se si Kosova në këtë dekadën e tretë të këtij shekulli t’ia dalë sa i përket krizës energjetike. Jemi kritikuar që është dashur të blejmë energji elektrike më herët, por një gjë e tillë nuk ka qenë e mundur. Meqenëse nuk mund të blesh energji elektrike dhe ta konservosh në frigorifer. Je shumë i ekspozuar ndaj çmimeve të bursës dhe nuk ka asnjë vend tashmë në rajonin tonë të afërt që është vend eksportues, të gjithë janë duke importuar. Ne jemi goditur rëndë për shkak se jemi vend më i varfër se sa të tjerët dhe ne anën tjetër, jemi goditur rëndë, meqenëse përafërsisht shtatë herë më shumë shpenzon energji elektrike amvisnia në raport më industrinë.

Zëri i Amerikës: Në ndërlidhje me këtë krizë, jeni kritikuar shumë për refuzimin e projektit të Korporatës Sfidat e Mijëvjeçarit për ndërtimin e strukturës së gazsjellësit. Debati rreth gazsjellësit u shoqërua nga diskutime rreth marrëdhënieve të Kosovës me Shtetet e Bashkuara, të cilat në kohen e qeverisë suaj të parë ishin të ftohura. Po tani?

Albin Kurti: Ne nuk e kemi përjashtuar mundësinë e furnizimit me gaz dhe përdorimit të gazit dhe të një termoelektrane në të ardhmen edhe nëpërmjet gazit dhe këtë mund ta bëjmë më vonë. Mirëpo, tani, kur nuk e kemi strategji, të hyjmë në projekte për të cilat nuk e kemi as infrastrukturën dhe as ekspertizën, na është dukur nxitim i pavend. Gjithçka kemi bërë në diskutim me partnerët amerikanë, përkatësisht me MCC-në dhe me programin e tyre ‘compact’, fondet për të cilin nuk do të shkojnë dëm, por do të riorientohen deri atëherë kur ne ta kemi strategjinë dhe të shohim se si do të ecim përpara. Pra, për asnjë moment, nuk ka pasur as lëkundje se lëre më dëmtim të bashkëpunimit tonë me SHBA-në.

Zëri i Amerikës: Edhe për faktin që gazsjellësi është një projekt rajonal sepse përfshinë Maqedoninë e Veriut dhe lidhet edhe me Greqinë, pra kur Kosova ka nevojë për zgjerim të këtij bashkëpunimi rajonal?

Albin Kurti: Padyshim që bashkëpunimin rajonal ne e kemi prioritet dhe tashmë kemi mbajtur mbledhje të përbashkëta të dy qeverive edhe me Republikën e Maqedonisë së Veriut edhe me Republikën e Shqipërisë. Kemi pasur vizita të ndërsjella me Greqinë, por nuk mendoj që projekte e tilla, që edhe ashtu nuk do të mund të fillonin para shumë vjetëve, diku nga fundi i kësaj dekade, do të mund ta cenojnë bashkëpunimin e mirë që kemi me të gjitha vendet e rajonit, mbase me përjashtim të fqinjit tonë verior.

Zëri i Amerikës: I përmendët mbledhjet me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut që të dyja janë pjesë e nismës Ballkani i Hapur që e keni refuzuar deri tani Ka ndonjë gjasë që Kosova të ndryshojë qëndrimin ndaj kësaj nisme e cila po merr formë?

Albin Kurti: Së pari, Ballkani nuk është vetëm tri shtete, Ballkani nuk është as gjashtë shtete sa është hapësira e Ballkanit Perëndimor ende të paintegruar në BE. Ballkani është së paku 12 shtete…

Zëri i Amerikës: Por të tjerat janë ne BE, tashmë janë të rregulluar…?

Albin Kurti: Por, nëse e quajmë Ballkan dhe Ballkan i Hapur, besoj se testi i së vërtetës është hapja e Serbisë ndaj Kosovës. Ata nuk i pranojë as dokumentet tona të udhëtimit, kartat e identitetit, nuk i pranojnë as vulat, certifikatat dhe diplomat tona, prandaj me një Serbi të mbyllur për Kosovën, nuk e di se si mund te kemi Ballkan të Hapur. Ndërkaq, në një rrafsh edhe më individual do të thosha, besoj që kështu ndjehen shumica dërmuese e qytetarëve të Republikës sonë. As si përcaktim politik as si ndjeshmëri kulturore, unë nuk u përkas atyre që besojnë në vetëmjaftueshmërinë e Ballkanit. Unë jam i bindur që Kosova dhe shqiptarët në përgjithësi e kanë vendin e tyre në NATO dhe BE.

Zëri i Amerikës: Por, a nuk e dëmton Kosovën një farë vetizolimi nga kjo nismë ndërsa ajo ka nevojë për thyerjen e pengesave dhe për qasje më të gjerë në një treg më të madh dhe për sigurimin e lirisë së lëvizjes së njerëzve, mallrave e kapitalit?

Albin Kurti: Kurrë nuk ka pasur Republika e Kosovës më shumë vizita të zyrtarëve të lartë politik e diplomatik të perëndimit sikurse në vitin 2021. Dhe gjithashtu, kurrë nuk ka pasur pritje më të larta për zyrtarët tanë sikurse në këtë vit. Mbase vetëm viti 1999 pas çlirimit do të mund të ketë pasur më shumë vizita nga jashtë në vendin tonë. Në anën tjetër ne marrim pjesë në procesin e Berlinit. Për tregun e përbashkët rajonal kemi shprehur gatishmërinë tonë dhe interesimin tonë. Gjithashtu, theksojmë se investimet janë shumë të rëndësishme në rajon. Por, këto duhet të bëhen duke pasur respekt të ndërsjellë dhe barazi të të gjithëve. Iniciativat që vijnë nga Beogradi, unë e kam përshtypjen e fuqishme se dëshirojnë që të krijojnë një platformë pa BE-në. Ne dëshirojmë që BE-ja të jetë në çdo iniciativë rajonale edhe si mekanizëm, por njëkohësisht edhe si vlerë. Nuk preferojmë që edhe më tej në Ballkanin Perëndimor të ketë fonde të BE-së pa vlera evropiane.

Zëri i Amerikës: BE-ja mbështeti nismën përmes komisionarit për zgjerim, ndërsa nisma është mbështetur nga diplomacia amerikane dhe vet zoti Gabriel Escobar ka theksuar se mbështet nismën që nuk e zëvendëson BE-në. A nuk janë garanci të mjaftueshme që Kosova ta tejkalojë do thosha njëfarë vetizolimi të saj?

Albin Kurti: Unë jam i bindur që mbështetja që vjen nga perëndim për Ballkanin e Hapur, është më shumë nga motivi që të mos i dilet kundër idesë, sesa të përkrahet projekti si i tillë. Pra, nuk duan ta kundërshtojnë idenë, por nuk është se aktivisht po marrin pjesë pastaj në projektin e tillë. Dhe të mos harrojmë që tek këto tri shtete që po marrin pjesë në iniciativën e Ballkanit të Hapur, vetëm njëri shtet e ka pajtimin edhe të presidentit edhe të kryeministrit; Serbia.

Zëri i Amerikës: Kundërshtimi i nismës sikur shkaktoi çarje në marrëdhëniet e Kosovës me Shqipërinë. Përse një nismë që synon afrim mes vendeve të Ballkanit po thellon ndarjet në mes të dy vendeve që marrëdhëniet e tyre i kanë cilësuar vëllazërore?

Albin Kurti: Besoj që mospajtimi ynë rreth iniciativës për Ballkanin e Hapur, që në fakt e ka origjinën në Novi Sad, është dëmtim i raporteve tona që vlen për t’u përmendur. Marrëdhëniet midis Prishtinës dhe Tiranës janë ndër ë të mirat në Kosovën e pasluftës…

Zëri i Amerikës: Edhe midis kryeministrave?

Albin Kurti: Padyshim. Por ne kemi mospajtime edhe në Kuvendin e Republikës së Kosovës, edhe brenda partive politike nganjëherë kemi mospajtime edhe brenda kabineteve qeveritare e lëre më midis dy kryeministrave. Por, me vet faktin që përmendet kaq shumë ky mospajtim, besoj që kjo tregon se në fakt, ka fare pak ose aspak mospajtime të tilla.

Zëri i Amerikës: Marrëdhëniet e Kosovës me Serbinë shfaqen përgjatë gjithë zhvillimeve në Ballkan. Aktualisht procesi i bisedimeve është në rrugë pa krye. Çfarë mund të zhbllokojë këtë proces dhe cilat janë pritjet tuaja?

Albin Kurti: Edhe kryenegociatorja e dikurshme e Kosovës, zonja (Edita) Tahiri, e pat përmendur para disa viteve që bisedimet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë praktikisht janë ndalur kur është hedhur në tryezë projekti i shkëmbimit të territoreve. Pra, nuk është se ne ndaluam dialogun, përkundrazi, ne i patëm dy takime në Bruksel dhe patëm një marrëveshje për reciprocitetin e targave, e cila po zbatohet edhe derisa po e zhvillojmë këtë intervistë. Ndërkaq ,dialogu besoj që ngadalë, por sigurt, po vendoset ne binarët e duhur, e ato janë binarët e një marrëveshje ligjërisht të obligueshme, sipas vlerave evropiane me qytetarët si përfitues të mbramë dhe në qendër ta ketë njohjen reciproke ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, që do të thotë se aktualisht realiteti është ai i një mosnjohjeje reciproke.

Zëri i Amerikës: A keni ndonjë pritje edhe në afate kohore? Brenda mandatit tuaj? Më vonë?

Albin Kurti: Unë besoj që dialogu, bisedimet dhe marrëveshja ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, do të duhej të përfundonte brenda të mandatit të qeverisë së Republikës së Kosovës e që koincidon, që përputhet edhe me mandatin e presidentit amerikan, Joe Biden dhe atë të Komisionit aktual Evropian të udhëhequr nga zonja Ursula von der Leyen dhe me zëvendësin e saj, përfaqësuesin e lartë për politikën e Jashtme dhe atë të sigurisë, zotin Josep Borrell.

Zëri i Amerikës: Herën e fundit kur u takuat me zotin Borrell, doli në pah mospajtimi juaj i thellë rreth çështjes së Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Si do ta tejkaloni këtë çështje?

Albin Kurti: Unë i kam theksuar çdo herë në Bruksel parimet që duhet t’i ketë dialogu dhe bisedimet, e ato janë në fakt vlerat evropiane, demokratizimi, sundimi i ligjit, ballafaqimi me të kaluarën dhe njëkohësisht një lloj simetrie apo reciprociteti i të drejtave të pakicave kombëtare, sepse pa një lloj simetrie të tillë nuk do të mund të kemi paqe të qëndrueshme dhe stabilitet afatgjatë. Tash Asociacioni i komunave serbe është një kërkesë e Beogradit si një instancë e lartë shtetërore

Zëri i Amerikës: Kërkesë e Beogradit por e sanksionuar në një marrëveshje ndërkombëtare?.

Albin Kurti: Nuk është marrëveshje ndërkombëtare meqenëse nuk është ratifikuar asnjëherë në Serbi, njëra palë nuk e pranon si marrëveshje ndërkombëtare dhe le të mos harrojmë që nuk e ka kaluar testin e Gjykatës Kushtetuese në Kosovë. Në vitin 2013 njëmend janë vendosur parimet e atij asociacioni, mirëpo substanca ka ardhur në vitin 2015 dhe ajo praktikisht u rrëzua në Gjykatën Kushtetuese. Bindja ime është se Serbia synon të krijojë brenda Kosovës një ngrehinë që do të ishte edhe më legjitime ndërkombëtarisht se sa shteti i Kosovës, sepse paramendojeni një Asociacion të komunave me shumicë serbe të instaluar në Kosovë ashtu siç e ka dashur Serbia, ai do të njihej edhe nga Kosova edhe nga Serbia ndërkohë që Republika e Kosovës do të vazhdonte të mos njihet nga Serbia, mbase edhe shtetet tjera në BE edhe më tej e sidomos nga dy superfuqitë të cilat janë në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara. Pra, ka një synim të mbrapshtë që brenda Kosovës të krijohet një ngrehinë legale e juridike e cila jo vetëm që është në shërbim të Beogradit, por edhe bëhet ndërkombëtarisht me legjitimitet edhe më të lartë se sa vet shteti i pavarur i Kosovës.

Zëri i Amerikës: Gjykata Kushtetuese gjeti shkelje brenda marrëveshjes por në tekstin e saj përafërsisht thuhet se Asociacioni duhet të formohet në bazë të marrëveshjes së vitit 2013. Do ta pranoni një gjë të tillë?

Albin Kurti: Unë besoj se Gjykata Kushtetuese thotë kështu meqenëse e kemi pasur një ratifikim të atyre parimeve të marrëveshjes me 26 qershor të vitit 2013 për marrëveshjen e 19 prillit të atij viti dhe është interesante se si Serbisë menjëherë, një apo dy ditë pasi që ratifikohet në Kuvendin e Republikës marrëveshja e parë e parimeve, i çelen negociatat për anëtarësim në Bashkim Evropian. Ne pësojmë dëme në funksionimin e brendshëm ndërkaq Serbia avancon së jashtmi. Gjykata Kushtetuese e kufizuar nga një ratifikim i tillë në Kuvendin e Republikës më duket që është ndjerë në një çikë sikleti dhe ka thënë se nuk e kundërshton në parim idenë për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, por pastaj thotë se asnjëri prej shtatë kapitujve të atij asociacioni nuk është në përputhje me Kushtetutën e cila lëndohet në plot 23 nene, jo në dy apo tri nene, por në 23 nene.

Zëri i Amerikës: Por si do ta kaloj kryeministri Kurti ‘sikletin’ e trysnisë që ushtrohet mbi të për themelimin e Asociacionit?

Albin Kurti: Me durim dhe punë. Unë jam zgjedhur si kryeministër i Republikës së Kosovës pas 14 shkurtit që ishte një fitore plebishitare, që ishte një fitore e paparë në Kosovën e pasluftës dhe zotimet tona kanë qenë për punësim dhe drejtësi, këto janë prioritetet tona gjithashtu, është e pandemia të cilën po e menaxhojmë mjaft mirë dhe nuk e përjashtojmë dialogun, jemi të gatshëm dhe të hapur për diskutime e bisedime, mirëpo ato duhet të jenë vetëm bisedime për statusin e marrëdhënieve të raportit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, jo për statusin e Kosovës. Pra, nuk bisedojmë për statusin e Kosovës i cili jo vetëm që është ai i një shteti të pavarur, por i një pavarësie që në katër vitet e para ishte e mbikëqyrur ndërkombëtarisht dhe në fund ishin vetë faktorët ndërkombëtarë që na e hoqën mbikëqyrjen në vitin 2012, na thanë mjaft me mbikëqyrjen tash pavarësia juaj do të jetë e plotë. Nuk mund të kthehemi as para vitit 2012 as para vitit 2008.

Zëri i Amerikës: E përmendët më herët mundësinë e një asimetrie ndërmjet dyja vendeve duke pasur parasysh gjendjen e pakicave. A po kërkoni kësisoj një status të ngjashëm me serbët në Kosovë për shqiptarët në Luginën e Preshevës?

Albin Kurti: Kjo u shtrua në takimin që kemi pasur në Bruksel me datë 15 qershor dhe në atë takim, meqenëse presidenti i Serbisë mundohej që të arsyetonte interesin e Serbisë si shtet i hidhëruar nga humbjet e së kaluarës, si përkujdesje për të drejtat e pakicave në Kosovë, unë thash le ta shohim se çfarë bën Serbia me pakicat në territorin e saj. Ata e kanë Këshillin Nacional të hungarezëve, të shqiptarëve dhe boshnjakëve, meqenëse ju besoni se jeni më të mirët le ta përdorim edhe në Kosovë këtë model. Pra unë e prezantoja kërkesën e tij si interes shtetëror të tij dhe e kundërshtova. Më pastaj ai (Aleksandër Vuçiç) e elaboroi kërkesën shtetërore si interes i pakicave dhe aty ishte shansi që unë të prezantoj se si Serbia e zgjidh çështjen e pakicave në territorin e saj, mirëpo natyrisht u hidhëruan edhe më shumë se sa ishin, meqenëse dëshironin të mbanin një lloj ofensive, një lloj hegjemonie ku ajo që vlen për vetën e tyre, nuk vlen edhe për ty dhe ajo që duhet të vlejë për ty nuk ka pse e zbatojnë te vetja e tyre. Nëse dëshiron që një kërkesë të jetë legjitime duhesh ta paramendosh kërkesën në formën e një parimi, mirëpo ata kanë vetëm kërkesa që refuzojnë që t’ua japin trajtën e një parimi, prandaj edhe simetria, balanci që e shtrova unë aty u refuzua me nervozizëm nga pala tjetër.

Zëri i Amerikës: Po ndërmjetësuesi, si reagoi?

Albin Kurti: Ndërmjetësuesi nuk reagoi meqenëse ishte më shumë i interesuar të kemi një rezultat se sa tek theksat e hollësive të atij diskutimi. Unë i konsideroj si ndërmjetësues por, fatkeqësisht, ata e konsiderojnë vetën vetëm si lehtësues dhe unë mendoj që kjo është një mënyrë se si Brukseli fatkeqësisht nuk po e zë vendin që e meriton dhe i cili na duhet të gjithëve. Fuqia e Brukselit mbi rajonin e Ballkanit Perëndimor, mbi Kosovën dhe Serbinë, është shumë më e madhe sidomos mbi Serbinë dhe një pjesë e madhe e kësaj fuqie që do të mund të mirë përdorej, fatkeqësisht nuk po ngjan.

Zëri i Amerikës: Për shumë kënd prania amerikane prandaj bëhet e domosdoshme. Nisur nga komunikimet tuaja, a ka gjasa, a ka mundësi për forcim të kësaj pranie?

Albin Kurti: Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë mirë të informuara dhe na njohin të gjithë neve tejet mirë, natyrisht që ne e mirëpresim gjithmonë rolin dhe kontributin amerikan, mirëpo për momentin intensitetin dhe formën e angazhimit të tyre ata e dinë vet më së miri.

Zëri i Amerikës: Integrimet evropiane lidhen me procesin e bisedimeve dhe nëse mund të them kësisoj, karota që u ofrohet palëve për të normalizuar marrëdhëniet ndërmjet tyre është pikërisht ky integrim ndonëse Kosova është e fundit në rajon. Por. me një Bashkim Evropian të tillë që është sot i lodhur nga zgjerimi, i rezervuar nga zgjerimi, cila mund të ishte realisht karota për të nxitur palët për një marrëveshje?

Albin Kurti: Së pari prioritet i yni është normalizimi i Kosovës, nuk e mohoj rëndësinë e normalizimit të raporteve me Serbinë me njohjen reciproke në qendër mirëpo, mua më nevojitet që t’i dal zot qytetarit në përputhje me vullnetin e tij për normalizim të Kosovës dhe ne po e dëshmojmë që është e mundshme që ndonëse s’e kemi zgjidhur çështjen me Serbinë, megjithatë ne mund të funksionojmë si shtet i suksesshëm dhe të forcohemi. Ta zëmë investimet e huaja direkte në Kosovë gjatë këtij 9 mujori të parë të vitit 2021 ishin 53 për qind më të larta se në periudhën e njëjtë të vitit të kaluar dhe 80 për qind më të larta se në vitin 2019. Kemi një qeveri që ka administruar 1 milionë e 600 mijë doza të vaksinave pa konsideruar asnjëherë Federatën ruse dhe Kinën si opsion, vetëm vaksinat e miratuara nga EMA dhe FDA pra evropiane dhe amerikane dhe në të njëjtën kohë nga 773 raste ditore brenda mesatares javore që i kishim para 9 muajve kur hymë në zyrë, kemi rënë vetëm në 9 raste. Popullsia mbi moshën 18 vjeçare është vaksinuar me së paku një dozë mbi dy të tretat dhe me dy doza mbi 60 për qind. Qytetarët mund të vaksinohen pa caktuar termin dhe madje pa qenë shtetas të Republikës sonë dhe unë i inkurajoj ata që nuk e kanë bërë që ta bëjnë e ata që tashmë e kanë bërë, ta marrin edhe dozën e tretë. Të hyrat tatimore janë rritur në Kosovë, i kishim mbi 588 milionë të hyra tatimore nga Administrata Tatimore sivjet ndërkaq nga Doganat e Kosovës, i kemi të hyrat 1 miliardë e 320 milionë euro sivjet. Të hyrat tatimore janë për 26 për qind më të larta se viti paraprak, 12 për qind më të larta se sa viti 2019 dhe 28 për qind më të larta se viti 2018. Doganat janë mbi një të tretat më të larta se viti i kaluar, për 17.5 për qind më të larta se viti 2019 dhe për 21 për qind më të larta se viti 2018. Pastaj kemi regjistruar diku rreth 10 mijë vende të reja pune, i kemi mbajtur 50 mbledhje si qeveri, me 458 vendime dhe gjithsej me 112 projektligje. Rritja ekonomike do të jetë dyshifrore, është interesant që tremujori i dytë i këtij viti kishte rritjen ekonomike 16.3 për qind ndërkaq tremujori i tretë i kishte 14.5 për qind. Eksportet janë rritur 60 për qind krahasuar me vitin e kaluar dhe madje 90 për qind krahasuar me vitin 2019 ndërkaq të hyrat buxhetore janë 30 për qind më të larta, që tregon se qytetarët kur e shohin një qeveri të pakorruptuar janë më shumë të gatshëm të paguajnë taksa dhe kontribute, ndërkaq kur kanë shpresë për të ardhmen po ashtu më shumë preferojnë të shpenzojnë se sa të kursejnë. Këto janë shifra të një shteti i cili po avancon nga një bazë e ulët, mirëpo po ecën përpara dhe në kontrast me rrëfimin e pavërtetë të Serbisë se Kosova është një shtet i dështuar, qeveria jonë po tregon që edhe vlerat demokratike evropiane por edhe progresi shoqëror dhe ekonomik në Kosovë, jo vetëm se janë të mundura por tashmë po ngjajnë.

Zëri i Amerikës: Pas këtyre të dhënave që ju i radhitet si suksese të qeverisë suaj ndryshe nga shkurti i vitit 2021 kur ju fituat me mbi 50 për qind, tetori dhe zgjedhjet lokale nuk e përsëritën një sukses të tillë. Si shpjegohet zoti kryeministër?

Albin Kurti: Është e vërtetë se në zgjedhjet lokale patëm një rezultat të pakënaqshëm për subjektin tonë politik, mirëpo Kosova tregoi një pjekuri demokratike të jashtëzakonshme. Ishin zgjedhjet e para që organizoheshin me mua si kryeministër. Edhe më 14 shkurt të vitit 2021 edhe më 17 tetor e 14 nëntor të këtij viti me zgjedhjet lokale, Kosova ka treguar se opozita mund të fitojë, që është kushti thelbësor për një situatë demokratike. Tash aq shumë është rritur mbështetja jonë në elektorat në fillim të këtij viti sa që në fund të këtij viti të preokupuar shumë me qeverisjen qendrore nuk kemi arritur as për së afërmi të krijojmë struktura të gjera dhe organizatë të madhe për ta përthekuar atë mbështetje dhe kjo besoj që na u shfaq në rezultatin jo të kënaqshëm. Më pastaj, faktor tjetër besoj se ka qenë edhe pandemia, ku subjekti ynë politik që është i njohur për tubime të mëdha, në kushte të pandemisë ne mund të mbanin vetëm tubime të vogla ndërkohë që për tubime të mëdha nuk kemi gjetur si organizatë ende zëvendësim. Pra, me aq sa dimë po i nxjerrim mësimet e duhura dhe do të bashkëpunojmë me komunat e Kosovës për zhvillimin dhe përparimin e të gjithëve, duke mos lënë mbrapa askënd.

Qytetarët në Kosovë, nga e mërkura e 22 dhjetorit, përballen me reduktime të energjisë elektrike.

Kompania Kosovare për Distribuim të Energjisë Elektrike (KEDS) njoftoi se reduktimet pritet të zgjasin rreth dy orë në ditë, në kohë të ndryshme, dhe se do t’i prekin të gjithë konsumatorët, përveç atyre emergjentë.

Reduktimet u udhëzuan nga Operatori i Sistemit dhe Tregut – KOSTT, për shkak të mbingarkesës në sistemin elektro-energjetik.

KEDS tha se është në pritje të instruksioneve nga KOSTT-i për kohëzgjatjen e reduktimeve.

“[Në mënyrë] që kriza të ketë ndikim sa më të vogël, KEDS apelon për kursim maksimal të energjisë elektrike dhe përdorim të formave alternative të ngrohjes, aty ku ka mundësi”, thuhet në komunikatën e lëshuar nga KEDS.

Për situatën e krijuar, disa fajësojnë politikën e mbi 20 vjetëve të fundit – kohë prejse Kosova ka dalë nga lufta. Të tjerë thonë se ka pasur mungesë strategjish dhe projektesh.

Termocentralet “Kosova A” dhe “Kosova B” në Obiliq aktualisht prodhojnë rreth 500 megavat energji elektrike në orë, ndërsa kërkesat janë për mbi 1,100 megavat në orë.

Një nga arsyet për nënprodhim është vjetërsia me dekada e termocentraleve.

Korporata Energjetike e Kosovës njofton herë pas here për rënien e blloqeve nga sistemi.

Më 15 dhjetor, një rrjedhje në kaldajën e njësisë B1 të termocentralit “Kosova B” pamundësoi furnizimin me avull të ngrohtores “Termokos”. Kjo bëri që ngrohja për mbi 15 mijë konsumatorë në Prishtinë të ndërpritet për më gjatë se një ditë.

Për t’i plotësuar nevojat, Kosova është duke importuar rrymë, por me çmime më të larta, për shkak të krizës energjetike në botë.

Autoritetet paralajmërojnë se faturat e energjisë elektrike mund të shtrenjtohen për 7 për qind në muajt e ardhshëm.

Abazi: Faji i politikës 20-vjeçare

Dardan Abazi, hulumtues në Institutin për Politika Zhvillimore në Prishtinë (INDEP), thotë se situata aktuale është pasojë e vendimeve të politikës.

“Në 20 vjetët e kaluar, qeveritë e ndryshme kanë diskutuar për ndërtimin e termocentraleve të reja nga thëngjilli dhe nuk e kanë vënë Kosovën në binaret e një tranzicioni energjetik, i cili do të bazohej më shumë në prodhim të energjisë nga prodhues të decentralizuar”, thotë Abazi.

Sipas tij, mungesa e një strategjie të mirëfilltë ka bërë që Kosova të varet nga termocentralet “Kosova A” dhe “Kosova B”, ku çdo problemi teknik që ndodh, shndërrohet në ndërprerje të rrymës.

“Nuk i kemi reformuar as sistemet e ngrohjes, nuk kemi investuar që qytetarët të kenë ngrohje qendrore, nuk kemi investuar që ata t’i ndryshojnë kaldajat e ngrohjes, të cilat në një masë janë joefikase dhe harxhojnë shumë energji”, thotë Abazi.

Çeku: Problemet me rrymën, pasojë e mosndërtimit të “Kosovës së Re”

Në vitin 2005, Qeveria e atëhershme e Kosovës ka pasur një projekt për, siç është thënë, zgjidhjen e problemeve me rrymë. Projekti për ndërtimin e një termocentrali të ri, i quajtur fillimisht “Kosova C” e më pas “Kosova e Re”, nuk është realizuar.

Për Qeverinë e tashme, me në krye Albin Kurtin, ai “është i vdekur”, sepse nuk duhet investuar më në termocentrale me thëngjill.

Ethem Çeku, ministër i Energjisë i Kosovës në kohën kur është marrë vendimi për ndërtimin e termocentralit të ri, është i bindur se problemet në sektorin e energjisë janë pasojë e mosndërtimit të tij.

“Më duket që gabuam shumë rëndë kur nuk e zhvilluam projektin e termocentralit të ri. Këtu bëmë lëshime të mëdha, me kosto të mëdha financiare dhe zhvillimore”, thotë Çeku për Radion Evropa e Lirë.

Sipas tij, ndryshimet e herëpashershme në projekt, të bëra nga qeveritë e njëpasnjëshme, i kanë larguar edhe investitorët.

Kosova ka më shumë se 10 miliardë tonë linjit dhe, si e tillë, është vendi i pestë në botë për nga sasia e këtij burimi.

Mihja e thëngjillit dhe nxjerrja e linjitit përdoren për termocentralet “Kosova A” dhe “Kosova B”.

Por, metoda e prodhimit të energjisë elektrike nga thëngjilli konsiderohet se është e dëmshme për mjedisin dhe se ndikon negativisht në ngrohjen globale.

Çeku thotë se pasuria e linjitit duhet të shfrytëzohet.

“Edhe vendet e rajonit, edhe Evropa e përdorin në masë të madhe thëngjillin. Edhe në SHBA përdoret linjiti. Ne nuk kemi asnjë alternativë tjetër pa e përdorur linjitin për prodhimin e energjisë elektrike. Format tjera janë forma ndihmëse”, thotë Çeku.

Kosova prodhon deri në 85 për qind të energjisë elektrike përmes termocentraleve me thëngjill dhe sasi shumë të vogla nga burimet e ripërtërishme, si: hidrocentralet, centralet me erë dhe panelet fotovoltaike.

Ministria e Ekonomisë e Kosovës është duke hartuar Strategjinë e Energjisë për vitet 2022-2031.

Kjo strategji thuhet se do t’i analizojë të gjithë skenarët potencialë dhe të përballueshëm financiarisht për të rritur stabilitetin e furnizimit me energji elektrike, si dhe do të ofrojë mundësinë e integrimit sa më të madh të burimeve të ripërtërishme të energjisë.

Qeveria: Kursejeni energjinë elektrike

Qeveria e Kosovës është duke kërkuar vazhdimisht nga qytetarët që ta kursejnë rrymën, ndërsa ka bërë të ditur se do të ndajë shumën e nevojshme të mjeteve, për mbulimin e importeve.

“Do të bëjmë maksimumin që të ruajmë furnizimin e rregullt dhe të shmangim rritjen eventuale të çmimeve të energjisë elektrike”, ka thënë këtë javë kryeministri i Kosovës, Albin Kurti.

Dardan Abazi, nga INDEP, thotë se Qeveria duhet të hartojë një sërë masash, për t’iu dalë në ndihmë qytetarëve, sepse ata nuk përballen vetëm me mundësinë e rritjes së çmimit të rrymës.

Kriza energjetike në botë – e shkaktuar kryesisht nga mungesa e gazit dhe rritja e çmimeve të gazit – ka rritur edhe çmimet e produkteve të tjera të konsumit.

Kosova, si vend që importon pothuajse të gjitha prodhimet, ka parë gjithashtu rritje çmimesh.

Rritja, e cila ka nisur nga muaji prill me 1.2 për qind, ka arritur në 5.7 për qind në muajin tetor, sipas Agjencisë së Statistikave të Kosovës.

Rritja më e lartë e çmimeve është vërejtur te buka, drithërat, mishi, qumështi, djathi, vaji, vezët, pemët dhe perimet.

Kryetari i Odës Ekonomike të Kosovës, Berat Rukiqi, ka thënë më herët për Radion Evropa e Lirë se Kosova nuk ka pasur inflacion më të lartë se tash qysh në vitin 1999.

Ekspertë të ekonomisë, me vite, u kanë tërhequr vërejtjen qeverive të Kosovës, për të zhvilluar sektorin e prodhimit.

Kosova përballet me deficit të lartë tregtar. Brenda një viti, ajo importon mallra nga vende të ndryshme në vlerë prej 3.2 miliardë eurosh, derisa eksporton deri mbi 450 milionë euro.

Astrit Panxha, drejtor ekzekutiv në Klubin e Prodhuesve në Kosovës, thotë se sektori i prodhimit duhet të përkrahet, në mënyrë që vendi të mos jetë krejtësisht i varur nga importi.

“Çdo lëvizje e çmimeve në tregjet ndërkombëtare prek edhe Kosovën”, thotë Panxha për Radion Evropa e Lirë.

Pas rritjes së çmimeve, kryeministri Kurti ka thënë se ekonomia duhet të riorientohet kah prodhimi.

Në muajin tetor, Qeveria e tij ka ndarë 40 milionë euro për subvencionimin e kredive për bizneset prodhuese dhe për mbështetjen e eksportit.

Situata në vende të tjera të Ballkanit Perëndimor

Me krizë energjetike dhe rrjedhimisht rritje të çmimeve përballen edhe vendet e tjera të rajonit.

Sipas zyrtarëve, Serbia aktualisht konsumon një të tretën më shumë energji elektrike sesa që prodhon.

Serbia ka pësuar kolapsin e parë energjetik më 12 dhjetor, kur mbi 2,000 nënstacione kanë dalë jashtë sistemit dhe 136,000 njerëz kanë mbetur pa energji elektrike, si pasojë e borës.

Disa zyrtarë kanë thënë se është përdorur qymyr me cilësi më të ulët dhe, menjëherë pas kësaj, katër zyrtarë të lartë në industrinë energjetike serbe janë pushuar nga puna.

Kryeministrja e Serbisë, Ana Bërnabiq, ka thënë se çmimi i energjisë elektrike nuk do të ndryshojë deri në fund të sezonit dimëror.

Çmimet e energjisë elektrike në Serbi janë rritur për 3.4 për qind më 1 shkurt.

Në Maqedoninë e Veriut, në ditët në vijim pritet vendimi për rritjen e çmimit të energjisë elektrike.

Të tria kompanitë energjetike, të përfshira në prodhim, shpërndarje e faturim, kanë paraqitur kërkesa për rritje çmimesh.

Qeveria e Maqedonisë së Veriut siguron se rritja nuk do të kalojë 10 përqindëshin.

Në Federatën e Bosnje e Hercegovinës, ndërkaq, është paralajmëruar rritje e çmimit të energjisë elektrike vetëm për kompanitë – nga 70 për qind deri në 300 për qind, varësisht nga kontrata.

Në Kosovë, ministrja e Drejtësisë, Albulena Haxhiu, konfirmoi të enjten se ka një marrëveshje në parim me Danimarkën për t’i dhënë hapësira për 300 të burgosur, të cilët pas vuajtjes së dënimit do të dëboheshin nga Danimarka.

Danimarka po planifikon të marrë me qira qeli burgu në Kosovë për 300 të burgosur që pritet të dëbohen nga shteti në fund të dënimit të tyre.

Ministria e Drejtësisë në Kosovë ka dhënë detaje lidhur me këtë marrëveshje në vlerë 210 milionë eurosh.

“Të dënuarit të cilët do të tranferohen në këtë institucion nuk do të jenë të rrezikshmërisë së lartë. [210 milionë euro] do të dedikohen edhe në investime kapitale, në veçanti për energjinë e ripërtëritshme”, thuhet në njoftimin e ministrisë.

Sipas njoftimit, marrëveshja mes dy palëve lidhur me këtë çështje pritet të arrihet ditën e hënë, gjegjësisht, më 20 dhjetor të këtij viti pas vizitës së ministrave danez në Republikën e Kosovës.

Marrëveshja parashihet të gjejë zbatim të plotë në periudhë dhjetë vjeçare.

Projekti, i cili synon të lehtësojë mbipopullimin e burgjeve, synon gjithashtu rritjen e kapacitetit të burgjeve të Danimarkës me 326 vende midis viteve 2022 dhe 2025, tha në një deklaratë Ministria daneze e Drejtësisë.

Në vitin 2020, rreth 350 të burgosur pritej të dëboheshin nga shteti në fund të dënimit të tyre.

Popullsia e burgjeve në Danimarkë është rritur për 19 për qind që nga viti 2015, duke arritur në më shumë se 4,000 të burgosur në fillim të vitit 2021, duke tejkaluar 100 për qind të kapacitetit sipas statistikave zyrtare.

Në të njëjtën periudhë, numri i gardianëve u tkurr për 18 për qind në këtë shtet skandinav me 5.8 milionë banorë, i cili njihet për burgjet e hapura për të burgosurit me dënime me më pak se pesë vjet.

“Do të kemi mungesë për deri në 1,000 vende në kapacitetet e burgjeve deri në vitin 2025”, tha në deklaratë Ministri i Drejtësisë, Nick Haekkerup.

“Me marrëveshje është rënë dakord që të merren me qira 300 burgje në Kosovë dhe të zgjerohet kapaciteti i burgjeve në Danimarkë për disa qindra vende”, thuhet në deklaratë.

Kosova kishte 1,642 të burgosur në vitin 2020, përkatësisht 97 për qind të kapacitetit të saj, sipas Raportit Botëror të Burgjeve të Universitetit të Londrës.

Më parë Norvegjia dhe Belgjika kanë marrë me qira qeli burgu në Holandë.

Qeveria daneze tha se projekti synon të lehtësojë mbipopullimin e burgjeve që është rritur për 19 për qind që nga viti 2015. Ajo tha se numri i të burgosurve në Danimarkë ka arritur në më shumë se 4 mijë në fillim të këtij viti.

Ministri danez i drejtësisë Nick Haekkerup, citohet nga mediet daneze të ketë thënë se “është rënë dakord që të merren me qira 300 qeli burgu në Kosovë dhe të zgjerohet kapaciteti i burgjeve në Danimarkë për disa qindra vende”.

Ministrja e Drejtësisë në Kosovë, tha se çështja është negociuar nga ish qeveritë dhe bëhet fjalë për burgun e qytetit të Gjilanit. Ajo tha se është arritur një marrëveshje në parim, për hollësitë e së cilës do të debatohet gjatë një vizite të ministrit danez të drejtësisë, javën e ardhshme.

“Do ta vizitojmë edhe këtë qendër korrektuese. Kjo marrëveshje përfshinë edhe mbështetje financiarë për Kosovën, ndonëse unë detajet sot nuk mund t’i them sepse ato do të shpalosën shumë shpejt dhe po ashtu investim në energji të ripërtërishme, që është nevojë urgjente e Kosovës, por edhe mbështetje me donacione që lidhen me sundimin e ligjit”, tha ministrja Haxhiu, duke theksuar se marrëveshja nuk është nënshkruar ende dhe duhet të miratohet në parlamentin e Kosovës, meqë bëhet fjalë për marrëveshje ndërkombëtare.

“Konsideroj që nëse Kuvendi i Kosovës i jep mbështetje kësaj marrëveshjeje, sepse na duhen dy të tretat e votave, atëherë konsiderojmë që përveç që do të fuqizojmë bashkëpunimin me shtetin e Danimarkës, do të kemi mundësi që të zhvillojmë institucionet tona përmes financave nga marrëveshja”, tha ajo.

Sipas ministres Haxhiu “të burgosurit nuk do të jenë të tillë që kanë vepra të terrorizmit ose probleme mendore. Pra ne kemi kërkuar që të mos përfshihen këta. Do të jenë persona që do të jenë të dënuar për krime tjera. Nacionaliteti po besoj që do të dihet nga ministri i drejtësisë i Danimarkës kur të vije në Kosovë dhe besoj që do të adresohen pyetje edhe në drejtim të tyre”, tha ajo.

“Kjo është një shenjë e mirë që Danimarka vlerëson se si trajtohen të burgosurit në Republikën e Kosovës, sepse paraprakisht është bërë një vlerësim se si shtetet, posaçërisht ato të Ballkanit Perëndimor, i trajtojnë të burgosurit, sa respektohen të drejtat e tyre dhe Kosova ka dalë ndër vendet që më së shumti respekton të drejtat e të burgosurve, sepse natyrisht është barrë e rëndë edhe për Danimarkën që t’i dërgoj në një vend ku nuk respektohen të drejtat e burgosurve”, tha ministrja Haxhiu.

Praktika të tilla janë zbatuar në vendet evropiane edhe më parë, përfshirë Norvegjinë dhe Belgjikën që kishin marrë me qira qeli burgu në Holandë. voa-rel