Olliver Vujoviq, me prejardhje nga Prishtina, punon në Kosovë, por familja e tij jeton në Serbi. Kjo është arsyeja pse ai kalon pothuajse çdo fundjavë përmes pikës kufitare Kosovë-Serbi. Ai drejton një veturë me targa NI (Nishi, qytet në Serbi) dhe sa herë që hyn në territorin e Kosovës vendos në targa letrat ngjitëse të bardha mbi simbolet shtetërore.

Po ashtu, të gjithë ata që drejtojnë automjete me targa RKS (Republika e Kosovës) i mbulojnë simbolet shtetërore në targa, me letra ngjitëse të bardha, gjatë hyrjes në territorin e Serbisë.

Kjo është pjesë e marrëveshjes së përkohshme ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, e cila është arritur me ndihmën e Bashkimit Evropian, më 30 shtator të vitit të kaluar, me qëllim të shtensionimit të situatës në veri të Kosovës.

Dy javë para nënshkrimit të marrëveshjes, popullata shumicë serbe në veri të Kosovës, bllokoi rrugët që të çojnë në vendkalimin Jarinjë dhe Bërnjak, për shkak të vendimit të Qeverisë së Kosovës për të vendosur masa reciproke ndaj Serbisë për targat.

Çfarë i parapriu?

Masat reciproke parashikuan marrjen e targave provuese gjatë hyrjes në territorin e Kosovës, gjë që ka ndodhur që nga viti 2011 për qytetarët e Kosovës që kanë shkuar në Serbi.

Marrëveshja e përkohshme për targat duhet të zëvendësohet me një marrëveshje përfundimtare. Grupet punuese, të cilat janë formuar rreth gjashtë muaj më parë, me përfaqësues të Prishtinës, Beogradit dhe Bashkimit Evropian, më së voni deri më 21 prill duhet të paraqesin një zgjidhje të përhershme për targat, “bazuar në standardet dhe praktikat e BE-së”.

Letrat ngjitëse apo targat provuese?

Në një deklaratë për Radion Evropa e Lirë (REL), Olliver Vujoviq thotë se ka qenë optimist se Kosova dhe Serbia do të gjejnë një zgjidhje kompromisi, por tani me afrimin e afatit për arritjen e marrëveshjes, nuk është i sigurt për një gjë të tillë.

“Kam frikë se pas skadimit [të afatit për arritjen e zgjidhjes përfundimtare], gjithçka do të kthehet në mënyrën e vjetër [me masa reciproke]”, thotë Vujoviq.

Për të, vendosja e letrave ngjitëse mbi simbolet në targa është ende një zgjidhje më e mirë sesa marrja e targave provuese.

Ndonëse kanë mbetur rreth dhjetë ditë deri në skadimin e këtij afati, opinioni ende nuk i di saktësisht propozimet për një zgjidhje të përhershme dhe as sa afër marrëveshjes janë të dyja palët.

I dërguari i posaçëm i Bashkimit Evropian për dialogun ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, Mirosllav Lajçak, tha se grupet punuese janë takuar më 7 prill dhe se duhet të arrihet urgjentisht një zgjidhje kompromisi për të përmirësuar lirinë e lëvizjes.

“Është përgjegjësi e të dyja palëve që të merren vesh për një zgjidhje”, shkroi Lajçak në llogarinë e tij në Twitter.

Cilat ofertat janë në tavolinë?

Sipas burimeve diplomatike të Radios Evropa e Lirë, në Bruksel do të duhej të mbahej edhe një takim tjetër para datës 21 prill, kur skadon afati për arritjen e marrëveshjes përfundimtare për targat. Nëse deri atëherë nuk gjendet zgjidhje, Kosova mund të fillojë të aplikojë sërish masa reciprociteti ndaj Serbisë. Siç ka treguar praktika edhe më herët, një gjë e tillë mund të rrezikojë ngritjen e tensioneve në veri të Kosovës, ku janë katër komuna të banuara me shumicë serbe.

Pala e Kosovës nuk dëshiron që të arrihet një zgjidhje tjetër e përkohshme. Sipas saj, mandati i grupit punues është gjetja e një zgjidhjeje të përhershme dhe jo një zgjidhje tjetër e përkohshme.

Sipas të njëjtave burime, “ka hapësirë për kompromis” dhe në tavolinë ka propozime që mund të jenë të pranueshme për të dyja palët.

Një zgjidhje mund të jetë njohja reciproke e targave të Kosovës dhe Serbisë.

Ka propozime dhe ide të tjera, për të cilat të dyja palët duhet të vendosin.

Burime diplomatike nga Brukseli, po ashtu bëjnë të ditur se pala kosovare “ka treguar gatishmëri për të pranuar disa nga propozimet”, por se pala e Beogradit ende nuk ka treguar qëndrim të qartë.

Çfarë i tha Kurti Lajçakut?

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, është takuar me Lajçakun në margjinat e forumit ekonomik në Greqi, me të cilin ka biseduar edhe për çështjen e targave.

Sipas një komunikate të Qeverisë së Kosovës, të premten, më 8 prill, Kurti ka theksuar se afati për arritjen e zgjidhjes përfundimtare skadon për dy javë, por nuk janë specifikuar detajet për ecurinë e bisedimeve për këtë çështje.

Radio Evropa e Lirë i është drejtuar Qeverisë së Kosovës me pyetjen se a është e afërt një marrëveshje përfundimtare për targa dhe cilat propozime janë diskutuar deri më tani, por deri në publikimin e këtij teksti nga ekzekutivi nuk kanë dhënë përgjigje.

“Çështja e targave si burim i tensioneve”

Grupi i Ballkanit për Politika në Prishtinë, ka konkluduar se marrëveshja e përkohshme për targat nuk përmend në mënyrë eksplicite targat e lëshuara nga autoritetet serbe dhe të cilat ende përdoren në veri të Kosovës.

Kjo është publikuar në raportin për zbatimin e marrëveshjes ndërmjet Kosovës dhe Serbisë për lirinë e lëvizjes, më 25 mars.

Tash për tash, regjimi i vendosjes së letrave ngjitëse të bardha vlen edhe për ato targa.

“Rrjedhimisht, disa argumentojnë se marrëveshja në mënyrë indirekte i ‘legalizon’ targa jolegale”, konkludon raporti, duke shtuar se “Qeveria e Kosovës duhet të bëjë përpjekje për të vendosur marrëveshje afatgjata me Serbinë, përndryshe çështja do të kthehet sërish në burim tensioni”.

“Tensionet nga barrikadat e vitit të kaluar nuk janë zbutur”, paralajmëron Dushan Janjiq, nga Forumi për Marrëdhëniet Etnike në Beograd. Rrjedhimisht, ai arrin në përfundimin se Prishtina dhe Beogradi nuk do të arrijnë një marrëveshje për targat.

*Video nga arkivi

Ai thekson se kryeministri i Kosovës, Kurti do t’i rikthehet “politikës së reciprocitetit” dhe shton se pala serbe nuk është e gatshme të arrijë marrëveshje në këtë moment, duke pasur parasysh se zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare janë mbajtur më 3 prill dhe se tashmë do të pasojë formimi i Qeverisë së Serbisë.

“Ajo për të cilën është arritur pajtimi në shtator, për tabelat, është bërë në mënyrë manipuluese me ndihmën e Lajçakut dhe parashikohet saktësisht që letrat ngjitëse të hiqen më 21 prill. Kjo është një lojë, të cilën e luajtën në mënyrë interesante. Pra, pasi Beogradi nuk do të paraqitet në negociata, vetëm të ndodhë që letrat ngjitëse të hiqen sipas metodologjisë së re, e cila është shumë e rrezikshme, pra, metodologjisë së realitetit të ri. Dialogu, siç është zhvilluar deri më tash, është e pamundur të ripërtërihet”, thotë Janjiq.

Kosova dhe Serbia janë duke zhvilluar dialog për normalizimin e marrëdhënieve mes dy palëve që nga viti 2011. Deri më tani janë nënshkruar mbi 30 marrëveshje, por shumica e tyre nuk janë zbatuar në terren.

Aktualisht, negociatat në nivel të lartë politik, udhëhiqen nga kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, të cilët u takuan vetëm dy herë vitin e kaluar, por nuk është bërë asnjë përparim.

Për këtë arsye Bashkimi Evropian ka vendosur që takimi i radhës mes Kurtit dhe Vuçiqit të caktohet nga negociatorët në nivel teknik, gjegjësisht kur të jetë e sigurt se është i mundur një përparim.

Negociatorët kryesorë në nivelin e dialogut teknik janë zëvendëskryeministri i Kosovës, Besnik Bislimi, dhe drejtori i Zyrës për Kosovën i Qeverisë së Serbisë, Petar Petkoviq.

Përgatiti: Bekim Bislimi

Publicisti dhe studiuesi i njohur nga Kosova, Veton Surroi, th se lufta në Ukrainë pritet të ndikojë ndjeshëm për integrimet euro-atlantike të vendeve të Ballkanit Perëndimor, sepse ky rajon u njëjtësua më qartë tani si një mjedis natyral i euro – atlantizmit.

Ai i bëri këto komente në Forumin e Politikës së Jashtme të organizuar nga Instituti Shqiptar për Studime Ndërkombëtare “Sulmi rus mbi Ukrainën: Ndikimet për Ballkanin Perëndimor”.

Zoti Surroi pohoi se sulmi rus mbi Ukrainën po prish balancat mes Europës dhe Rusisë, se kjo është njëkohësisht luftë mes Rusisë dhe NATO-s dhe se kufiri i ri mes Europës dhe Azisë do të jetë kufiri euro-atlantik.

Zhvillimet e fundit, sipas zotit Surroi, e dëshmuan Ballkanin Perëndimor si mjedis natyror i euro-atlantizmit, ndaj edhe tani e tutje përfshirja në BE e vendeve të këtij rajoni do të jetë më e lehtë, edhe njohja e Kosovës nga 5 vende të BE-së dhe 4 të NATO-s mund të ndodhë më shpejt, që të frenohen përdorimi i kësaj teme nga Rusia në rajon dhe t’i jepet fund idesë së shtete të papërfunduara.

“Një njeri i ulur në Kremlin si zoti Putin e sheh Ballkanin Perëndimor si pikën më të dobët të Europës Perëndimore, sepse kemi të bëjmë me një territor, i cili ende nuk është integruar brenda kësaj tërësie europiane dhe mund të prishë idetë e tërësisë. Rusi e ka provuar pëgjatë viteve Ballkanin Perëndimor si një poligon për testimin e politikave të veta” – tha zoti Surroi.

Analisti Surroi theksoi se sulmi rus mbi Ukrainën riktheu lidershipin amerikan në arenën botërore, solli një kohezion europian, një kohezion të ri në NATO-s dhe mundësi të reja anëtarësimi nga Europa veriore, e ndoshta një valë zgjerimi të NATO-s.

Ai shtoi se dukshëm ekziston rreziku që revizionizmi rus të gjejë terren të përshtatshëm në revizionizmin serb, ndërkohë që Ballkani Perëndimor mbetet i përfshirë nga traumat e luftërave të papërfunduara mes Serbisë dhe fqinjëve të saj.

“Nga e tërë kjo lëvizje “tektonike” ushtarake e politike rrezikojmë të kemi Serbinë si një enklavë euro-aziatike në Ballkanin Perëndimor. Ky është për mua rreziku më i madh, sepse aspiratat e gjithë popujve të tjerë janë tek integrimi euro-atlantik, por jo edhe të Serbisë. Në Serbi ende ekziston ideja se mund të jetohet edhe me Rusinë, ose ndoshta edhe më shumë me Rusinë, ose me përfaqësim të interesave të Rusisë në një rajon, i cili është Perëndim” – thotë zoti Surroi.

Studiuesi i njohur nga Kosova thotë se Rusia provokoi ngjarje që synojnë pasiguri energjitike, pasiguri ushqimore e financiare dhe pasiguri të ndërhyrjeve ushtarake.

Zoti Surroi tha se Rusia është përpjekur të ndikojë që edhe shtete që tashmë kanë hyrë në NATO si Mali i ZI, të trazohen nga grindje të luftës identitare, po ashtu është përpjekur të ndikojë që Bosnja dhe Kosova të mos funksionojnë si njësi shtetërore në gjithë territorin e tyre.

“Rusia ka patur një interes të përhershëm që veriu i Kosovës të mos integrohet në Kosovë. Me shumë pak investim logjistik, ndihmë Serbisë me veto në Këshillin e Sigurimit ka ndikuar që Bosnje-Hercegovina, Kosova të mbeten konflikte të papërfunduar dhe shtete të papërfunduara, e këto i përdor si analogji të shteteve pranë saj, për të justifikuar veprimet e veta atje” – tha zoti Surroi.

Lufta në Ukrainë është e pakthyeshme në status quo, theksoi zoti Surroi. Zhvillimet mund ta çojnë Rusinë shumë më thellë në Euro-Azi, shtoi ai, dhe kjo mund të sjellë një ndikim më të madh të Kinës në bashkësinë euro-aziatike.

Studiuesi nga Kosova tha se Rusia mund të shkojë drejt Kinës më lehtë se sa drejt Europës dhe në tërësi fundi i luftës në Ukrainë pritet të ketë ndikim të njëjtë ose më të madh se sa rënia e Murit të Berlinit, sepse nuk do të sjellë vetëm ripërcaktim i kufijve, por edhe shumë raporteve të tjera mes kombeve dhe aleancave.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, tha se ka biseduar me të dërguarin e SHBA-së për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, lidhur me rëndësinë e paqes dhe stabilitetit në rajon, pas nisjes së pushtimit rus të Ukrainës.

Kurti dhe Esobar, i cili njëherësh është edhe zëvendësndihmës sekretar i Shtetit për Çështje të Evropës dhe Euroazisë, janë takuar në margjinat e Forumit Ekonomik të Delfit.

“U diskutua për ndikimin rus dhe rrezikun e nxitjes së konflikteve të mundshme në vendet e Ballkanit Perëndimor. Si pasojë e këtyre zhvillimeve, kryeministri potencoi nevojën për kthimin e vëmendjes për sigurinë në rajon dhe investimeve në Kosovë”, thuhet në njoftimin e lëshuar nga Zyra e Kurtit.

Edhe më herët Kurti, por edhe Bashkimi Evropian, kanë shprehur shqetësimin se konflikti në Ukrainë mund të zgjerohet edhe në rajonin e Ballkanit Perëndimor.

Në këtë takim me Escobarin, Kurti ka rikthesuar edhe “domosdoshmërinë e integrimit të plotë të Ballkanit Perëndimor në NATO dhe Bashkim Evropian, për garantimin e paqes dhe stabilitetit në rajon dhe kontinentin e Evropës”.

Kosova së fundmi ka rritur përpjekjet për integrimin drejt NATO-s. Në mars, Qeveria ka themeluar një grup punues ndërinstitucional për anëtarësimin e Kosovës në aleancën ushtarake që udhëhiqet nga SHBA-ja.

Escobar, ndërkaq, sipas njoftimit, ka thënë se Uashingtoni mbështet “synimet e Kosovës drejt integrimeve evropiane dhe euroatlantike”.​ syri.net

Analisti nga Kosova Xhevdet Pozhari ka folur në Edicionin e Pasdites në SYRI TV me Armela Ferkon edhe për vijimin e projektit të Ballkanit të Hapur nga Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama.

Pozhari ka dhënë një mesazh të ndjerë për Ramën, i cili është duke shkelur luftën e shenjtë për liri të shqiptarëve, në momentin që kryen marrëveshje kontraktuale me Serbinë pa pëlqimin e Kosovës.

Pozhari: Për tu kthyer te Ballkani i Hapur, tani zoti Rama ka kaluar dhe në atë situatë sa të thotë se unë jam kryeministër i Shqipërisë dhe ai i Kosovës dhe këtu ska çfarë ndikohet. Zotit Rama dua ti them përmes ekranit tuaj se neve, ajo Serbi, ai Vuçiç si pasues i Sheshelit, na kanë vrarë për shkakun se jemi shqiptarë. Pra ne gjithçka që kemi pësuar është se identiteti jonë është hiç më pak se i ndryshëm se sa zotit Rama dhe për identitin e të cilit në kohët e fundit jam edhe duke dyshuar sepse nëse ti hynë në marrëveshje kontraktuale të tilla me Serbinë pa pëlqimin e Kosovës, duke e ditur se është një dialog në pikëpyetje dhe problemi më së paku është ekonomik por është mbi të gjitha politik, atëherë ti je duke e shkelur atë që është e shenjtë pra sakrificën e Kosovës për të pasur lirinë e gëzon sot.

Ministrja e Drejtësisë, Albulena Haxhiu, sot udhëton për në Hagë dhe qëllimi i vizitës, e cila do të zgjasë tre ditë, është për të takuar ish-krerët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, të cilët prej më shumë se një viti mbahen në paraburgim në Hagë.

Vizitën e ministres atje e ka konfirmuar këshilltari i saj, Flamur Pireva, njofton RTK.

Ai tregoi se Ministrja Haxhiu gjatë vizitës në Hagë, do të shoqërohet nga nënkryetarja e Kuvendit, Saranda Buogujevci.

“Ministrja Haxhiu, së bashku me nënkryetaren e Kuvendit, Saranda Bogujevci, do të jenë në vizitë në Hagë në datat 30, 31 mars dhe 1 prill”, deklaroi ai.

Kryetari i Gjykatës Supreme, Enver Peci, si autoritet kompetent për të gjithë kryetarët e gjykatave, e ka njoftuar Këshillin Gjyqësor të Kosovës (KGJK) se është duke e shqyrtuar çështjen e pjesëmarrjes së kryetares së Gjykatës Themelore në Mitrovicë, Lilana Stevanoviq, në takim me presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiq më 22 mars në Beograd. Kështu konfimoi të mërkurën KGJK-ja.

Më herët gjatë ditës në një konferencë për media, ministrja e Drejtësisë së Kosovës, Albulena Haxhiu, tha se i vjen keq për pjesëmarrjen e Stevanoviqit në një takim të tillë dhe i ka bërë thirrje Këshillit Gjyqësor të Kosovës që të ndërmarrë veprime për këtë rast.

“Gjyqtarët dhe kryetarët e gjykatave në Republikën e Kosovës duhet të sillen me integritet të lartë moral dhe profesional. Çdo pjesëmarrje në një takim të tillë e cenon këtë integritet”, tha ajo.

Radio Evropa e Lirë ka tentuar që të marrë një reagim nga Lilana Stevanoviq, por ajo është përgjigjur se “nuk ka kohë”.

Ndryshe, më 22 mars në Beograd, presidenti serb, Vuçiq u takua me përfaqësuesit serbë të Kosovës, me të cilët bisedoi për vendimin e Qeverisë së Kosovës që të mos lejojë mbajtjen e zgjedhjeve të Serbisë.

Më 3 prill, Serbia do të mbajë zgjedhje presidenciale dhe parlamentare dhe serbët e Kosovës, sipas Vuçiq, do të votojnë në komunat në Serbinë Qendrore.

Zëdhënësi i BE-së për çështje të Politikës së Jashtme dhe Sigurisë, Peter Stano, ka thënë të martën, më 22 mars, në konferencën për shtyp të Komisionit Evropian, se Bashkimi Evropian shpreh keqardhje për atë që ai e ka quajtur “vendim të Kosovës për të refuzuar propozimin e QUINT-it”, për votimin e serbëve në territorin e Kosovës për zgjedhjet në Serbi.

Vendet e Quint-it janë: Shtetet e Bashkuara, Britania e Madhe, Italia, Gjermania dhe Franca.

“BE-ja ka vepruar si lehtësues, përfaqësuesi i Lartë ishte i angazhuar në kontakte për të gjetur marrëveshje për zgjidhje praktike që do t’u mundësonte qytetarëve me dyshtetësi të marrin pjesë në zgjedhje. Kemi bërë përpjekje të gjejmë zgjidhje praktike duke përdorur analogjitë që ishin vendosur në votime në të kaluarën”, ka thënë zëdhënësi i BE-së, duke pohuar se Serbia ka luajtur rol konstruktiv e Kosova ka refuzuar.

“Duke pranuar se Serbia ka qenë e hapur për gjetjen e zgjidhjes, ne shprehim keqardhje se konsensusi mes palëve në fund nuk u arrit pas vendimit të Kosovës për të refuzuar propozimin konstruktiv të Quint-it”, ka thënë zëdhënësi i BE-së.

Siç konfirmuan zyrtarë evropianë për Radion Evropa e Lirë, çështja e votimit të serbëve të Kosovës në zgjedhjet parlamentare dhe presidenciale të Serbisë tashmë është “mbyllur”.

Stano e ka quajtur këtë vendim të jetë “në kundërshtim me përkushtimet e Kosovës për rrugëtim evropian dhe të ardhme demokratike dhe kundër parimeve të mbrojtjes së të drejtës demokratike të të gjithë qytetarëve, përfshirë edhe të atyre që i takojnë popullatës joshumicë”.

“Tash ne presim nga Kosova dhe Serbia të përmbahen nga veprimet dhe retorika, e cila mund të rrisë tensionet dhe, po ashtu, u bëjmë thirrje të dyja palëve të veprojnë me përgjegjësi dhe të angazhohen në mënyrë konstruktive në negociata në kuadër të dialogut”, ka thënë zëdhënësi i BE-së, Peter Stano.

Ai ka thënë se në këtë moment nuk është në gjendje të paralajmërojë ndonjë takim në kuadër të dialogut, porse janë duke punuar në atë drejtim.

“Po punojmë në atë drejtim dhe ftojmë të dyja palët të veprojnë me përgjegjësi, në mënyrë që të jetë e mundur të organizohet një takim i tillë”, ka thënë ai.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka thënë të hënën pas takimin me ambasadorët dhe shefat e misioneve diplomatike dhe konsullore të Kosovës, se për mbajtje të zgjedhjeve parlamentare dhe presidenciale të Serbisë në Kosovë, duhet të ketë një marrëveshje ndërmjet Republikës së Kosovës dhe asaj të Serbisë.

Kurti u ka thënë ambasadorëve dhe përfaqësuesve diplomatikë se, “ne nuk dëshirojmë që t’ua pamundësojmë të drejtën e votës qytetarëve të republikës sonë që kanë dyshtetësi, por në të njëjtën kohë nuk mund të veprojmë në kundërshtim me ligjshmërinë dhe kushtetutshmërinë e vendit”.

Ai është thënë të jetë në kontakt të vazhdueshëm me përfaqësuesit e vendeve të Quint-it në Kosovë.

Presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, ka thënë të hënën, në një aktivitet parazgjedhor, se “Qeveria e Kurtit kërkon nga Serbia të pranojë pavarësinë e Kosovës, në mënyrë që të lejohen zgjedhjet”, të cilat mbahen më 3 prill.

“Do të merrni nesër (të martën) përgjigjen”, ka thënë Vuçiq më 21 mars.

Autoritetet serbe kanë paralajmëruar që të martën, në ora 12:00 do të mbahet një takim i Këshillit të Sigurisë Kombëtare për të vendosur “rreth hapave të ardhshëm”.

Më 15 janar, Kuvendi i Kosovës ka miratuar një rezolutë, përmes së cilës është kundërshtuar mbajtja e votimeve në Kosovë për një referendum të Serbisë për ndryshimet kushtetuese.

Vendet e Quint-it dhe BE-ja e patën pritur me keqardhje vendimin e Qeverisë së Kosovës për këtë referendum.

Komuniteti ndërkombëtar i ka bërë vazhdimisht thirrje Qeverisë së Kosovës që të gjejë mënyra për mbajtjen e zgjedhjeve serbe.

Zgjedhjet e fundit parlamentare, që Serbia i ka organizuar edhe për komunitetin serb në Kosovë, kanë qenë ato të 21 qershorit 2020.

Ato zgjedhje janë mbajtur sipas një praktike të mëhershme, ku misioni në Kosovë i Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë i ka grumbulluar votat. Ato vota më pas janë numëruar në Rashkë dhe Vranjë, dy qytete kufitare të Serbisë.

Kjo praktikë është krijuar qysh në vitin 2017 dhe autoritetet e Kosovës e kanë lejuar këtë gjë.

Nga OSBE-ja kanë thënë për Radion Evropa e Lirë se janë të gatshëm t’i grumbullojnë votat edhe për zgjedhjet e 3 prillit, por me pëlqimin e të gjitha institucioneve përkatëse.

Kosova së shpejti do të pezullojë regjimin e vizave transit për qytetarët e Ukrainës dhe do të krijojë kushte për strehimin e familjarëve të ushtarëve të Ukrainës, të cilët janë në Kosovë në kuadër të misionit paqeruajtës të NATO-s, KFOR.

Kështu bëri të ditur ministrja për Punë të Jashtme dhe Diasporë në Kosovë, Donika Gërvalla, gjatë një raportimi para Komisionit për Politikë të Jashtme dhe Diasporë.

“Qytetarët e Ukrainës në kufirin me Kosovën mund të hyjnë pa viza, por ata që dëshirojnë të qëndrojnë në Kosovë, do të detyrohen të paraqiten tek organet kompetente me qëllim që të marrin leje qëndrim”, tha Gërvalla.

Ukraina nuk e ka njohur pavarësinë e Kosovës dhe ndërmjet dy shteteve ekziston regjimi i vizave.

Ministrja Gërvalla tha se do të krijojnë kushte për të gjithë familjarët e ushtarëve ukrainas në Kosovë, të cilët dëshirojnë të sjellin familjen në Kosovë.

Në Kosovë, në kuadër të KFOR-it shërbejnë 40 ushtarë ukrainas.

Gërvalla, po ashtu, bëri të ditur se brenda kësaj jave, do të dorëzojë kërkesën në Qeverinë e Kosovës për marrjen e masave konkrete për pranimin e 5,000 refugjatëve nga Ukraina.

Kuvendi i Kosovës përmes një rezolute të votuar më 3 mars i ka kërkuar Qeverisë së Kosovës të ndajë një fond të veçantë për ndihmë Ukrainës dhe në rast nevoje, të mundësojë strehimin e 5,000 refugjatëve.

Gërvalla tha se Qeveria do të ndajë mjete për këtë fond për Ukrainën.

“Ne do të zgjedhim një shoqatë humanitare vendore, e cila me produkte të Kosovës do të përpiqet të zbusë krizën humanitare në Ukrainë”, theksoi ajo.

Kosova, u shpreh Gërvalla, ka kërkuar nga KFOR-i dhe NATO ndalimin e hapësirës ajrore për avionët në pronësi ruse dhe se kjo kërkesë, siç tha ajo, është duke u shqyrtuar nga NATO.

“Shumë shpejt kemi filluar të shkojmë përtej anës formale të bashkëngjitjes së sanksioneve dhe se cilat janë mënyrat që Kosova mund të japë kontributin e saj. Jemi të ndërgjegjshëm që kontributi ynë është modest. Jemi shtet i vogël me shumë vështirësi dhe probleme tona”, tha Gërvalla.

Qeveria e Kosovës e ka dënuar pushtimin rus në Ukrainë dhe ka vendosur sanksione në linjë me ato të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimit Evropian.

Kosova, në pesë vjetët e fundit, ka pranuar katër njohje ndërkombëtare.

E shpallur e pavarur 14 vjet më parë, Kosova është njohur nga 117 shtete në total.

Gati gjysma prej tyre e kanë njohur në vitin e shpalljes së pavarësisë, më 2008.

Nga vendet e Ballkanit Perëndimor nuk e njeh ende Serbia, e cila me Kushtetutë vazhdon ta konsiderojë si pjesë të veten, e as Bosnje dhe Hercegovina.

Nga vendet e Bashkimit Evropian nuk e ka njohjen e Greqisë, Rumanisë, Spanjës, Sllovakisë dhe Qipros.

Kjo, edhe përkundër faktit se Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë ka konstatuar në vitin 2010 se pavarësia e Kosovës “nuk bie ndesh me ligjin ndërkombëtar”.

Mosnjohjet, në një mënyrë ose tjetër, e pengojnë Kosovën – nisur nga lëvizja e lirë deri te pranimi në organizata të ndryshme ndërkombëtare.

Në Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Diasporës në Kosovë (MPJD) nuk i janë përgjigjur pyetjes së Radios Evropa e Lirë rreth çështjes së lobimit për njohje.

Në ueb-faqen e kësaj ministrie, te pjesa për politikën e jashtme, shkruan se MPJD “mbetet fuqimisht e angazhuar për të lobuar për njohje ndërkombëtare nga ana e shteteve anëtare të Organizatës së Kombeve të Bashkuara, me qëllim të forcimit të pozicionit ndërkombëtar të Kosovës dhe për të vendosur marrëdhënie diplomatike me shumicën e shteteve anëtare të OKB-së”.

Njohja e fundit që ka marrë Kosova ka qenë nga shteti i Izraelit, më 1 shkurt, 2021. Kjo njohje ka qenë pjesë e një marrëveshjeje me Serbinë, për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike, e nënshkruar në Uashington, më 4 shtator, 2020, në praninë e presidentit të atëhershëm amerikan, Donald Trump.

Para Izraelit, për gati tre vjet, Kosova nuk është njohur nga asnjë vend.

Për më tepër, ajo është përballur me fushatën e Serbisë për çnjohje. Autoritetet në Serbi kanë thënë se kanë arritur t’i bindin disa vende për të tërhequr njohjet e Kosovës, në mesin e tyre: Surinami, Burundi, Liberia, Ishujt Solomon, Madagaskari, Togo, Republika Qendrore e Afrikës, Gana, Siera Leone e të tjera. Autoritetet e Kosovës, megjithatë, nuk kanë konfirmuar ndonjë çnjohje.

Pjesë e Marrëveshjes së Uashingtonit ka qenë edhe një moratorium njëvjeçar mbi fushatën e Serbisë për çnjohjen e Kosovës, ashtu si edhe një moratorium njëvjeçar mbi përpjekjet e Kosovës për t’u anëtarësuar në organizata ndërkombëtare.

Moratoriumet kanë skaduar në shtator të vitit të kaluar dhe nuk është e qartë nëse Serbia ka rinisur fushatën e saj. Po ashtu, nuk është bërë e ditur që Kosova ka aplikuar për anëtarësim në ndonjë organizatë të huaj ndërkombëtare.

Spahiu: MPJD ka stagnuar

Avni Spahiu, i cili ka shërbyer si ambasador i Kosovës në Shtetet e Bashkuara dhe në Turqi, thotë se MPJD duhet të aktivizohet dhe të sigurojë njohje të reja për Kosovën, që do të fuqizonin subjektivitetin e saj ndërkombëtar.

“Në të kaluarën, Ministria e Jashtme ka pasur një program konkret se si t’u qasemi kërkesave për njohje të vendit, por mendoj se ka një stagnim në angazhimin e duhur të Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe Diasporës. Për fat të keq, po shihet një neglizhencë”, thotë Spahiu për Radion Evropa e Lirë.

Sipas tij, fokusi duhet të jetë në pesë vendet e Bashkimit Evropian që nuk e njohin ende Kosovën.

GLPS: Diplomaci pa strategji

Lirika Agusholli, hulumtuese në Grupin për Studime Politike dhe Juridike (GLPS), thotë se Kosovës i mungon strategjia për sigurimin e njohjeve të reja.

“Është nevojë emergjente që të përpilohet një strategji e qartë pro-aktive nga ana e MPJD-së në Kosovë. Duhet të punohet në organizime, vizita zyrtare dhe samite në vendet mosnjohëse, me qëllim të informimit për gjendjen e shtetit të Kosovës”.

“Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës, thënë shumë qartazi, ka shumë punë për të bërë në çështjen e njohjeve të legjitimitetit të shtetit të Kosovës”, thotë Agusholli për Radion Evropa e Lirë.

Edhe sipas saj, Kosova duhet të ketë lobim intensiv në pesë vendet mosnjohëse të BE-së.

Kosova kërkon njohje reciproke me Serbinë

Kosova, qysh në vitin 2011, është e angazhuar në një dialog për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë.

Dialogu ndërmjetësohet nga Bashkimi Evropian dhe mbështetet nga Shtetet e Bashkuara.

Autoritetet në Kosovë thonë se procesi duhet të përfundojë me njohje reciproke.

Megjithatë, e ardhmja e këtyre bisedimeve është e paqartë. Bartësit aktualë të dialogut, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, nuk janë takuar qysh në korrik të vitit të kaluar.

Një nga mbështetëset më të mëdha të Serbisë në arenën ndërkombëtare, Rusia, e pengon anëtarësimin e Kosovës në OKB.

Kosova nuk është ende as anëtare e Bashkimit Evropian, Këshillit të Evropës, Organizatës Botërore të Tregtisë, Organizatës Ndërkombëtare të Policisë Kriminale (INTERPOL) e të tjera.

Por, gjatë 14 vjetëve të pavarësisë, ajo ka arritur të anëtarësohet në disa organizata ndërkombëtare – në mesin e tyre: Banka Botërore, Fondi Monetar Ndërkombëtar, Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim, Komiteti Olimpik, Federata Evropiane e Futbollit dhe Federata Botërore e Futbollit.

I dërguari i Shteteve të Bashkuara për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, tha se Uashingtoni ia kanë bërë të qartë Qeverisë së Kosovës, të udhëhequr nga Albin Kurti, se për të arritur deri te njohja reciproke me Serbinë, Prishtina duhet të bëjë kompromise.

Escobar u paraqit të mërkurën para nënkomitetin për Punë të Jashtme të Senatit amerikan, ku foli për angazhimin dhe strategjinë e Uashingtonit në Ballkanin Perëndimor.

Duke folur për dialogun midis Kosovës dhe Serbisë, që ndërmjetësohet nga Bashkimi Evropian, Escobar tha se ky proces nuk është për statusin e Kosovës, por për njohjen e ndërsjellë.

“Ne kemi qenë shumë të qartë me Qeverinë e Kosovës se ne presim që ata të angazhohen plotësisht në dialogun e ndërmjetësuar nga BE-ja dhe t’i shohin ato si negociata të vërteta për të arritur qëllimin kryesor të tyre që është njohja e ndërsjellë me Serbinë, njohja nga pesë shtetet e BE-së, dhe anëtarësimi në të gjitha organizatat ndërkombëtare që ata duan të anëtarësohen. Kjo do të kërkojë kompromis dhe ne kemi qenë shumë të qartë. Ambasadori ynë i ri, Jeffery Hovenier e ka bërë këtë shumë të qartë gjatë takimeve të tij të para me Qeverinë Kurti dhe ai do të vazhdojë ta bëjë këtë dhe ne do të vazhdojmë që ta mbështesim atë”, tha Escobar.

Së fundmi, Escobar, së bashku me të dërguarin e posaçëm të Bashkimit Evropian për dialogun, Mirosllav Lajçak, kanë vizituar Kosovën dhe Serbinë dhe u kanë bërë thirrje palëve që të rikthehen në bisedime, pasi që nga korriku i vitit të kaluar, në Bruksel nuk është mbajtur asnjë takim i nivelit të lartë.

Escobar dhe Lajçak po ashtu kanë kërkuar që të jetësohet marrëveshja e Asociacionit të komunave me shumicë serbe.

I pyetur nga senatorët amerikanë nëse Asociacioni do ta destabilizonte Kosovën, Escobar tha se mendon që kjo gjë nuk do të ndodhë.

“Ne e mbështesim krijimin e Asociacionit për shumë arsye. E para është se për të palët veçse janë pajtuar. Edhe pse Gjykata Kushtetuese ka thënë se disa pjesë nuk kanë qenë në përputhje me Kushtetutën, nuk ka thënë se vetë Asociacioni është jokushtetues. Në kontekstin e dialogut, është në dorën e Kosovës dhe Serbisë që të vendosin se si do të dukej. Nuk duhet të jetë, dhe sigurisht ne nuk duam që të jetë i ngjashëm me Republika Sërpskan, por ne i kemi bërë thirrje, dhe homologu im Lajçak i ka bërë thirrje Qeverisë së Kosovës të shikojë modelet që ata besojnë se mund të jenë të përshtatshme që nuk do të minojnë sovranitetin dhe funksionalitetin e tyre”, tha ai.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti ka thënë se është kundër krijimit të një asociacioni njëetnik, ndërkaq Serbia insiston që ky asociacion të ketë kompetenca ekzekutive.

Escobar, që njëherësh është edhe zëvendësndihmës sekretar amerikan i Shtetit për Evropën dhe Euroazinë, tha se në Ballkanin Perëndimor ka ndikim malinj rus dhe kinez.

Rusia, sipas tij, nuk ka shumë ndikim në aspektin e investimeve ekonomike, por në fushën e energjisë, ndërkaq, ndikimi kinez sipas tij bëhet përmes projekteve infrastrukturore dhe borxheve për projekte të ndryshme. Megjithatë, ai shtoi se Uashingtoni ka strategji për ta luftuar ndikimin rus dhe kinez në Ballkan.

Duke folur për Bosnje e Hercegovinën, Escobar tha se problemi kryesor që po ndikon në jofunksionalitetin e këtij shteti është korrupsioni në nivel të lartë, që sipas tij, po bën që nga ky shtet të ikin të rinjtë dhe të bllokohet procesi integrues i Sarajevës zyrtare.

“Doni Fruits” është një kompani e Kosovës, produktet e së cilës përdoren në ushqime që përgatiten nga brendet ndërkombëtare.

Kjo kompani, e cila veprimtarinë e saj e ka të shtrirë edhe në Shqipëri dhe Maqedoni të Veriut, merret me kultivimin, grumbullimin, shitjen dhe shpërndarjen e frutave dhe perimeve.

“’Doni Fruits’ është i aprovuar në 77 vende të botës, ku i lejohet të furnizojë ‘Burger King’-un me produkte. Ne kemi marrë aprovimin nga qendra e ‘Burger King’-ut në Amerikë”, thotë pronari i kësaj kompanie, Ejup Ahmeti, duke iu referuar zinxhirit amerikan të ushqimeve të shpejta.

Furnizimet në dhjetëra vende, si: Gjermania, Holanda, Italia, i bën tash e sa vite, ndërsa në të tjera pret të nisë shpejt. Ahmeti thotë se kompania që drejton, është pajisur me disa certifikata ndërkombëtare të cilësisë dhe sigurisë, të tilla si: Global G.A.P, ISO 9001 dhe HACCP.

Ai thotë se afati i tyre është njëvjeçar. Ekspertët e kompanive që i kanë lëshuar ato, bëjnë auditime në tre apo gjashtë muaj.

Për të arritur deri këtu, Ahmeti thotë se është dashur shumë angazhim.

“Ne kemi disa vite që jemi fokusuar në sigurinë ushqimore. Çfarë do të thotë kjo? Ne monitorojmë prodhimin. Prodhimet tona janë të sigurta. Në bazë të analizave në fund, produktet tona dalin pa mbetje të pesticideve dhe pa mbetje të ndonjë metali të rëndë”, thotë Ahmeti për Radion Evropa e Lirë.

Kompania “Burger King”, e themeluar në vitin 1954, është një nga rrjetet më të mëdha të hamburgerëve në botë. Ajo ka hapur pika të saj të shitjes edhe në Kosovë, në vitin 2019.

Shkumbin Muçolli, menaxher i përgjithshëm i përfaqësisë në Kosovë të “Burger King”-ut, thotë se një nga sfidat më të mëdha për këtë brend ndërkombëtar ka qenë sigurimi i produkteve të Kosovës.

Por, “pas një procesi shumë të gjatë, kemi arritur që perimet t’i marrim nga një prodhues vendor”, thotë ai.

“Ne kemi të licencuar për herë të parë në Kosovë kompaninë ‘Doni fruits’ që bën furnizimin edhe jashtë Kosovës të ‘Burger King-ut’”, thotë Muçolli.

Sipas tij, Kosovës nuk i mungojnë prodhimet cilësore, por mbetet prapa me standardet ndërkombëtare.

“Çdo produkt që prodhohet, i ka disa faza dhe standarde që duhet të plotësohen. Ato janë ndërkombëtarisht të rregulluara. Standardet tregojnë se si prodhohet, si ruhet dhe si transportohet një produkt. Janë standarde ndërkombëtare që duhet të përcillen nga prodhuesi vendor”, thotë Muçolli.

Komisioni Codex Alimentarius, ose CAC, është organi përgjegjës që zhvillon dhe miraton standarde ushqimore, të cilat shërbejnë si referencë për tregtinë ndërkombëtare të ushqimit.

Ky komision mbështetet nga Organizata e Ushqimit dhe Bujqësisë e Kombeve të Bashkuara dhe nga Organizata Botërore e Shëndetësisë.

Sipas të dhënave të Ministrisë së Tregtisë dhe Industrisë, në Kosovë janë gjithsej 2,400 kompani prodhuese eksportuese.

Megjithatë, Kosova vazhdon të përballet me deficit të lartë tregtar.

Sipas të dhënave që ka publikuar Agjencia e Statistikave të Kosovës (ASK) në dhjetor të vitit të kaluar, eksportet nga Kosova kanë shënuar rritje, por vazhdojnë të jenë shumë të ulëta, krahasuar me importet.

Sipas ASK-së, eksporti i mallrave në muajin dhjetor ka pasur vlerën e 65 milionë eurove, ndërsa importi 460 milionë euro.

Krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit paraprak, eksporti ka shënuar rritje për 39.3 për qind.

Sipas ASK-së, vlera totale e eksportit të mallrave gjatë vitit 2021 ka qenë 750 milionë euro.

Eksporti i ushqimit dhe kafshëve të gjalla, vitin e kaluar, ka qenë më i larti në pesë vjetët e fundit. Vlera e eksporteve nga ky sektor më 2021 ka qenë afro 50 milionë euro. Një vit më herët, kjo vlerë ka qenë 41 milionë euro, ndërsa më 2018 rreth 33 milionë euro.

Kosova më së shumti eksporton mallra të përpunuara. Gjatë vitit 2021, shuma e eksportuar e mallrave të përpunuara ka qenë rreth 223 milionë euro.

Në anën tjetër, vlera e importit në Kosovë gjatë vitit 2021 ka kaluar 4.5 miliardë euro.

Kompania “Doni Fruits”, e cila merret me pemë dhe perime, deri në vitin 2016 paguante deri në dy mijë euro në muaj për energjinë elektrike. Por Bekim Sinani nga kjo kompani thotë se gjërat që atëherë ndryshuan. Kompania vendosi panelet diellore dhe faturat për energjinë janë përgjysmuar.

“Përfitimi në investimin për energji të ripërtërishme nuk e përfshin vetëm një palë. Është e vërtetë që ne përfitojmë në raport me faturën sepse na vjen 50 për qind më e lirë sesa pa panele solare. E dyta kemi pak pjesëmarrje në kursimin e energjisë elektrike në vendin tonë por edhe një pjesëmarrje shumë minimale në ruajtjen e ambientit”, thotë ai.

Zoti Sinani thotë se kompania planifikon që të sigurojë 70 për qind të energjisë nga panelet diellore.

“Përafërsisht tani ne si kompani shfrytëzojmë rreth 90 kilovat në panele solare me pretendimin që në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2022 do të vendosen diku edhe 100 kilovat në objektin e ri ku jemi në ndërtim”, thotë ai.

Lulzim Syla nga kompania ELEN e cila merret me instalimin e paneleve diellore tha në një bisedë me Zërin e Amerikës se kërkesa për energji të ripërtërishme në Kosovë është shtuar dukshëm, posaçërisht pas debateve për shtrenjtim të energjisë elektrike.

“Deri tani në Kosovë janë realizuar përafërsisht rreth 30 megavat, e që në nivel vendi është një tregues i mirë sepse vit pas viti po rritet kërkesa për energji solare. Më tepër ka interes te bizneset për shkak se kthimi është më i shpejtë duke u bazuar në çmimin e energjisë elektrike por edhe familjet kanë filluar që të rrisin interesimin dhe kërkesën për energji solare, sidomos pas njoftimeve të fundit për shtrenjtimin e energjisë elektrike. Sa i përket burimeve të energjisë së ripërtërishme, sidomos të energjisë solare, ja vlen të investohet sepse fatmirësisht viteve të fundit çmimi i energjisë solare ka rënë për kilovat”, thotë ai.

Kthimi i investimit për biznese merr katër deri në gjashtë vite, ndërkaq për familjet gjashtë deri në tetë vite thotë zoti Syla.

Ish ministri i Energjisë, Ethem Çeku i tha Zërit të Amerikës se zgjidhja e krizës energjetike duhet kërkuar në investimet në energji të ripërtërishme krahas investimit në blloqe të reja të termocentraleve.

“Në qoftë se ne nuk investojmë në ndërtimin e blloqeve të reja, nëse nuk i hapim dyert për sektorin privat në fushën e energjisë solare dhe me erë, në qoftë se ZRRE-ja nuk jep leje të reja për kapacitete të reja në përdorimin e energjisë solare apo me erë, atëherë ne do të blejmë vazhdimisht energji elektrike, Kosova do të hyjë në krizë edhe më të thellë, ligniti i Kosovës do të defaktorizohet si një nga resurset më të mëdha që i ka Kosova”, thotë ai.

Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian gjatë një takimi javën e kaluar të Këshillit të përbashkët për energjinë shprehën mes tjerash angazhimin për të konsoliduar siç thanë sigurinë energjetike në Ballkanin Perëndimor.

Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, tha se Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian punojnë krah për krah në objektivin e përbashkët të kalimit në energjia e pastër.

“Asnjëherë Kosova nuk ka pasur rast më të mire që të ndërtojë kapacitete të reja gjeneruese e të bëhet një zonjë në këtë pjesë të Ballkanit me prodhimin e energjisë qoftë nga ligniti por edhe të energjisë alternative nga era dhe energjia solare”, thotë zoti Çeku.

Besfort Kosova nga Balkan Green Foundation, tha në një bisedë për Zërin e Amerikës se në Kosovë ka mundësi të pashfrytëzuara të energjisë nga era por edhe nga dielli.

“Energjia solare është me një ndikim shumë të vogël fatkeqësisht në Kosovë dhe ka mundësi shumë të mëdha sidomos nga energjia që vjen prej kulmeve të shtëpive, jo nga fermat e mëdha të cilat kanë paisje foto voltaike. Por sidomos mundësia e pashfrytëzuar e Kosovës është te kulmet individuale rezidenciale ku ne kemi shumë pak, rreth 4 megavat në gjithë vendin e që ky numër në të ardhmen mund të shkojë deri në 400 megavat por ka munguar shtytja gjithashtu edhe nxitjet e formave të tjera si ulja e tatimit për paisje foto voltaike”, thotë ai.

Me këtë ritëm investimesh, sipas tij,, Kosova e ka thuajse të pamundur të përmbush detyrimet ndërkombëtare për kalim në energji të ripërtërishme.

“Kosova si anëtare e Traktatit të Energjisë ka obligim që energjia elektrike dhe energjia në përgjithësi të jetë më e gjelbër dhe të dekarbonizohet dhe si rezultat i këtij dekarbonizimi Kosova tash për tash ka arritur rreth 25 për qind sa i përket bruto prodhimit të energjisë të jetë nga burimet e ripërtërishme kurse caku i ardhshëm pritet që të jetë 32 për qind. Me këtë ritëm është e pamundur të arrihet për shkak të mungesës së investimeve dhe do të jetë një sfidë e veçantë arritja e këtij caku nëse nuk ndërmirret diçka më shpejtë dhe të ketë nxitje më të fuqishme”, thotë ai.

Aktualisht në Kosovë 95 për qind e energjisë prodhohet nga dy termocentrale të vjetra dhe vetëm pesë për qind nga burimet e ripërtërishme si dielli, era apo uji.

Të gjitha marrëveshjet e deritashme, të arritura në dialogun Kosovë-Serbi, duhet të zbatohen, tha të mërkurën i dërguari i posaçëm i SHBA-së për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar.

Ai i bëri këto komente në një konferencë për media në Prishtinë, në fund të vizitës së përbashkët me të dërguarin e BE-së për dialogun, Mirosllav Lajçak.

Marrëveshja e arritur në vitin 2013 për krijimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Kosovë ishte një nga temat që diplomatët perëndimorë diskutuan me autoritetet kosovare, liderët e opozitës dhe shoqërinë civile, gjatë dy ditëve të fundit.

“Ne nuk kem ardhur këtu me recetë propozimesh që do të donim t’i impononim. Në fakt, ne po kërkojmë nga të dyja palët [Kosova dhe Serbia] që të jenë konstruktive, t’i ofrojnë vizionet e tyre se si duhet të duket Asociacioni dhe pastaj të negociojnë prej aty, në kuadër të dialogut”, tha Escobar në konferencën e përbashkët me Lajçakun.

“Nuk duhet të jenë ato modele që minojnë sovranitetin apo funksionalitetin e Kosovës. Pra, ne duhet të gjejmë një. Ato mund të gjenden, mund të negociohen dhe mund të dakordohen. Ky është qëllimi i dialogut. Nuk është qëllimi i SHBA-së të imponojë një [model] ose të zgjedhë një, në emër të palëve”, tha Escobar.

Qeveria aktuale e Kosovës, e udhëhequr nga kryeministri Albin Kurti, thotë se në Kosovë nuk mund të ketë asociacion njëetnik, apo ndonjë gjë që duket si Republika Sërpska në Bosnje e Hercegovinë.

Lajçak, në konferencën për media, tha se askush nuk dëshiron Republikë Sërpska në Kosovë.

“Nëse duam t’i japim fund ekzistencës së strukturave paralele [serbe në Kosovë], nëse duam transparencë në rrjedhat financiare, nëse duam rregulla të qarta në veri, këto mund të bëhen të gjitha brenda sistemit kushtetues dhe juridik të Kosovës”, tha Lajçak.

“Këshilla ime: Mos kini frikë nga diçka që nuk ekziston dhe askush nuk do t’ua imponojë. Jini të sigurt në vetvete, të vetëdijshëm për faktin se ju jeni bashkudhëheqës në këtë proces dhe jeni partnerë të barabartë. Nuk ka absolutisht asnjë arsye për t’u frikësuar nga procesi që po zhvilloni me Serbinë dhe ne jemi këtu për të siguruar se çdo vendim që do të merret, do të bazohet në standardet dhe vlerat e normave evropiane”, shtoi Lajçak.

Sipas tij, normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë “jo vetëm që do t’i zgjidhë çështjet e pazgjidhura, por do të kontribuojë edhe në stabilitetin në rajon dhe do të sjellë përfitime shumë konkrete për qytetarët”, që, siç tha, “duhet të jenë të lodhur nga status quo-ja”.

Lajçak tha se komuniteti ndërkombëtar priste përparim më të shpejtë në vitin 2021 dhe shpreson se kjo do të ndodhë në vitin 2022.

Ai po ashtu tha se shpreson që shumë shpejt, dialogu të vazhdojë me takime të nivelit të lartë.

“Dialogu nuk ka të bëjë me negocimin e statusit të Kosovës. Dialogu ka të bëjë me negocimin e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës”, tha Lajçak.

Escobar tha se shpreson që në fund të këtij procesi, si rezultat, të ketë një zgjidhje që do të funksionojë si për Kosovën, ashtu edhe për Serbinë.

Ai përsëriti se SHBA-ja mbështet fuqishëm pavarësinë, sovranitetin dhe integritetin e Kosovës.

Në konferencën për media, Escobar dhe Lajçak thanë se partitë opozitare të Kosovës kanë shprehur mbështetje të plotë për procesin e dialogut.

Tri partitë kryesore opozitare, Partia Demokratike e Kosovës, Lidhja Demokratike e Kosovës dhe Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës, pas takimit me diplomatët perëndimorë, kanë qenë unanime në lidhje me rezultatin përfundimtar që duhet të sjellë dialogu. Përfaqësuesit e tyre thanë se marrëveshja përfundimtare me Serbinë duhet të jetë brenda kufijve ekzistues të Kosovës.

Goran Rakiq, kryesues i Listës Serbe – partisë kryesore serbe në Kosovë – tha se ua ka përcjellë diplomatëve perëndimorë se populli serb i kundërshton “qëllimet e Prishtinës për të reduktuar obligimet e tij, sa u përket kompetencave të Asociacionit të komunave me shumicë serbe”.

Duke iu drejtuar gazetarëve të mërkurën, pas vizitës së diplomatëve perëndimorë, Kurti tha se Kosova është palë konstruktive në dialog.

Ai tha se Kosova nuk frikësohet sa i përket zbatimit të marrëveshjes për Asociacionin, por tha se është “e kujdesshme”.

“Marrëveshja duhet të arrihet. Jemi të gatshëm që të punojmë për këtë dhe kur bisedojmë, të bisedojmë për marrëveshje. Nuk bëjmë dialog për dialog. Jemi konstruktivë, jemi seriozë dhe njëkohësisht e vëmë theksin tek ajo, për të cilën po pajtohen gjithnjë e më shumë të gjithë faktorët ndërkombëtarë, e që e ka thënë në mënyrë shumë të qartë [edhe] presidenti i SHBA-së, Joe Biden, që marrëveshja për normalizimin e plotë ndërmjet Kosovës dhe Serbisë duhet ta ketë në qendër njohjen reciproke”, tha Kurti.

Në konferencën e përbashkët me dy diplomatët perëndimorë, të mbajtur të hënën, Kurti tha se Kosova është e vendosur “që integriteti territorial, sovraniteti, funksionaliteti shtetëror, kushtetutshmëria dhe ligjshmëria të mbeten të paprekura nga çdo përpjekje e kujtdo”.

Takimi i fundit i Kurtit me presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiq, në kuadër të dialogut, është zhvilluar në korrik të vitit të kaluar.

Escobar dhe Lajçak vazhdojnë sot vizitën në Serbi.

Përgatiti: Valona Tela

I dërguari i posaçëm i Shteteve të Bashkuara për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, dhe i dërguari i posaçëm i Bashkimit Evropian për dialogun Kosovë-Serbi, Mirosllav Lajçak, nisën të hënën vizitën pesëditore në Kosovë dhe Serbi, në përpjekje për t’i inkurajuar liderët e dy vendeve që të vazhdojnë dialogun për normalizimin e marrëdhënieve.

Vizita e diplomatëve vjen pasi Kosova dhe Serbia, qysh në korrik të vitit 2021, nuk kanë zhvilluar asnjë rund bisedimesh në nivel të lartë, në kuadër të dialogut të ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian.

Vizita e Escobarit dhe Lajçakut nisi me takimin me presidenten e Kosovës, Vjosa Osmani.

Gjatë vizitës në Kosovë, Escobar dhe Lajçak pritet të takohen me lidershipin politik, si dhe me përfaqësuesit e bashkësisë ndërkombëtare.

Pritet që çështja e Asociacionit të komunave me shumicë serbe të jetë një nga temat që do të diskutohen gjatë vizitës së tyre.

Ambasadori i SHBA-së në Kosovë, Jeffrey Hovenier, ka thënë së voni se ka modele, për të cilat SHBA-ja mendon se mund të funksionojnë për këtë asociacion dhe se Qeverisë së Kosovës i është kërkuar që t’i shqyrtojë ato.

Ndonëse Hovenier nuk i ka përmendur në mënyrë specifike ato modele, Osmani ka thënë të hënën se institucionet e Kosovës janë të vendosura që “të mos lejojnë zbatimin e modeleve që do ta bënin këtë shtet jofunksional”.

“Propozimet, për të cilat po përflitet, për kinse autonomi të zgjeruar apo ndonjë lloj asociacioni me kompetenca ekzekutive, asnjëherë nuk u janë prezantuar institucioneve të Republikës së Kosovës”, u ka thënë Osmani gazetarëve gjatë një vizite në Podujevë.

“Ajo që ka qenë problem i madh është se kanë qenë përfaqësues të Republikës së Kosovës ata, të cilët kanë nënshkruar marrëveshje të dëmshme, të cilat Asociacionit i kanë dhënë kompetenca ekzekutive”, ka thënë Osmani, e cila ka qenë e shoqëruar nga kryeministri i Kosovës, Albin Kurti.

“Besoj që pas takimit është më e drejtë dhe më e mirë që të japim komentet tona”, ka thënë Kurti.

Kosova dhe Serbia vazhdimisht ia kanë hedhur fajin njëra-tjetrës për mosgatishmëri për dialog, ndërsa SHBA-ja dhe BE-ja u kanë bërë thirrje palëve që të angazhohen në këtë proces, që synim ka arritjen e një marrëveshjeje ligjërisht të obligueshme.

Në fund të vitit të kaluar, Kurti ka deklaruar se duhet gatishmëri më e madhe edhe nga Serbia për vazhdimin e dialogut.

“Duhet të ndryshojë pakrahasimisht më shumë Serbia. Se kur zhvillohen takimet në Bruksel, nuk varet prej meje, duke qenë se unë kam shprehur gatishmërinë time”, ka deklaruar Kurti më 29 dhjetor, 2021.

Më herët, ai ka thënë se është e pritshme që marrëveshja të arrihet gjatë mandatit të tij si kryeministër dhe gjatë mandatit të presidentit amerikan, Joe Biden.

Në anën tjetër, presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, ka deklaruar më 7 dhjetor se Serbia e dëshiron vazhdimin e dialogut me Kosovën, porse Prishtina është ajo, e cila nuk do që dialogu të vazhdojë.

Ministri i Jashtëm serb, Nikolla Sellakoviq, ka thënë më 30 janar se “fajtor” për moszhvillimin e rundeve të reja të negociatave është kryeministri i Kosovës, Albin Kurti.

“Qëndrimi ynë dhe ajo që nuk ndryshon është se ne jemi gjithmonë të gatshëm të ulemi në tryezën e bisedimeve dhe të bisedojmë. Është e qartë për ne se, prejse Kurti ka nisur udhëheqësinë në Prishtinë, nuk ka pasur dialog dhe ndoshta nuk do të ketë, përderisa ai vendos”, ka thënë Sellakoviq.

Që nga koha kur Albin Kurti është bërë kryeministër i Kosovës në mars të vitit 2021, ai është takuar vetëm dy herë me presidentin serb, Aleksandar Vuçiq, në kuadër të dialogut për normalizimin e marrëdhënieve.

Që të dyja takimet kanë qenë të pasuksesshme dhe kanë dëshmuar se sa larg qëndrojnë palët në qasjen e tyre ndaj dialogut.

Pikërisht kjo i ka detyruar zyrtarët evropianë që të deklarojnë se takimi i tretë do të ndodhë vetëm nëse do të ketë gatishmëri për përparim në dialog.

Serbia insiston që në kuadër të dialogut të bisedohet për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, para se të diskutohet për ndonjë temë tjetër – gjë që është kundërshtuar nga Kosova.

Për Prishtinën zyrtare, çështja e personave të zhdukur e lëvizja e lirë janë në mesin e prioriteteve.

Asociacioni është pjesë e një marrëveshjeje që është arritur në vitin 2013, në kuadër të dialogut për normalizimin e marrëdhënieve midis Kosovës dhe Serbisë.

BE-ja vazhdimisht bën thirrje që Asociacioni të krijohet, duke thënë se “është obligim i Kosovës nga Marrëveshja e Brukselit”, por Qeveria aktuale e Kosovës, e udhëhequr nga Kurti, thotë se nuk mund të ketë asociacion me bazë njëetnike.

Dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë për normalizimin e marrëdhënieve ka nisur në vitin 2011.

Ndonëse, fillimisht, është paralajmëruar se Kosova dhe Serbia do të kenë dialog teknik, të cilin do ta udhëheqin grupet punuese të të dyja vendeve, në fund të vitit 2012 ka nisur dialogu politik për normalizimin e marrëdhënieve.

Deri më tash, në kuadër të këtij dialogu, janë arritur 23 marrëveshje në nivel teknik dhe politik.

Marrëveshja e parë, që është arritur në vitin 2011, ka qenë për librat e amzës dhe më pas është nënshkruar edhe marrëveshja për lirinë e lëvizjes.

Kanë pasuar edhe marrëveshje të tjera, si ajo për vulat doganore, për pranimin e diplomave, për menaxhimin e integruar të kufijve, për përfaqësimin dhe bashkëpunimin rajonal, për telekomunikacionin dhe vizitat zyrtare, për energjetikën, për gjyqësorin etj. Por këto marrëveshje nuk janë zbatuar të gjitha në terren.