“Vizita e Papës (06.06) vjen në kohën e duhur, tensionet nacionaliste dhe fetare janë gjithnjë e më prezente, nganjëherë ke ndjesinë se asgjë nuk e ndal politikën nacionaliste. Ana-Marija Lasić tingëllon pesimiste. Ajo është 38 vjeç, e lindur dhe rritur në Sarajëvë, ajo e ka përjetuar luftën dhe pushtimin e qytetit nga serbët boshnjakë. Ana është besimtare katolike dhe banore krenare e këtij qyteti dhe Bosnje-Hercegovinës. Një qëndrim i tillë nuk gjendet lehtë mes kroatëve boshnjakë, shumica besimtarë katolikë, që. ankohen se nuk janë qytetarë të barabartë në një vend ku ata janë në minoritet.

Në Bosnje-Hercegovinë krahas pakicave të vogla të romëve dhe hebrenjve jetojnë tre etni: Boshnjakët – shumica myslimanë, serbët -shumica ortodoksë serbë, dhe kroatët – shumica katolikë. Në regjistrimin e fundit të popullsisë në vitin 1991, 17% e banorëve në Bosnje-Hercegovinë janë katolikë, 44% myslimanë dhe 31% ortodoksë-serbë. Por këto shifra vijnë nga koha e viteve 1992-1995, vite të luftës në vend. Shumë boshnjakë kroatë ndërkohë kanë emigruar, në Kroaci ose vende të tjera. Për ata që jetojnë në vend, feja dhe komuniteti fetar janë referime të rëndësishme të jetës së përditshme. Prandaj vizita e Papës është një sinjal i rëndësishëm – ata ndjehen të respektuar në përpjekjet e tyre.

Sarajeva – multikulturalitet që jetohet përditë

Por Papa Françesku nuk e ka zgjedhur Sarajevën si destinacion të udhëtimit të tij të tetë jashtë vendit vetëm për arsyet e lartpërmendura. Sarajeva është simbol i bashkëjetesës së kulturave dhe feve. Kjo bashkëjetesë është ngjizur në shekuj, duke u ngritur një kulturë e respektit dhe tolerancës së ndërsjellë – shembull për Europën. Sarajeva vetë është dëshmi e gjallë e kësaj kulture – në një hapësirë të vogël gjendet një sinagogë, një xhami, dhe një katedrale katolike – pak më larg edhe kisha ortodokse serbe. Por më e rëndësishme se fetë që jetojnë krahas njëra-tjetrës, është bashkëjetesa e përditshme thotë Enes Karić, profesor në Fakultetin e Teologjisë në Sarajevë. Sipas tij feja është sot më prezente në jetën e përditshme: “Në shumë vende feja përdoret për luftë, dhunë dhe destabilizim.” Prandaj viziza e Papës është e rëndësishme; “Paqja qoftë me Ju” – dhe paqja është sot një fjalë e rëndësishme, shton Enes Karić. Kjo vizitë është e rëndësishme jo vetëm për katolikët, por edhe për ortodoksët, myslimanët dhe hebrenjtë, thekson ai.

Katolike dhe qytetare e Bosnje-Hercegovinës

Problemi më akut i Bosnje-Hercegovinës është papunësia tejet e lartë dhe varfëria e madhe. Sipas fondacionit Konrad Adenauer më shumë se 50% e njerëzve janë të papunë, ndër të rinjtë papunësia kap madje shifrat e 72%. Ana-Marija Lasić ia ka dalë të ketë një ndër punët e preferuara në administratë. Nuk kam rrogë shumë të lartë, por të paktën një punë të sigurtë, thotë ajo. Megjithë vështirësitë ajo nuk do ta ndërronte jetën në Sarajevë. Bosnje-Hercegovina është vendi e gëzimi i saj, miqtë e saj janë myslimanë, serbë-ortodoskë, kjo nuk luan ndonjë rol.

Katolikja besimtare është e gëzuar për vizitën e Papa Françeskut, por shton: “Për mua si katolike kjo vizitë nuk do do të thotë shumë. Më e rëndësishme kjo vizitë është për mua si qytetare e Bosnje-Hercegovinës. Ne katolikët mund të shkojmë në Vatikan dhe të shohim Papën. Por tani Papa vjen në vendin tim, një vend që ende nuk është shëruar plotësisht nga tragjedia e luftës dhe konfliktet ndëretnike, edhe 20 vjet pas saj.”

Kjo vizitë shihet si një rreze shprese për vendin: Kur politika nuk është në gjendje të bëjë diçka, atëherë të paktën të ndihmojnë gjeste simbolike, mendojnë shumë vetë në Bosnje-Hercegovinë. Shumë media raportojnë për vizitën e Papës, por edhe për poltronin ku do të ulet Papa gjatë meshës në Koshevë. Atë e kanë gdhendur Edin und Salem Hajderovac, dy mjeshtra myslimanë. Ndërsa porosia erdhi nga komuniteti katolik vendor. dw

Një zgjidhje për luftën civile në Siri, sipas mendimit të kancelares gjermane Angela Merkel (CDU), mund të arrihet vetëm me përfshirjen e Rusisë. Prandaj Moska në formatet e tjera të bisedimeve, ndryshe nga raundi i G7, mbetet “një partner i rëndësishëm”, si për shembull për zgjidhjen e çështjes së programit bërthamor iranian, tha Merkel të premten për Deutsche Welle në Berlin (në foto më sipër: Merkel në një intervistë me kryeredaktor Dagmar Engel). Edhe eliminimi i armëve kimike nga Siria është arritur vetëm me ndihmën e Rusisë.

Në intervistë kryetarja e qeverisë gjermane u shpreh edhe lidhur me krizën e borxhit të Greqisë. Ajo shpreson, dhe këtë do ta thotë edhe në G7, se bisedimet që po zhvillohen me Athinën “mund të përfundojnë me sukses.” Pak para takimit të krerëve të shteteve dhe qeverive këtë të dielë, Merkel, e cila mban aktualisht presidencën e G7, është prononcuar në intervista të ndryshme në kanalet kryesore të lajmeve të botës perëndimore.

Në të njëjtën kohë Merkel theksoi se Rusia aktualisht nuk mund të përfshihet në formatin G7. Moska vitet e fundit “nuk u është afruar” shumë ideve të vendeve kryesore të industrializuara, argumentoi kancelarja. Me pranimin e Rusisë në rrethin e G7 në vitin 1998 janë pritur “më shumë gjëra të përbashkëta”, veçanërisht në kuadrin e përpjekjeve të mbrojtjes. Si shembull kancelarja theksoi partneritetin NATO-Rusi. Të dyja palët themeluan në këtë kontekst në vitin 2002 një këshill të përbashkët.

Më shumë angazhim kundër epidemive

Kancelarja Angela Merkel

Merkel përmendi në fillim të bisedës me Deutsche Wellen defiçitet në luftën ndërkombëtare kundër epidemive dhe pandemive. Në këtë çështje duhet të bëhen përparime në takimin në kështjellën bavareze Elmau. Kur shpërtheu epidemia e ebolës në tre vende të Afrikës Perëndimore në fillim të vitit 2014, bashkësia ndërkombëtare “nuk ka reaguar mirë, shumë me vonëse, dhe jo sa duhet në unitet. Kjo nuk duhet të përsëritet.”

Në ditën e dytë të takimit të G7 diskutimeve do t’u bashkangjiten disa liderë afrikanë, ndër ta edhe presidentja e Liberisë, Ellen Johnson Sirleaf. Ajo i kishte kërkuar Merkelit në një apel dramatik publik në kulmin e krizës së ebolës në shtator 2014 , që ta ndihmonte vendin e saj për përballimin e sëmundjes. Prania e saj në Elmau do të “na bëjë edhe një herë të ndërgjegjshëm, se sa e rëndësishme është tema e shëndetit”, tha Merkel.

Greqia nuk do ta rëndojë takimin e G7

Kancelarja gjermane nuk pret që situata dramatike e borxhit në Greqi do të errësojë takimin në Elmau. Greqia nuk është temë qendrore në diskutime. Duke parë situatën ekonomike globale, G7 do të diskutojë edhe për situatën në Eurozonë. Pjesëmarrësit evropiane mund të theksojnë sukseset në Irlandë, e cila ka sot rritjen më të madhe ekonomike të Bashkimit Evropian. Edhe në vendet e krizës Portugali dhe Spanjë, ekonomia është përsëri në rritje.

Në Elmau takohen kryetarët e shteteve të G7

Pjesëmarrësit në bisedimet G7 janë “shtete demokratike, që kanë si të përbashkëta të njëjtat vlera”, tha Merkel. Midis tyre “komunikim më të lirë, më intensiv”, i cili përcaktohet nga sistemet demokratike. Por krahas kornizës së G7, nevojitet edhe formati komplementar G20, i cili përfshin vende me rende krejtësisht të ndryshme shoqërore. Në raundin G20 që nga viti 1999 mblidhen së bashku për konsultime 20 vendet më të rëndësishme të industrializuara dhe ato në zhvillim.

DW: Z. Jahn, Gjermania i hapi dosjet e ish-policisë sekrete komuniste, STASI shumë shpejt, pothuajse menjëherë pas rënies së Murit të Berlinit dhe unifikimit të Gjermanisë. Ju na treguat këtu në Tiranë, sesi pesë gra gjermane, hynë të parat në zyrën e STASIT-t në Tyringji, për të mos lejuar që dosjet dhe materialet e policisë sekrete të asgjësoheshin, pastaj e njëjta gjë ndodhi në Berlin, në zyrat e saj qendrore. Në Shqipëri për fat të keq nuk ndodhi kështu . Pra cilët ishin faktorët në Gjermani që procesi i hapjes së dosjeve ndodhi menjëherë?

Roland Jahn: Në Gjermani, gjatë revolucionit paqësor, fillimisht gjithë funksionarët dhe drejtuesit e lartë – qoftë këta drejtues të partisë në pushtet, qoftë të policisë sekrete, u përpoqën fillimisht të asgjësonin dokumentacionin e arkivuar në zyrat e tyre përkatëse. Në Gjermani ishte shumë e rëndësishme tentativa e qytetarëve për t’i thënë ”STOP” procesit të asgjësimit të dosjeve dhe dokumenteve sekrete. Në këtë kontekst, mund të them madje, që në Gjermani vendet ku ruheshin dosjet praktikisht u pushtuan nga qytetarët në mënyrë që ato të siguroheshin dhe kështu të bëhej e mundur që më pas të hidhej dritë mbi rrethanat për gjithҫka kishte ndodhur, për personat që kishin qenë përgjegjës për ato rrethana dhe mënyrat sesi mekanizmat e policisë sekrete ishin vënë në lëvizje. Dhe sigurimi i dosjeve, i dokumentave dhe akteve sekrete ishte lëvizja vendimtare për të hedhur dritë mbi rrethanat, në të cilat kishte vepruar regjimi diktatorial. Procesi nisi 25 vjet më parë dhe ne vazhdojmë ta ndërtojmë atë ende në të tashmen dhe ky është një proces, që do të vijojë të ndërtohet edhe nga brezat e ardhshëm.

DW: Z. Jahn, cilat janë përfitimet kryesore, që shoqëria gjermane ka pasur gjatë këtyre 25 viteve të fundit, periudhë kur ka ndodhur pjesa më e madhe e procesit të hapjes së dosjeve të STASI-t, në ish Gjermaninë Lindore?

Roland Jahn: Hapja e dosjeve ka pasur një dobi shumë të madhe për shoqërinë gjermane pasi u bë i mundur një fillim i ndërtimit demokratik të shoqërisë gjermane, sidomos në Gjermaninë Lindore. Elementi më i rëndësishëm i gjithë këtij procesi ishte vendosja e viktimave të sistemit diktatorial në qendër të të gjitha lëvizjeve politike. Ishte shumë e rëndësishme mbështetja e tyre, pasi ishin ata që kishin luftuar për paqen dhe lirinë në atë sistem. Rikthimi apo trajtimi në mënyrë dinjitoze i viktimave ishte një sinjal pozitiv që i jepej shoqërisë së asaj kohe lidhur me vlerësimin apo rivlerësimin e tyre, gjë që do t’u mësonte edhe brezave të ardhshëm që vlerat e demokracisë dhe ato të të drejtave të njeriut do të ishin vlerat mbi të cilat ndërtohet një sistem demokratik. Hapja e dosjeve në Gjermani bëri të mundur edhe përcaktimin e përgjegjësive, të personave përgjegjës për të gjitha padrejtesitë që kishin ndodhur në sistemin diktatorial, gjë që solli më pas në shumë raste edhe largimin e përgjegjësve nga pozicione drejtuese në jetën politike, sociale apo në sektorë të tjerë. Përmes hapjes së dosjeve dhe akteve të policisë sekrete të STASI-it u bë i mundur edhe ndërrimi i elitave politike dhe shoqërore. Por, hapja e dosjeve ishte një veprim me shumë rëndësi edhe për ata, për të cilët ishin mbledhur informacione personale në mënyrë të kundërligjshme si: përmes përgjimeve, spiunimeve etj. Për këta njerëz u bë i mundur kthimi i së drejtës së tyre për të vetëvendosur për jetën e tyre. Po kaq i rëndësishëm është edhe fakti që hapja e dosjeve, pavarësisht procesit të lustracionit, pra nëse ai ndodhi apo jo, ka ndikuar në saqarimin dhe hedhjen dritë mbi rrethanat në të cilat ka funksionuar sistemi diktatorial në atë kohë, që përbën një vlerë shumë të madhe. Hapja e dosjeve përbën një bazë shumë të mirë për të bërë të mundur analiza shkencore, qofshin ato edhe në sektorë të artit, letërsisë, medias për të kuptuar më mirë se si ka funksionuar ai sistem diktatorial. Motoja e punës time është: Sa më mirë të kuptojmë diktaturën, aq më mirë mund të formësojmë, ndërtojmë demokracinë . Për mua është vendimtare që nga e shkuara të mund të gjenerojmë sa më shumë ide, forcë për të ndërtuar në mënyrën më të mirë të mundshme të ardhmen. Në ato dosje është dokumentuar padrejtësia dhe represioni që është ushtruar ndaj njerëzve të ndryshëm por edhe dëshira e tyre për liri dhe përpjekjet për ta fituar atë. Dhe ky është edhe mesazhi që mund të nxjerrim për t’ua drejtuar gjithë brezave të tanishëm dhe të ardhshëm: problemet janë të zgjidhshme, mjafton që njerëzit të bashkohen dhe të kenë vullnetin për t’i zgjidhur ato.

DW: Z. Jahn, a ka ndodhur në Gjermani, që një pjesë e konsiderueshme e atyre që kryen krime dhe padrejtësi t’u kërkojnë ndjesë viktimave të tyre, si një mundësi për pajtim dhe paqe sociale?

Roland Jahn: Sigurisht, në Gjermani ka pasur raste, që në momentin kur janë gjetur personat përgjegjës për padrejtësitë apo krimet e kryera këta persona u kanë kërkuar ndjesë personave të dëmtuar. Por ky proces ka qenë i paraprirë nga ai i sqarimit të rrethanave dhe padrejtësive dhe hedhjes dritë mbi to. Viktimat mund të falin vetëm atëhere kur ato njohin me saktësi dhe mjaft mirë rrethanat. Parakusht për falje është hedhja dritë mbi rrethanat. Falja nuk është diçka që mund të urdhërohet nga lart, ajo ndodh mes njerëzve, dhe momentin se kur viktimat vendosin të falin këtë e përcaktojnë vetëm ato. Nëse kërkojmë një pajtim shoqëror, një shoqëri në paqe, kusht do të ishte trajtimi me dinjitet i viktimave apo rikthimi i dinjitetit të tyre.

DW: Z. Jahn, çfarë mendoni për situatën aktuale në Shqipëri lidhur me hapjen e dosjeve të Sigurimit, policisë sekrete të sistemit komunist, nisur nga diskutimet, pyetjet që juve ju drejtuan në një takim, që ju patët në Ambasadën Gjermane në Tiranë, me organizata të shoqërisë civile, grupet e të drejtave të njeriut, ish të burgosurit dhe të përndjekurit politikë dhe median?

Roland Jahn: Ishte një takim shumë interesant, që tregoi se në Shqipëri ka probleme lidhur me trajtimin e diktaturës komuniste, por rruga e zgjidhjes do të ishte biseda dhe dialogu mes palëve, pasi zbardhja e së shkuarës komuniste mund të realzohet vetëm duke qenë me njëri-tjetrin dhe jo kundër njëri-tjetrit.

VOAL – Samiti i 41-të i G7 do të mbahet në Kështjellën Elmau, Krün, në Bovari të Gjermanisë. Po ju sjellim një reportazh të Radio DW për të mësuar diçka më tepër:

Shkëlqim alpesh, wellness dhe kuzhinë e shijshme. Me shumë madhështi dhe luks pritet samiti i G7. Të fshehur në luginën e largët të Elmaut takohen të mëdhenjtë e politikës botërore. Por kjo nuk u pëlqen të gjithëve.

Gjatë samitit G7 e tërë bota i ka sytë nga Bavaria. E thënë më saktë nga Elmau, një luginë e vogël në Werdenfelser Land në Bavari. “Pallati Elmau” është hoteli, ku mbahet konferenca e shtatë vendeve kryesore perëndimore të industrializuara dhe delegacioneve të tyre (G7). I ndodhur në këmbët e vargut malor Wetterstein “Pallati Elmau” është një nga hotelët kryesorë me pesë yje në Gjermani.

Shtatë kilometër e gjatë është kjo rrugë private, që gjarpëron nëpër pyje dhe livadhe në lulëzim në luginën e gjërë të Elmaut. Përveç blegërimës së largët të dhive dhe tingëllimit të këmborëve të tyre, nuk dëgjohet asgjë tjetër. Zogj grabitqarë fluturojnë në qiell. Nën këpucë ndjehet zhurma e guralecëve të shtigjeve malore, që kalojnë bri plevicave dhe kasolleve malore.

Një përshendetje e shkurtër me kokë dhe një “Grüß Gott”, me kaq dhe kalimtari përballë zhduket përsëri. Vetëm trokitja e shkopinjve të tij, që prekin tokën, lë pas jehonën e vet.

Gazetarëve u tregohet kështjella “Elmau”

Në këtë pejsazh alpin do të bëjnë fotografinë tradicionale kancelarja gjermane Angela Merkel, presidenti amerikan Barack Obama dhe homologët e tyre. Çfarë fotografie e bukur do të ishte: G 7 përpara një kasolle tradicionale në bjeshkë, në sfond një panoramë malore, që të lë pa frymë. Por nuk do të jetë kështu. Bukurinë alpine e prishin ndërtimet prej xhami të kasolles së përzgjedhur alpine “Elmauer Alm”. Dhe më e keqja: Ndërtimi është i paligjshëm. Krerët e shtetit të fotografohen para një ndërtimi të paligjshëm? Nuk bën.

Gazetarët presin në rradhë

Fajin e ka Dietmar Müller-Elmau, pronari i “Schloss Elmau”, të cilit i takon “Elmauer Alm”. Çatinë e ka ngritur pa lejen e administratës së landit në Garmisch-Partenkirchen. Për vite të tëra kjo nuk i ka rënë në sy askujt. Po ndërhyhet vetëm tani me rastin e fotografimit: Çatia duhet zmontuar.

Müller-Elmau tregon para kamerave shtatë apartamentet identike me vështrim mbi pejsazhin mahnitës. Gazetarët presin me muaj në rradhë për intervistë. Ai i shëtit ato me krenari nëpër sallat e hotelit, që është vend takimi për intelektualë, mendimtarë të lirë, biznesmenë dhe politikanë, që duan të njohin “frymën e Elmaut”. Këtu ka edhe program kulturor për mysafirët e hotelit: me muzikantë të famshëm të muzikës klasike dhe xhaz, lexime, yoga. Edhe restorantet kanë yje dhe shije të mirë.

Pronari Dietmar Müller-Elmau bën reklamë për kështjellën Elmau

Në Elmau gjithçka bëhet e mundur

Pronari i kështjellës duket se nuk e merr shumë seriozisht punën e lejeve të ndërtimit. Ato dhe mbrojtja e natyrës mund të harrohen një herë nga samiti. Kështu pas samitit duhet të kthehet përsëri në gjendjen e tij origjinale sheshi i betonuar ekstra për aterrimin e helikopterëve. Edhe për këtë betonim nuk është folur me zyrën e qarkut në Garmisch-Partenkirchen.

Müller-Elmau është në gjendje ta vërë në qendër “kështjellën” e tij. Edhe kontejnerët e ndërtimit, që janë pirg fare pranë kështjellës dhe që janë vënë në funksionim si qendra e shtypit, janë paketuar në stilin alpin. Samiti duket se është hapësira e përkryer për t’i bërë reklamë pronarit.

G7 është një ngjarje shumë e madhe për rajonin

“Nëse kjo pamje e hotelit luksoz përhapet në botë, atëherë vijnë mysafirë të hoteleve me pesë yje”, mendon politikani lokal i të Gjelbërve, Jërg Jovy. Problemi është se jashtë Elmaut hotelet nuk mund të ofrojnë një standard kaq të lartë.

Turizmi i rajonit karakterizohet nga ekskursionizmi ditor, apo nga shfrytëzimi i imazhit të mbretit bavarez Ludwig, mendon Jovy. Keshtjellat e famshme Linderhof dhe Schachen janë fare pranë. Werdenfelser Land nuk është një rajon turistik i suksesshëm, pavarësisht potencialit të tij të madh, mendon Jovy.

Lulëzim i një rajoni të harruar turistik?

Me pejsazhin e paprekur alpin qarku Garmisch-Partenkirchen dëshiron të fitojë pikë në botë. Kryetarja e bashkisë Sigrid Meierhofer është e sigurtë. Nga dritarja e zyrës ajo vështron malin Wank në Garmisch. Për të dhe komunitetin e saj samiti i G7 është një bekim, jo vetëm për shkak të rinovimit të bashkisë. Ajo mbyll dritaren, që të mos pengohet nga zhurma e kantierit të ndërtimit dhe makinat dhe buzëqesh e kënaqur.

Ka javë të tëra, që shumica e shtretëve të vendit me më pak se 26.000 banorë janë zënë nga pjesëmarrësit e samitit, apo u janë dhënë me qira gazetarëve dhe policëve. Për shkak të situatës së jashtëzakonshme gjatë ditëve të samitit, ajo ka një këshillë për qytetarët e saj: “Të mos bëjnë panik, por të jetojnë si zakonisht – me qetësi dhe mikpritje”. Shpresa e Meierhofer është që “të behemi edhe më interesantë si destinacion turistik.”

Forcat e sigurisë në Elmau dhe rreth tij

Por Jërg Jovy i të Gjelbërve e sheh këtë çështje krejtësisht ndryshe. “Rrethi i Garmisch-Partenkirchen është një vend i keq për mbajtjen e samitit. E gjithë infrastruktura nuk është ndërtuar për diçka të tillë. Vendi është plot e përplot e nuk zë dot më”, por ajo që e shqetëson atë më së tepërmi, është një fotografi në faqen e internetit të ministrisë së Brendshme bavareze. “Fotografia tregon luginën e Elmaut plot me makina policie. Nuk jam i sigurtë, nëse është ky imazhi, që duam të përcjellim në botë ..Që nuk mund të lëvizësh dot me nga forcat e shumta të sigurisë.”/dw

Në 1 nëntor të këtij viti, qytetarët e Balti-t, qytetit të dytë për nga madhësia të Moldavisë do të marrin pjesë në një referendum për më shumë autonomi. Këtë e vendosi Këshilli i Qytetit, dy të tretat e të cilit përbëhen nga përfaqësues të Partisë komuniste proruse. Shumica e popullatës së qytetit e ka rusishten gjuhë amëtare.

Lajmërimi në dukje joproblematik i autoriteteve të qytetit ngërthen në vetvete lëndë shpërthyese politike. Presidenti i Parlamentit të Moldavisë, Andrian Candu e vlerësoi këtë projekt si “rrezik për unitetin shtetëror”. Ai i bëri thirrje Prokurorisë së Përgjithshme dhe Shërbimit të Sigurisë që të ndërmarrin hapat e nevojshme, për të “ruajtur interesat” e vendit. “Kemi të bëjmë shumë qartë me një provokim kundër unitetit të shtetit”, mendon edhe politilogu Dionis Cenusa për inisiativën në Balti. Këto tendenca separatiste dëshmojnë dobësinë e qeverisë moldave, shtoi ai.

Simpati me separatistët

Ky konflikt ka ngjashmëri të pabesueshme me konflikte të mëparshme në Republikën e Moldavisë. Që në shkurt 2014 banorët e rajonit autonom të Gaugazisë votuan me shumicë të madhe (98,4 %) për bashkimin doganor me Rusinë. I ashtuquajturi referendum u dënua atëherë nga qeveria qendrore. Sepse në bazë të kushtetutës moldave, një referendum lokal mund të propozohet dhe kryhet vetëm nga autoritetet në Çisinau. Por Këshilli i Qytetit të Baltit e injoroi qeverinë qendrore moldave. Që në pranverë 2012 në qytet u zëvendësua flamuri i Republikës së Moldavisë (blu-i verdhë-i kuq) me një flamur vetjak – kuq e blu. Prokuroria nisi atëherë hetime, por të cilat deri sot nuk kanë përfunduar.

Premtime të vagullta nga Brukseli

Në një pozicionim të parë për referendumin e shpallur, kryeministri i Moldavisë Chiril Gaburici reagoi i shpenguar: “Njerëzit mund të bëjnë atë që duan!” tha ai. Më vonë ai megjithatë shtoi se drejtësia do ta verifikojë ligjshmërinë e kësaj inisiative lokale.

Paralelisht me këtë zhvillim ka tensione të reja në marrëdhëniet me Rusinë. Kështu Moska ua ndaloi në maj 20 shtetasve moldavë, kryesisht punëtorë migrantë, hyrje në Rusi, njëmbëdhjetë moldavas të tjerë u kthyen me detyrim në atdhe. NGO-të në Moldavi besojnë se Rusia dëshiron “ta ndëshkojë” Moldavinë për shkak të nënshkrimit të Marrëveshjes së Asociimit me BE. Në Rusi punojnë në bazë të shifrave zyrtare rreth 400.000 moldavë, në të gjithë Evropën janë mbi një milion vetë. Vetëm remitancat e moldavëve nga Federata Ruse vitin e kaluar ishin të barabarta me 60 përqind të të gjitha pagesave nga bota e jashtme – që kapën shumën 1,5 miliardë dollarë.

Në tregun mediatik, për shkak të “raportimit të njëanshëm” në konfliktin e Ukrainës, autoritetet mbikqyrëse mediatike në Çisinau i hoqën licensën e transmetimit kanalit televiziv rus Rossija 24. Stacione të tjera ruse u ndëshkuan me gjoba.

Presion nga Moska

Rusia është e zemëruar, sepse Moldavia ua ka refuzuar disa ushtarakëve rusë kalimin tranzit në rajonin separatist të Transnistrisë. Në Transnistri janë të stacionuar mbi 2000 ushtarë rusë.

Dhe në 29 maj në aeroportin e Çisinaut arrestuan një oficer nga Pellgu i Donjeckut, i cili në bazë të të dhënave të tij donte të rekrutonte në Transnistri luftëtarë vullnetarë. Këta do të shkaktonin pastaj në qytetin ukrainas Odesa “trazira të qëllimshme”, thuhet në një deklaratë të Shërbimit të Sigurisë së Ukrainës. Shefi i autoriteteve ukrainase të kufirit, Viktor Nazarenko konfirmoi se në kufirin lindor të Republikës së Moldavisë në pjesën midis Transnistrisë dhe Moldavisë duhet llogaritur rrezik i shtuar ushtarak.

Në këtë sfond, shumë moldavas pyesin nëse duhet të vazhdojnë t’u besojnë ende premtimeve të turbullta të BE. Sepse Brukseli e inkurajon Çisinaun të vazhdojë kursin proevropian, pa i bërë vendit një premtim konkret për anëtarësim. Dhe takimi i fundit i nivelit të lartë në Riga nuk i eleminoi dyshimet: konfrontimi në rritje midis BE dhe Rusisë duket se do ta spostojë gjithnjë e më në sfond “partneritetin lindor” të lëvduar kaq shumë. Për pakënaqësinë e madhe të atyre forcave politike dhe shoqërisë civile në Moldavi, të cilat duan t’i përmbahen edhe më tej kursit proevropian të vendit të tyre.. dw

Sipërmarrjet gjermane e kanë të vështirë përshtatjen me tregun global të punës. Vërtet që ndalimi dikur i rreptë i kërkimit të punonjësve të huaj i përket së kaluarës, megjithatë migrimi në Gjermani i dëshiruar ndërkohë nga politika për punonjësit e kualifikuar ende nuk po manifestohet si dëshirohet. Problemi qendron në mungesën e kërkesës për fuqi punëtore të huaj nga punëdhënësit gjermanë. Një vështrim në degën ekonomike të përkujdesjes për të sëmurët e të moshuarit e vërteton këtë. Karakteristikë e kësaj dege është mungesa pjesërisht e madhe e punonjësve të specializuar. Gati dy të tretat e instituteve të përkujdesjes kanë vende pune bosh, mesatarisht në çdo sipërmarrje mungojnë 4,3 punonjës. Këtë e konstatoi tani në një studim Qendra për Kërkimet Ekonomike Evropiane (ZEW). U pyetën rreth 600 punëdhënës të degës ekonomike të përkujdesjes shëndetësore dhe tre të katërtat e tyre e karakterizuan plotësimin e vendeve të lira të punës si të vështirë. Megjithatë, vetëm 16 përqind e sipërmarrjeve e kanë shfrytëzuar botën e jashtme për rekrutimin e punonjësve të huaj. Ato preferojnë që të tërheqin më mirë personel nga sipërmarrjet konkurente.

Institucionet e vogla të përkujdesjes shëndetësore druhen ndaj të huajve

Kjo ka një shkak: shumë prej sipërmarrjeve të pyetura me përvojë rekrutimi të fuqisë punëtore në botën e jashtme e quajnë shumë të mundimshëm këtë opsion dhe shumë të shtrenjtë. Veç kësaj ekzistojnë edhe pengesa të mëdha juridike. 83 përqind të sipërmarrjeve kanë përvojë me njohjen nganjëherë të komplikuar të kualifikimeve dhe dëftesave. Edhe vështirësitë me leje e migrimit për shtete të treta ushtrojnë me sa duket efekt frikësues tek punëdhënësit gjermanë. Veçanërisht të vështirë e kanë sipërmarrje të vogla dhe të mesme. Studimi tregon: sa më e madhe të jetë sipërmarrja dhe sa më profesionist sektori i saj i burimeve njerëzore, aq më shumë punonjës të huaj arrin të fitojë.

61 përqind e personelit përkujdesës shëndetësor (infermierëve) vijnë nga Spanja. 19 përqind vijnë nga Polonia dhe 16 përqind nga Kroacia. Nga shtete jo anëtare të BE rrugën për në Gjermani e gjejnë para së gjithash fuqi punëtore nga Bosnjë-Hercegovina, Ukraina, Rusia, Kina dhe Filipinet. Pasi vijnë këtu, ato gjejnë kryesisht mbështetje si nga kolegët, ashtu edhe nga punëdhënësit. Para së gjithash lëvdohet angazhimi i tyre në punë. Gati gjysma e sipërmarrjeve të pyetura tha se angazhimi në punë i të huajve është madje më i lartë se i punonjësve gjermanë.

Migrantët e kualifikuar jo vetëm të lejohen, por të kërkohen

Për të zbutur mungesat në personel në institucionet gjermane të përkujdesjes shëndetësore dhe në azile, botuesit e studimit kërkojnë informime më të mira të sipërmarrjeve, që duan të rekrutojnë punonjës jashtë vendit. Më tej kërkohet që në të gjithë Gjermaninë të praktikohen procedura të njësuara për njohjen e profesionit të personelit të përkujdesjes shëndetësore, si dhe rregulla më të thjeshta dhe më transparente për migrimin.

Një studim i ZEW i vitit të kaluar arriti në përfundimin se migrimi është pozitiv jo vetëm për ekonominë, por edhe për shtetin social gjerman. Kontributi i migrantëve për arkat e sigurimeve për pensionet, për institutet e sigurimit shëndetësor dhe sigurimin për të papunët mund të jetë më i lartë, sikur qasja e migrantëve në tregun gjerman të punës të ishte më e lehtë. Por kjo duhet të nxitet në mënyrë aktive politikisht, rekomandojnë autorët e studimit të ZEW.

Ekspertët nga bota e jashtme janë të kërkuar në Ukrainë. Ata i presin poste këshilltarësh dhe pozicione kyçe në politikë dhe administratë. Meqenëse ata vijnë nga jashtë, konsiderohen të parënduar nga klanet dhe nepotizmi, të cilat prej dekadash pengojnë në Ukrainë çdo nismë reformuese politike. Tri ministri – për ekonominë, financat dhe shëndetin – tashmë drejtohen nga ekspertë nga bota e jashtme. Për këtë ata morën nënshtetësinë ukrainase. Dëshminë që janë në gjendje të bëjnë reforma, ministrat e rinj ende nuk e kanë paraqitur.

Se si mund të luftohet korrupsioni dhe shfaqjet e tij, këtë e tregoi një prurje e re në politikën e Ukrainës: në fundjavë, Presidenti i Ukrainës, Petro Poroshenko emëroi ish-kryetarin e shtetit të Gjeorgjisë, Michail Saakashvili në postin e guvernatorit të Odesës. Si këshilltar, Saakashvili kishte kohë që ishte aktiv në Ukrainë. Edhe ai mori tani nënshtetësinë ukrainase dhe që prej këtij momenti është me siguri politikani më enigmatik dhe para së gjithash më i diskutueshëm që ka hyrë së fundi në skenën politike në Ukrainë.

Me përvojë në reforma, por autoritar

Dhjetë vjet me radhë ishte Saakashvili Präsident në Gjeorgji. Bilanci i tij është tepër kontradiktor. Deri sot gjeorgjianët janë të ndarë në mendimin për të. Edhe në Perëndim atë e shohin në mënyrë kritike. Me vendosmëri dhe në mënyrë radikale ai e modernizoi politikën dhe administratën e ish-Republikës sovjetike. Me sukses ai reformoi para së gjithash policinë dhe autoritetet tatimore, të cilat deri atëherë kishin qenë qendra të korrupsionit. Saakashvilin e zgjodhën në mënyrë demokratike. Në fillim ai ishte shumë i preferuar. Por gjithnjë e më tepër, ai e drejtoi vendin në mënyrë autoritare. Filloi të qarkullojë koncepti i diktaturës së modernizimit. Protestat presidenti i shtypi që në fillim në mënyrë rigoroze, opozitarët i nxorri para gjyqit. Në fund, Saakashvili u largua nga politika e Gjeorgjisë, sepse shumica e njerëzve nuk e donin më. Ndërkohë ai kërkohet me urdhër ndërkombëtar arresti për shpërdorim të postit dhe fshehje të dokumentave. Procesit penal të nisur kundër tij ai i bën bisht duke mos qenë i pranishëm në vend. Tani Ukraina bëhet si të thuash vend i migrimit për të, i pajisur me një post të rehatshëm guvernatori.

Bernd Johann

Kthimi i Saakashvilit në Ukrainë zemëron jo vetëm Gjeorgjinë. Konflikte krijohen edhe me Rusinë. Saakashvili mban një bashkëpërgjegjësi për luftën midis Gjeorgjisë dhe Rusisë në vitin 2008. Duke përdorur në mënyrë provokuese armët në Abkazi dhe në Osetinë Jugore ai kontribuoi shumë në shkallëzimin e konfliktit. Me zgjuarsi atëherë ai nuk veproi, sepse i ofroi Rusisë pretekstin për një ndërhyrje të armatosur ushtarake në Gjeorgji.

Poroshenko ka pak personel që mund ta angazhojë

A është Saakashvili pra njeriu i duhur për Odesën? Rezultatet e tij si reformator radikal në Gjeorgji mund ta kualifikojnë atë për detyrën e re. Por Odesa nuk është Gjeorgjia. Si guvernator i një zone ai ka shumë më pak kompetenca se Presidenti i shtetit. Një politikan i pajtimit të interesave të ndryshme Saakashvili kokëmëvete nuk ka qenë kurrë. Qendrimi i tij ekstrem kritik ndaj Rusisë gjen simpatinë e shumë ukrainasve. Por ai mund t’i thellojë tensionet midis grupeve të popullatës proukrainase dhe proruse në Odesën multietnike.

Poroshenko e zgjodhi Saakashvilin me siguri sepse ka ndërmend të nisë luftën kundër korrupsionit dhe nepotizmit. Vendimi për një person nga jashtë vendit bën të qartë se pak personel ka në dispozicion ai në Ukrainë. Por nëse një person që ngjall debate si Saakashvili do të mund ta ndihmojë Poroshenkon të forcojë pushtetin e tij në Ukrainë, kjo është më se e diskutueshme.

Mesazhi ishte i qartë. “You go!”-“Mbathjani!”. Gjithsej tetë herë i kërkoi marina kineze javën e kaluar një avion spiunazhi të SHBA që të tërhiqet. Avioni ushtarak amerikan po fluturonte mbi një rajon në Detin e Kinës së Jugut, për të cilin Kina ka pretendim për vete. Një zonë detare, në të cilën Republika Popullore përpiqet që me ndërtimin e ishujve artificialë të krijojë fakte – më shumë se 1000 kilometra larg zonës kontinentale të Kinës dhe nën protestat e ashpra të disa shteteve fqinje dhe të SHBA.

Kina i përfaqëson interesat e saj në rajon në mënyrë shumë më intensive se sa disa vite më parë. Qendra Kërkimore kryesore në Gjermani për studimet për Kinën, Insituti Mercator për Studimet për Kinën në Berlin, sheh madje një fund të politikës kineze të hapjes. Kolonat bazë të politikës së njohur nga Ten Hsiaopini, në tri dekadat e gjysmë të kaluara, tani nën Xi Ping po eleminohen njëra pas tjetrës – midis tyre edhe politika e përmbajtur e jashtme.

Ndryshim thelbësor në politikën e jashtme të Kinës?

Shumëçka flet për një tezë të tillë. Veprimet e forcës në Detin e Kinës Jugore janë vetëm një shembull. Veç kësaj, Kina përpiqet që me projektin e saj për një Rrugë të re të mëndafshtë të depërtojë në Azi me një rrjet infrastrukturor, në qendër të të cilit të jetë Kina. Dhe Pekini po krijon institucione të reja ndërkombëtare, në të cilat Kina ka një peshë më të madhe. Këto veprime jashtë vendit shoqërohen në vend me një ndryshim rrënjësor të ekonomisë kineze. Deri në vitin 2049 Kina do të kthehet në një superfuqi industriale – të mos jetë vetëm tavolina e punës e botës, por një qendër inovacioni dhe efikasiteti.

Philipp Bilsky

Kina do që të kthehet atje, ku Pekini mendon se e ka pasur historikisht vendin: në krye të shteteve të botës. Që kjo të arrihet, është gjithçka tjetër por jo vetëkuptueshme. Sepse lista e sfidave duket e pafundme. Sfida ndoshta më e madhe nga pikëpamja e qeverisë kineze: mbajtja e premtimit, që i ka dhënë partisë komuniste në dekadat e shkuara legjitimimin në popull – që kinezët të jetojnë sot ekonomikisht më mirë se dje. Dhe që nesër ata të jetojnë më mirë se sot. Mbajtja e këtij premtimi duket – përballë nevojës së rishpikjes së plotë të modelit ekonomik kinez – e parë nga jashtë nganjëherë gati e pamundur.

Kina kërkon ta zgjerojë edhe më ndikimin

Por këto janë çështjet e dekadave të ardhshme. Për momentin është e sigurtë: Kina po e zgjeron edhe më tej ndikimin e saj. Çfarë do të thotë kjo për Evropën? Çfarë do të thotë për Perëndimin? Ata duhet të përpiqen – sa herë të jetë e mundur – të bashkëpunojnë me Kinën dhe ta përfshijnë e integrojnë Kinën. Ajo që nuk funksionon, këtë e konfirmuan në mënyrë impresionuese SHBA para pak kohësh: të kufizohet ndikimi i Kinës dhe që Kinës t’i vendosen kufij. Kur Pekini ngriti Bankën Aziatike të Investimeve në Infrastrukturë (AIIB), SHBA u përpoqën t’i bindin aleatët e tyre që t’i rrijnë larg këtij institucioni të ri. Për Uashingtonin ky ishte një superskandal diplomatik. Njëri vend pas tjetrit u bashkuan me inisiativën kineze, edhe me argumentin se fjalën e tij mund ta thotë vetëm ai që edhe ndodhet në tryezë.

Një hap i drejtë. Por e qartë megjithatë është edhe: atje ku interesat kundërvihen direkt, bashkëpunimi është thuajse i pamundur. Deti i Kinës Jugore është shembulli më i mirë. Kina do ta zgjerojë edhe më tej ndikimin e saj atje. Jo së fundi, sepse ky rajon edhe për zhvillimin ekonomik të Kinës, nga pikëpamja kineze ka një rëndësi strategjike. SHBA nga ana tjetër shohin se vendi i tyre i deritashëm në rajon është i rrezikuar. Ndërsa vendet fqinjë e shohin gjithashtu me shqetësim dominimin e parashikueshëm të Pekinit. Një zgjidhje e kësaj çështjeje nuk duket në horizont, konfliktet e ardhshme janë paraprogramuar që sot

DW: Z. Fischer, ju dhe politikanë të njohur të vendeve anëtare të BE- Francë, Itali, Gjermani, që në një mënyrë ose tjetër keni luajtur një rol në zhvillimet postkomuniste në Ballkan – bashkë me kryeministrat e gjithë vendeve të rajonit po merrni pjesë në Forumin Ekonomik të Vjenës, që po zhvillohet në Tiranë. Po synohet të arrihet një konsensus për projektet strategjike, që rajoni si një i tërë do të paraqesë në Takimin e Vjenës, në kuadër të Nismës së re të BE-së për Ballkanin Perëndimor, lançuar gushtin e kaluar nga kancelarja Angela Merkel. Sa i rëndësishëm është për BE-në një Ballkan që po i thotë ”JO” konfliktit dhe “PO”bashkëpunimit?

Joschka Fischer: Ballkani dhe sidomos Ballkani Perëndimor është jashtëzakonsisht i rëndësishëm për paqen dhe stabilitetin në Europë. Kjo nuk është thjeshtë një ide por një fakt. Nëse shikoni historinë, për t’iu larguar traditave të konfliktit dhe ecur drejt një mënyre të re bashkëpunimi, që konsiston në të qenit bashkë në rrugëtimin drejt BE, kjo është shumë e rëndësishme për gjithë të Europën.

DW: Në këtë përpjekje të rajonit për të lënë pas të shkuarën e konfliktit, shkrirja e akujve në marrdhëniet mes Beogradit dhe Tiranës po shihet si një tregues ”par excellence” për hapjen e një faqeje të re në marrdhëniet mes vendeve fqinjë në Ballkanin Perëndimor. Cila është dobia rajonale madje europiane e kësaj që po ndodh në marrdhëniet mes shqiptarëve dhe serbëve?

Joschka Fischer: Shqiptarët dhe Serbët, para së gjithash, janë popuj fqinjë. Le t’i drejtohem përvojës sonë, të Gjermanisë me Francën. Franca ka qënë armikja e Gjermnanisë për gjyshin, stërgjyshin apo katragjyshin tim dhe ne kemi qënë armiku i Francës. Kësaj armiqësie i erdhi fundi kur burra shteti me kurajo, vendosën që jo konflikti por bashkëpunimi duhet të ishte faktori mbizotërues në marrdhënier me fqinjët, sepse fqinjësia nuk mund të ndryshohet, edhe nëse ti e urren vendin tënd fqinj, apo e do fort, je i intersuar për atë apo nuk do t’ia dish, ai mbetet fqinji yt. Prandaj, mendoj që bashkëpunimi është e vetmja përgjigje e arsyeshme, që Beogradi dhe Tirana të ecin përpara dhe të forcojnë marrdhëniet mes tyre. Mendoj që zhvillimi i marrdhënieve mes Shqipërisë dhe Serbisë ështe shumë i rëndësishëm për gjithë rajonin. Ka ndikim pozitiv për Kosovën dhe shumë pika të tjera të nxehta. Dhe kjo është e rëndësishme për Europën gjithashtu. Europa duhet t’i japë një mbështetje të plotë dhe të fuqishme këtij zhvillimi.

DW: Z.Fischer, në mënyrë unanime të gjithë kryeministrat e vendeve të Ballkanit po i drejtojnë BE dhe Komisionit Europinan të njëjtin apel nga Tirana: mbështesni me financimin e projekteve rajonale strategjike paqen e shumëpritur por të brishtë në Ballkanin Perëndimor, që ajo të mos rrezikohet. A do ta dëgjojë BE këtë apel pa humbur?

Joschka Fischer: E kuptoj shumë mirë pozicionin e Ballkanit Perëndimor. Ky rajon po pyet: Çfarë po bën konkretisht BE? Ok, konferencat dhe seminaret e BE janë të mira për rajonin po ku është produkti, rezultati, substanca? Dhe për këto pyetje përgjigjen duhet ta japë Brukseli. Natyrisht, është një çështje e progresit të vendeve të Ballkanit Perëndimor në procesin e tyre drejt anëtarësimit në BE, që lidhet ngushtë me financimin e projekteve të rëndësishme strategjike për rajonin. Lidhja mes vendeve të rajonit shumë e rëndësishme, nëse dëshiron të kesh bashkëpunim rajonal të duhet të kesh rrugë, autostrada, linja hekurudhore dhe kjo është e rëndësishme të kuptohet në Bruksel. Pastaj zbatimi bëhet këtu, në terren, në vendet e rajonit. Shpresoj që konferenca e ardhshme e Vjenës, që vijon konferencën e Berlinit , që u zhvullua në gusht të vitit të kaluar, do të sjellë progres në këtë drejtim, Nga perspektiva gjeo-politike kjo është shumë e rëndësishme. Europa është për momentin në një situatë jo shumë të mirë, kemi krizën në Europën Lindore, në Ukrainë , kemi krizën financiare që vijon në Greqi por nuk duhen lënë mënjanë sfida të tjera. Duhet kohë, duhet angazhim, nuk është një zbavitje afatshkurtër, nuk është një vrapim disa qindra metraah, por është një maratonë. Kjo nuk duhet harruar. Duhet një presion i vazhdueshëm ndaj Brukselit duke mbrojtur interesat e rajonit. Dhe prandaj konferenca e Vjenës do të jetë shumë e rëndësishme.

DW: Kanë mbetur rreth dy muaj nga zhvillim i kësaj konference. A do ta ketë rol drejtues Gjermania si lançuese e Nismës së re të BE për Ballkanin Perëndimor?

Joschka Fischer: Kjo nismë ishte inisiativë e kancelares Angela Merkel. Kjo nuk duhet harruar. Mendoj, që personalisht, vetë kancelarja është shumë e interesuat për këtë process. Edhe pse nuk kam votuar kurrë për atë, mendoj që me Nismën për Ballknain Perëndimor, kancelarja Merkel, bëri gjënë e duhur.

DW: Z. Fischer, BE ka “lodhje nga zgjerimi”, Ballkani Perëndimor po thotë me këmbëngulje se ka rrezik t’i mbarojë durimi i pritjes së gjatë për ditën kur do të bëhet pjesë e BE. Ku mund ta çojnë Europën dhe rajonin këto dy vektorë ?

Joschka Fischer: Nga njëra anë lodhja nga zgjerimi është fakt, nga ana tjetër, situata gjeopolitike në Europë nuk e lejon këtë lodhje. Në gjeo-politikë nuk ka vaakume. Europa ka interes, Ballkani Perëndimor është një rajon që i përket Europës. Nëse europianët nuk i kuptojnë interesat e tyre kjo do të krijojë problem për të gjithë ne, jo vetëm për rajonin e Ballkanit. Prandaj mendoj se është një mundësi e mirë që kriza gjeo-politike përqark Europës, të mprehë ndërgjegjësimin e liderëve europianë për rëndësinë gjeo-politike të rajonit, gjë që duhet të përdoret pa humbur kohë.

DW: Z. Fischer, ju keni qenë i lidhur me rajonin, më 1999 ju mbështetët pjesëmarrjen ushtarake gjermane në Luftën e Kosovës duke lënë mënjanë filozofinë pacifiste të të Gjelbërve, forcës politike ku ju bënit pjesë atëhere. Sot jeni në Tiranë mes gjithë kryeministrave të vendeve të rajonit. Çfarë ndjeni nëse meditoni për atëhere dhe tani?

Joschka Fischer: Jam sot në Tiranë shumë i emocionuar nga pjesëmarrja në Forumin Ekonomik të Vjenës e gjithë kryeministrave të rajonit, dhe nuk kam sesi të mos sjell ndërmend kur isha ministër i Jashtëm i Gjermanisë, në kohën e Luftës së Kosovës dhe pas përfunimit të saj. Tani rajoni ka ndryshuar në mënyrë të jashtëzakonshme, ju përmendët në krye të kësaj interviste marrdhëniet mes Serbisë dhe Shqipërisë. Këmbëngul ato janë faktori kyç për paqen dhe stabilitetin në rajon. Kjo është fantastike dhe jam vërtet i emocionuar.

DW: Zoti Kühn manovrat perëndimore konsiderohen “si nga më të zgjeruarat e llojit”. Sa rëndësi kanë ato?

Ulrich Kühn: Për këtë manovër ekzistojnë tre argumenta: Së pari: NATO kërkon t’i dërgojë një sinjal Putinit se aleanca si në aspkeitn ushtarak edhe politik e ka vullnetin që të respektojë detyrimet e saj për anëtarët e aleancës, pra edhe për tre vendet balltike. Së dyti: Me të dërgohet një sinjal tek partnerët lindorë, që aleanca është e gatshme t’i mbrojë ata në çdo kohë, edhe kundër një agresioni të mundshëm rus. Së treti: Trupat duhen stërvitur për sfida të reja ushtarake, si për shembull për stilin “hibrid” të luftës që po përdor Rusia në Krime dhe Ukrainën lindore. Në këtë drejtim duhet vepruar. Në këtë kuptim manovra mund të konsiderohet si shumë e rëndësishme.

Çfarë nënvizimi të ri merr kjo manovër, kur në të marrin pjesë edhe vende neutrale, si Finlanda, Suedia, apo Zvicra?

Duhet thënë se Finlanda dhe Suedia ndjehen të rrezikuara nga manovrat e fundit ruse. Kështu herë pas here gati shkelet hapësira ajrore nga aviacioni rus. Kështu ka zëra tani në Finlandë dhe Suedi që kërkojnë futjen në NATO. Kjo i sinjalizon Rusisë që ajo nuk perceptohet më si një partner i besueshëm, por si kërcënim serioz. Në tërësi mund të thuhet se vihet re një militarizim i ri i sigurisë europiane.

A nuk është disi qesharake deklarata zyrtare se bëhet fjalë për një stërvitje për një mision të OKB-së, kur çdokush e di se arsyeja e vërtetë është kërcënimi rus?

Këto manovra i drejtohen qartë Rusisë. Sinjali është: “Rusia po mpreh shpatën, por ne jemi gati”. Arsyetimi me një ushtrim relevant për OKB-në është thjeshtë fasada. Me sa duket nuk do t’i japë më njeri Putinit raste të tjera për propagandë mediatike. Sinjali ushtarak është shumë i qartë.

Eksperti Ulrich Kühn

Rusia nga ana e saj ka reaguar me demonstrim ushtarak. Janë këto manovra rruga e duhur për të vepruar me rrezikun që vjen nga Rusia, nuk tensionohen kështu edhe më shumë marrëdhëniet me Rusinë?

Këto manovra janë të justifikuara për gjendjen aktuale. Madje vetë koha, gjendja e brishtë mes emergjencës ushtarake dhe përgjegjësisë policore, kur “uniformat e gjelbra”, pra njësi speciale të paidentifikuara kalojnë në kufi, kërkon masa të reja dhe të përshtatshme. Njëra nga manovrat e NATO-s në Letoni lidhet pikërisht me një skenar të tillë. Mendoj se është gjëja e duhur t’i tregosh Rusisë se nuk ka asnjë shans të veprojë në vendet baltike ashtu si në Ukrainë. Por në plan afatgjatë dhe të mesëm NATO duhet të ndërtojë ura komunikimi me Rusinë. Pra, si në kohën e Luftës së Ftohtë: Nga njëra anë oferta serio´ze bashëkpunimi, nga ana tjetër gatishmëri realiste për mbrojtje. Për fat të keq është Rusia që prej më shumë se një viti po e rrotullon spiralen drejt shkallëzimit.

Sa të rrezikuara janë vërtet vende si ato baltike, Estonia, Letonia, Lituania apo vendet jo anëtare, si Suedia apo Finlanda?

E parë në mënyrë realiste, Rusia nuk mund t’i rrezikojë seriozisht tre vendet baltike, Estoni, Letoni, Lituani. Në rastin më ekstrem- një shkëmbim nuklear – SHBA duhet të jetë gati të “këmbejë” Bostonin, Nju Jorkun dhe Uashingtonin me Talinin, Rigën dhe Vilnën. Edhe pse ky qëndrim të duket shumë i ekzagjeruar, ai i përgjigjet logjikës së kërcënimit. Edhe Rusia e di këtë. Por në të njëjtën kohë ajo ia ka dalë me sukses të veprojë në një zonë gri, pa e kaluar pragun e një lufte të hapur. Në këtë pikë NATO ka deficite në mbrojtje, dhe tre vendet baltike e kanë vënë re me kujdes këtë mangësi në aleancën e përbashët. Këtu NATO duhet të përmirësohet.

A mendoni se Suedia dhe Finlanda do të bëhen pjesë e NATO-s?

Për Suedinë dhe Finlandën nuk shoh ndonjë kërcënim direkt rus. Por si në kohën e Luftës së Ftohtë të dyja vendet gjenden në hapësirën e influencës së Rusisë, gjë që i bën ato potencialisht objektiva të lojërave ushtarake. Por t’i bësh këto vende tani pjesë të NATO-s do të thotë të dërgosh një sinjal shumë të gabuar tek Moska. Edhe në këto vende nuk ka ndonjë shumicë që e kërkon këtë anëtarësim. Por opinionet politike mund të ndryshojnë shumë shpejt.

Ulrich Kühn është ekspert për marrëdhëniet mes NATO-s dhe Rusisë në Institutin për Studimet e Paqes dhe Politikën e Sigurisë në Universitetin e Hamburgut.