Në foto Oleksandra Matviichuk që drejton Qendrën për Liritë Civile (Ukrainë)/ është vlerësuar më 2016 nga OSBE-ja me Çmimin: Mbrojtës i demokracisë
Pas më shumë se 100 ditë lufte, autoritetet ruse vazhdojnë të mohojnë se forcat e vendit kanë kryer ndonjë krim lufte në Ukrainë.
Por kjo kundërshtohet nga hetues të pavarur ukrainas, si Oleksandra Matviichuk, një avokate e të drejtave të njeriut.
Që nga fillimi i pushtimit rus më 24 shkurt, Matviichuk – së bashku me një ekip vullnetarësh, avokatësh dhe paralegalësh – ka regjistruar krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit të kryera nga ushtria ruse në Ukrainë.
Vullnetarët udhëtojnë çdo ditë në qytetet dhe fshatrat e Ukrainës të çliruara së fundi për të dokumentuar çdo veprim të ushtrisë ruse që mund të binte ndesh Statutin e Romës, një traktat ndërkombëtar që përcakton krimet e gjenocidit, krimet kundër njerëzimit dhe krimet e luftës, si dhe krimin ndërkombëtar.
Matviichuk thotë se ekipi i saj – puna e të cilit është pjesë e një nisme më të gjerë të njohur si “Tribunali për Putinin” – ka regjistruar aktualisht 9,685 krime që i atribuohen ushtrisë ruse. Ajo thotë se në të ardhmen, autoritetet ruse dhe personeli ushtarak mund të gjykohen nga Gjykata Penale Ndërkombëtare.
“Një gjykatë do të thotë fjalën e fundit”, thotë Matviychuk, për veprimet e ushtrisë ruse në Ukrainë
“Kam përshtypjen se ne po shuajmë mijëra zjarre çdo ditë,” tha Matviichuk për Verstka, një media e pavarur ruse, për OpenDemocracy dhe median çeke Deník N. “Ndërsa je larg, thjesht mund t’i fikni lajmet dhe të vazhdoni rutina e perditshme. Shumë njerëz nuk e kanë më atë mundësi.”
“Rusia po përdor krimet e luftës si një metodë lufte… ka një numër të madh të tyre, të gjitha shumë të ndryshme. Ne arrijmë vetëm t’i dokumentojmë. Për ta bërë këtë, ne ndjekim ngjarjet – këto janë përshkrime të shkurtra të ngjarjeve që na japin një kuptim të asaj që ndodhi.”
“Qëllimi i këtij terrori ishte të mposhtë rezistencën ukrainase përmes vuajtjeve të civilëve, të frikësojë njerëzit aq shumë sa të kenë frikë të rezistojnë”.
Pas procesit të shqyrtimit, thotë Matviichuk, ekspertët do të analizojnë rastet për të filtruar se cilat janë të përshtatshme për një gjykatë ndërkombëtare, cilat do të hetohen në nivel kombëtar dhe që kanë vlerë për arkivat e ardhshme muzeale.
“Shumë nga krimet që ne regjistrojmë do të jenë të vështira për t’u hetuar,” thotë ajo, për shkak të vëllimit të madh të akuzave. “Sistemi ynë ligjor nuk mund ta përballojë kaq shumë.” Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm të Ukrainës ka raportuar deri më tani 13,000 hetime të hapura në lidhje me pushtimin rus.
Në të njëjtën kohë, vë në dukje Matviichuk, fakti që lufta e Rusisë është në vazhdim, dhe “që krime të reja po kryhen çdo ditë”, i bën hetimet edhe më të vështira.
“Prioriteti është shpëtimi i njerëzve, ndihma e tyre që të kthehen në normalitet pas asaj që kanë kaluar”, thotë ajo, në vend që të hetojë dhe analizojë atë që ka ndodhur.
Kërkon një gjykatë ndërkombëtare
Sipas iniciativës së Tribunalit për Putinin, Rusia ka kryer të paktën 720 sulme kundër monumenteve historike, spitaleve, shkollave dhe objekteve fetare në Ukrainë. Gjithashtu janë regjistruar 605 raste të përdorimit të armëve pa dallim nga Rusia. Në tre raste, ushtria ruse ka përdorur gjithashtu armë kimike, duke përfshirë fosforin.
Këto armë kanë dëmtuar infrastrukturën në një numër qytetesh si Izyum, Chernihiv dhe Mariupol, thotë Matviichuk. “Njerëzit në thelb mbetën pa ngrohje, ujë, energji elektrike dhe gaz në shkurt. Ata shkrinin borën për të pirë diçka.”
Matviichuk vazhdon: “Banorët duhej të kalonin natën në bodrume, sepse shtëpitë e tyre po qëlloheshin. Ata nuk mund të merrnin ndihmë mjekësore. E mbani mend se si bombardoheshin spitalet?
“Situata në disa qytete arriti deri në atë pikë sa njerëzit thjesht nuk mundën të mbijetojnë. Në të njëjtën kohë, askush nuk lejohej të largohej”.
Gjykata për Putin ka dokumentuar gjithashtu 432 raste të rrëmbimit të civilëve në Ukrainë dhe 173 raste të vrasjeve të civilëve – qoftë nga forcat në terren apo nga dronët – në sulme të dëshmuara nga civilë të tjerë. Ka gjithashtu rreth 800 raste kur dëshmitarët raportuan se kishin parë njerëz që vdisnin gjatë bombardimeve ose sulmeve ajrore ruse.
Nisma ka dokumentuar gjithashtu tre raste të dhunës seksuale, megjithëse Matviichuk thotë se grupi i tyre nuk “fillimisht u fokusua” te përdhunimi. “Shumica e njerëzve me të cilët ne punojmë nuk kanë kaluar një trajnim të veçantë për të intervistuar ata që kanë përjetuar dhunë seksuale,” shpjegon ajo.
Kur trupat ruse u dëbuan nga rajoni i Kievit në fund të marsit, një gjurmë dhune brutale u la pas në qytete si Bucha, Irpin dhe Motyzhin, pak në distancë kryeqytetit ukrainas. Më 13 qershor, një varr i ri masiv me shtatë trupa u gjet pranë Bucha: të gjitha kufomat kishin shenja se ishin qëlluar në kokë dhe se duart e tyre ishin të lidhura, sipas policisë rajonale të Kievit.
Matviichuk thotë se “një gjykatë do të thotë fjalën e fundit” për atë që ndodhi në këto zona, por se veprimet e ushtrisë ruse duhet të cilësohen si “terror”.
“Siç e kuptoj unë, qëllimi i këtij terrori ishte të mposhtte rezistencën [ukrainase] nëpërmjet vuajtjeve të civilëve, të frikësonte njerëzit aq shumë sa të kishin frikë të rezistonin,” thotë ajo.
Nisma e Tribunalit për Putinin po planifikon të dorëzojë të dhënat e saj në Gjykatën Penale Ndërkombëtare dhe kërkon që një gjykatë ndërkombëtare të mbahet për të pandehurit rusë. Gjykata Ndërkombëtare Penale tashmë ka hapur një hetim për konfliktin në Ukrainë.
“Nëse sistemi ndërkombëtar nuk është i aftë të ndalojë regjimin rus, atëherë duhet bërë diçka me këtë sistem ndërkombëtar, i cili tani është në gërmadha, ashtu si Mariupoli,” thotë Matviichuk. “Ai sistem u krijua pas Luftës së Dytë Botërore për të parandaluar që ajo luftë të përsëritej. Por tani po ndodh para syve të mi.”/opendemocracy.net/Përgatiti voal.ch
