VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

POETJA ARBËRORE ISABELLA KASTRIOTI SKANDERBEG 1704 – 1749 Nga Lutfi ALIA

July 28, 2022

Dinastia e Kastriotëve ka dhënë kontribute të shquara në historinë e Shqipërisë, të Italisë dhe të vendeve të tjera europiane. Në Itali, Kastriotët janë me prejardhje nga dy degë, e para dhe më e gjëra, janë pasardhësit e familjes të Gjergj Kastriotit me Andronika Ariantitin dhe djalin e tyre Gjon Kastrioti; ndërsa linja e dytë janë pasardhësit e Vrana Kontit, kushëri i Gjergj Kastriotit. Sipas censimentit të vitit 2020, në Itali janë 160 familje me mbiemërin arbëror Kastrioti, shumica në Napoli dhe në Pulja. Pasardhësit e familjeve Kastrioti kanë tituj fisnikërie si princ, duka, baron, kont, markez, kavalier dhe janë shquar në jetën italiane jo vetëm si feudatar por dhe në veprimtari politike, ushtarake, adminsitrative, fetare, kulturore, letrare, artistike, në shkencë dhe në gazetari. Ndër figurat e shquara në krijimtarinë letrare të Kastriotëve në Itali janë dy poete Giovanna Kastrioti Granai Karafa (1515 – 1592) dhe Isabella Kastrioti Skenderbeg (1704 – 1749).

Giovanna Kastrioti Karafa ishte pasardhëse e linjës të Vrana Kontit (Granai Kastrioti). Krijimet poetike të saj botuar në vitin MDXXCV (1585) dhe ribotuar në vitin 2017 me titull “Rime in lode della illustratissima et eccellentissima Signora Donna Giovanna Castriota Carafa, duchessa di Nocera e marchesa di Crosia Santo Angelo (botim i Rubettino)”.

Isabella Kastrioti Skenderbeg, e linjës të Gjergj Kastriotit, është personazzh historik i provincës së Leçes, e shquar për krijimtarinë e saj poetike dhe e përfshirë në disa enciklopedi italiane dhe në vëllimin me poezi të “Akademia degli Spioni di Leçe”, botuar në vitin 1747. Biografët dhe kritika letrare italiane e kanë vlerësuar Isabella Kastrioti Skendebeg, poetia mendjendritur, me formim intelektual në krijimtarinë poetike, në shkrimet filozofike dhe protagoniste e emancipimit të femrave në shekullin XVIII në shoqërinë leçeze.

 

Konti Pardo Kastrioti Skenderbeg
(Portreti i skicuar nga Pietro Kavoti).

 

Isabella Kastrioti Skenderbeg

 

Gjoni II Kastrioti, Duka i parë i Galatina dhe Konti i Soleto, me gruan Irena Brankoviç, kishin katër djem dhe vajzën Maria. Djali i dytë Ferdinandi Duka i dytë i Galatina dhe Konti i Soleto, u martua dy herë dhe nga këto martesa lindën: Akile, Federiko, Alfonso, Pardo dhe Erina. Pasardhësit e kontit Pardo Kastrioti Skender-beg, ikën nga Kopertino dhe u vendosën në Leçe, kryeqendra e Terra D’Otranto, nga mori zanafillën dega leçeze e Kastriotëve. Don Aleksandër Kastrioti, djali i don Vitantonio (nipi i Pardo Kastrioti), në mbarim të studimeve në shkollën Nardò, fitoi një formim kulturor, që e bëri të njohur në jetën e re në Leçe.

Ai mbante ditar me kujtimet e tij, fillimisht të shkruara me shpirt rinor e më pas me karakter të paqartë dhe me dorën që i dridhej nga pleqëria. Në ditar ka shënuar gjithëçka rreth jetës së tij, llogaritë e aktiviteteve financiare, takimet me personalitete dhe klerikë, lajmet rreth ngjarjeve politike, lista dokumentash, pergamena, diplomën e shpalljes të Gjon II Kastrioti patric i Serenissima, plot akte notarile si ai i pronave të Pardo Kastrioti që kishte trashëguar, si dhe shumë të dhëna lidhur me jetën dhe aktivitetin poetik të Isabellës, vajzës së tij, mbi bazën e të cilave është ndërtuar jeta e saj private dhe letrare. Këtë ditar e shfrytëzoi Nikolla De Simone Paladini, i cili shkroi monografinë për Isabella Kastrioti Skenderbeg dhe Pietro Belli dhe më pas u shfrytëzua nga Rosella Barletta për monografinë “Isabella Castriota Scanderbeg: espressione di emancipazione feminile”.
(Lecce, Edizione Griffo 2021).

Ditari i Aleksandër Kastrioti fillon më 25 shtator 1682 me martesën me fisniken Katerina Giustiniani, nga familje leçeze e pasur, me origjinë gjenoveze: “Addì 25 settembre 1682 si fecero li capitoli matrimoniali tra me D. Alessandro Castriota e la Donna Caterina Giustiniani, fatti in Lecce da notar Staibano”.

Aleksandri me Katerinën nuk patën fëmijë. Më 20 nëntor të vitit 1702, vdiq Katerina Giustiniani.

Një vit më pas, më 17 dhjetor 1703, Aleksandri u martua me Irena Pieve-Sauli, nga një familje fisnike në Gallipoli, me origjinë gjenoveze. Me martesën e dytë lindën dy vajza binjake, si shkruan Aleksandri në ditar: “Ditën e hënë të 1 shtatorit 1704, Irena lindi dy vajza binjake, njera vdiq, ndërsa tjetra jetoi dhe e pagëzuam me emrin Isabella Giuseppa Maria Petronilla”.

Shtatzania me binjakët e rëndoi shëndetin e Irenës, e cila u sëmurë me ethen puerperale. Kur gjendja u përkeqësua Irena firmosi testamentin duke ia kaluar tërë pasurinë Isabellës foshnje. Tetë ditë pas lindjes më 9 shtator 1704, vdiq Irena Pieve – Sauli dhe Aleksandri përsëri mbeti i vè, me Isabellën e porsalindur, që ia besoj mendeshës Saveria Buttazzo nga Shen Pietro në Lama.

Sipas mentalitetit të asaj kohe, Aleksandri dorështërnguar dhe i pasur, pretendonte një djal që t’i trashëgonte pasurinë, titujt dhe nderet, ndërsa vajzën e priste jeta në manastir. Në gjendje dëshprimi, Aleksandri iu drejtua një fallxheshe. Profecinë e saj e përshkruan në ditarin e tij: “Isabellën dërgoje në manastir, kur të mbushi 18 vjeç do të jetë murgeshë, 42 vjeçe do të bëhet badessa e në vazhdim do të marri nderimet e tjera … do të jetë shëndetligë, do të vuaj nga dhimbjet e kokës, do të jetë e thjeshtë dhe hokatare, do të krijojë miqësi me personalitete etj”. Natyrisht këto profeci nuk u realizuan, veç asaj që shumë vite më pas, Isabella krijoi raporte miqësie me personalitetet e artit dhe të kulturës leçeze.

Aleksandër Kastrioti më 13 qeshor 1706 u martua për të tretën herë me Giuseppa de Torris nga Trani nga një familje fisnike me origjinë spanjolle dhe mbesa e ipeshkëvit të Trani. Bashkëshortja Peppa, lindi dy djem Françesko Paolo dhe Vitantonio, ndërsa për Isabellën e vogël, njerka zemërgurë përgatiti valixhet me veshjet e nevojshme dhe e mbylli në manastirin e Shen Giovanni Evangjelista i murgeshave benedektine në Leçe.

Për rritjen, edukimin dhe arsimimin e Isabellës së vogël u impenjuan murgeshat. Isabella kaloi një fëmijëri të vështirë, rrethuar nga mistiçizmi, rregullat e rrepta dhe mësimet fetare, pa dashuri e pa përkëdhelje prindërore, pa lojra fëminore me shoqe dhe shokë. Kur Isabella mbushi moshën 11 vjeçe, daja i saj Giambatista Pieve-Sauli vendosi ta largoi nga ky manastir. Giambatista ishte mashkulli i fundit i familjes Pieve – Sauli, ishte i pasur, por nuk kishte fëmijë, andaj vendosi ta merrte pranë Isabellën, si trashgimtare të pasurisë. Ky veprim i Giampatista ishte djallëzor, sepse ai nuk e mori në shtëpinë e tij, por e mbylli përsëri në një tjetër manastir në Gallipoli.

Isabella Kastrioti në manastirin Shen Kiara në Gallipoli

Më 15 janar 1715, Isabella adoleshente doli nga manastiri Shen Giovanni Evangjelista, iku nga Leçe dhe nga shtëpia atërore, ku nuk u kthye më kurrë. Isabella shkoi në Gallipoli me dajën Giambatista, i cili e mbylli në manastirin e Shen Kiara, ku shërbenin murgesha dy mikeshat e tij, të cilat e pritën dhe ia trajtuan me dashuri mbesën. Ndonëse e privuar nga dashuria prindërore, e braktisur dhe e izoluar në manastir, Isabella e përballoi këtë fat mizor duke iu përkushtuar shkollimit dhe thurjes të poezive të para. Isabella adoleshente iu dedikua krijimtarisë letrare, me poezi që shprehnin gjendjen e saj shpirtërore, çka ndikoi që gratë leçeze të njiheshin me kushtet e vështira të jetës së asaj kohe, me poezi që shprehnin idetë për t’u çliruar nga jeta e ndrydhur nga padrejtësitë familjare dhe shoqërore. Të kësaj kohe janë dhe sonetat e para. Jetesa në mjedis të mbyllur nga fanatizmi fetar dhe nga paragjykimet, nuk e thyen shpirtin e saj të lirë, që e shprehu fuqishëm me krijimtari poetike, që synonte emencipimin e femrave të asaj kohe të vështirë. Në manastirin e Shen Kiara, Isabella qëndroi deri në shtator të vitit 1720, kur mbushi 16 vjeç.

 

Martesa e Isabellës me baronin Filippo Guarini

 

Më 11 shtator 1720, daja Giambatista Pieve – Sauli e nxorri Isabellën nga manastiri i Shen Kiara, me justifikimin se do ta merrte në shtëpinë e tij. E ashtuquajtura mbrojtje nga daja Giambatista, ishte një kurth djallzor, sepse ai pa biseduar dhe pa miratimin e Isabellës, kishte përgatitur martesën e saj me një burrë të moshuar. Giambatista e martoi mbesën 16 vjeçare me feudalin e Tuglie, baronin Filippo Guarini 60 vjeçar, që kishte mbetur beqar. Kjo martesë e detyrushme për Isabellën, u krye me qëllim, që fëmijët meshkuj që do të lindnin nga kjo lidhje martesore, të merrnin mbiemërin Pieve – Sauli dhe të trashgonin pasuritë e mëdha, që dispononte Filippo Guarini. Martesa u celebrua po më 11 shtator 1720, në shtëpinë Giambatista, që ishte dhe kryetar i Bashkisë të Gallipolit. E detyruar të martohej me një burrë, që nuk e donte e për më tepër shumë i madh në moshë, për Isabella Kastrioti ishte zhgënjim, ishte fyerje, që i krijuan vuajtje shpirtërore, por dhe
zëmërim ndaj Giambatista, që e kishte poshtëruar duke e martuar me një të moshuar për përfitime personale. Baroni Guarini e konsideronte fat të madh që u martua me një fisnike të familjes Kastrioti dhe trashëgimtare e pasurive të Giambatista, andaj që në fillim u tregua zemërgjër, i sjellshëm dhe respektues ndaj nuses së re.

I ati Aleksandro Kastrioti, i cili prej gjashtë vite që Isabella kishte qëndruar e mbyllur në Manastirin e Shen Kiara nuk e kishte takuar asnjëherë, nuk mori pjesë në ceremonin martesore, por në ditarin e tij shkruan: “Më 11 shtator 1720, Donna Isabella doli nga kuvendi i Gallipolit dhe pas dy orësh, në shtëpinë e Giambatista Pieve – Sauli, u martua me baronin Filippo Guarini i Tuglie”.

Pak kohë pas martesës, i ati Aleksandri i kërkoi Isabellës të hiqte dorë nga e drejta e pronave të trashëguara nga nëna dhe ajo me urtësi dhe zemërgjërësi pranoi t’i kalonte të atit, si rezulton në aktin noterjal të 2 tetorit 1725 të firmosur me noterin Mangia në Leçe. Nga ana tjetër Don Aleksandri, i bindur se për moshën e madhe Guarini nuk do të kishte fëmijë, synonte që pas vdekjes të baronit pasuria e tij t’i kalonte Kastriotëve.

Ky fat mizor e shoqëroi Isabellën fisnike gjatë tërë jetës së saj të shkurtër të mbushur me plot dhimbje. Ajo nuk njohu dashurinë dhe përkëdheljet e nënës, por që e vogël u përballë me ftohtësinë dhe mllefet e njerkës, u rrit larg familjes atërore, iu thyen ëndërrat për të takuar princin e kaltër, ndërsa daja mizor e detyroi të martohej me plakun Guarini dhe jo vetëm kaq, por iu desh të përballej dhe me lakmitë e të atit dhe të kushërinjëve që kërkonin t’i merrnin pasuritë që kishte trashëguar nga nëna dhe ato që i përkisnin nga martesa me Guarinin.

Jeta e Isabella Kastrioti Skenderbeg rridhte trishtushëm në qetësinë e humbëtirave të Tuglie të baronit Filip Guarini. Ajo rrinte duke vështruar nga ballkoni detin e Gallipolit dhe në thellësi ishullin e Shen Andrea e ndërkohë në shpirtin e Isabellës rinushe vërshonin ëndërra dhe fantazia për lumturinë, që gjithmonë e kishte imagjinuar, e kishte kërkuar, por kurrë nuk e kishte gjetur.

Më e trishtuar se heshtja në manastiret, që ndërpritej nga këngët liturgjike, Isabella përjetonte në vetmi ftohtësinë e pallatit Guarini dhe e kalonte kohën në shoqërinë e zogjëve të kopështit e të mendeshës së saj, si dhe duke thurur poezi si këngë zemre dhe soneta për të thyer ritmin monoton të ditëve të trishta dhe për të larguar ankthin mundues të jetës bashkëshortore. Në dhomat e zymta të pallatit, nuk arrinin rrezet e diellit për të shpërndarë errësirën, ndërsa shpirti i saj i dlirtë, poetik dhe mistik kërkonte dritë dhe jetë, kërkonte rrugën e shpresës për të gëzuar rininë e saj të mbyllur në kështjellën Guarini, kërkonte shtigjet për të dalë në jetën e lirë. Këtë gjendje shpirtërore të tronditur nga fati mizor, Isabella e pasqyroi në poezitë e saj dhe në letrat e gjata plot dhimbje që i dërgonte vazhdimisht të atit shpirtzi, dajës të pabesë dhe murgeshave të Shen Kiara, duke iu përshkruar vuajtjet që i kishte shkaktuar fati mizor dhe i pa merituar dhe iu kërkonte ta ndihmonin, ta çlironin nga kjo padrejtësi, por të gjithë i dhanë të njejtën përgjigjie, kërkonin që Isabella të respektonte detyrimet e lidhjes martesore, që për atë kohë ishin ligj që nuk shkelej.

Isabella përsëri uli kokën, iu nënshtrua fatit dhe u mbyll në dhimbjen e saj të gjatë edhe për disa vite dhe gjëndjen e saj shpirtërore të tronditur nga fati i pamerituar e shprehu në poezitë e shumta.

Kështu kaluan shtatë vite me një jetë bashkëshortore të rreme, të palumtur e me plot sakrifica nga Isabella, e cila më së fundi nuk duroji dhe gjeti forca dhe kurajo t’i kundërvihej fanatizmit, ostraçizmit fetar dhe paragjykimeve shoqërore, duke i kërkuar burrit ndarjen de fakto. Në shtator të vitit 1727, Filippo Guerini pranoi ndarjen de fakto, por me kusht, që baronesha Isabella të hynte në Konservatorin e Shen Anna në Leçe, ku pranoheshin vetëm vajza të rendit fisnik, që i nënshtroheshin një forme jetese manastiriale. Për këtë zgjedhje të Isabellës, Aleksandër Kastrioti me cinizëm shkruan shkurt në ditar: “Addì 11 settembre 1727 entrò nel Conservatorio di S. Anna donna Isabella Castriota – ditën e 11 shtatorit 1727 Isabella Kastrioti hyri në Konservatorin e Shën Anna”.

Në fakt, Konservatori i Shen Anna nuk ishte manastir, por një pallat ku jetonin të tërhequra femra fisnike, ku çdo njera kishte apartamentin e vet, i përballonin vetë shpenzimet, jetonin në bashkësi sipas rregullave fetare të diktuara nga murgeshat, por kishin të drejtë të dilnin e të vizitonin mjediset shoqërore të Leçes dhe të takonin të afërmit. Gjatë viteve në këtë konservator, Isabella iu dedikua studimeve të literaturës klasike dhe bashkëkohore, formimit kulturor dhe filozofik si dhe krijimtarisë poetike. Në këto vite, Isabella vizitoi disa herë mjediset shoqërore leçeze dhe në ato takime u prezantua me bukurinë e një vajze njëzetvjeçare, me formim kulturor dhe letrar dinjitoz, që shpejt u njoh dhe u miklua nga lajkatarë të shumtë, por që ndikuan dhe të hapi një horizont të ri në realitetin e jetës në shoqërinë e Leçes. Pikërisht në këto takime njohu personin e duhur, me të cilin u dashurua dhe bashkëndanë lumturinë bashkëshortore, që i kishte munguar prej shumë vitesh.

 

Isabella Kastrioti në jetën aktive të shoqërisë leçeze

 

Jetesa në Konservatorin e Shen Anna zgjati pesë vite, si rezulton në ditarin e Aleksandër Kastrioti, i cili shkruan: “A 31 agosto 1732, uscì dal Conservatorio Donna Isabella – më 31 gusht gruaja Isabella doli nga Konservatori”. Si shprehen biografët Paladini dhe Barletta, shumë zgjati jeta e Isabellës e mbyllur në kafazin e artë, por çdo çast e ndjente jetike domozdoshmërinë e lirisë, kërkonte ta gëzonte jetën në esencën e saj,  kërkonte të fluturonte në kaltërsi e të kendonte në liri ato këngë, që për kohë të gjatë i këndoi brenda mureve të manastireve, të kështjellës Guarini dhe të Konservatorit Shen Anna.

Pas insistimit të Isabellës, më së fundi baroni Guarini 80 vjeçar e jo pak i matufepsur, ia dha lejen Isabellës të dali nga Konservatori. Dhe i ati Aleksander Kastriot nuk e kundërshtoi këtë vendim, por me shpirtvogëlsinë dhe manipulator si gjithmonë, nëpërmjet noterit të tij, i kërkoi Isabellës që disa nga pasuritë e saj dhe kapitalin prej 500 dukatesh t’ia dhuronte dy vëllezërve nga i ati.

Fisnikja zemërmirë dhe e sjellëshme pranoi t’iu dhuroj vëllezërve këto pasuri, si rezulton në aktin e firmosur prej saj më 1 shtator 1732, ditën e nesërme që doli nga konservatori. Ky vendim i Isabellës nuk i pëlqeu dajës Giambatista Pieve-Sauli, i cili i revoltuar i ndërpreu mardhëniet me mbesën, madje paknaqësinë e shprehu në testamentin e tij, duke e përjashtuar si trashëgimtare.

Takimi i dy poetëve: Isabella Kastrioti Skenderbeg dhe Pietro Belli

E çliruar nga martesa me Filippo Guarini dhe nga vartësia e të atit zemërgurë Aleksander Kastrioti i cili për dhjetë vjet më pas nuk e permend në ditarin e tij, e shkëputur nga lidhja me Giambatista Pieve – Sauli, tashmë Isabella e bukur, inteligjente, hokatare, e kulturuar, pa pargjykime dhe me krijimtari poetike të admirueshme, u prezantu plot dinjitet dhe me personalitetin e gruas me kulturë të lartë në shoqrinë leçeze. Bazuar në krijimtarinë e saj, menjëherë e pranuan antare në “Accademia dei Spioni” në Leçe, ku shumica ishin burra.

Gjatë takimeve në akademi bashkëbisedohej dhe debatohej për probleme kulturore dhe filozofike, si dhe recitoheshin krijimtaritë poetike. Në rrethin letrar të akademisë, në mbledhjet vetëm me burra të drejtuara nga kryetari Saverio de Blasi, Isabella Kastrioti ndërhynte me diskutime rreth filozofisë platoniane, të gjeometrisë karteziane, të historisë, të traditës letrare klasike dhe të krijimeve poetike, ku ëmbëlsisht e më pasion recitonte sonetat e veta. Historianët dhe kritikët letrar theksojnë se Isabella u prezantua me repertor poetik të stilit Arkadia, që shprehte transfigurimin letrar, si vend i qetë i jetës baritore dhe jetës idilike, të asaj pjese jete që i kishte munguar, andaj poezitë e saj ishin mbushur me vargje që shprehin dashurinë platonike. Krijimet poetike të Isabellës ishin të bukura dhe të rimuara, madje shprehnin sugjestionim kartezian rigoroz dhe racional në planin llogjik.

Isabella Kastrioti Skenderbeg renditet ndër gratë e pakta të shekullit XVIII, që shprehu dhuntitë intelektuale, letrare dhe kulturore duke iu përkushtuar filozofisë dhe krijimeve poetike, në të cilat shprehu pavarësinë dhe ndjenjat e dashurisë në një mjedis të mbushur me paragjykime duke u prezantuar me dinjitet si protagoniste në emancipimin e femrave të Salentos të asaj kohe.

Pjesmarrja në mbledhjet e akademisë vetëm me burra, fillimisht u konsiderua skandal nga opinioni, por shpejt ky shembull u ndoq nga katër gra fisnike leçeze si Katerina Belli, markezia Ugento, Teresa Paladini, Mariana Boci e më pas dhe nga të tjera.

Në takimet në rrethin letrar të akademisë, Isabella njohu dhe u miqësua me poetin – filozof Pietro Belli, atë kohë në moshë mature dhe me famë, i cili pas një jete pelegrine dhe aventurave të shumta, vendosi të kthehet e të jetoi në Leçe. Me këtë njohje, Isabella u dashurua me Pietro Belli dhe për atë vashë rinushe ishte dashuria e parë dhe e vetmia në jetën e saj, ishte zjarri dashuror që ia zbukuroi dhe e lumturoi jetën në dy dekadat e fundit të jetës. Për rreth tetë vite, Isabella Kastrioti dhe Pietro Belli përjetuan vetëm dashurinë platonike, të cilën të dy palët e shprehnin me poezitë e bukura të mbushura me ndjenja dashurie. Pietro në atë moshë ishte në kërkim të një gruaje që ta kuptonte, ta dashuronte e të lidhnin së bashku jetën dhe Isabella ende e virgjër, e re me shpirt poetik dhe plot vitalitet, ishte në kërkim të lumturisë, të mrekullisë të jetës bashkëshortore, për të kompensuar vitet e rinisë që ia kishin mohuar. Këtë dashuri Pietro Belli për Isabella Kastrioin e shpreh në një nga poezitë në dorëshkrimin “Canzioniere – përmbledhje lirikash”:

Ti piktor, ne se dëshiron të më bejsh portretin për së gjalli,
më pikturo brenda detin nga era të trazuar,
me lojën e dallgëve, që mbajnë brenda ikanakun,
me tallazet mizore që rrahin shkëmbijtë …

Pietro Belli përktheu në italisht poemën “Siphilis sive de morbo gallico” shkruar në latinisht nga Girolamo Frakastoro, me një parathënie dedikuar Giampatista Viko, që e kishte inkurajuar dhe nxitur vazhdimisht në përkthimin e kësaj vepre. Për krijimtarinë letrare të Pietro Belli, për miqësinë me filozofin Viko, për raportet dhe martesën me Isabella Kastriotin ka shkruar hollësisht Benedetto Kroçe.

Në pranverën e vitit 1741 vdiq baroni Filippo Guarini, kështu pas ndarjes de facto të më pareshme, tani u hoq dhe pengesa e fundit e lidhjes martesore, që konkretizoi ndarjen de juro dhe tani Isabella Kastrioti ishte e lirë të realizonte lidhjen dhe të martohej me Pietro Belli.

Më 22 qershor 1741 Pietro Belli u martua me Isabella Kastrioti Skenderbeg, kështu u ligjërua ajo lidhje e ngushtë dashurie deri atë kohë platonike. Jeta e lumtur bashkëshortore u zbukurua me lindjen e dy vajzave, Raimondina në vitin 1742 dhe Katerina në vitin 1745. Jeta e lumtur bashkëshortore e Isabellës u shoqërua dhe me krijime të reja poetike, sidomos me soneta dhe një madrigale. Në një mbledhje të akademisë në vitin 1745 në shtëpinë e kryetarit të bashkisë të Leçes Angelantonio Paladini, të organizaur për nder të mbretit Karli III Borbon, morën pjesë katër gra fisnike, të cilat recituan poezi dhe soneta. Tereza Paladini recitoi në frengjisht “Lutem zotit për madhërinë Karli Borbon”; baronesha Isabella Kastrioti Skenderbeg recitoi sonetën “Maria Amaglia Regina”, zonja Baumont këndoi sonetën “La Reale Infanta”, markeza Ugento recitoi një sonetë dedikuar mbretëreshës, ndërsa Pietro Belli recitoi epigramën latine “Praesagium ad Amaliam”.

Shumë nga krijimet poetike të Pietro Belli dhe të Isabella Kastriotit kanë humbur dhe pak prej tyre janë përfshirë në përmbledhjen poetike të “Akademia degli Spioni” të Leçes, të mbledhura nga kryetari i bashkisë të Leçes Domeniko Maria Guarini me rastin e lindjes të trashëgimtarit të parë të mbretit Karli III Borbon dhe të botuara në vitin 1747.

Edhe ne këto pak vite lumturie të përjetuara nga Isabella në familjen e saj, nuk munguan problemet. Pietron e dënuan se nuk kishte shlyer borxhet e vjetra dhe Isabella u detyrua të shesi pjesë pronash, duke e shpëtuar Pietron nga burgu. Kalvari i Isabellës vazhdoi dhe pas vdekjes të Giambatista Pieve – Sauli në pranverën e vititi 1748, i cili në testamentin e tij, e kishte perjashtuar Isabellën nga pronësia.

Vitet e jetuara nga Isabella me braktisjen, izolimin dhe mohimin e të drejtave të pronësisë dhe të lirisë, u shoqëruan dhe me përkeqësimin e shëndetit, që po rëndohej vazhdimisht. Më 4 mars 1749, në moshën 44 vjeçe, në pallatin Belli në Leçe dhe në kulmin e krijimtarisë poetike, baronesha Isabella Kastrioti Skenderbeg, u ngjit në amëshim, Pegasi rendi në lartësi duke mbajtur në flatra madhështinë dhe dlirësinë e Isabellës, kapërceu gurin e fatit dhe e dërgoi në parajsë pranë Atit tonë. Isabella Kastriotin e varrosën në kishën “Shen Pietri i Alkantara” dhe në nderim të jetës dhe veprës së saj, u celebruan mesha në të gjitha kishat e Leçes.

Një ditë para ndarjes nga jeta, Isabella Kastrioti ia dorëzoi testamentin noterit, duke deklaruar trashëgimtarë dy vajzat Raimondina e Katerina dhe burrin e saj të dashur, por duke caktuar dy tutorë të vëllanë Françesko Kastrioti dhe kunatin Karlo Belli, të kujdeseshin për vajzat dhe për bashkëshortin shëndetlig. Në këtë testament nuk harroi të shpërblejë Saveria Gaballo, kamarjeria e shtëpisë, si dhe mendeshën e saj Tereza Butazzo, që e kishte shoqëruar gjatë gjithë jetës së saj me plot vuajtje e mundime.

Pas vdekjes të Isabellës, Pietro Belli poeti-filozof përjetoi dy dhimbje të tjera, që e rënduan shpirtërisht, vdiqën e bija Katerina dhe i vëllai Karlo. Pietro i sëmurë mbeti i mbyllur në pallatin e zbrazur i shoqëruar nga vajza Raimondina e vogël. I preokupuar për të ardhmen e të bijës, Pietro Belli hartoi testamentin duke ia besuar Raimondinën Zonjës Giovanna Fiore, gruas të kryetarit te

Bashkisë të Leçes Angelantonio Palladini, që ta merrte në shtëpinë e saj ta rriste dhe ta edukonte.

Më 20 gusht 1751 u nda nga jeta Pietro Belli. E varrosën pranë Isabellës në kishën “Shen Pietri i Alkantara”.

Pak vite pas vdekjes të Pietro, Raimondinën e dërguan në manastirin e Shen Giovanni dhe kur mbushi moshën doli nga manastiri dhe u martua me dukën Françeskantonio Guarini. Dukesha Raimondina i ruajti krijimet poetike, epigramat dhe shkrimet filozofike të nënës Isabella Kastrioti dhe të babait Pietro Belli. Raimondina vdiq më 30 nëntor 1804 në Leçe dhe të gjitha krijimet e prindërve që kishte, humbën ose u shkaterruan, madje dhe u përvehtësuan nga të tjerët.

Tabella me emrin Isabella Castriota Scanderbeg, në një nga rrugicat e qytetit Leçe.

Në vitin 1871, në nderim të poetes arbërore Isabella Kastrioti Skenderbeg dhe bashkëshortit të saj poetit- filozof Pietro Belli, Këshilli Bashkiak i Komunës Leçe, vendosi që dy rrugë të mbanin emërat e tyre, emëra që janë dhe aktualisht. Shtëpia ku lindi Isabella në rrugën Dei Peroni, krah pallatit Giustiniani dhe kisha Shen Matteo pranë saj janë shembur. Sipas rrëfimeve të dukeshës Venturi edhe kështjella Guarini, e braktisur pas vdekjes të baronit Filippo Guarini që nuk la trashëgimtar, mbeti në duart e shërbëtorëve injorantë, të cilët e keqmbajtën dhe e shkatërruan, hoqën nga kornizat telajot e pikturave, ndër ato dhe atë me portretin e Isabella Kastrioti Skenderbeg dhe i përdorën si lecka për pastrimin e dyshemeve dhe të enëve të kuzhinës.

Krijimtaria poetike e Isabella Kastrioti Skenderbeg është pasqyruar në botime të shumta si në “Accademia dei Spioni” në vitin 1747, në studime të shumta, së pari nga Nicola De Simone Paladini me veprën: “Due poeti nel travagliato‘700 salentino Lecce” 1871; është vlerësuar nga kritikë letrarë dhe studiues të shumta, dhe nga autorë aktualë si Rossella Barletta me botimin në vitin 2021 të studimit: “Isabella Castriota Scanderbeg. Espressione di emancipazione femminile”, ashtu si dhe me dhjetra studime biografike, skica letrare si dhe me aktivitetete përkujtimore kulturore të organizuara në ditët e sotme, ku krahas prezantimit si protagoniste e emancipimit të femrave leçeze, recitohen dhe sonetat e pakta që janë ruajtur.


Autorja Rossella Barletta, në prologun e këtij studimi thekson: “Shpresoj se kam kontribuar në heqien e asaj perde harrese, që deri tani e kishte mbuluar emrin e Isabella Kastrioti Skenderbeg dhe t’i kem dhënë lexuesve elemente të mjaftueshëm për ta çliruar nga anonimati”.

Natyrisht arbërorja Isabella Kastrioti Skenderbeg nuk mund të harrohet, sepse renditet ndër gratë e pakta të shekullit XVIII, që shprehu dhuntitë letrare dhe intelektuale, duke u prezantuar me dinjitet në krijimtarinë poetike dhe protagoniste në emancipimin e femrave të asaj kohe. Uroj, që dhe ky shkrim, të ndihmoi lexuesit shqiptarë të njohin arbëroren Isabella Kastrioti Skenderbeg dhe të krenohen me kontributin e saj poetik dhe shoqëror.

Bibliografia

01. Nicola De Simone Paladini. Due poeti nel travagliato ‘700 salentino Lecce,
Rinascenza Salentina 1941, IX, 56 – 160
02. Rossella Barletta. Isabella Castriota Scanderbeg. Espressione di emancipazione femminile. Edizioni
Grifo Maggio 2021, p. 5 – 70
03. Sara Foti Sciavaliere. Isabella Castriota Scanderbeg, nobile letterata del ‘700 salentino.
ADMIN. 17 aprile 2014
04. Angela Pensato. Aspetti, e momenti della civiltà pugliese di Schena editore, maggio 1995
05. Nicola Merola. Isabella Castriota Scanderbeg, in “Dizionario biografico degli Italiani” Roma, vol. 22, 1979
06. Carlo Villani, Scrittori e artisti pugliesi antichi, moderni e contemporanei, Trani 1904, p. 1234;
07. Foscarini Amilcare. Armerista e notiziario delle famiglie nobili, notabili e feudatarie di Terra d’Otranto.
Lecce, 1903
08. Foscarini Amilcare. Genealogia della famiglia Guarini. Lecce, 1928
09. Croce Benedetto. Una dedicatoria e una prefazione di Giambattista Vico. In Aneddoti di varia letteratura.
Bari, 1953.
10. Croce Benedetto. Settimo supplemento alla bibliografia vichiana. “Rivista di Filosofia”, nuova serie,
vol. 10 , n. 2, 3, pagine 19 – 20.
11. Federico Natali. Isabella Castriota Scanderbeg e Petro Belli due poeti leccesi del’700
nell”Accademia degli Spioni”. Docplayer.it 25. 07. 2022
12. Anna Maria Nuzzo. Isabella Castriota, tra le prime intellettuali donna del ‘700 salentino.
A.M.N. 16 novembre 2020.
13. Carmine de Leo. Isabella Castriota, la poetessa protagonista della cultura settecentesca leccese.
22 luglio 2022.
14. Giambatista Vico. Al discreto Leggitore, prefazione alla traduzione italiana del “Siphilis sive de morbo
gallico” di Girolamo Fracastoro, tradotta da Pietro Belli e dedicata “all’eccellentissimo e Reverendissimo
Monsignore Ernesto de’ Conti d’Harrach auditore della Sagra Ruota Romana” In Napoli,
presso il Parrino il 1731

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe: , ,

Komentet

Lajme të ngjashëm

Më 17 dhjetor 1916 u vra Rasputini, mistiku i famshëm rus

VOAL – Grigorij Efimovič Novy, i njohur si Rasputin ka lindur në Pokrovskoe, një fshat i largët në Siberi, i vendosur në provincën e Tobolsk pranë maleve Ural. Data e lindjes ka qenë gjithmonë objekt debati; ishte vetë Rasputin me vullnetin e tij që krijoi konfuzion rreth datës së lindjes së tij. Murgu e plaku veten para kohe për ta mbajtur të besueshme figurën e tij të Starec, një fjalë ruse që do të thotë “i vjetër” dhe që identifikon prestigjin e veçantë të disa murgjve. Në kohën e Rasputin emërtimi ishte gjithashtu i ngarkuar me kuptime mistike, aq sa starecët konsideroheshin të zgjedhur nga Zoti, të aftë për fuqi profetike dhe shëruese, në fakt ata konsideroheshin si udhërrëfyes shpirtërorë të nderuar dhe shumë të ndjekur.

Midis regjistrave të humbur dhe kërkimeve në të dhënat e regjistrimit, data e lindjes së Rasputin u përcaktua më 10 janar 1869.

Grisha – siç e thërrisnin në familje – fëmijërinë dhe adoleshencën e kaloi në botën e tij të vogël fshatare pa arsim, duke punuar në arë me vëllain e tij Mishën. Pas një sëmundje të gjatë vëllai vdes; Rasputin ende një adoleshent gjatë një sulmi me ethe ka një vizion: ai do të tregojë se ka parë Madonën, e cila duke folur me të do ta kishte shëruar. Nga ky episod ai fillon t’i qaset fesë dhe Starecëve.

Ai martohet në moshën njëzet vjeçare. Pas vdekjes së djalit, vetëm disa muajsh, ai bie në depresion. Ai shërohet falë një shfaqjeje tjetër të Madonës, e cila e shtyn të lërë gjithçka dhe të largohet. Ai nis udhëtimet e gjata që e vënë në kontakt me anëtarët e Chlisty, një sekt i konsideruar i paligjshëm, por shumë i popullarizuar në Rusi. Klistitë kritikojnë ashpër Kishën Ortodokse, të cilën ata e akuzojnë për korrupsion dhe dekadencë. Fizikaliteti dhe religjioziteti janë të përziera në mënyrë të paqartë në këtë doktrinë heretike: riti erotik dhe lidhjet trupore – madje edhe të grupit – janë një nga karakteristikat e tij themelore të besimit.

Rasputin, pasi ka kaluar një vit në manastirin Verchoturje, udhëton në të mëdhenjtë si Moska, Kievi dhe Kazani. Ai kthehet në fshatin e tij të lindjes ku ngre një kishë personale. Forca e Rasputinit qëndron në vështrimin e tij magnetik, intensiv dhe halucinativ, i aftë për t’i kontrolluar njerëzit; fjalët e tij janë të thjeshta, të afta për të bindur: fama e tij u përhap shpejt, duke tërhequr në kishën e tij shumë njerëz që vijnë nga i gjithë rajoni.

Ai u zhvendos në Shën Petersburg në vitin 1905 dhe mbërriti në oborrin e Carit Nikolla II të Rusisë. I shoqëruar nga fama e tij si shërues, ai thirret nga njerëz shumë të afërt me familjen Romanov: shpresa e tyre është që Rasputin të mund të përmbajë hemofilinë e pashërueshme të Alexeit, djalit të carit. Tashmë në takimin e parë Rasputin arrin të marrë disa efekte të dobishme për të voglin. Ekziston një teori sipas së cilës Rasputin ishte në gjendje të ndalonte krizat e gjakut të Alexeit duke përdorur një lloj hipnoze që ngadalësonte rrahjet e zemrës së foshnjës, duke ulur kështu shpejtësinë e qarkullimit të gjakut. Një hipotezë tjetër do të ishte se thjesht duke ndaluar marrjen e aspirinës, të cilën mjekët e gjykatës e administruan për të qetësuar dhimbjet e kyçeve, shëndeti i Alexeit u përmirësua për shkak të uljes së gjakderdhjes që rezultoi, dhe merita i atribuohej Rasputinit.

Megjithatë, ekziston edhe një fakt i pashpjegueshëm shkencërisht. Më 12 tetor 1912, murgu mori një telegram nga familja mbretërore që e informonte për një krizë të rëndë në Alexeit: “Mjekët janë në dëshpërim. Lutjet tuaja janë shpresa jonë e fundit”. Rasputin, i cili ndodhet në vendlindjen e tij, pasi është zhytur në një gjendje transi për disa orë në lutje, i dërgon një telegram familjes mbretërore me të cilin siguron shërimin e vogëlushit, gjë që ndodhi menjëherë brenda pak orësh.

Karizma mistike e murgut ka një ndikim të fortë në veçanti te Carina Alessandra, aq sa marrëdhënia me të shkakton shpifje të shfrenuara. Të gjitha raportet e policisë sekrete dhe deputetëve të Dumës për sjelljen e Rasputin që arritën te Cari konsideroheshin gjithmonë si rezultat i shpifjeve të kurdisura nga inteligjenca liberale dhe të mohuara nga çifti mbretërues.

Me shpërthimin e Luftës së Parë Botërore, biznesi i Rasputinit kalon nga privat në atë politik.

Një pacifist i bindur, ai përpiqet të kundërvihet me të gjitha mënyrat: ndërsa Car Nikolla është në front, ai përpiqet të manipulojë Carina Alessandra (me origjinë gjermane), për ta sjellë Rusinë në pozicione pacifiste.

Me lojërat e tij të pushtetit murgu krijon shumë armiq duke përfshirë kastën ushtarake, aristokracinë nacionaliste, të djathtën dhe madje edhe opozitën liberale. Rusia po kalonte një kohë të vështirë, ushtria pësoi humbje të shumta, qeveria u nda brenda dhe Rasputin vazhdoi të komplotonte për të arritur paqen e menjëhershme. Kryeministri Trepov përpiqet të largojë Rasputin duke i ofruar një shumë të madhe parash, por Rasputin gjithashtu e kthen këtë rrethanë në favor të tij, duke informuar Carinën: pas këtij demonstrimi të ri të besnikërisë ndaj Kurorës, ai sheh që prestigji i tij të rritet aq shumë sa konsiderohet “miku i vetëm i familjes perandorake”.

I akuzuar për korrupsion, Rasputin arrin të dëbohet nga shtëpia e Romanovëve, por me përkeqësimin e kushteve të Aleksisit të vogël, mbretëresha kthehet për të kërkuar mistikun. Ai përgjigjet se kushtet e djalit do të ishin përmirësuar edhe në mungesë të tij dhe ashtu në një kohë të shkurtër ndodh.

Është një komplot i disa fisnikëve që dekretuan fundin e Rasputin: i tërhequr në një kurth, në natën midis 16 dhe 17 dhjetor 1916 ai fillimisht u helmua me cianid, pastaj – duke pasur parasysh rezistencën e tij ndaj helmit – u vra me një armë zjarri në zemër. Pavarësisht helmimit dhe goditjes me armë, Rasputin arrin të shërohet për të tentuar një arratisje, por kapet. Trupi i tij drobitet nga goditjet e shumta dhe, më në fund, hidhet në kanalin Fontanka në Shën Petersburg.

Trupi rishfaqet dy ditë më vonë; i nënshtruar autopsisë, nuk do të gjendet asnjë gjurmë e helmit dhe do të konstatohet se ai ishte ende gjallë kur u hodh në ujë.

Trupi fillimisht varroset, por më pas do të nxirret për t’u djegur në buzë të një rruge.

Caresha Aleksandra e merr lajmin me dëshpërim të dukshëm, ndërsa Car Nikolla, i shqetësuar për rolin gjithnjë e më të rëndë që Rasputin po merrte në gjykatë, do të mbajë një qëndrim të qetë; do të ketë parasysh edhe faktin se mes pjesëmarrësve në konspiracion kishte fisnikë të lidhur me të, aq sa askush nuk u ndëshkua për krimin.

Festimet e mëdha që pasojnë përhapjen e lajmit të vdekjes së Rasputin i shohin vrasësit si heronj, të aftë për të shpëtuar Rusinë nga ndikimi i rrezikshëm i gjermanikes Alexandra dhe mikut të saj të çmendur, murgut Rasputin./Elida Buçpapaj

Nga një simbol i fuqizimit të grave në botën arabe, në një figurë urrejtjeje dhe zemërimi, njihuni me Asma, bashkëshorten e Bashar al-Assad

E ardhmja e ish-diktatorit të Sirisë nuk dihet, pasi pas arratisjes së tij nga vendi, ai dhe familja e tij tani e gjejnë veten duke marrë azil politik në Rusi. Megjithatë, me interes është rasti i gruas së Bashar al-Assad, Asma, e cila nga arsimimi me karrierë në sistemin bankar u bë zonja e parë e Sirisë për më shumë se dy dekada.

Asma Al-Assad dikur ishte një simbol i çlirimit dhe modernizimit në Lindjen e Mesme, por sot ajo është sinonim i shtypjes dhe rënies së dinastisë së burrit të saj. Me origjinë nga Londra dhe me një karrierë në sektorin bankar, Asma e gjeti veten në qendër të vëmendjes ndërkombëtare përpara se zhvillimet e përgjakshme në Siri ta kthenin imazhin e saj në një figurë urrejtjeje dhe zemërimi.

Asma lindi në 1975 në Londër, vajza e kardiologut të suksesshëm Fawaz Ahras dhe diplomates Sahar Ahras.

Pas studimeve në Queen’s College dhe diplomimit në King’s College në vitin 1996 me një diplomë në shkenca kompjuterike dhe letërsi franceze, ajo filloi një karrierë të shkëlqyer në investime, duke punuar me kompani si Deutsche Bank dhe JPMorgan.

Në vitin 2000, ajo u martua me Bashar Al-Assad, i cili mori pushtetin në Siri pas vdekjes së babait të tij, Hafez Al-Assad. Prania e saj pa shami, stili i saj i sofistikuar dhe paraqitjet e saj ndërkombëtare e bënë atë një simbol të fuqizimit të femrës në botën arabe.

Në vitin 2010, revista Vogue e përshkroi atë si një “Trëndafil në shkretëtirë”, duke nënvizuar imazhin e saj si një Zonjë e Parë në modë dhe e sofistikuar.

Megjithatë, gjithçka ndryshoi në vitin 2011, kur Siria u zhyt në një luftë civile që ekspozoi shtypjen brutale të regjimit të Asadit.

Asma, e konsideruar fillimisht një “modernizuese”, shpejt u lidh ngushtë me diktaturën dhe mizoritë e saj. Lufta ka lënë qindra mijëra të vdekur dhe miliona të zhvendosur, duke shkatërruar imazhin e Sirisë si një vend i hapur dhe progresiv.

Gjatë konfliktit, Asma mori një rol aktiv në ekonominë e regjimit, duke organizuar rrjete kontrolli që përfshinin shpërndarjen e ndihmave humanitare, aksesin në internet dhe subvencionet ushqimore. Kritikët e saj e quajtën atë “Zonja Makbeth”, pasi ajo e përdori rolin e saj për të forcuar pozitën e regjimit dhe për të siguruar mbajtjen e tij të pushtetit.

Një diagnozë e kancerit të gjirit në 2018 dhe vdekja e vjehrrës së saj në 2016 e sollën atë përsëri në qendër të vëmendjes, por përfshirja e saj në administrimin e regjimit tani kishte gërryer çdo imazh pozitiv që ajo kishte krijuar. Në të njëjtën kohë, protestat për veprimet e regjimit çuan në tërheqjen e intervistës së saj nga Vogue në 2012. Me afrimin e 24 vjetorit të martesës, çifti ka të ngjarë të festojë në rrethana larg luksit të pallatit në Damask. Rënia e Asma Al-Assad pasqyron tragjedinë e Sirisë, e cila është kthyer nga një vend shprese dhe përparimi në një fushë vuajtjesh të patreguara. E ardhmja e familjes Assad mbetet e pasigurt, ndërsa vetë Asma mbetet një figurë që do të ndjekë historinë e vendit të saj. bw

Kush është Manfred Weber, njeriu i fuqishëm i BE-së?

AFP

Manfred Weber pa shumë zhurmë është shndërruar në një nga njerëzit më të fuqishëm në skenën politike evropiane.

Pavarësisht se nuk është i njohur shumë nga publiku, politikani gjerman ka një kohë të gjatë që udhëheq subjektin e qendrës së djathtë, Partia Popullore Evropiane (PPE), që është grupi më i madh politik në Bashkimin Evropian.

Megjithatë, ai nuk është aq i panjohur në korridoret e Parlamentit Evropian, ku edhe rivalët që e akuzojnë atë se flirton me ekstremin e djathtë, e pranojnë se ai është “një person me ndikim të madh sa u përket vendimeve”.

Kjo pritet pasi “kam shansin të jem sot” presidenti i partisë më të madhe në Evropë, tha Weberr në një intervistë për AFP.

Ai e shënoi fitoren e fundit të mërkurën e 27 nëntorit, teksa ligjvënësit miratuan Komisionin e ri Evropian të udhëhequr nga Ursula von der Leyen, e cila mori mandatin e dytë në krye të këtij institucioni.

Javë të tëra të kompromiseve politike rezultuan me 27 komisionarët – shumica nga PPE-ja – të kalojnë pa problem në seancat për konfirmimin e tyre.

Kjo u bë pavarësisht kundërshtimit të madh nga e majta dhe qendra për Raffaele Fitton, e partisë së ekstremit të djathtë, Vëllezërit e Italisë – partia e kryeministres italiane, Giorgia Meloni – të cilit iu besua posti i zëvendëspresidentit të KE-së.

“Për mua kjo është një ditë e mirë”, u tha Weber gazetarëve para votimit në Strasburg.

Fitto argumentoi se ai përfaqëson një krah më të moderuar të së djathtës, e cila kërkon më shumë ballafaqim sesa shmangie.

“Dua që t’i ndaj ata, dua të bëj ndarjen ndërmjet ekstremit të vërtetë të djathtë” gjerman të Alternativës për Gjermaninë (AfD), “konservatorëve të vërtetë” të Marine Le Pen të Francës dhe Viktor Orbanit të Hungarisë, tha ai për AFP-në.

Futja e Melonit dhe AfD-së “në të njëjtin thes, është gabim i madh”, tha ai.

Kjo qasje nuk ka bërë që ai të krijojë shumë miq në mesin e së majtës dhe qendrës, pasi ligjvënësit e kanë akuzuar atë se qëllimshëm përdor gjuhë me dy kuptime ndaj ekstremit të djathtë për përfitime politike.

“Manfred Weber po argëtohet shumë”, tha Manon Aubry nga Franca, bashkëudhëheqëse e të ashtuquajturit Grupi i së Majtës në Parlamentin Evropian, e cila tha se kolegu i saj gjerman po kërkon aleanca nga e majta në të djathtë, varësisht se çfarë interesi ka në ditë të caktuara.

Një ligjvënës në BE që nga viti 2004 dhe udhëheqës i PPE-së që nga viti 2014, Weber për një kohë të gjatë ka punuar për të pasur nivelin e ndikimit që ka tani.

Më 2019, ai tentoi të bëhej president i KE-së, por humbi kundrejt Von der Leyen. Për këtë humbje, disa besojnë se ai ende ka hatërmbetje.

“Ti nuk ulesh këtu… prandaj je i zemëruar”, e talli Orbani atë gjatë një sesioni plenar të mbajtur gjatë këtij viti, duke bërë me gisht drejt karriges së Leyenit.

Por, Weber insiston se kjo humbje i përket së shkuarës.

“Viti 2019 është shumë kohë më parë”, tha Weber, i cili asnjëherë nuk ka mbajtur ndonjë post ministror në Gjermani, por është shprehur se është i lumtur ku është sot.

“Vendimet më të rëndësishme në Evropë sot nuk merren më në kryeqendrat evropiane, por në Bruksel dhe Strasburg”, tha ai.

PPE-ja ka konfirmuar statusin e tij si grupi më i fuqishëm parlamentar pas zgjedhjeve evropiane në qershor, duke fituar 188 nga 720 ulëset – disa ulëse më pak se më 2019.

Por, ndikimi i tij është rritur teksa ekstremi i djathtë dhe e majta kanë humbur, që i kanë lejuar atij të luajë në këta dy krahë politikë.

Inxhinier me profesion, që e paraqet veten si mbrojtës të fermerëve dhe kundërshtar të burokracisë, Weber e rizgjodhi Von der Leyenin në korrik, me mbështetjen e Socialistëve dhe Demokratës, dhe grupit të qendrës, Rilindja.

Por, që atëherë ai është lidhur me grupet e ekstremit të djathtë për të frenuar, mes tjerash, disa politika ambicioze mjedisore të BE-së.

“Ai është personi që ka ndikim në marrjen e vendimeve, është ai që e thotë fjalën e fundit”, tha Marie Toussaint nga të Gjelbrit.

Përbërja e re e plotë e Komisionit u zgjodh edhe me votat nga e majta, qendra dhe e djathta, përfshirë edhe votat e grupit të Melonit.

Weber ishte personi i parë që e përqafoi Von der Leyenin pas votimit.

Weber shpesh preferon që t’i informojë gazetarët përmes takimeve joformale dhe nuk preferon që ata të citojnë deklaratat e tij.

Weber është proevropian, proukrainas dhe e përkrahë sundimin e ligjit. Ai shpesh shihet si “pak liberal” në Bavari, rajonin prej nga vjen, sipas homologut të tij gjerman, Daniel Freund.

“Këtu në Bruksel, ai bën pak të kundërtën e gjithë kësaj”, duke u afruar me ekstremin e djathtë, tha Freund.

Megjithatë, Weber shpërfill kritikat.

Një i krishterë i devotshëm, ai tha se gjen qetësi te feja dhe te bota jashtë institucioneve të BE-së.

“Shkuarja të dielave në kishë, bisedat me miqtë e mi që janë fermerë, që janë zejtarë, që janë njerëz normalë, janë shumë të rëndësishme sepse Brukseli nganjëherë është shumë si një ‘flluskë’”, tha ai.

Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Mimoza Sadiku

Ish-kancelarja Merkel nxjerr librin ”Freiheit. Memories 1954-2021”

Ish-kancelarja gjermane, Angela Merkel nxori sot në shitje librin me titull “Freiheit. Memories 1954 – 2021” (”Liria. Kujtime 1954-2021”).

Ish-liderja e Unionit Kristian-demokrat (CDU) gjerman do ta prezantojë sot librin në teatrin ”Deutsches”.

Aktiviteti do të jetë i hapur për publikun dhe do të moderohet nga gazetarja Anne Will.

Merkel shkroi kujtimet e saj politike së bashku me këshilltaren e saj politike historike, Beate Baumann.

Sipas botuesit ”Kiepenheuer & Witsch”, libri është afërsisht 700 faqe dhe do të botohet në mbi 30 vende.

Merkel, 70 vjeçe, nuk kandidoi në zgjedhjet federale të vitit 2021 pasi shërbeu si kancelare për 16 vite.

E lindur në qytetin verior gjerman të Hamburgut, ajo u rrit në ish-Gjermaninë Lindore, studioi fizikë dhe u bë politikisht aktive gjatë periudhës së trazirave politike pas rënies së Murit të Berlinit.

Ajo u zgjodh në Bundestag në vitin 1990 dhe shërbeu si ministre për Gratë dhe më vonë si ministre për Mjedisin. bw

Hasan MASURICA, në kodrina të Zarbicës testoi avionin e parë në gjithë Globin!- Nga REFIK HASANI


Hasan Masurica, kreu shkollën e lartë Pedagogjike në Shkup . Punoi gjithë jetën si Mësues i fesë islame në Mejtepin e Zarbicës dhe si Imam i po ksaj gjamie. Qysh si fëmij, në ndeja odash në Zarbicë, Malësi të Bujanocit e më gjërë është dëgjuar rrëfime për imamin, Mësuesin dhe shkenctarin që e konstruktoi ,,Ballanin “,si që e quanin në atë kohë, me të cilin djali i tij, Muharremi fluturoi lart në qiell.

 

Në vitin 1899 Hasan Masurica, duke punuar ditë e natë, me ndihmën e farkatarit të fshatit Zarbicë, ndërtoi aeroplanin e parë pa motor,me të cilin i biri, Muharremi, fluturoi 50 deri në 70 metra. Ai e realizoi këtë projekt 4 vjet para vëllezërve vright (Vilber adhe Orvil Rajt), të cilët e ndërtuan aeroplanin me motor dhe fluturuan në qiell në vitin 1903 nga një kodër e Zarbicës në drejtim fshatit Suharrën e Novosellë.

Muharremi djali i tij u tmerrua nga fluturimi dhe se theu këmbën në atë fluturim,pasi i ati e futi aty dhe litari mbajtës ju lëshua pa kuptuar dhe ballani u ngrit në erë. Fatmirësisht ai ra mbi disa pemë dhe aty e gjetën Muharremin e vogël me këmbë të thyer, dhe tregohet se si i ati megjithëse i dëshpëruar nga gjendja shëndetësore e të birit ,të cilit i lidhi këmbën me këmishën e tij që shqeu atë moment, nga suksesi i shpikjes të tij. Materiali ishte i zgjedhur që u përdore për ndërtimin e këtij avioni nga Hasan Masurica. 

 

Ai ka ndërtuar një Mulli në fshatin e Zarbicë dhe me ndihmën e bashkëfshatarëve ka ndërruar drejtimin e përroit, duke ditur pozicionin e përshtatshëm dhe ky mulli bluante rreth 1000 kg drithë në ditë.

Babëgjyshi im Miftari  ka treguar  se Hasan Masurica ishte i papërtuar, tepër inteligjent, respektohej dhe i dëgjohej fjala. Ai kishte një qoshe pune, një vend në plevicën e shtëpisë së tij, ku ai punonte me vegla primitive. Faktet janë mbledhur nga të dhëna gojore, nga dëshmi okulare dhe nga disa dokumente origjinale të pakta që kanë mbetur nëpër arkiva. Zarbicasit e vjetër tregojn dhe vërtetojn se Hasan Masurica ka jetuar e punuar në Mejtepin e Zarbicës.

                                     Ja se çka zbuloi Hasan Masurica!: 
– Ai ka hartuar kalendarin me të cilin përcakton pozitën dhe rrugën e planeteve në gjithësi që nga viti ‘52 deri në vitin 1952 të erës sonë. Kalendarët e tij kanë impresionuar disa njerëz profesionistë të asaj kohe.
– Që prej vitit 1901 e deri në vitin 1905 Mulla Hasan Masurica konstruktoi pushkët me një, pesë dhe njëzet e pesë fishekë dhe demonstroi funksionimin e tyre para Sulltan Abdyl Hamidit në Stamboll në vitin 1905.

Hasan Masurica që përveq që ishte Imam deri në vdekje për Zarbicë dhe Malësi, posedonte edhe një punëtori të vetën, duke ju ndihmuar fshatarëve të Malësisë, kryente edhe punën Mësuesit të fesë në Mejtepin e Zarbicës. Për në fund të këtij shkrimi fare të shkurtër, për inovatorin dhe shkenctarin që dy gjëra i bëri, se mbronte shqiptarizmin e mbajti me epitet mbiemrin Masurica e Sangjakut të Nishit prej nga ishte edhe i lindur i ati i tij dhe nuk dëshiroi që patenta e tij përë zbulimin e pushkës me një, pesë dhe njëzetë e pesë fishek ti jepet ushtrisë së Perandorisë Osmane për vrasjen e shqiptarëve.

*Autori është Refik Hasani,nga Zarbica e Bujanocit.

Më 13 nëntor 1850 lindi Robert Louis Stevenson, shkrimtari jashtëzakonisht i gjithanshëm skocez

VOAL- I lindur në Edinburg, Skoci, më 13 nëntor 1850, pas një rinie rebele dhe në polemika me të atin dhe me puritanizmin borgjez të mjedisit të tij, ai studioi drejtësi, u bë avokat, por nuk e ushtroi kurrë këtë profesion. Më 1874 simptomat e sëmundjes së mushkërive që e kishin prekur gjatë fëmijërisë u bënë më serioze; fillon një seri qëndrimesh shëruese në Francë. Këtu Stevenson takohet me Fanny Osbourne, amerikane, dhjetë vjet më e madhe se ai, e divorcuar dhe nënë e dy fëmijëve. Lindja e marrëdhënies së tij me Fanny-n përkon me fillimin e angazhimit të tij me kohë të plotë si shkrimtar. Nuk kalon shumë kohë dhe Stevenson ka mundësinë të publikojë tregimet e tij të para.

Krahas tregimeve të ndryshme filloi të shkruajë edhe ese dhe poezi për periodikë të ndryshëm. Ai boton libra të zhanreve të ndryshme, duke përfshirë “Një udhëtim në brendësi, 1878) dhe “Udhëtim me një gomar në Cevennes, 1879), koleksionin e artikujve filozofikë dhe letrarë ” Për vajzat dhe djemtë” (Virginibus puerisque, 1881) dhe përmbledhja me tregime “Netët e reja arabe” (1882). Në 1879 ai arriti Fanny në Kaliforni, ku ajo ishte kthyer për të marrë një divorc. Të dy martohen dhe kthehen së bashku në Edinburg.

Fama e tij erdhi papritur me “Ishullin e thesarit” (1883), libri i tij më i popullarizuar edhe sot: në njëfarë kuptimi, me romanin e tij Stevenson i dha jetë një rinovimi të vërtetë të traditës së romanit aventuresk. Stevenson konsiderohet si një nga eksponentët kryesorë të asaj lëvizjeje komplekse letrare që reagoi ndaj natyralizmit dhe pozitivizmit. Origjinalitetin e rrëfimit të tij e jep ekuilibri mes fantazisë dhe stilit të qartë, preciz, nervoz.

Më 1886 u botua “Rasti i çuditshëm i Dr Jekyll dhe zotit Hyde”. Edhe ky titull kontribuon – dhe jo pak – për të ngulitur emrin e Robert Louis Stevenson në historinë e trillimeve të mëdha botërore të shekullit të 18.

Rrëfimi i një rasti të personalitetit të ndarë merr një vlerë të fuqishme alegorike, duke ndriçuar forcat e së mirës dhe të së keqes të pranishme në natyrën njerëzore. Historia është shumë e famshme, objekt i një numri të konsiderueshëm adaptimesh dhe zhvillimesh filmike.

Në të njëjtin vit, Stevenson botoi “Kid napped”, të cilin autori e ndoqi në 1893 me “Catriona” (1893).

“Shigjeta e zezë” është e vitit 1888. Në “Mjeshtri i Ballantrae” (1889) tema e tërheqjes fatale të së keqes përfaqësohet me mjeshtëri në historinë e urrejtjes midis dy vëllezërve skocezë.

Ai arriti një mirëqenie të arsyeshme ekonomike, megjithatë shëndeti i tij i dobët dhe tërheqja ndaj aventurave e shtynë atë të largohej përgjithmonë nga Evropa në kërkim të një klime më të butë. Në vitin 1888, pas një ndalese të shkurtër në Nju Jork, ai u nis për në Perëndim dhe më pas, së bashku me familjen e tij, drejt Paqësorit Jugor. Ai u vendos në ishujt Samoa duke filluar nga viti 1891. Këtu ai kaloi një jetë të qetë, duke punuar deri në ditën e vdekjes, i rrethuar nga dashuria dhe respekti i vendasve, të cilët në disa raste pati mundësinë t’i mbronte nga ngacmimet e të bardhëve. .

Tregimet “Argëtimet e netëve të ishullit” (1893) dhe “Nei seas del Sud” (Në detet e jugut, 1896) janë të një mjedisi polinezian. Dy romane të papërfunduara u botuan pas vdekjes, “Weir of Hermiston” (1896), një nga veprat e tij më të vlefshme dhe “Saint Yves” (1898).

Një artist jashtëzakonisht i gjithanshëm, në karrierën e tij Stevenson trajtoi zhanret letrare më të ndryshme, nga poezia në një lloj romani detektiv, nga romani historik te përralla ekzotike. Thelbi i punës së tij është morali. Duke shfrytëzuar lirinë narrative të lejuar nga tregimi fantazi dhe romani aventure, Stevenson shpreh ide, probleme dhe konflikte me një formë shumë sugjestive mitiko-simbolike, duke i projektuar personazhet, ashtu si lexuesi, në rrethanat më të pazakonta dhe të papritura.

Robert Louis Stevenson vdiq në Upolu, Samoa, më 3 dhjetor 1894./Elida Buçpapaj

Fundi tragjik i lidhjes së dashurisë mes Sami Frashërit dhe aktores Mari Karyan! Historia e panjohur e dijetarit shqiptar

“Armenia e re, nuk mundi ta harronte Shemsedin Samiun, duke u kthyer kështu në Stamboll, më 1882 dhe duke iu dorëzuar në duart e tij e, do të priste një fëmijë nga kjo lidhje, por…”! –

******

Shemsedin Samiu apo Sami Frasheri, siç rendomë, njihet ndër shqiptarë, ishte figura qendrore e Rilindjes Kombëtare, dhe nga shumëkush  merret edhe si babai dhe ideologu i nacionalizmit shqiptar! Duke jetuar dhe vepruar në kryeqendrën e Perandorisë Osmane, me veprën dhe te bëmat e tij, dimensioni i Samiut tejkalon atë shqiptar, duke marrë kështu përmasa perandorake.

Si një poliglot i vërtet që ishte, botoi e përktheu shume vepra në gjuhë të ndryshme, duke lënë kështu gjurmë të pashlyera në historinë e dy popujve, shqiptar dhe atij turk. Me përmasat e një alimi, Samiu do të zinte një vend qendror në mesin e modernistëve myslimanë të shekullit XIX.

Edhe pse një figure shumëdimensionale, për lexuesin shqiptar Shemsedin Samiu, ende mbetet i pa eksploruar ne tërësinë e tij, duke u njohur vetëm në konturat e ideologjisë së nacionalizmit. Përmes arkivave dhe bibliotekave të Stambollit, bëhet i mundur një udhëtim në kohë, në Stambollin e asaj kohe, në gjurmët e Samiut, në përditshmërinë dhe botën e tij të brendshme…! gsh

Prof Dr Hektor Çoçoli me fat ai që e ka mjek e pedagog Nga Agron SEJAMINI

                 Tropoja në dimër

Nuk është titulli ynë. Është ndjesia që shprehin pacientët që janë mjekuar nga doktor Hektori dhe studentët e mjekësisë që e kanë pedagog. Më shumë se ata dy numra lakmitarë me nga 40 e ca vite për secilin pozicion, kanë qenë virtytet e karakterit të tij të përsosur që e kanë renditur në emrat më të shquar të historisë së mjekësisë shqiptare. Mjafton të kujtojmë se mbi 30 vjet, ka qenë krahu i djathtë i “babait të pneumologjisë shqiptare”, të madhit Prof.dr. Shefqet Ndroqi. Të rrije pranë atij njeriu vetëm mirësi do të ndieje dhe përfitoje. Një mjek që shënoi epokë në fushën e tij, në saj të përkushtimit dhe aftësive profesionale. Po aq i madhërishëm doktor Ndroqi edhe si njeri me shpirt të madh dhe të ndjeshëm. Edhe ditën e dasmës, iku në sanatorium për t’i ardhur në ndihmë pacientit që kishte ardhur në urgjencë. E nëse atë ditë të shënuar la nusen, pas disa vitesh do të linte dy gishtërinjtë e tij, pasojë e dëmtimit nga rrezet rengen prej radioskopive të pafundme në luftë me turbekulozin dhe tifon. Pas këtyre humbjeve fitoi madhështinë e emrin që nuk do të harrohet, por dhe një brez mjekësh të denjë për ta prezantuar veten si punonjës të Spitalit Universitar të Sëmundjeve të Mushkërive “Shefqet Ndroqi”. Më i spikaturi mes tyre është doktor Hektori. Dhe kush ecën në gjurmët e më të mirit, mirësia ka për ta ndjekur. Bëri çmos të merrte sa më shumë nga doktor Ndroqi, në aspektin profesional dhe shpirtëror. Nuk ishte e lehtë të zëvendësoje atë njeri dhe mjek të madh. Ky institucion mjekësor ishte bërë shumë i rëndësishëm dhe i njohur. Vetë përhapja dhe pasojat e sëmundjeve të mushkërive kërkonte disiplinë dhe aftësi profesionale. E kush më shumë se Hektori duhej të ndiente peshën e kësaj përgjegjësie dhe besimi. Gjithçka në shërbim të shëndetit të njerëzve të prekur nga këto sëmundje. Një staf i përgatitur dhe i pasionuar për pofilaksinë, diagnostifikimin dhe trajtimin e turbekulozit. Doktor Hektorit i duhej të bënte mjekun, por edhe drejtuesin e këtij stafi mjekësor. Të gjithë ata që kanë punuar me të, kujtojnë komunikimin e ngrohtë dhe thjeshtësinë e shefit të tyre. Por nuk harrojnë as ashpërsinë dhe qëndrimin e tij të prerë nëse vërente dobësi dhe gabime në punë. Në një rast që ai na i kujton vetë, edhe pse kanë kaluar vite, përsëri nuk ndien pishman për masën ndëshkuese që i dha një infermiereje.

Kishte tre-katër ditë që një pacient ishte në gjendje të rënduar dhe me temperaturë të lartë. Edhe me mjekimet e dhëna akoma nuk po dominohej situata. Netë pa gjumë të mjekëve në ato konsulta të gjata ku kërkoheshin arsyet e keqësimit. Lodhje dhe stërmundim kur shkaku ishte shumë i thjeshtë. Infermierja nuk i kishte dhënë pacientit antibiotikun kryesor që i kishin caktuar mjekët. Kjo për arsyen se ai medikament mungonte ato ditë në farmacinë e spitalit. Edhe pse detyra e infermieres ishte që ta ndiqte dhe jo ta gjente atë ilaç, ajo heshti. Heshtje që vuri në tension gjithë stafin e mjekëve dhe mbi të gjitha, në rrezik jetën e pacientit. Nuk u mendua dy herë shefi i shërbimit, doktor Hektori, që të propozonte largimin nga puna të infermieres. Pas këtij rasti, në stafin e shërbimit u shtua edhe më shumë përkushtimi dhe përgjegjësia. Jo rrallë, ndodh që nuk ke mundësi të shpëtosh një jetë njeriu, por ama kur është mundësia nuk të falet të bëhesh aleat me vdekjen. Por jo se i ka shpëtuar edhe këtij emocioni të padëshirueshëm. Çdo rast të humbjes së jetës, edhe pse nuk është për faj të tij, quhet dështim. Por doktor Hektori i ka ndierë më shumë se sa duhet. Madje, kjo është edhe pika më e dobët e tij. Një mjek nuk duhet të përjetojë, por të jetojë me diagnozën e të sëmurit. Por ja që ai në këtë ndjeshmëri, mbase shkon edhe më tej se ata. Kanë kaluar mbi dhjetë vjet dhe ende përjeton me emocion të fuqishëm një rast tragjik. E kuptoi diagnozën e atij djaloshi 20-vjeçar fatkeq, por nuk gjente forca t’i përgjigjej asaj nëne që në përlotjet e çdo dite, i lutej:

-Aman doktor! Më thuaj çdo gjë, vetëm mos më thuaj se ka sëmundje të keqe, se e kam djalë të vetëm!

Më e vështirë se sa ajo luftë që bënte me sëmundjen, i dukej përgjigjja e kësaj lutje nëne.

– Sëmundja është e rëndë, por ne do të bëjmë të pamundurën…, – mezi shqiptonte doktor Hektori.

U përkushtuan dhe u angazhuan natë e ditë i gjithë stafi në atë betejë që e dinin se e kishin të humbur. Një kujdes mjekësor që nuk u zvenit në shpirtin e asaj nëne të plagosur aq rëndë. Kështu, një ditë ndërsa kthehej nga puna, edhe pse u mundua t’i shmangej, ajo nënë dëshironte të takohej me doktor Hektorin. I shprehu mirënjohjen për atë çka kishin bërë për djalin e saj fatkeq. E sikur të çmallej me një relike të djalit të vet, puth duart e doktorit. I prekur tej mase, doktori e fton të ulen dhe të pijnë një kafe. Më tepër edhe për të ngushëlluar zemrën e asaj nëne. Por u çua nga ajo kafe edhe më i dëshpëruar, kur mësoi se para dy vjetësh ajo kishte humbur edhe bashkëshortin. Burrë e grua ishin rritur në shtëpinë e fëmijës dhe gëzimin më të madh në jetë kishin atë djalë… Me ditë të tëra përjetoi doktor Hektori shqetësimet e asaj fatkeqësie. Diçka jo e mirë, për një mjek që duhet të jetësa më i qetë dhe i ftohtë përballë të tilla emocionesh. Ndryshe, do të jetë më i dobët në përballjen me betejën e radhës… Por ama, edhe kjo e keqe dëshmon për karakterin dhe virtytet e larta njerëzore të doktor Hektorit, jo vetëm si mjek, por edhe si pedagog. Janë me dhjetëra studentët që kanë përfituar maksimumin e lëndës së sëmundjeve të mushkërive. I veçantë ky mjek i shquar edhe në mësimdhënie. Nuk kanë për të harruar studentët ditët e para të komunikimit me të. Pasionant, i rrjedhshëm dhe i qartë në ligjëratë e nis leksionin me postulatin: “Asgjë nuk kushton aq pak dhe nuk çmohet aq shumë sa sjellja e mirë!”, sepse mjeku nuk i takon vetes, por të tjerëve. Kush nuk mund të realizojë këtë kusht, është në kohën e duhur për t’i dhënë jetës një drejtim tjetër. Pasi u ka bërë testimin e parë shpirtëror, nuk vonon dhe u citon katër vargjet e popullit që i shërbejnë po shëndetit të popullit.

O more njeri me mend!

Mos e kërko në çdo vend,

Provoje në trupin tënd,

Si të dhemb, ashtu më dhemb!

E ku ka më mirë se të përdorësh mençurinë e popullit, në ngulitjen dhe përsosjen e virtyteve humane dhe njerëzore aq të domosdoshme për profesionin e mjekut. Është këndvështrimi dhe metoda që ndjek një pedagog kaq i suksesshëm, siç është doktor Hektori. Ndoshta është momenti për të dëshmuar edhe faktin tjetër, se në bibliotekën e tij prekëm edhe tre libra voluminozë me arritje dhe informacion të mjekësisë botërore për sëmundjet e mushkërive, botime të vitit 2009. Ndryshe nuk do të ishte aq i vlerësuar dhe i dëshiruar nga studentët e mjekësisë. Nuk ndjehet mirë kur shikon se shumica e tyre tymosin cigare, atë armik kryesor që shkakton edhe sëmundjet e mushkërive. Nuk i lodh apo mërzisë, duke u cituar rreshtat që janë shkruar me gërma kapitale edhe në paketat e cigareve. “Humbet” një orë mësimi dhe i shëtit studentët nëpër dhomat e pacientëve, duke i pyetur se sa prej tyre e pijnë duhanin. Vetë llogaria përfundimtare, u jep përgjigjen tronditëse se mesatarisht në 100 veta të prekur nga kjo sëmundjet e mushkërive, 97 pinë cigare.

Një llogari që na kujton një debat të zhvilluar mes mjekësh të shquar në Edinburg të Skocisë. Me siguri që të gjithë studentët e doktor Hektorit do të ndjeheshin krenar për pedagogun e tyre. Këtë kongres botëror mbi “Kontrollin e turbekulozit në shekullin XXI” e drejtonte doktori i shquar John Crofton, personaliteti më i shquar botëror në fushën e sëmundjeve të turbekulozit. Sapo kishte referuar doktor Hektori studimin me temë: “Gjendja epidemologjike aktuale për turbekulozin në Shqipëri”. Për të përgatitur këtë material ishte bërë një punë parapërgatitore voluminoze. Një grup mjekësh kishte bërë depistimin në gjithë vendin tonë. Ishin vizituar mijëra njerëz, prej të cilëve u gjetën 700 të sëmurë me turbekuloz. Ende pa u larguar nga podiumi doktor Hektori, çohet nga salla një mjek zviceran që kishte referuar pak orë më parë për modelet matematikore që mund të përdoren për vlerësimin e gjendjes me një numër më të vogël pacientësh. Çka do të thoshte kohë më e shkurtër pa e cënuar saktësinë e studimit. Me sa duket, emri pak i njohur i Shqipërisë, serioziteti dhe personaliteti i shfaqur nga mjeku shqiptar, kishte ngacmuar egon e sëmurë të kolegut, për të bërë pyetjen:

-Ku e bazoni ju saktësinë e të dhënave për të cilat ju referuat?

Pa humbur qetësinë dhe pa u menduar, doktor Hektori edhe pse kishte ndier ligësinë e pyetjes, përgjigjet:

-Duke mos vënë në dyshim saktësinë e përdorimit të modeleve matematikore për studimin që ju referuat, të dhënat e studimit tim saktësinë e bazojnë në ekzaminimin mjekësor të të gjithë pacientëve…

E si për të mos mjaftuar kjo shuplakë ndërhyn edhe drejtuesi i Kongresit, sër Crofton, duke e bërë të pavlefshme pyetjen e mjekut zviceran:

– Doktor Hektori nga Shqipëria, ka të drejtë!

Para disa muajsh, doktor Hektori, u shpall “Qytetar Nderi i Tropojës”. Nuk janë pak vlerësimet dhe titujt që atij i janë akorduar, por ky i fundit i ngjalli emocion të fuqishëm. Një mirënjohje e merituar që i rrizgjoi kujtimet e viteve 1960-1965 kur shërbeu si mjek në Tropojë. Pasi mbaroi me rezultate të shkëlqyera Fakultetin e Mjekësisë, shpresonte se do të emërohej në kryeqytet. Nuk u dëshpërua që iku në veriun ekstrem të Shqipërisë, por edhe të lehtë nuk e pati. Përfytyroni një djalosh 21-vjeçar që del për herë të parë nga Tirana dhe përfundon në Tropojë. Sapo kishte mbaruar specializimin njëvjeçar me doktor Ndroqin. Zonat veriore ishin më të prekura me sëmundjet e mushkërive, për arsye edhe të temperaturave të ulëta. Vetëm një mjek gjeti në Bajram Curr. Detyrimisht që nevoja e bëri të shërbente edhe si patollog, gjinekollog, pediatër etj. Çmon faktin që atje gjeti një personel mjekësor të përgatitur dhe të përkushtuar për punën. Akoma më me fat e quan veten që njohu një njeri të mrekullueshëm, të lindur për humor, siç është mjeshtri Ali Mula. Njohja me të ia bëri edhe më të lehtë kryerjen e detyrës së mjekut, por edhe të përshtatjes me banorët mikpritës dhe shumë të kulturuar. Kjo mirënjohje e veçantë që shkon për mikun e tij të respektuar bën që t’ja falë edhe atë “prezantim” torturues si mjek….

I vendosur përballë një aparati të vjetër skopie, fton pacientin e parë. Shikon që zemra e tij ishte në krahun e djathtë. I bën përshtypje, por jo se befasohet, pasi e dinte që në 10 000 banorë ndodh një anomali e tillë. Mbaron punë dhe fton para aparatit qytetarin e dytë. Fshin sytë, por nuk i largohet e njëjta pamje. Edhe ky zemrën e kishte në krahun e djathtë. Të paktën dhe për një arsye tjetër kjo që po i ndodhte nuk duhej të ishte e pranueshme. I kishin thënë që rrethi i Tropojës kishte rreth 11 mijë banorë. Kjo anomali që po shikonte në aparatin e skopisë, do të thoshte se numri i banorëve duhej të ishte mbi 20 mijë banorë. Nuk e jep veten dhe vazhdon punën. Para aparatit i shfaqet trupi i pacientit të tretë. Dhe përsëri, zemra në krahun e djathtë. I tronditur, heq këmbën nga pedali i aparatit që mbante dritën fikur dhe çohet menjëherë në këmbë. Shikon qytetarin që ishte vendosur me shpinë dhe jo siç duhej me fytyrë nga aparati. Nuk përmbahet dhe ngre zërin, duke i treguar se si duhej qëndruar. Ndërkohë edhe dy të tjerët që ishin duke u veshur i thonë se edhe ne kështu kemi hyrë aty, o doktor.

-Hyfshi dhe mos dalshi më! – u lëshoi mallkimin pa shpirt, por me zë të lartë dhe doli nga dhoma.

Por ditët, muajt dhe vitet në vazhdim e bënë doktor Hektorin njeriun më të dashur të asaj treve. Me vrullin djaloshar, pasionin për profesionin dhe dëshirën për të ndihmuar këta njerëz të dashur, por të zhytur në varfëri, nuk la fshat e shtëpi pa hyrë. I qëllonte që të ecte në këmbë ditën apo natën edhe 12 orë pa pushim. Nuk e harron atë përkujdesje dhe dashuri që tregonin për të si të ishte i shenjtë. Edhe sot kujton kur lëvizte në ditë me borë, para tij borën e hapnin dy njerëz të tjerë për t’ja bërë sa më të lehtë udhëtimin. E si të mos u shërbeje dhe ndodheshe pranë këtyre njerëzve në raste urgjente. Edhe sot në shtëpinë e doktor Hektorit trokasin miqtë e vjetër tropojanë. Kush për hall e kush për ta përshëndetur për të mirat e bëra në ato vite dhe në vazhdim, sepse doktor Hektori duke zbuluar dhe bllokuar të gjitha vatrat e infeksionit në Tropojë, hapi për gjithë jetën dyert e shpirtit dhe u bë mysafir i përjetshëm dhe i mirëpritur në çdo vatër tropojane…

Shikon këtë fotografi të çiftit Çoçoli dhe kushdo dallon se Lirika është më rinore. Por po të hysh në shpirtin e doktor Hektorit, këtë hijeshi dhe bukuri e gjen të shumëfishuar… Aq sa shpirti i tij, ndjehet disa vjet edhe më i ri se bashkëshortja e tij. Jo më kot e quan si një nga mbështetëset dhe frymëzueset e karrierës së tij të suksesshme. Një jetë e gëzuar mes harmonisë dhe mirëkuptimit, dashurisë dhe bashkëpunimit. Edhe sot janë po aq të dashuruar dhe të përkushtuar ndaj njëri-tjetrit, si dikur në sallën e Bibliotekës Kombëtare. Hektori përgatitej për temën e Doktoraturës, ndërsa Lirika studionte për provimet e sezonit. Më shumë se sa tek studimi, e kishin mendjen kur do të vinte pushimi që i bashkonte te koridori. Vërtetë kishin diferencë në moshë, por humori dhe natyra gazmore e Hektorit e bënë për vete menjëherë atë bukuroshe. Sepse edhe tek dashuria më shpejt dhe më sigurtë se çdo gjë, të çon mençuria. Rrjedhshmëria në të folur, çiltërsia dhe komunikimi elegant ia lehtësuan shumë fitimin e betejës atij djaloshi simpatik. Po me barcaletë e nisi dhe e bitisi propozimin. Ishte duke i treguar historinë e një personi që kishte rënë në dashuri me një studente që ai kishte pranë. Ia tregoi aq bukur sa edhe ajo vetë nuk po kuptonte se për kë po binin ato këmbana… Pas heshtjes së tij që priste reagimin e saj, kuptoi se ajo ishte studentja dhe ai personi i dashuruar. E pse duhej vështirësuar më shumë ai propozim kur përgjigjja e secilit prej tyre ishte dhënë prej kohësh nga zemrat e tyre?

-Tek Hektori gjeta jo vetëm njeriun me humor të veçantë, por njeriun e përkushtuar ndaj familjes së tij. Një admirues i zjarrtë i leximit, historisë, gjeografisë, arkitekturës, pikturës, muzikës, udhëtimeve… Është e lehtë të jetohet me Hektorin si bashkëshort sepse jetën ta bën të bukur jo vetëm duke u përshtatur me dëshirat e mija, por e pasuron me intelektin dhe natyrën e tij gazmore…

Nuk ka ç’i duhen më shumë se sa kaq një femre për ta ndier veten mirë dhe të sigurtë, në një jetë të lumtur bashkëshortore.

E dëshmon këtë vetë jeta e tyre, e dëshmon edhe kjo fotografi që shpalos hijshëm gëzimin dhe buzëqeshjen e tyre të përditshme…

AKTIVITETI I PUNËS:

1960 Diplomohet: “Mjek” nga Fakulteti i Mjekësisë i Universitetit të Tiranës.

1980 “Kandidat i Shkencave Mjekësore”, në Fakultetin e Mjekësisë, Tiranë,

1983 “Docent” (titull i barasvlefshëm me Prof.Ass), në Fakultetin e Mjekësisë, Tiranë.

1993 “Doktor i Shkencave Mjekësore”,

1994 “Profesor”, Universiteti i Tiranës,

2007 Profesor, në Fakultetin e Mjekësisë të Universitetit privat “KRISTAL”

2008 “Profesor Emeritus”

2009 Përshkruhet biografi e shkurtër në Enciklopedinë Shqiptare, botuar në Tiranë, 2009.

Aktiviteti Shkencor:

Ka marrë pjesë aktive në shumë konferenca, simpoziume, kongrese mjekësore si brenda shtetit ashtu dhe jashtë shtetit.

Jashtë Shqipërisë:

Prishtinë (Kosovë)

Ulqin (Mali i Zi)

Shkup (Maqedoni)

Bukuresht (Rumani)

Constanca ( ” “)

Varna (Bullgari)

Athinë (Greqi)

Janinë ( ” “)

Lubljanë (Slloveni)

Ankara (Turqi)

Budapest (Hungari)

Salzburg (Austria)

Rome (Itali)

Palermo (Itali)

Paris (France)

Nicë ( ” “)

Moskë (Rusi

Mainz (Gjermani

Essen ( ” “)

Fraiburg ( ” “)

Edinburg (Skoci)

Londër (Angli)

Wolfheze (Hollandë)

Seattle (ShBA)

Teheran (Iran)

Tunis (Tunizi)

Lome (Togo)

Ka marrë pjesë në të gjitha aktivitetet shkencore të zhvilluara në Shqipëri, për problemet e sëmundjeve të mushkërive dhe sidomos për ato të tuberkulozit, të zhvilluara në Tiranë apo në qytetet e tjera të vendit; në konferencat e organizuara me mjekë të huaj; në konferencat mjekësore te organizuara nga specialitetet e tjera ku ka diskutuar për problemet e sëmundjeve të mushkërive. Ka botuar studime të shumta: monografi, tekste mësimore, libra për probleme të tuberkulozit dhe sëmundjeve të mushkërive, artikuj shkencore etj. Botimet janë bërë në Shqipëri dhe në disa revista të huaja.

Agron Sejamini

 

27.08. 2009

https://www.voal-online.ch/index.php?mod=article&cat=SHQIPTAR%C3%8BT&article=2873

Kamala Harris dhe babai i saj

Thyerja me Kamalën është shumë e thellë, dhimbshme dhe nis me divorcin nga gruaja e tij. Por tani 85-vjeçari i ka ofruar këshilla vajzës së tij

Në vjeshtën e vitit 1962, Universiteti Kalifornian i Berkeley-t ishte tashmë kryeqyteti i protestave të studentëve për të drejtat civile me demonstrata në sheshin “Sproul”, në zemër të kampusit.

Shyamala Gopalan, një studente indiane e endokrinologjisë, ishte magjepsur nga një fjalim mbi pabarazitë sociale të mbajtur në një takim nga Donald Harris, një ekonomist i ri xhamajkan që ishte gati të merrte doktoraturën.

Të dy diskutuan për një kohë të gjatë dhe u takuan përsëri disa herë. Pasioni civil u bë një lidhje romantike: në vitin 1963 ata u martuan dhe një vit më vonë lindi Kamala.

Në rrëfimet e jetës së saj, kandidatja demokrate për Shtëpinë e Bardhë, përmend shumë shpesh nënën e saj: një studiuese, e cila u nda nga jeta në vitin 2009, e cila ia kushtoi jetën luftës kundër kancerit.

Megjithatë, figura e babait krejtësisht mungon, me përjashtim të një përmendjeje të shkurtër në fjalimin investitor në konventën e Demokratëve në Çikago, pavarësisht se Donald Harris ka kaluar dekada duke studiuar pabarazitë sociale, një temë qendrore për një udhëheqës politik demokrat.

Dhe megjithëse, siç zbuloi gazeta “New York Times”, 85-vjeçari tashmë ish-mësues, ende me shëndet të shkëlqyer, jeton tre kilometra larg rezidencës së zëvendëspresidentes së Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe që shpesh udhëton rreth Uashingtonit me makinën tip Chevrolet-Corvette të tij të argjendtë, të dy nuk dëgjohen pothuajse kurrë dhe nuk janë takuar kurrë në vitet e fundit.

Përjashtimi i vetëm ishte një darkë në Uashington në vitin 2016, kur Kamala u zgjodh senatore nga Kalifornia.

Është shkruar se Harris e mban të atin në distancë, sepse Donald Trump e përshkruan atë në mitingjet elektorale si një ekonomist marksist që indoktrinoi Kamalën.

Por ai, pavarësisht se kishte kritikuar ekonominë klasike nga e majta dhe kishte studiuar punën e Marksit, si dhe të shumë ekonomistëve të tjerë, nga Keynes te Sraffa, nuk ishte kurrë një marksist.

Historia e ndarjes me Kamalën është shumë më e thellë, më e dhimbshme dhe fillon me divorcin nga Shyamala (mamaja) në vitin 1972. As Kamala në kujtimet e saj nuk shpjegon arsyen e përfundimit të marrëdhënies mes prindërve.

Ai përmend vetëm mosmarrëveshjet në rritje dhe vrazhdësinë midis dy akademikëve, ndërsa Donaldi mori poste profesori në universitete të largëta, fillimisht në Illinois dhe më pas në Wisconsin.

Ndarja kishte ndodhur tashmë në vitin 1969. Kur ekonomisti u kthye në Kaliforni – në vitin 1972, afrikano-amerikani i parë që mori një post profesori në Stanford – beteja e divorcit kishte përfunduar.

Dhe babai i Kamalas shprehu hidhërimin e tij që nuk kishte marrë kujdestarinë e vajzave të tij, Kamala dhe Maya, duke akuzuar shtetin e Kalifornias se kishte vendosur që një baba nuk është në gjendje të kryejë rolin e prindërve, duke shtuar, sipas “Times”, “veçanërisht nëse ai prind është një burrë me ngjyrë që mund të hajë fëmijët e tij për mëngjes…”.

Zemërim, ndoshta, edhe ndaj vajzave që zgjodhën të qëndronin me nënën e tyre: inat që Donaldi e ka mbajtur me vete gjatë gjithë jetës.

Bir i sipërmarrësve të pasur xhamajkanë, ai u kthye në Xhamajka kur doli në pension në Stanford dhe autor i një plani të politikës industriale që i lejoi vendit të Karaibeve të përgjysmonte borxhin e tij publik dhe të reduktonte papunësinë nga 15% 10 vjet më parë, në 5.4% aktuale, në vitin 1978, Harris i dedikoi suksesin më të madh të librit të tij (Akumulimi i kapitalit dhe shpërndarja e të ardhurave) dy vajzave të tij. Por ai kurrë nuk donte t’i takonte.

Ai nuk shkoi në funeralin e Shyamalas në vitin 2009, as në dasmën e Kamalas me Doug Emhoff në vitin 2015. Dhe braktisi ceremoninë inauguruese të presidencës Biden-Harris tre vjet e gjysmë më parë.

Por tani ai duket se ka ofruar t’i japë këshillat e tij të politikës ekonomike vajzës së tij, duke i propozuar një takim publik në Baltimorë, shtëpia e fushatës së Kamalas dhe kompanive për të cilat babai i saj është konsulent.Tema

Corriere della Sera

Jimmy Carter kremton 100 vjetorin e lindjes

Një president amerikan që në detyrë konsiderohej i dobët dhe pesimist, por që me kalimin e viteve ka arritur të ripushtojë një pjesë të madhe të vendit.

VOAL- Jimmy Carter mbush 100 vjet, presidenti më jetëgjatë në historinë amerikane, i cili qëndroi në Shtëpinë e Bardhë për vetëm katër vjet. Gjysmën e jetës “si ish”, aq sa arritja sot është befasuese, si kur kandidoi për post më 1975.

Jimmy kush? Guvernatori demokrat i Gjeorgjisë, një fermer kikiriku jugor, luajti efektin surprizë: një njeri i zakonshëm për presidencën e Nixon dhe Johnson. Pas skandalit Watergate dhe gënjeshtrave për Vietnamin, ai i ofroi vendit humanizmin dhe busullën e tij morale. Ai fitoi mbi amerikanët, por iu desh të përballej me një komb të zhgënjyer, të testuar nga kriza energjetike dhe recesioni.

Dhe fronti ndërkombëtar theksoi aftësinë e tij – me marrëveshjen e paqes Nobel midis Izraelit dhe Egjiptit – dhe kufijtë e tij. Kriza e pengjeve në Teheran në vitin 1979, 52 amerikanë të mbajtur të burgosur nga regjimi i Khomeinit për më shumë se një vit, ishte elektoralisht fatale për të.

Reganizmi e dërgoi në papafingo epokën e përkohshme të Carter-it… meritat e të cilit do të njihen larg Shtëpisë së Bardhë: për betejat e tij humanitare dhe mjedisin dhe për ndërmjetësimin e tij në konfliktet në mbarë botën, aq sa iu dha një Nobel.

Një dashuri e rifituar me dëshmi personale, krahas dhe kundër sëmundjes, pas një tumori të parë.

Një dëshmi besimi dhe optimizmi punëtor, gjithmonë përkrah të dashurës së tij Rosalynn pranë tij për 77 vjet. Me rastin e funeralit të saj, nëntorin e kaluar, dalja e fundit publike e Jimmy Carter.

“Ai është shumë i kufizuar në atë që mund të bëjë. Ai nuk mund të flasë në telefon. Ai ndjek lajmet dhe kur e pyetëm nëse ishte i emocionuar për ditëlindjen, ai tha po, por aq më tepër për të votuar për Kamala Harrisin”, thotë Jason Carter, nipi i Jimmy Carter dhe president i Carter Center.

Misteri i vrasjes së Zija Dibrës: E vranë krerët e VMRO-së…

Një të diel të janarit të vitit 1925, gazeta “Indipendenca Shqiptare” lajmëronte në faqen e saj të parë: “Zija Dibra u vra. Ish-kapiten Zija Dibra, ministër tjetër herë në kabinetin e Pandeli Evangjelit, i akuzuar për çështje bolshevike, tek internohej në Berat, duke kaluar katundin Harizaj të Qarkut të Kavajës, u mundua të arratisej e t’ikë prej duarsh nji aspiranti, i cili e shoqnonte deri në Berat. Kështu, duke qenë i hypur në kalë, atë e ngau me gjithë fuqinë, përpara. Aspiranti i bërtiti nja dy herë të qëndronte, por mbasi s’e dëgjoi, e qëlloi në kokë dhe e rrëzoi të vrarë prej kalit”.

Zija Dibra, figurë e njohur e politikës shqiptare të fillim-shekullit XX u vra në të njëjtën ditë kur në Tiranë shpallej republika me president Ahmet Zogun tashmë të kthyer triumfator nga Jugosllavia. Vetëm pakkush e besoi versionin zyrtar të vrasjes. Zija Dibra, njihej si kundërshtar i vendosur i Ahmet Zogut, ai vetë kishte marrë pjesë si ushtarak në kryengritjen e drejtuar nga Hasan Prishtina në 1921.

Në 1923-in, bënte pjesë në një organizatë antizogiste të themeluar në Vjenë, nga Aqif Pashë Elbasani. Në qershor të 1924-ës, kishte luftuar me armë në dorë, në krah të kryengritësve, pastaj ishte vendosur në garnizonin e Shkodrës. Në vitin 1924, Noli e kishte dërguar Zija Dibrën, për t’i mbushur mendjen Elez Isufit, që të mos bashkohej me Zogun.

Dibra ia arriti t’i mbushte mendjen Elez Isufit, duke u kujtuar dibranëve armiqësinë e kahershme me serbët dhe duke përdorur edhe një shumë të majme parash. Njerëzit e Zogut, i kishin të gjitha arsyet për ta hequr qafe, por jo vetëm se ishte fanolist…! gsh

Nga grabitja e bankave, te dekadat në burg e miqësia me një bretkosë- Cili është Pepe, presidenti uruguajan që magjepsi botën e ndërtoi një nga demokracitë më liberale në botë

Një dekadë më parë, bota u magjeps pas José Mujica, i cili njihej edhe si Pepe, president i Uruguajit.

“Adhurimi” për të erdhi pas një zyrtar i këtij rangu, kishte zgjedhur të mos jetonte në pallatin presidencial, por banonte në një shtëpi të vogël me gruan dhe qenin e tyre.

Po kjo nuk është gjithçka që rrethonte figurën e tij jo konvencionale.

Jeta e tij është e përshtatshme për një skenar filmi.

Në rininë e tij, Pepe grabiste bankat si gueril, i mbijetoi 15 viteve në burgjet vendase, kjo falë edhe një miqësie me një bretkosë ndërsa qëndronte në qeli.

Pavarësisht të gjithave Pepe ishte ai që në transformimin e kombit të tij të vogël të Amerikës së Jugut në një nga demokracitë më të shëndetshme dhe më liberale në botë.

Tani po lufton me vdekjen, ndërsa është prekur nga një sëmundje e rëndë në ezofag. bw

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend