VOAL

POETI – Tregim nga Konstandin Dhamo

January 30, 2021

Në kujtim të F.

Takova Viktorin dhe, ashtu siç bëjmë çdo herë kur ai vjen në Tiranë, morëm rrugën për te Kafe Shelgu, atje thellë korijeve frushkulluese.

Tryezën pranë dritares së madhe prej druri, ku na pëlqen të ulemi, e gjetëm të lirë dhe, me të zënë vend, Viktori zgjati kryet drejt saj dhe, duke vështruar pemët gjer përtej, tha :

– Ah, kur isha fëmijë, në dhomën time kisha një dritare ja, si kjo, prej druri të pabojatisur, nga ku dukej, si edhe këtu, një korije farfuritëse, e cila shtrihej prapa shtëpisë sonë të stërmadhe.Ndonëse tek ajo futesha çdo ditë dhe qëndroja me orë të tëra, duke kundruar lulet e bardha të pemëve në pranverë, gjethet e verdha në vjeshtë, brymën në dimër, diellin që këputej dhe binte si frut i përshenjur mes degëve, në ditët e bymyera të verës; ndonëse jam mekur së dëgjuari këngët e zogjve të pafundmë të saj, këmbyerazi si në koret e lashtë, një herë në një krah e një herë në krahun tjetër, sot më duket sikur mespërmes asaj parajse, nuk jam harbuar kurrë, dhe, se gjithçka që kujtoj e sjell ndër mend, s’është gjë tjetër veçse një përftim nga leximi apo rrëfimet e të tjerëve.Çudi…

– Unë them se ke pasur fat me atë korije dhe me atë dritare.Po çfarë po sheh tani; ku je përqendruar ?

– O, që këtu ku jam unë, duket qartë një fole dallëndyshesh, poshtë sprethit të gjërë.Po si nuk e kam vënë re më parë ?

– Do të jetë fare e re ; dallëndyshet sapo janë kthyer nga shtegtimi dhe, me siguri ajo fole është ende e patharë mirë .

– Po, po ; ah si do të çuçurisin të vegjlit e dallëndysheve me të dalë nga vezët, aty në atë shtëpizën e përrallshme; do të çuçurisin e do të nanurisen netëve në një gjumë mjaltë të ëmbël si edhe ai i fëmijëve !

– Këto korije janë gjithmonë përplot zogj.

– Korije që vrungullojnë, që i përfshin era, kënga dhe shirat pikëllues. Por tashmë rrëketë e ujërave vrujojnë mespërmes barit si të fshehura dhe, papritur shfaqen e feksin tek varen nëpër rrëpira .

– Po zymbylat blu si të mavijosura nga vetëtimat që çelin përgjatë këtyre rrëkeve?

– Çelin herët këta zymbyla, çelin ende pa u ngrohur mirë moti dhe, ashtu të brishtë dhe erëlehtë, të gëzojnë kur i sheh.

– Vetëtimat e ngrejnë barin kur kalojnë fushave,e ngrejnë dhe e kreshpërojnë.

– E mban mend kur vinim këtu në tetor ? Fluturonin në ajër njëherësh zogjtë shtegtarë dhe gjethet e trembura ; zogjtë iknin larg, kurse gjethet tuhateshin përtokë pak më tutje…

– Zogjtë atëherë iknin, ndërsa tashmë kanë nisur të vijnë plima – plima.

– Unë i falënderoj nga zemra zogjtë që kthehen si për të na parë; është vërtet prekës kthimi i tyre ! Por, kur po udhëtoja për në Tiranë, foletë e tyre nëpër pemët ndanë rrjedhës së lumenjve dhe ndanë arave,m’u dukën si të harruara, s’di përse ! Po çfarë të lashë pa përmendur ? Ah; në atë korijen gjithë fshehtësi, pas shtëpisë sonë, futeshin edhe zogjtë e legjendave; qyqja e përvajshme pa fole, qyqja e përhime si mëngjesi kur nuk gdhin e nuk gdhin, qokthi i përhumbur i netëve të prillit, me zë ngjethës metalik, kukuvajka e përzishme me sytë si xhama kishe…

– Çfarë po shkruan, domethënë,çfarë ke në dorë ?

– Përmbylla një libër me haiku, por ndoshta një libërth; gjithsej janë veçse njëqind haiku, të cilat do t’i vendos nga dy në çdo faqe.Prandaj erdha në Tiranë këtë herë, që të dorëzoj librin për botim.

– O, sa mirë, sa mirë ! Nuk të kam lexuar ndonjëherë haiku, jam kureshtar të shoh se si i ke.

– I kanë pëlqyer sa s’thuhet ata që m’i kanë lexuar deri tani dhe, besoj se janë treguar të sinqertë; ti e di që unë nuk sforcoj njeri dhe i lë të gjithë të shprehen pa rezervë.Por edhe nëse më pyet se, çfarë mendoj unë vetë për to, po të them se janë vërtet shumë të bukur.I krijoj me qejf të shfrenuar dhe, nganjëherë çuditem se si nuk ka lindur haiku në Shqipëri! E do gjuha shqipe, natyra dhe shpirti ynë dhe e përvetësuam. O, shihi shihi gjethet që kanë rënë që vitin e kaluar ; ende nuk janë kalbur e nuk janë plehrëzuar.

– Ndonjë gjethe të thatë ka ende aty – këtu edhe sipër nëpër degë.

– Të gjitha do të bien e do të zhduken plotësisht me të shpërthyer blerimi i ri.

– O, atëherë do të jetë ngrohur sa ç’duhet toka, ashtu siç ngrohet edhe veza nga klloçka.

– A dëshiron të të recitoj një haiku ? Haiku recitohet me dhembje, miku im, pavarësisht se është përshkrues dhe lirik.Ndërkohë po të përzgjedh një : lot lot / shkrehin e derdhin / shelgjet mbi ujëra…

– Po, më pëlqeu menjëherë.Por,siç e di edhe ti, haiku nuk shijohet tërësisht, kur e lexon në një rrethanë si kjo e jona; haiku kërkon vetminë dhe meditimin.

– Gjatë kohës që shkruaja këtë libër, u shqetësova dhe u sëmura aq ligsht, sa më këpuste gjumi orë e pa orë, i përfshirë nga ca ethe përvëluese.Le pastaj po të dilja në rrugë ; edhe nëse më përshëndesje gjithë respekt, do të më bëhej sikur më fyeje dhe më poshtëroje.

– Dihet kjo ; nuk ka artist që të mos jetë i prekshëm sa edhe fëmijët, kur është në krijim e sipër.Dëgjo; kur ta botosh librin, dua të më japësh një kopje sa më parë.

– O, sa me qejf do të ta jap !

– Por se ç’kisha ndër mend të të thosha ? A, u kujtova; m’i jep sa më shpejt ato markat dhe ato frangat belge që ke në shtëpi, që të t’i këmbej në lekë, përndryshe do të të mbeten në dorë, më keq se ato rublat e Carit të Rusisë, që kishte gjyshi im një herë e një kohë,atje në Kolonjë.Ta kam rrëfyer atë historinë e gjyshit tim, apo jo, që shfrynte lart e poshtë : nuk bie Cari, o gomarë; ç’është ky Lenin që na paskësh dalë? Nuk i këmbej rublat e mia me asnjë monedhë tjetër; kam punuar vetë unë në Rusi dhe e di sesa i fortë është Cari…

Dhe i mbetën stivë në sënduk rublat, të cilat,ndonëse s’i hynin më askujt në punë,i mori me vete e i solli te ne në Tiranë,kështu që ato tepruan që të luaja edhe unë dyqanesh kur isha kalama. Por ty nuk të falet t’i humbasësh ato para, të cilat, ata miqtë e tu të diasporës t’i kanë dhënë gjithë bujari e fisnikëri, ç’e pyet; u këputën në mes kur erdhën këtu e të takuan !

– Më dolën borxhit ata; njeri prej tyre ishte mjek dhe më propozoi të më merrte me vete në Bruksel, ku punon, e të më bënte një vizitë për të qenë. Je vërtet sëmurë, më tha, por mushkritë nuk i ke shoshë fare, siç beson ti. Jo e kundërshtova unë prerë, nuk do të vi në Bruksel e nuk do të shtrohem kurrë në një spital,sado modern qoftë ai.

– Ti e di…

– Por kam shumë nevojë për para dhe do t’i sjell të m’i shkëmbesh sa më parë ato marka e ato franga.Bobo, një numizmatikë e vërtetë! Por rrezik se s’t’i shkëmben më ndokush; ndoshta ato janë hequr fare nga qarkullimi; tashmë punohet vetëm me euro, në të gjithë Europën e Bashkuar, apo jo ? Ah, shih, shih atë pëllumbin që u bë i tëri blu, sapo fluturoi mbi ujin e basenit të shatërvanit !

– Shumë bukur, oh sa bukur ! Pije atë kafen dhe atë konjakun, sepse të mbledhin.Dukesh që atje tutje që je i drobitur; do të të përcjell unë si përherë, gjer te stacioni i furgonëve.

– Po, do të më përcjellësh se s’bën .Nuk kam asnjë gjysmë leku me vete.

– Mirë, mirë…

– Dy net më parë, tek po çlodhesha mes parkut, i ulur në një stol, hëna e re që po shëtiste nëpër udhëzat dredhuese si nazet, më solli tronditshëm ndër mend Xhulin, të dashurën time të fundit; ty të kujtohet Xhuli. Bionde, arrogante dhe e paparashikueshme, Xhulit i djallëzohej fytyra, kur zhvishej.

– Hiqe këtë kapele si prej oxhakfshirësi që e mban mbi krye dhe, vish ca rroba të tjera më të reja dhe më të çelëta; nxin i tëri si të ishe një prift i rrëgjuar katundi. Dalim dhe i blejmë bashkë kur të vish herën tjetër, sepse, po të jetë për ty, ti asqë do t’ia dish fare; gjysmë oxhakfshirës, gjysmë prift, aman ore…

– Oh, sa më pëlqeu ky konjaku ; ç’lëng këndellës! Të marrim edhe nga një !

– Patjetër…

– Ku do t’i shohim lejlekët sivjet; do t’i gjejmë gjëkundi?

– Eh…

Në furgon hipi me zor të madh, duke vënë pëllëmbët mbi gjunjë gjersa zu vend te një ndenjëse pranë dritares.Sakaq, e mora veç shoferin dhe, pasi ia pagova paratë e biletës, e porosita ta kishte kujdes Viktorin, sepse, fundi i fundit, e kishte edhe klient të përhershëm,C’ke ti, ma ktheu shoferi me fytyrë të prishur,ik pa merak,ik pa merak; profesorin e repektojmë të gjithë…

Tirazhin prej vetëm treqind kopjesh të librit me haiku, të titulluar Psherëtima shiu, e tërhoqa unë pas një jave në shtypshkronjë, sepse Viktorin e kishte zënë një grip e nuk po i shqitej. Vajta te stacioni i furgonëve, ku hipte Viktori dhe takova shoferin kolerik:

– Kam një porosi të Viktorit, – iu drejtova – ja, këto pakot me libra.Ku do t’i vendosim? Kur të mbërrish në vend do të vijë t’i tërheqë kunati i Viktorit ; s’di a e njeh? Por vëri, vëri me kujdes një herë, në furgon,sepse ti e di vetë sa maniak është ai miku ynë.

– Aman or’ të keqen, aman! Unë e di ç’hoqa me atë të uruar herën e fundit që hipi këtu në makinën time! Për pak i vura flakën kësaj gërdalle, por u përmbajta, sepse ushqej familjen me të.- Dhe i ra fort me pëllëmbë furgonit mbi kofano.

– Po nxirre të shkretën se na vdiqe! Çfarë ka ndodhur ?

– Atë Viktorziun na e mbytën ca të vjella të poshtra njëra pas tjetrës ja, aty në qoshe ku qe ulur, me gjithë atë republikën mbi krye ! Gjesh u mbyt e gjesh na vdiq në vend,ore! Oh, ç’hoqëm ç’hoqëm! Pale, por kur vunë re se, pas të vjellave të vrerosura, Viktorit i plasi gjak nga goja apo nga hunda, pasagjerët u çakërrdisën fare ; oburra të zbresim, shfrynë, se do të na ngjisë veremin ky profesori …!

Zbritën të gjithë pa hyrë në qytet, por Viktorin e shkretë ku ta çoja?!

-Dale pak dale; kjo mund t’i ndodhë kujtdo; njerëz jemi.Po ti si shumë delikat na qenke ! Pa përmblidhu e mos na shit pordhë ! Sa vite ke në këtë zanat; nuk kishe parë tjetër herë të zinte ndokënd makina? Kujdesu ore, për frenat e për gomat, sepse merr njerëzit në qafë dhe kyçe kamaren; e ku e morët vesh ju ngase vuante Viktori ?

– Ç’të të them unë ty; ti kot je bërë profesor si Viktori.Ti të ishe bërë shef qarkullimi rrugor ! Siç po të rrëfeja, vetëm unë dhe Viktori mbetëm në makinë; hapa nja dy xhama, ndeza motorin dhe e çova drejt e në shtëpinë e tij, që lavdi Zotit,arriti të ma rrëfente ku e kishte.Por pikërisht atëherë mua,që e kisha sharë tërë kohës,me veten time, m’u dhimbs.O, sa m’u dhimbs, kur ata të familjes iu lëshuan në surrat me lloj – lloj qortimesh e mallkimesh, me ta vënë re se si ishte katandisur! I shkreti profesor; nuk bëzani fare, a thua se ishte pa gojë!

– Mirë mirë; njerëzit e shtëpisë e shajnë ndryshe nga dynjaja njeri – tjetrin ! Urdhëro paratë për librat; tamam janë? Na dhe ca të tjera, meqë do të të jetë dashur të harxhosh për të larë e për të shpëlarë ndenjëset e makinës.

– Lëri ore paratë për librat; s’dua para për to;as për pastrimin e makinës nuk dua! Eshtë detyra ime ajo.

– Në rregull atëherë. Dëgjo; një ditë, hehe,do të shesësh mend andej – këndej që të ka hipur në makinë Viktori; more vesh ?

Kështu i thashë shoferit, por e dija që, kur të vinte nata nuk do më zinte gjumi kurrsesi; eh, Viktor Viktor, kërkon të ikësh nga kjo botë për të gjetur prehje n’amshim, posi posi …

Ishim mbledhur të tërë te klubi i Lidhjes (Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve) dhe, po prisnim të sillnin nga çasti në çast arkivolin me trupin e Viktorit të ndjerë! Poetin e mrekullueshëm lirik! Mikun tonë të shtrenjtë dhe të paharrueshëm! Që kishte vdekur, siç pohonin me hidhërim ata që hynin e dilnin, pa pritur e pa kujtuar, aty më të gdhirë, diku në periferi të Tiranës,jo në qytetin e tij të lindjes…

E pra, vetëm me të mbërritur arkivoli, do të fillonin zyrtarisht homazhet në sallën e madhe, me mure të zhveshur dhe të pistë, nga balli i së cilës,së fundmi, hoqën edhe bustin e adhuruar të Naimit, që s’dihej ku kishte përfunduar…

– Çfarë thuhet ? – pyeti njeri nga shkrimtarët, i ulur rreth tryezës sonë, administratorin e patjetërsueshëm të Lidhjes, i cili, edhe pse nuk merrte rrogë që prej tre vitesh, vinte dhe e hapte portën e lartë prej hekuri te Lidhjes, rregullisht çdo mëngjes, sipas orarit zyrtar, të mbetur që nga diktatura.- Përse po vonohemi kaq shumë; na humbi durimi fare !

– Ke të drejtë, ke të drejtë; por se ç’ka një ngatërresë të çuditëshme .Sapo ta zgjidhim, do t’ju njoftoj…

– A bën kush kafe këtu, mor aman, sepse vdiqëm këtu majë karrigeve ! – u lëshua një tjetër. – Po na sillen mendtë vërdallë.

– Ç’kafe kërkon ti, pash Zotin ! Lidhja ka marrë fund një herë e mirë, më vjen keq, por këtë e dinë të gjithë.Lidhja nuk funksionon dhe ne, prapëseprapë vijmë këtu si donkishotë.

– Ja, shërben sa për të hyrë e për të dalë i vdekur ndonjëri prej nesh.

– Botohet edhe ajo gazeta.

– Ajo gazeta si trakt lufte.

– Si nuk erdhi Viktori, të fillonte edhe ajo ceremonia.

– Do të fillojë, do të fillojë, mos ki merak; Lidhja në agjenci funerale është kthyer tashmë.

– Sa të hidhur jeni dhe, sa zemërakë!

– Megjithatë, llogaritë, po i bëni gabim. Shumëkush prej nesh, nuk do t’ia mbërrijë ditës të dalë prej këndej, kur të cofi. Kësaj ngrehine të bukur, të ndërtuar që në vitet e Mbretërisë, mu këtu në mesin e Tiranës, ia ka vënë syrin prej kohësh vetë qeveria jonë e përkorë dhe, shih, kur të na këpusin një shqelm bythëve e të na hedhin jashtë!

– Po po; por si nuk po vjen Viktori !

– Ti – m’u drejtua si hetues njeri nga ata të tryezës sonë të ngjeshur – ma shkërdheve nënën me atë shkrimin e poshtër që botove kundër meje të dielën e kaluar, more vesh! Ç’pate ti me mua ? Më zuri diabeti, më zuri ! I bihet në qafë moshës sime ?

– Pusho! Si nuk të vjen turp? Harrove për çfarë jemi mbledhur? Pastaj, ka edhe femra këtu rrotull.Nga të erdhi guximi ty? Ti në përgjithësi je frikacak; s’e marr vesh ç’rrethanë të favorizoi të tregohesh trim e të kërkosh llogari! Ti ke qenë spiuni më i zellshëm i kolegëve të tu; dakord? Spiuni me biçikletë, hehe! Tashmë je prapë i privilegjuar dhe, kjo është më e padurueshmja.Ke shtëpi botuese, të zgjedhin kryetar jurie nëpër konkurse, shpërndan opinione, cakton njerëz që të shërbejnë ty nëpër vende pune të rëndësishme.Unë do t’i kalbja në burg ca si ty, pa m’u dridhur aspak qerpiku ! Dhe mbylle tani !

– Jo, tani po iki fare ; në këtë orë, unë ushqehem dhe më pas prehem ca.

– Ik or’ aman ik ! – e shtyu ai që kërkoi të pinte kafe – Mirë thoshte i shkreti Viktor; të vjen turp të thuash se je i persekutuar, sepse nuk ka mbetur spiun po u shpallur hero i demokracisë.

– A, Viktori, Viktori; po si nuk po vjen?

– Ai ndyrësira që sapo theu qafën, mbyllet brenda me ditë të tëra si në arrest shtëpie dhe, kur del që andej, vjen në redaksinë tonë dhe na sjell ca tregime që na shkaktojnë të përziera, kur i lëçisim.

– Ti pusho, mos e shaj, sepse nuk je burrë më i mirë se ai. Është turp ta varrosësh Viktorin ti, që me siguri kushedi sesa herë do ta kesh shqetësuar duke e fyer dhunshëm.Ti nuk je shkrimtar; ti je kovaç !

– Shko ore pirdhu ! Ti mban ende brekë grash !

– O Zot, kush llomotit, zëdhënësi i kafeneve, që nuk ka lënë asnjë nga bashkëshortet e kolegëve pa ia kërkuar!

– Shët more ! Si nuk po vjen Viktori …

– Ti i ke vjedhur, po po, të gjitha qeramikat e Lidhjes, pale pikturat, që i prisje me brisk si ata gangsterët e filmave. S’ka më inventar në këtë haur, shfryje dhe, s’le gjë të binte përtokë…

– Oho; po ti vdisje të të shihnin njerëzit përkrah meje në bulevard, vdisje, apo iku ajo kohë? I vobekti ti që mbete në provincë me ca vargje dashurie, të frymëzuara nga librat, më keq se ata konviktorët hutaqë!

– Mbylleni ore gojën; merrni apo nuk merrni vesh? Po na bien celularët viu viu, e nuk dimë si t’iu përgjigjemi atyre që na pyesin se, kur do të nisin homazhet për Viktorin . Një debil më pyet, a ka ardhur sakaq ministri i Kulturës ! Na ore ti, sepse je më i riu; shko e na merr nga një kafe me gota plastike atje te ai lokali në anën tjetër të rrugës .Ne, ohu, dikur, mezi prisnim sa të na jepej rasti t’iu shërbenim sadopak shkrimtarëve të afirmuar. Ja, ku i ke paratë; merr edhe një për vete, sigurisht …

Ai që u porosit për kafetë, dukej të ishte më tepër se dyzet vjeç, megjithatë nuk dha asnjë shenjë hatërmbetjeje, përkundrazi, u lëshua me vrap e me dëshirë …

Përmes dredhave të formuara nga tryezat e vendosura kuturu, tryezave përplot poetë dhe prozatorë, dallova administratorin e Lidhjes që tundte kryet me mahi, tek fjalosej sa majtas – djathtas.

– Ç’kemi ndonjë të re? – e pyeta qortueshëm.

– Ja, pra më njoftuan se, nuk do të ketë homazhe këtu në Lidhje; as homazhe e asgjë tjetër .I kthyen mbrapsht edhe ato kurorat që kishin mbërritur ndërkohë.

-Po atëherë, përse na lini të presim si të humbur ? Ore, ku është ai kryetari i Lidhjes?

– Kryetari i Lidhjes ? Sa ke pa e parë ? Ka ikur jashtë shtetit me gjithë vulën në xhep.

– Pika vulës ! E ç’ vulosni ju me të, se më alivanose. Këtu, edhe shurrën e bëjnë ku t’i zërë, shkallëve, redaksive…

– Të largohemi ne; je i sigurt që s’ka homazhe këtu ?

– Po si do t’ju njoftoja pa qenë i sigurt . Ja po ikin edhe gazetarët; po i mbledhin edhe kamerat edhe mikrofonat…

– Di ti të na shpjegosh përse nuk do të kryhen homazhe këtu; ka lënë ndonjë amanet i ndjeri, apo familjarët e tij kanë këmbëngulur kushedi përse, që të kryhet veçse një ceremoni private ?

– Hapmëni një vend për t’u ulur dhe ua zhdredh unë fije e për pe .Viktori, miku juaj dhe imi bashkë, na paskësh vajtur nja tri ditë para se të vdiste, te Bregu i Lumit, atje mes romëve, apo ciganëve, se nuk e kam fort të qartë si duhet t’i quaj në mënyrë korrekte ata; ka kërcyer ka kënduar e ka pirë ditë e natë pa pushim gjersa është shembur përdhe…

– Viktori ! Aq i sëmurë e aq i sfilitur …

– Po, po, Viktori vetë; se ç’kishte pasur edhe ca para me vete, një shuk në një xhep e një shuk në një tjetër, që i paskësh hedhur përpjetë n’ajër fiu fiu si nëpër dasma, ashtu i çliruar tërësisht nga çdo lloj ankthi e frike dhe, me ato para, gabelët e vegjël, ohoho, do të më akuzojmë për racizëm; romët pra, arixhinjtë, a ç’djall me brirë janë, venin e blinin herë pa here raki…

– Viktori…

– Dhe, në tërë këtë aheng shurdhues, me dajre gërnetë me hihihi e hahaha, na paskësh qenë Viktori ynë ai që bërtiste shfrynte e gajasej më shumë nga të gjithë, ashtu i përfshirë në jerm e dalldi, n’ekstazë e ndezulli, pa e llogaritur fare vdekjen që po e kaplonte. Hehe; kam shkruar edhe unë nja dy romane, madje atëherë kur e kishin të gjithë mendjen te letërsia, por ju më quanit letrar i klasës punëtore.Cygni cum cantu et voluptate moriuntur!E pra mjelmat vdesin me këngë dhe …

– Ah, ah! Po shteti nuk ndërhyri fare në tërë këtë ndodhi? Fundi i fundit nga

ç’ burim erdhi njoftimi se, do të kryheshin homazhe në Lidhje ?

– A është vepruar kështu sa herë që ka vdekur një anëtar i Lidhjes ?

– Një minutë; po më pas, a lajmëruan romët autoritetet përkatëse për vdekjen e Viktorit ? A e dinin ata që ai ishte një personalitet i letrave shqipe ?

– Ç’thua more ! E ku dinë ata të tilla gjëra .megjithatë, pasi i kanë gjetur në xhep dokumentet identifikuese, që unë besoj se Viktori i ka marrë me vete me paramendim, kanë shkuar në një rajon policie, në më të afërmin dhe, kanë njoftuar kështu dhe ashtu…

– O Zot …

– Por ceremoninë e varrimit kishin nisur t’ia kryenin vetë romët, sipas të gjitha riteve të tyre. Shpirt njeriu e kishte quajtur Viktorin i pari i tyre, nëse ata vërtet janë të organizuar kështu, me një të Parë…

– Po a u interesua kush që ta sillnin që andej Viktorin në Lidhje? Sepse duhej patjetër që ta sillnin në Lidhje .

– Për këtë nuk mbaj përgjegjësi unë. Familjarët e Viktorit, pasi kanë pirë një kafe mirënjohjeje, aty te Bregu i Lumit, janë nisur drejt e në qytetin ku banojnë, të shoqëruar edhe nga një autobus dëng me ciganë; po po …

– Një institucion më vete edhe ky Bregu i Lumit…

2005

twitter
Follow
facebook
linkedin

Fjalë kyçe: Konstandin Dhamo

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

Titani i Tiranës – Rama si Kronos, i hëngërka “këlyshët” e vet- Nga S. GURAZIU

…ec e mos buzëqesh, titulli thoshte “Edi Rama si Kronos: po i ha të gjithë këlyshët e vet”, padyshim ky do jetë titulli më simpatik i fundvitit 2024, e paskan bërë Ramën Kronos, sipas Gjergj Zefit (autori i tekstit tek Pamfleti) Kryeministri Rama na qenka Kronos (dmth. Titan, vetë babai i Olimpianëve, ai Kronosi që kullufiste gjithçka… që i hante fëmijët e vet), mirëpo nëse e kujtojmë Kronosin e “vërtetë” nuk ishte i palajthitshëm as ai, psh. e pati “hëngër” gurin e mbështjellur si Zeus, ia patën hedhur dmth., vetë motër-gruaja e vet ia pati hedhur…

…sipas Hesiodit, Kronosi i gëlltiste fëmijët e vet menjëherë sapo lindnin, sepse profecia e parashihte që fëmijët e tij do ta rrëzonin nga froni hyjnor, njësoj siç dhe ai vetë e pati rrëzuar babain e vet – për ta shpëtuar Zeusin si foshnje, nëna perëndeshë Rea (motra e Kronosit dhe gruaja) e mashtroi Kronosin duke ia dhënë një gur të mbështjellur (që dukej si foshnjë) në vend të Zeusit, perëndesha Rea pastaj ia dha Zeusin nimfës Adamantea për ta ushqyer, nimfa do kujdesej për Zeusin, e fshehur diku në një shpellë të Kretës dhe Zeusi do rritej (ky është njëri nga versionet)…

…ndërsa sipas Apollodorit, Rea ia dha Zeusin jo nimfës Adamantea por nimfave Adrastea dhe Ida për ta ushqyer, dhe ato do e ushqenin me qumështin e dhisë Amaltea, nimfat Ida dhe Adrastea (së bashku me nimfën Amaltea) ishin vajzat e perëndisë akuatike, Oqeanit, kur Zeusi qe rritur do ta shpërblente “dhinë” (nimfën Amaltea) duke e vendosur mes yjeve si yllësia “Capra”, e që do t’thotë thjesht “dhia” – mirëpo Capra s’duhet ngatërruar me cjapin e detit, me Bricjapin e Zodiakut, i cili s’ka ndonjë lidhje me dhinë Amaltea….

…në këtë linjë paralelizuese, Tirana dhe mund ta kishte “mbështjellur” Zeus foshnjarakun, do kafshonte SPAK-u dhe çfarë pastaj, asgjë, do kërcisnin paksa dhëmbët dhe Kronosi do i fërkonte nofullat, nëse SPAK-u na qenka goja e Kronosit atëherë padyshim as vetë Kronosi s’do jetë i pagabueshëm, shumkush dyshon se vetë ai do jetë Krye-Kapoja… peshku i madh, jo peshkaqeni por qen-a-peshku i madh i politikës shqiptare…

…problemi është që Kronosi s’ka si e kullufit veten me gojën e vet, tani duket sikur i paprekshëm nga drejtësia e SPAK-ut, pa fakte s’ke si… kështu që thjesht duhet pritur, helbete, ku i dihet, mund ta ketë kafshuar dhe qen-a-peshku ndonjë “grep”, as Kronosi hyjnor s’mund ta llogariste secilin detaj të ardhmërisë, andaj dhe kishte frikë – nëse mbjell panxharsheqer sipas logjikës s’ke pse pret surpriza as korrje të hidhura…

…nga ana tjetër Kronosi s’ditka të ndalur, sa e sa kokat i paska hëngër, sa e sa Ali-Pashallarë paskan vajtur në tepsinë e Sulltanit, autori Zefi i kishte vargëzuar mjaft emra, siduket edhe Kronosit të Tiranës iu paska “mjegulluar mendja nga profecia” dhe i kullufitka gjithë të pafajshmit e politikës shqiptare, pakëz e çuditshme pse u brengoska autori Gjegj Zefi, pse duhet t’i dhimbsen, pse t’i dhimbset Zeus-Veliaj, le t’i kullufitë, pse të dhimbka ty, ku të dhimbka ty, le t’i hajë…

…nëse Rama na qenka Kronos atëherë i bie që s’paska as faj, as pikë faji (nëse “faji” t’na ishte i lëngshëm), aktet e tij qenkan legjitime deri në thelb, të arsyeshme deri n’bërthamë, gjithkush lufton për faqebardhësinë e vet, të shërbesh 3 mandate dhe në fund i baltosur, i përlyer, i njollosur… qebesa mjaft inat, edhe Kronosi s’pati bërë gjë tjetër por pandehte mbrojtjen e fronit të vet, qëkur aq i pafajshëm s’ishte as ai vetë, edhe ai vetë e pati rrëzuar babain e vet – mos vallë na paska frikë Rama nga Zeus-Veliaj… or something?!

…imagjinata e artikujve s’ka frerë, as gjuha s’ka eshtra, e tultë, mund t’i japim sa andej sa këndej, mirëpo s’ia vlen përhumbja, shtrohet pyetja vallë cili do jetë pra “motivi” i vërtetë i Titanit të Tiranës (natyrisht, mund t’ketë më shumë motive, 2-3-4 apo dhe më shumë, sidoqoftë prapë 1-ri nga motivet e Kronosit do jetë më i madhi, kryesori) derisa Kronosi dikur kishte frikë për fronin hyjnor (ky ishte dikur motivi kyç), atëherë çfarë na humbka Titani ynë, ky pothuaj se është “lodhur” duke qeverisur, tamam si ata Kryepleqtë e Sijuksve a të Apaçëve, nëse hajn… kuptohet keq, mos pyet, deri tani do i ketë mbushur me hejbe me hambarë, e mori dikur “fronin” si një Qemal djaloshar tani do ikën si një Qemal mjekërbardhë, Shqipëria s’do ketë Kronos më të madh, dihet… i tashmi Qemal dhe ai i dikurshmi, analet historike të Shqipërisë do i kenë 2 Mjekër-Qemala të mëdhenj…

…si një detaj më tepër i komentit tonë, sipas nesh paksa e çuditshme dhimbshuria e autorit Zefi, “pamfleti” i tij pakëz i paqartë, ehuuu… le t’i hajë, çfarë humbka Kronosi i Tiranës nëse i “hëngërka” ca këlyshër, mashtrues të popullit, nëse Tirana na paskësh qenë e verbër duke i zgjedhur kryebashkiakë vetë mashtruesit, vetë hajnat, vetë këlyshët e Kronosit, atëherë kujt i plas… le t’i kullufit ai vetë, pse të dhimbsen ty i dashur Gjergj : )

Demokracia vdes në errësirë* – por dhe gazetaria, zhurnalizmi!- Nga SENAD GURAZIU

…shqiptari me një tym e komandon mbarë nëntokën dhe mbitokën e trafikut të kokainës, me një cigare dhe me rrotullamat e tymit, nga errësira e qelisë si një kryeplak i apaçëve e udhëheqë perandorinë e drogës… është e mundur, jo e pamundur, s’ka impossible, me kusht që t’jesh shqiptar : )
* democracy dies in darkness – moto, slogan i Washington Post

***
…Trumpi do duhej t’i fuqizojë tarifat për Kokainën – kishte shkruar dikush si parodi tek komentet e artikullit të Washintron Post, një dikush tjetër kishte shkruar “bujë e potere, gjithë ajo bujë pompoze, luftë drogës, vdekje drogës, por ja që droga e fitoi pra luftën, tani legalizoje, administroje, kontrolloje”, kishte aty rreth 140 komente në kohën kur iu qasa shkrimit, sipas shkrimit të “Washington Post”, Samantha Schmidt paska “raportuar” nga Ekuadori, kolegu Arturo Torres paska “raportuar” nga Kolombia, ndërsa Anthony Faiola paska udhëtuar në Shqipëri për ta dokumentuar rritjen e trafikimit me drogën kohëve të fundit gjatë bumit me kokainën jugo-verio-amerikane…

…është e vërtetë se dy Amerika-kontinentet, Jugu dhe Veriu, kurrë s’kanë qenë më prodhuese, më të begata, më “pjellore” sa i përket narko-industrisë, është marramendëse sa shumë drogash qarkullojnë andej… akoma pa dalur në oqean, akoma pa u nisur drejt destinacioneve globale, drejt Evropës, Azisë, Australisë… e vërtetë se janë kapur 22 tonelata nga autoritetet ushtarake-policore të Ekuadorit në Janar 2024, me të cilën video të “narko-bodrumit” dhe fillon artikulli i Washington Post, 22 tonelata është diç si rekord, kurrë s’janë kapur aq shumë gjatë historisë…

…e vërtetë se zyra e Kombeve të Bashkuara (UN) për Narkotikët dhe Krimin pati ardhur me shifrën rekord prej 2.757 tonelatave të kokainës prodhuar botërisht në v. 2022, 20% rritje krahasuar me v. 2021, e vërtetë se dhe shqiptarët dinë t’bëjnë tregti me drogat, amerikanët i prodhojnë… shqiptarët dhe narko-bosët e gjithë botës i tregtojnë, gjysmën e qarkullimit rishtas ua shesin vetë amerikanëve, dhe gjysmën tjetër kuptohet… botës, në ndonjë rast, në ndonjë rutë, në ndonjë “market” ndodhë shqiptarët mund t’jenë më të zotët se italianët, më të zotët se amerikanët, më të zotët se rusët, ukrainasit etj. por të shkruash shqiptarët e udhëheqin globin e narkotikëve, dhe atë nga qelia (si apaçët me sinjale tymi, mbase duke i ndezur cigaret)… sorry Washington Post, por është marrëzi, shkrimi juaj i ashtuquajtur “investigativ” nuk ka mbulesë dhe s’e ka besueshmërinë, as afër – vetë narko-tregtarët e Kolombisë kur ta lexojnë do qeshin e do shkoklohen me hamendësimet e “reporterëve” tuaj nga Kolombia e Ekuadori…

…të raportosh nga hoteli yt në Ekuador a Kolombi dhe të merresh me storie (ndoshta fiksionale) se shqiptari nga qelia e atjeshme e komanduaka rrjetin ndërkombëtar të kokainës amerikane, meksikane, jugo-amerikane, evropiane, aziatike, australiane, afrikane, thjesht qenka miqësuar me shefat e atjeshëm të drogës, gjithë kartelat e Latino-Amerikës unanimisht qenkan pajtuar që ky t’jetë “boss-i” të gjithëve, boss global, boss universal, (bosat e drogës e kanë këtë ves, kurrë s’kanë dëshirë t’jenë vetë krye-bosa, sapo dëgjojnë se fjala na qenka për 1 shqiptar, sakaq heqin dorë, i dorëzojnë me ambicje e me gjithçka, 1 shqiptar dhe përulet i gjithë globi, shqiptar i ngujuar në qeli por s’ka problem… OK, në rregull si teori, por SI, NA E SQARO SI?

…no problemos amigos, e ke aty brenda pultin e lidhur me gjithë satelitët, me gjithë Internetin, jo vetëm TV-pulti, jo vetëm antenat, tualeti yt ku ulesh është diç si antenë jep-e-marrëse, telekomandoja i dërgon valët dhe i pranon të cripto-kuantizuara, s’ka CIA a djall që i deshifron, jo vetëm pulti as jo vetëm iPhone (drogaxhi i rrezikshëm, shqiptar i rrezikshëm, por nuk ta sekuestrojnë as telefonin) në qeli si narko-boss i rrezikshëm ke qasje në big-data të AI sa u përket rrjeteve të Dark Web (njësoj si CIA, si FBI, si Interpol-i, si Europol-i etj)…

…tekefundit thjesht e ndez një cigare dhe me rrotullamat e tymit, nga errësira e qelisë si një kryeplak i apaçëve e udhëheqë perandorinë e drogës, narko-pernadorinë globale, mbarë bota e narko-bosave i kuptojnë sinjalet e tua – pa një pa dy i vëjnë direktivat në punë, urdhrat e tu zbatohen automatikisht amembanë globit, sidomos kolombianët janë fort të dëgjueshëm, amerikanët fort të devotshëm, meksikanët… kartelat e tyre rrinë gatitu në gjunjë, në co kohë në secilën sekondë, me 1 cigare nga qelia, me një tym e sinjalizon-komandon mbarë nëntokën dhe mbitokën e trafikut të kokainës, me kusht që t’jesh shqiptar, kudo që t’jesh, qoftë në Ekuador i ngujuar në qeli e qoftë në Turqi, duke qenë shqiptar je diç si superman i mbarë narko-trafikut botëror…

…të “raportosh” nga Kolombia është fort e besueshme, gazetari juaj (z. Drejtor i Washington Post, njësoj si Superman-i i filmave tuaj përnjëmend) duhet t’jetë edhe gazetar edhe superman, ndërsa si na e paska “dokumentuar” ky Faiola rolin e madh të shqiptarëve rreth “bumit” jugo-verio-amerikan me kokainën duke pyetur e hulumtuar në Shqipëri, as nuk është sqaruar nga vetë raportuesi juaj, nga i famshmi “raportuesi Faiola”, kuptohet as lexuesit anembanë botës të artikullit të Washington Post s’e kanë idenë, duhet t’merren me imagjinatën…

…natyrisht, ta pyesësh një polic italian, si artikullshkrues a si editor telefonon nga Washington-i dhe inspektori italian e konfirmon, patjetër, do thotë “shqiptarët janë më të rrezikshmit, më të mirët (varet nga përpsektiva), ua kalojnë Ndragheta-ve tona, brigadave t’kuqe… ua kalojnë të gjithëve, shqiptarët janë narko-mafiozër superiorë, thjesht janë të lindur me “superioritetin”, s’ka italianë që do thotë no nooo italiano sono buoni, per mangiare macaroni… jemi ne narko-mafiozët më të mëdhenj të botës, o ne o kolumbianët, jooooo shqiptarët, s’ka italian që thotë ashtu, askush i botës s’do thoshte nuk janë shqiptarët më të rrezikshmit, të dobët janë ata, as italianët, as holandezët, as kolombianët, as amerikanët askush i kësaj bote nuk thotë jemi ne supermanat e narkotikave, natyrisht klishe i përkryer, e dinë dhe filmat e Hollivudit madje, shqiptarët njihen botërisht tashmë, janë më të zotët me narko-zotësinë…

…shkrimin e Washington Post e paskan përkthyer dhe postuar pothuaj të gjithë mediatikët shqip (më dolen me dhjetra), me titullimat se shqiptarët qenkan bumi i trafikut global të kokainës, e paskan tejkaluar dhe Escobar-in etj. – ok, nëse ashtu thotë Samantha Schmidt, Arturo Torres dhe Anthony Faiola, padyshim atyre dhe u shitet, sepse punojnë për Washington Post, për mua NUK është shkrim bindës, s’ka bazë për të qenë “bindës”, nëse shkrimi i Washington Post na qenka “investigim gazetaresk” atëherë i bie se ne duhet besuar dhe filmin e Tom Cruise, gjoja si aksion-komedi (kam harruar si quhej ai filmi, nëse s’gabohem “American Made”, por Cruise e luan rolin kryesor), ku ai si pilot i angazhuar gjoja si “undercover” nga vetë CIA, nga DEA e furnizon gjithë Amerikën me drogë, për vite të tëra biznesi lulëzon, trafiku i narkotikëve lulëzon, investigimi i DEA-s, i CIA-s (i 4-5 organizatave federale) lulëzon, Amerika thjesht e pangopshme me narkotikat, nuk shihet as fundi as fillimi, më shumë duket si një cikël, si një “rreth”, në fund kur ndërrohen “peshqit” e mëdhenj të politikës në ShBA, asgjë – akteri ynë kryesor natyrisht “izolohet”, e bëjnë t’jetë një askushi, apo dhe e zhdukin dhe asgjë, mbaron “filmi”, njësoj si në realitet tutje asgjë, e shkuar e harruar…

…no no sorry Washington Post, democracy dies in darkness, demokracia vdes në errësirë, e vërtet por gjithashtu as zhurnalizmi, as gazetaria e errësirës duke prekur kuturu, si pulat qafëkëputura duke kërcyer nga cungu i kalbur, pothuaj nga balta… pa bazë, s’mund të thuhet se gjallon, se qenka gazetari e gjallë…

PËRSËRI PËR AQ ESENIN SA GJETËM DHE NDJEMË NE QË NA VETËVRANË SI AI- Nga Visar Zhiti

Ne ishim eseniniane, jo se shkruanim dot si ai, por patëm diçka nga argjendi i ndjenjave kumbuese si të atij, nga zhgënjimet e thella dhe nga ajo vetëvrasje që na bënë pak nga pak e dikë më shpejt e dikë e pushkatuan menjëherë.

Por Esenini gjithsesi për ne, gjenerat e mia, është një ikonë përbashkuese, edhe e vrasësve të tij tani apo bijve të tyre edhe në Shqipërinë tonë.

Kur isha në Saint Petërburg në Rusi, kërkoja të gjeja me doemos vendin ku ndodhi tragjedia, që të qaja në heshtje dhe për tragjeditë tona.

E gjeta. Dhe shkruajta…

Po risjell nga shënimet e mia, prapë, se është data 28 dhjetor, e vetëvrasjes së poetit Sergej Esenin…

NË PROVINCËN TONË

Edhe kur s’dinim gjē, tē vegjēl, nē Lushnjen tonë, çuditērisht e dinim se para njē Viti të Ri, pikërisht më 28 dhjetor, atje larg në Rusinë e ndaluar si e gjithë bota, tutje, poeti Sergej Esenin, aq shumë i dashur, magjepsës fare, çudi si e kishin botuar tek ne, kishte vrarë veten dhe ishte 30 vjeç, madje kishte prerë venat dhe me gjakun e tij kishte shkruar poezinë e lamtumirës, dy strofa.

– E si do të ishte ajo poezi?

– Po ku e gjejmë dot…

– Poezia e vërtetë në fund të fundit me gjak shkruhet.

– …tek ne e shkruajnë me gjakun e të tjerëve…

– Kujdes! Është me rrezik kjo!

– Po pse e vrau veten Esenini?

– Dëshpërimi, zhgënjimet nga revolucioni.

– Po kjo qenka më me rrezik!

– S’ka ndodhur tek ne, jo, por në Bashkimin Sovjetik. Në dimër, në Leningrad, në Hotelin “Ingliterra”, kështu quhej…

Dhe as kisha guximin ta imagjinoja atëhere se do të vinte një ditë, pas burgut tim, që do të shkoja atje, në atdheun e Eseninit, te ai qytet dhe do të bujtja në atë hotel të mallkuar…

Esenini, besoj, se më i dashur se kudo, ishte në Shqipëri, pas Rusisë së tij natyrisht dhe prapë besoj se në Shqipëri më i dashur se në çdo qytet ishte në Lushnjë. Duke qenë lirik i mrekullueshëm i fushëtirave pafund, ku derdhej dritë hëne si qumësht, i dashurisë që frushullonte befas si një beriozë në erë, i varfërisë si një qen rruge dhe i zhgënjimeve të rënda të revolucionit bolshevik, që sipas Eseninit, erdhi si një tren i rëndë dhe trembi këngët e zogjve dhe do të rendëte për në gulagët pas mjegullave, etj, etj, – kështu bisedonim, – edhe Lushnja lirike e njihte atë dhimbje, sidomos me fshatrat e internineve përreth, gjithmonë me baltë dhe dhunime…

Prapë besoj se Esenini më bukur se në çdo gjuhë tjetër është përkthyer në shqip. Tringkues, me rimat si zile dhe me ato metaforat që hovin si tymtarë mbi borë apo si kryqe muzgu.

E shqipëruan poetë të rinj, që do të bënin emër e u ndikuan prej tij, Kadare e Agolli, por që i mbetën besnikë deri në fund më duket se ishin Vangjush Ziko e Jorgo Bllaci e Agim Shehu . E shkërbyen poetët, ndoshta më shumë treshja Musa Vyshka, Shefki Karadaku e Viktor Qyrku, po edhe Sulejman Mato ndonjëherë, kështu më dukej, kurse në Lushnjën tonë si eseninian shkëlqeu poeti nga fshati, gjithmonë me çizme, miku ynë, Sherif Bali. Por ai s’mund të botonte libër, ishte me “biografi të keqe”, gjyshi i tij ishte shpallur “kulak”, fjalë ruse dhe kjo nofkë, e ardhur prej andej. Por ajo që do të ndalohej, do të ishte poezia e Eseninit, sepse marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik do t’i prishte keqas Shqipëria e Enverit.

Dhe Esenini na u bë më i shtrenjtë e më i rrezikshëm. Isha nxënës dhe “Lirikat” e tij m’i dha regjisori Tahsin Demiri, madje m’i fali. Mësova përmendësh plot, mbi 50 poezi, që do të më ndihmonin shumë kur do t’i thosha me vete në birucë, kur më arrestuan, por edhe kur shtynim vagonat në minierë në burg, bashkë me Çim Kurtin apo kur bisedonim nën zë për përkthimet me Maks Rakipajn. Poezia na bashkoi më shumë se prangat…

Atëhere nxënës më dukej se çdo poet, për të qenë i mirë duhen të ishte si Esenini. Ja, mësuesi ynë, poeti Faslli Haliti, nuk shkruante si ai, përkundrazi, por ama ka imazh, ka dhe një baladë për Eseninin, por u detyrua ta botonte sikur i kushtohej një poeti tjetër rus, Pushkinit, por ne donim Eseninin. Edhe Baki Nexha sikur mundohej të shkruante si Esenini. Edhe Halili, megjithëse është tregimtar, ka poetikë të esenintë. Unë nuk ia dilja dot. Doja edhe s’doja. Eh, ku shkruhet si ai, por më të rinjtë se ne, Bujari psh, por edhe Shpendi kanë diçka eseniniane, me kuaj, aq… Po atë e kemi të gjithë, e ka e gjithë poezia shqipe. Ashtu? Pse?…

Dhe vazhdonim të recitonim poezi të tij. Ia thosha Flamurit, ai mua…

Natyrisht, gjëra të tilla i bënim jo me këdo, mund të na krijonin shqetësime, të na vinin “fletë-rrufe” apo të shkruanin fshehurazi lart deri të Enveri…

Së pari gjithçka e bisedoja me tim vëlla më të madh se unë, Ilirjanin, por dhe me mësuesen e mrekullueshme Lirinë, nuk na ndahej mirësia e saj, jetonte te barakat, sa e donte Eseninin ajo! Dhe Eva e saj na jepte libra të ndaluar, që s’i gjenim dot…

Por me poetin Sherif Bali sikur ngjallej vetë Esenini për ne..

Në Lushnje shpërngulet kritiku i njohur atëhere, Razi Brahimi, e sollën drejtor të shtëpisë së kulturës, ku punonte dhe im atë, aktor estrade, u miqësuan bashkë, shkak do të ketë qenë dhe rakia, e pinin ca si shumë. Raziun e kishin hequr nga Tirana, nga shtëpia e vetme botuese, shtetërore, se kishte redaktuar a nxjerrë a të dyja bashkë romanin “Tuneli” të Dhimitër Xhuvanit, që u ndalua si nxirës i realitetit, si revizionist. Por kritiku Razi Brahimi kishte në bibliotekën e tij të gjithë veprën e Eseninit në origjinal rusisht, 4 apo 5 vëllime, nuk jam i sigurtë tani, të kaltër me kapakë të fortë me firmën e Eseninit të praruar me ar. Brenda kishin fotografi bardh e zi, Esenini djalosh, i hijshëm, prindërit, izba, etj. Aq shumë poezi në gjuhën e tij me cirilike dhe ne pothuajse s’kuptonim asgjë, ndonjë fjalë tek-tuk. Aty sigurisht shtriheshin stepat e poezisë së tij, grunoret, shtigjet hënore, qershitë si plagë, klithma korillajsh, letrat e dhëmbshura nënës, dashuritë pafund, sajat, troke kuajsh… ah, të mbuluara si me borë të bardhë me gjuhën e huaj. Çfarë vuajtje! Sa e ftohtë ishte padituria, ç’mëkat.

– Shih, një poezi e vogël, një strofë, merre fjalorin ta përkthejmë, – më tha im vëlla, Ilirjani, gjimnazist.

– Pse, lejohet? – u ngazëlleva.

– Ça ka? – tundi kokën e madhe plot me flokë të zinj ai.

– Nuk janë të caktuar ata që përkthejnë?

– Nga Komiteti? – u tall ai.

Poezinë jo vetëm që e kuptuam, por Ilirjani iu përvesh punës që ta rimonte. E mbaj mend përmendësh edhe sot e kësaj dite:

Atje tek lehëza me lakra

Uji i kuq lindjen skuq tepër.

Panjës’vogël bletë krahë-arta

Ia thithi sisën e gjelbër.

– Ti do të thuash se aty s’ka fare as fjalën “tepër” as “krahë-arta”, – ma ktheu Ilirjani, – por i kam vënë për rimë.

– Pse, ça je ti? – dukej sikur doja sherr unë. – Po fjala “sisë” nuk është turp?

– Jo…

Në gjimnaz jepte lëndën e rusishtes një mësuese ruse, Luiza, po sikur të pyetej ajo si ishte përkthimi?

Tē nesērmen po bisedonim me Ilirjanin:

– As e preku librin me dorë…

– Si duroi?

– Lexoni Majakovskin, tha. Por dhe ai ka vrarẽ veten…

– S’ka faj ajo, është e huaj, ruse, ruhet, është si në internim këtu…

Vërtet, po andej nga fshatrat e internineve, baltrave, kishte poetë, do t’i njihja, Lazri, Leka, Jozefi, Bajamja, Ferdinandi… po si u dukej Esenini?

Po në Kosovë? Në këtë këtu? Jo, në atë andej… E ku lejohej të na vinin libra… Vonë do të zbuloja se sikur s’kishin eseninianë, jo s’e nuk e kishin përkthyer, jo aq mirë sa këtej, por poezia e tyre ishte më shumë Perëndimore dhe hermetike, jo imazhiniste dhe sivjetike.

Ndërsa larg në Rusi, e dinim eseninizmin e tyre, ishte klasik. Adhuruesit e Eseninit do t’i imitonin dhe vetvrasjen…

Ndërsa kritikët e tij dhe mos-honepsit e tij tek ne do ta kthenin fletën tani, do ta përmendnin me mallëngjim të shtirur.

…kur isha student në Shkodër, kur më shqyheshin këpucët nga bredhjet dhe shirat e shumtë, i çoja te këpucari t’m’i ndreqte, atëhere të kërkohej emri, e shkruanin në faturën që e fusnin në këpucë, që të mund t’i gjenin në pirgun e madh, – që mund t’i krahësoj, tani që dhe kam parë, me këpucët në grumbuj në muzeumet e holokaustit, – atëhere pra, thosha se më quanin Sergej Esenin. Si, si? – buzëqeshte këpucari. Por kjo më ndodhte vetëm në Shkodër.

Dhe me ato këpucë shkoja në Lezhë, te miqtë, Rudolfi dhe Ndoci, poetë të njohur që atëhere, për të “shkëmbyer” poezitë dhe fshehurazi dhe përkthimet. Në konvikt, në dhomën e ftohtë, kisha përkthyer dhe diçka nga Esenini, 4-5 poezi të vogla, bashkë me shokun e dhomës, Moisiun.

Poeti Skënder Rusi ishte më eseniniani ynë.

Pengu për të gjetur poezinë e fundit të Eseninit, atë të shkruarën me gjak, nuk do të më ndahej.

Pas rënies së perandorisë komuniste, kur dhe në vendin tonë do të shpërbëhej diktatura, poezia e lamtumirës së Eseninit u përshi në botimet e reja që do t’i bëheshin atij. Unë gjithmonë i kërkoj në 28 dhjetor ato vargje, që në atë datë u shkruan me gjak. I shoh përkthimet në italisht, anglisht… po si janë rimat në rusisht?

***

Dhe rrekem ta risjell në shqip, po dua dhe rimat, se jam ca dhe eseninian:

***

Lamtumirë, lamtumirë miku im,

Në zemër të kam përjetë.

Ikja, nëse ka parashikim,

Takimin e premtuar do të ketë.

S’duhen fjalë dhe gjeste, përse,

Mik i dhembshur, t’më kuptosh.

Të vdesësh në këtë jetë s’është e re,

Sigurisht e re s’është dhe të jetosh.

Me gjakun e venave të prera janë shkruar këto vargje? Dhe pastaj Esenini vari veten në Hotel “Ingliterra”. Pse? Në kulmin e poezisë së tij dhe të bukurisë. Dhe le të ishte dhe kulmi i dëshpërimit, që mirë u bënte të dyjave. Nuk ka vetëvrasje, por vrasje, thotë një poet tjetër, bashkatdhetar i tij, Evgeni Jevtusheko, që, kur isha në Rusi, pyeta për të dhe më thanë që është një lloj Esenini i sotshëm.

Pse e vetëvranë atëhere Eseninin? Ai ishte bërë i famshëm si poet, jo vetëm për sinqeritetin mahnitës dhe kundër, por dhe për skandalet e shumta e dehjet e martesat e shpeshta, të zhgënjyerit të madh nga revolucioni “Lenini i ngjante i tmerrshëm si sfings”. Policia sekrete, Çeka a KGB-ja, Kremlini i carëve të kuq, s’e kishte të vështirë ta zhdukte Eseninin, edhe pse ai ishte bërë aq popullor dhe adhuruesit e shumtë e kishin ikonë të tyre, por kështu ai mund të shndërrohej në mit. Ç’t’i bënin, pra, eseninizmit që ishte krijuar si rrymë e metodë, madje dhe modë, më keq akoma, si qendrim. Ky ishte rreziku i vërtetë dhe i madh. Që eseninizmi të shihej si një rrugë pa krye, themeluesi i saj duhet të vriste veten. Kushtet ia krijonte pushteti sovjetik. Mund ta ndihmonin deri në fund ta vetëvarnin. Në kufomën e Eseninit, pasi e zbritën nga litari në dhomën e tij në Hotel “Ingliterra” në Leningrad, në mëngjesin e vranët të 28 dhjetorit të vitin 1925, i janë gjetur gjurmë dhe shenja nxirjesh në krahë e brinjë nga torturat. Po poezia e shkruar me gjak? Ajo i drejtohej mikut të tij Antaoli Marienof, kështu u tha dhe se i ishte dhënë atij një ditë më parë për ta lexuar.

Esenini i vdekur u çua në Moskë dhe prehet në varrezat në Vagankovo. Po eseninizmi a u varros?

Ditët e mia në “Venecian e Veriut” siç quhet Saint Petersburg, ishin të pakta, dëshirat për të parë shumëçka ishin të mëdha, programi i ngjeshur, mahnitja, ankthi i netëve të bardha, 300 urat mbi lumin Neva… i shkruaja Edës time që bashkë me Atjonin ishin në Lugano, në Zvicër, madje me poetët Jevtushenko e Sebastiano Grasso, më pyesnin se si po ja kaloja… bie shi petersburgas… burg… Njevski Prospekt, shtëpia e Pushkinit… Çajkovski, Gogoli, pensioni i Raskolnikovit të romanit “Krim dhe ndëshkim”, Dostojevski, Teatri “Marinskij”, qindrat e busteve dhe shtatoreve të Leninit e Stalinit ishin hequr, kanë mbetur nja 4 gjithsej të Leninit, pse?… po bashkëvuajtësit e mi, kështu i quaj, poetët Mandelshtam, Brodski kanë statuja?… Pallati i Dimrit, Hermitazhi marramendës, ku, ku e goditën me top nga kryqëzori i anijes “Aurora” dhe ndryshoi historia, u bë kampi socialist në gjysmën e botës, kampet e përqëndrimit, burgjet… a janë në mure gjurmët e goditjes si në brinjët e Eseninit? Dhe iu shmanga sado pak të gjithave, doja Eseninin, gjurmët e tij të gjalla, ma kërkonte… vetja ime e dikurshme… fati… po edhe eseninianët e Lushnjës time… pengu… antologjia e dhimbjes… e kisha premtuar…

ELEGJIA IME

KU U VRA ESENINI,

NË HOTEL “INGLITERRA”

NË PETERSBURG…

Shën-Petersburg, 02. 06. 2014

Elegjinë time, që ma merr frymën, e kam dhe në libri tim, “Si na erdhi ai, i ndaluari”, është fjala për poetin Evgeni Jevtushenko… m’u desh ta shkruaja… dhe bota nga atëhere ka ndryshime tẽ mẽdha e tē rēnda…

Rusia ẽshtẽ ende nē njẽ luftē gjakatare tē padrejtē me Ukrainēn ngjitur. Vriten jetē njerëzore dhe shkatērrohen qytete. Qielli çahet nga bombat… Dhe poezia ēshtē damarprerē dhe po shkruhet me gjak…

Unē desha të thosha se ditët tona tẽ dikurshme, ato të paktat që ishin vërtet tonat, kishin diçka eseniniane, atë bukuri të trishtë dhe hov të hutuar, dashuri dhe përndjekje, që fillon që nga bankat e shkollës dhe sikur vazhdon… prandaj janë dhe ato njollat mavi si në krahët e Eseninit pas torturave fatale.

Fantazma poetēsh dalin nga gērmadhat përmes tymrave dhe pluhurit të luftës… Se ai vret veten gjithkund, jo vetëm në çdo 28 dhjetor.

TAKIM NË PYLLIN E ZANAVE- Tregim nga ANTON PAPLEKA

Për të shkuar te prindërit e mi që banonin në krahinën malore të Gurajës, udhëtova në rrugën e re automobilistike, të përuruar disa muaj më parë. Më kishin thënë se banorët e moshuar të kësaj krahine e kishin kundërshtuar projektin e kësaj rruge që kalonte nëpër Pyllin e Zanave. Ata besonin se ky ndërtim i ri do t’i trazonte qeniet e mbinatyrshme që banonin në pyllin e virgjër, të cilin e kishin mbajtur si një vend të shenjtë shumë breza malësorësh.

Para argumentit të pakundërshtueshëm se udha e re do ta përgjysmonte largësinë midis Gurajës dhe qendrës së rrethit; banorët e moshuar kishin hequr dorë nga protestat e tyre. Unë vetë e vura re se udhëtimi nëpër Pyllin e Zanave nuk ishte vetëm më i shkurtër, por edhe shumë tërheqës, falë peizazhit të pashoq që shpalosej ndanë rrugës së re.

Kur ua thashë këtë gjë prindërve të mi, im atë pohoi se ai kishte qenë një nga ata që e kishin kundërshtuar projektin në fjalë, sepse ai do të përdhoste Pyllin e Zanave.

-Çfarëdo që të thonë librat tuaj, unë besoj se Zanat ekzistojnë dhe do të ekzistojnë gjithmonë, – nguli këmbë im atë. – Edhe ata që dyshojnë në ekzistencën e tyre, duhet të ndryshojnë mendim pas asaj që i ka ndodhur kushëririt tënd, Tomës.

-Çfarë i ka ndodhur? – e pyeta unë.

-Është më mirë ta dëgjosh këtë histori nga goja e atij që e ka jetuar.

M’u duk me vend mendimi i tim eti. Ndonëse nuk besoja në ekzistencën e qenieve të mbinatyrshme, isha kureshtar të merrja vesh se çfarë i kishte ndodhur kushëririt tim, të cilin e kisha bashkëmoshatar. Atë e kisha pasur shok në lojërat e fëmijërisë. Ne kishim mbaruar së bashku shkollën fillore dhe tetëvjeçare, që ishin të detyrueshme. Në vend që të vazhdonte të mesmen, ai kishte parapëlqyer të ndiqte kursin në një autoshkollë, e cila i kishte dhënë mundësi të plotësonte ëndrrën e tij rinore: të merrte patentën.

Gjatë studimeve të larta dhe pas emërimit tim si mësues në qendër të rrethit, unë kisha udhëtuar shumë herë me Tomën. Kisha dëgjuar se atë e çmonin jo vetëm për zotësinë e tij, por edhe për sjelljen e njerëzishme ndaj udhëtarëve.

Ngaqë e dija se ditën kushëriri im ngiste furgonin, i shkova për vizitë në mbrëmje. Ai banonte nja njëzet minuta larg nga shtëpia e prindërve të mi. Nëna e Tomës, të cilën e kisha teze, Toma, e shoqja dhe fëmijët e tij më pritën me ngrohtësi. Pas përshëndetjeve të zakonshme, e zonja e shtëpisë na solli kafe dhe raki të bërë vetë.

Në një çast të caktuar, unë i kërkova Tomës të më tregonte atë që i kishte ngjarë kohët e fundit në Pyllin e Zanave.

-Yt atë të ka folur për këtë gjë? -buzëqeshi kushëriri im.

-Po…Ai nguli këmbë që këtë histori ta dëgjoja nga goja jote.

Toma kroi fytin, u kollit lehtë, pastaj zuri të tregonte takimin më të çuditshëm të jetës së tij.

Një ditë me diell, aty nga fundi i pranverës së sivjetme, ai po ngiste furgonin në rrugën e re për të shkuar në qendër të rrethit. Kur kishte mbërritur në mes të Pylli të Zanave, aty ku xhadeja kalon ndanë një përroi të thellë, ai kishte vënë re një gjarpër të gjatë e të larmë që po kapërcente rrugën. Toma e kishte ulur shpejtësinë menjëherë për të mos e shtypur. Kur gjarpri ishte dalë matanë dhe ishte futur në pyll, ai kishte shtuar shpejtësinë dhe kishte vazhduar udhëtimin.

Pasi e kishte kaluar natën në qendër të rrethit, të nesërmen ai kishte udhëtuar në të njëjtën rrugë, në drejtim të kundërt. Në çastin që kishte mbërritur te vendi ku një ditë më parë kishte takuar gjarprin e gjatë e të larmë duke kapërcyer xhadenë, buzë rrugës kishte dalë një nuse e bukur, e veshur me petka shumë të hijshme. Ajo kishte ngritur dorën para makinës. Ngaqë e kishte marrë me mend se ajo do të kishte pasur ndonjë hall të madh që e kishte detyruar të ecte fillikat nëpër pyll, Toma e kishte ndalur furgonin pranë saj dhe kishte hapur derën e kabinës. Nusja kishte hyrë brenda, e kishte përshëndetur dhe ishte ulur në ndenjëse. Pas një heshtjeje të shkurtër, e panjohura i kishte thënë:

-Dje, çfarë takove në këtë xhade?

-Një gjarpër të gjatë e të larmë.

-Pse e ule shpejtësinë dhe u ndale?

-Për të mos e shtypur gjarprin që zvarritej para meje.

-Përse nuk e shtype?

-Si mund ta bëja këtë gjë ? Ashtu si mua, edhe atë e ka krijuar i Madhi Zot. Përse ta vrisja një gjallesë që nuk më kërcënonte, nuk donte të më bënte keq ? Ajo kafshë po shkonte në punë të vet. Do të ishte mëkat, po t’ia kisha marrë jetën me dashje.

-Pikërisht në këtë vend, një shofer tjetër ka takuar një gjarpër që po kapërcente xhadenë. Ai kishte në kabinë gruan e tij shtatzanë që po e çonte në qendër të rrethit për të bërë një vizitë mjekësore. E shoqja i ishte lutur burrit të saj të mos e shtypte gjarprin, sepse edhe ai ishte një krijesë e gjallë. Në vend që ta dëgjonte këtë lutje, t’i linte kohë gjarprit të dilte matanë xhadesë, shoferi e kishte shtuar shpejtësinë qëllimisht për ta shtypur. Sapo kishin ndeshur trupin e gjarprit, rrotat ishin zmbrapsur si të kishin goditur një shkëmb të patundur. Furgoni kishte dalë nga rruga dhe kishte rrëshqitur buzë humnerës që soste në shtratin e përroit. Gjatë rrokullisjes, dera e kabinës nga ana e gruas ishte hapur. E nxjerrë jashtë nga makina, gruaja shtatzanë kishte rënë në shpatin me bar të dendur, pa pësuar ndonjë dëmtim, ndërsa burri i saj kishte ngecur në kabinën e furgonit që kishte përfunduar në shtratin e përroit, ku kishte mbetur i kacavarur në një shkëmb. Punonjësit e ndihmës së shpejtë kishin mundur të nxirrnin nga makina vetëm një kufomë të dërrmuar nga rrokullisja.

-Kush je ti që i di gjithë këto që po m’i thua? – e kishte pyetur Toma.

-Unë jam një Zanë e këtij pylli. Unë rroj këtu bashkë me shoqet e mia. Ne mbrojmë bimët, kafshët, burimet dhe rrëketë. Ne kujdesemi për të gjitha krijesat e gjalla, që nga thnegla deri te njeriu. Ne nuk i bëjmë keq askujt. Ne ndëshkojmë vetëm keqbërësit, vetëm ata që shkatërrojnë dhe vrasin pa kurrfarë aryesje. Udhë të mbarë!

Toma kishte kthyer kokën drejt saj, për t’iu përgjigjur, por ai kishte vënë re se ndenjësja ku ishte ulur nusja e bukur ishte e zbrazët. I tronditur nga ai takim i pazakontë dhe nga zhdukja e të panjohurës, ai kishte vazhduar udhëtimin. Qysh nga ajo ditë, ai e kishte vështruar me një sy tjetër mjedisin që e rrethonte…

Tiranë, 2024

Marrë nga ExLibris

Gjethja e vjetër ia lëshon vendin një tjetre të re- Cikël poetik nga KUJTIM MORINA

Mendoj për ty në këtë mbrëmje

Mendoj për ty në këtë mbrëmje,
Sa vite ka që s’jemi parë
Ti erdhe kur doje dhe ike prapë
Si bleta që merr pak nektar.

Pastaj erdhi vjeshta, erdhi dimri
Dhe pranvera erdhi përsëri
Por si bleta që nuk shkon më tek e njëjta lule,
Edhe ti bredh andej, këndej,nuk e di.

Mbase ke mbetur në zgjua dhe kujton kohët e bukura
Dhe s’të bën zemra të më thërrasësh.
Vitet ikin dhe mbase kopshti ka ndryshuar
Dhe as vrulli dhe energjia nuk janë të parët.

Rri në verandë dhe shoh mbrëmjen që bie.
Mengadalë,si koha që ikën pa u ndier.
Fluturojnë zogj në ajër dhe nuk e di nga shkojnë.
A thua, takohen më pas fluturimeve!?

Në Sarajevë

Po dëgjoj këngë jugosllave sonte
në një restorant në Sarajevë.
Kam nostalgji kur i dëgjonim këto këngë
në vitet 80 në Shqipëri.
Sikur na hapnin horizonte,
si iriqi kur del në liri,
edhe një lëndinë e vogël i duket e mrekullishme
krahasuar me ferrën ku jeton.
Kush kishte një radio dore,
ishte i privilegjuar,
Mund t’i dëgjonte këto këngë kur të donte.
Pale kur kalonte rrugës përmes pazarit,
me zërin e radios ngritur në qiell,
Sa e kishin zili njerëzit!
Dhe ai i shijonte edhe më tepër këto këngë
në mosvëmendjen e Sigurimit.

Bie gjethja

Bie gjethja prej pemës
Nuk pret ta heqin, as ta këpusin
Njeriu s’e ka kuptuar esencën e mëmës natyrë,
Prandaj shpiku luftën

Bie gjethja prej pemës
E zverdhur, e vyshkur, kupton se nuk vlen më.
Mirëpo njeriu nxiton drejt së pamundurës
pastaj rrëzohet, vdes, pa u plakur ende.

Bie gjethja prej pemës,
Duket se e ka kryer ciklin e plotë
Ia lëshon vendin një tjetre të re
Por jo pa kaluar dimrin me ngricë e të ftohtë.

Bie gjethja prej pemës
Pastaj shkelet, thahet, bëhet humus
I shërben së ardhmes, i shërben jetës
Të ripërtërihet natyrshëm, pa rendje, pa ngut.

Nëna në shtrat

Ne nuk rrimë gjithë natën zgjuar me të.
Ajo rrinte me ne.

Sado që i themi fjalë të mira
Nuk i këndojmë dot ninulla në djep.

Ëndrrat e saj janë për ne, jo për veten.
A thua do t’ia dalë djali ose vajza, thotë, edhe pa mua.

Nuk na i thotë të gjitha, si ne dikur asaj,
E ruan dhimbjen për vete, nuk e ndan krejt me ne.

Nëna në shtrat, kurorë e jetës,
Lule e vjeshtës, këngë e pranverës.

I shkundi mirë gjethet

I shkundi mirë gjethet dhjetori i egër,
si frutat e fundit të vjeshtës së vonë
Akoma këto këtu! E dua të pastër vendin,
kur të fryjë veriu me ngricë e me borë.

Nuk i duroj këto mbulesa, tha muaji i mrrolur,
që stinën e ftohtë e mori në dorëzim
Të më dëgjohet kuja pa fund e paanë,
si luani që shkon vrik me turfullim.

I shkundi mirë pemët dhjetori i kërthndeztë,
Qielli me tokën të mos ketë ndërmjetës,
derisa ta pastroj zonën nga ushtari i fundit,
të krihem në pasqyrën e tokës dhe të qiellës.

Tundi fort, dimër mizor, derisa të mos mbesë asnjë!
Se kështu pastrohet toka për pranverën tjetër.
Kur mendon se e ke zhbirë dhe nuk mbin më asgjë,
prite se do të zërë prapë e fuqishme fara e jetës.

Dimri i parë pa nënën

Fryjnë erërat nga të katër anët
Dhe s’ka kush të më mbrojë.

Është bërë më ftohtë sivjet.
Mbërthehem me një qyrk të trashë
Dhe prapë mërdhij.

Më duket një dimër i gjatë pafund
A thua do të dalë pranvera e të ngrohem pak.

Ajo është një engjëll që më sheh lart nga qielli
Dhe prapë më ruajnë bekimet e saj.

Dimër i ashpër sivjet.
A do të mësohem pa ty, nënë,
Të të mbaj si diçka të shtrenjtë, të padukshme
Që as nuk e zotëron, as nuk heq dorë prej saj,
si shpirti që e ndiejmë por s’e shohim.

GJALLICA DHE KUKËSI- Poezi nga ATDHE GECI

Gjallicë e shqipeve dhe betejave

zëri më i lartë i bilbilit të maleve

në këtë kodër tempull të natyrës

djep i erërave i rrit retë e bardha

Flamur shqiptar, flamur kuq e zi

kam grushtin e më trimave të së

kaluarës, duart i kam plotë kallo

Kukësi e di udhën e së ardhmes

Nëpër epoka ne jemi zvogëluar

Evropa na quan me emrin Albani

ajo Shqipërinë kurrë nuk e njohu

por na kryqëzoi me emër të fisit!

Jam Shqipëri aq sa jam Dardani

Jam Çamëri aq sa jam Madhoni

jam Mollë gjaku e Mollës etnike

jam Kukës aq sa jam dhe Kosovë.

Kjo orë me Gjallicë dhe Kukës

i jep kahe kohës dhe zë çështjes

i thoshte Gjallica bijës Valbonë

një gjuhë shqipe jemi shqiptarët.

Atdhe Geci – Kukës, 2024

ROMANI I NJË BALADE, BALADA E NJË ROMANI QË ERDHI NGA RUMANIA- Nga Visar Zhiti

Tani së voni doli në shqip romani “Balada”, – një titull për një titull, që kumbon sërish madhërishëm dhe në këtë vepër, – botim i “Onufrit”, i shkrimtarit rumun Adrian Lesenciuc, i cili erdhi dhe në Tiranë në përurimin e veprës në shtëpinë muze “Kadare”, që u zgjodh me qëllim.

Që në kopertinë të botimit lexohet “Një roman biografik për kompozitorin e madh rumun Ciprian Porumbescu – Kompozitori i himnit tonë kombëtar”.

Gjithsesi nga që “Balada” është për një kompozitor, ndjen se ajo harmoni dhe rendja ritmike, përftojnë një muzikë të brendshme dhe e kupton se e ka në trupin e vet si pema limfën.

Muzikë ballkanike, konkretisht rumune, e lidhur më shumë me Europën Qendrore, Vienën Perandorake, por gjithsesi me shpirtin e popullit të vet.

Dhe fjalët e mia do të doja t’u ngjanin akordeve muzikore, të përcillnin emocion, jo analize kritike…

Akordi 1

Pikërisht ky shënim i shkurtër në krye: …Kompozitori i himnit tonë kombëtar… do të shërbente si një thirrje dhe për lexuesin shqiptar, veçan:erisht, që edhe pse nuk bën pjesë në intrigën romanore himni ynë, kërshëria për të ditur për këtë kompozitur, për jetën dhe vendin e tij në kohën e tij, mbeten joshëse, pse ky himb doli aty, ndërkaq vepra e përplotëson prishmërinë ndryshe, bukur dhe me informacion letrar,

Nuk është një monografi, është një roman, monografi shpirtërore, mund të themi, që shpalos histori dhe një hapësirë kulturore, që janë të një të kaluare, që jehojnë si e tashme, ku rrëfimi në vetë të parë i jep një çiltërsi besimi.

Aq më tepër kur kemi të bëjmë me një shkrimtar të seriozes, me dije si Lesenciuc, poet dhe eseist dhe profesor universitar, me shumë çmime letrare kombëtare dhe ndërkombëtare, ndërkaq dhe njohës i letrave shqipe në rumanisht, ku herë pas here i ka shoqëruar me artikuj kritikë të ndjeshëm.

Akordi 2

Koha e ngjarjeve është dhe nuk është e kufizuar nga historia e vet, aq sa duket sikur kufijtë midis kohës reale dhe asaj mitike janë të zbehtë. Historia zhytet në një Rumani rurale, ku traditat, këngët dhe legjendat përcillen brez pas brezi, një përzierje antropologjike, ku elementët folklorikë ndërthuren me sfidat për të afruar të tashmen urbane, moderne, duke ngulmuar në nevojën e rikthimit ndryshe.

Kjo qasje bën që romani të qëndrojë si një urë mes traditës si një ëndërr dhe botës bashkëkohore si një vizion.

Akordi 3

“…Baladë për Piano dhe Violinë, op.29, kompozim të cilin e ndjeja në vena. Ka diçka që duket të jetë gjenetikisht e trashëguar. Teksa mblidhja të dhëna, – i thotë shkrimtari Adrian Lesenciuc si një kolegu Andreas Dushit në intervistën e tij, – zbulova se çfarë personaliteti i madh kishte qenë i ati i Çipirian Porumbesc-ut dhe vendosa të shkruaja rreth tij [,,,], që kontribuoi në ringritjen e shpirtit rumun gjatë revolucionit të 1848. Kam mbledhur informacione për diku dhjetë vjet […] e përfundova. Për mua, ishte si një çlirim.”

Pikërisht çlirimi është një terminal, që autori të vazhdojë te lexuesi si një tjetër terminal apo kohë muzikore.

“…Muzika e Çipirian Porumbescut është një mjet i tillë transmetimi kulturor dhe jam i lumtur që, nëpërmjet Asdrenit, një nga kompozimet e periudhës kur Porumbescu ishte student në Vienë, është bërë himni kombëtar i Shqipërisë.” Ja, pra poeti ynë i padukshëm në roman, as fantazmë, por është ai ajër dhe fryma që na çojnë atje. Romani “Balada” rrëfen një histori shumëdimensionale, ku ngjarjet duan të ngjajnë me mitet dhe baladat popullore të Rumanisë. Në qendër mbetet kërkimi për kuptimin e jetës dhe identitetin, që formëzohen nëpër rrugë të përshkuara nga figura simbolike dhe situata jo pa enigma. Përmes narrativës, shkrimtari eksploron fuqinë e artit dhe traditës si mekanizma të ruajtjes së identitetit kombëtar, po aq dhe njerëzor. Edhe kjo nëpërmjet artit me art.

Akordi 4
Romani i ngjan një udhëtim në kohë dhe hapësirë dhe të një dimesioni tjetër, atë shpirtëror, për të dhënë prani nëpërmjet së ikurës. Gjatë këtij udhëtimi ndeshesh me vetvete të tjera.
Figura e gruas është dhe mbartëse, ashtu si e dashurisë, dhe e baladave, që ruajnë sekretet e trashëgimisë së lashtë, ndërsa figura e të moshuarit-persoanzh ka urtësinë e popullit dhe lidhjen e ngushtë me natyrën. Së pari asaj njerëzore.

Dilemat morale, mëdyshjet e brendshme, tërheqja nga një zë mistik – kënga e një balade të harruar, që ngjan se mban të gjitha përgjigjet që kërkohen te ky roman.
.
Akordi 5

Personazhet e romanit aq sa janë vetvete, përfaqësojnë koncepte të veçanta dhe arketipe universale. Protagonisti, i cili shpesh duket si alterego e autorit, por dhe e lexuesit gjatë leximit, kalon një proces zhndërrimesh të brendshme, nga përjetime reale me dimensione fërgëlluese metafizike.

Figura të tjera përforcojnë karakterin alegorik të romanit.

Adrian Lesenciuc tërhiqet nga rëndesa e trashëgimisë kulturore dhe forca e saj që vërshon vetvetiu në përballjen me krizat e kohës moderne apo me zhvillimet normale, qofshin dhe të bujshme. Se edhe normalja mund të jetë e tillë.

Romani duket se është vepër e q;ellimshme kujtesës, do të thosha, e asaj kujtese që mbetet dhe në ajër si muzika e baladat, e karakterit dhe e lidhjes me rrënjët. Kërkimi për kuptimet ekzistenciale duket se ka si çelës përgjigjen e pyetja thelbësore: A mundet tradita të ndihmojë njeriun të kuptojë vetveten dhe botën?
Ashtu siç thoshte poeti i madh europian Mario Luzi, ne jemi ajo që kujtojmë.

Akordi 6

Vlerat dhe Stili. “Balada” ka një rrjedhë poetike, prej nga vjen dhe muzika e saj, me natyrshëri që e shndërrojnë leximin një përvojë estetike dhe ideore veçmas.

Titujet e krerëve janë si vargje baladeske. Adrian Lesenciuc ndërthur një gjuhë të kultivuar, që falë përkthimit nga rumanishtja nga Spriu Fuchi dhe Altin Vasillaq Kaso me thjeshtësi dhe lëng përcjellin një figuracion dhe simbole që pasqyrojnë një botë emocionale dhe ndodhish, të lidhura pandashëm me themelet, që kulmohet me vlerat pannjerëzore dhe artin.

“Balada” do të thosha se është një himn për traditat dhe një thirrje për të ruajtur kujtesën kulturore, e theksoj: kujtesën kulturore, në kohëra të trazirave shpirtërore. Kënga, ajo që është brenda nesh, edhe e papërfunduar apo e pakënduar, mbetet shtyllë e qëndrueshmërisë njerëzore.

Akordi i mbramë:

Në veprën e shkrimtarit rumun Adrian Lesenciuc gjej kishat si institucione, aq sa jashtë, edhe brenda njeriut, pra më shumë si konstrukte shpirtërore, i besimit të thellë.

Ndërkaq dhe romani i tij më i fundit, i botuat këtë vit në Rumani prandja dhe është “Gjuha e Jezusit”. pjesën e parë të të cilit na e solli në shqip në “ExLibris” përkthyesi, studiuesi dhe kritiku i artit Dr. Luan Topçiu
“- Paqja është për të dobëtit! Bëra kryq, sepse zavalli njeri, në padijen e tij, nuk mund të kuptonte që nga të gjitha viset nga vijmë, ne përshëndetemi duke i uruar paqe njëri-tjetrit, jo sepse jemi të dobët, por sepse dëshirojmë për njëri-tjetrin forcën e vërtetë.” Ja, matrikulla e veprës Lesenciuc – paqja. Përmes konflikteve që sjellin paqe. Jo luftës. Çuditërisht në veprën e tij sikur parandillet ajo që po ndodh tani në Siri: “Sapo kisha filluar të pija kafenë kur pashë ushtarët sirianë tek hyrja të cilët, papritur, u ngritën në qëndrim gatitu. Pas disa çastesh, një makinë e njohur u afrua… Mund të isha gabuar, sepse të gjitha makinat e zyrtarëve të zonës ishin Toyote të zeza, ose makina 4X4 nga General Motors. Nuk dija kurrë se kush ishte brenda tyre – klanet e fuqishme qarkullonin pa targa, shpesh me një kolonë të tërë Toyotash ose GMC, dhe çdo herë që një Toyota e zezë hynte në zonën e kontrolluar nga patrulla siriane, mornica rrëqethjeje më përshkonin gjithë shtyllën kurrizore […] – Paqja qoftë me ty, – më përshëndeti dhe u ul pranë meje. – U trembe? – Jo, – i thashë, ndonëse e dija mirë se ai e kishte kuptuar që po gënjeja dhe që dridhja ime ishte e dukshme”. Letërsia, ajo e njerëzve dhe e lirisë së tyre, jo ajo e sundimtarve, i paralajmëron ata dhe diktaturat e tyre, madje i përmbys sundimet e padrejta si sistem apo ideologji më parë se përballja si dëshirë sizmike, ëndërr dhe thirrje, ndërkaq jep atë kurajo, që bën të guxojmë për mirë. Në fund të fundit dëshmon me emocionin si me muzikë në ajër, që është kujtesë e së ardhmes ose le ta themi me fjalinë e fundit të romanit “Balada”: “nuk është ajo që më përcakton. Unë nuk jam gjë tjetër veçse kohë.” Letërsia e vyer nuk na merr, por na jep kohë. Të duhurën…

TAKIM ME HIPOKRIZINË- Humor nga ANDREA ZALLI

U pamë.
Fytyra iu qesh
E goja vesh m’vesh,
Erdhi e më takoi,

Më puthi e m’përqafoi.
Më foli me nderime,
Me lavde e përgëzime,
Deri n’qiell m’naltësoi,

Me yjet më krahasoi,
Si e shoqnisë ndera
Për talent e vlera
…e tjera, e tjera.

U ndamë.

Të tjerë shpejt takoi,
U qeshi, i përqafoi,
U foli me vlerësim t’naltë
Tu’ derdhë sherbet e mjaltë

E n’çast që emni jem
N’bisedë u përmend
M’përfoli e m’përqeshi
E çka nuk më veshi,

Se isha i mjerë,
Njeri i pa vlerë,
…e tjerë, e tjerë.

BIOGRAFI E LËVIZJES SË SHTETNDËRTIMIT TË KOSOVËS*- Nga Fadil Kajtazi

-Jusuf Buxhovi “Vitet e Gjermanisë”, boti “Faik Konica”, Prishtinë 2024.

Në vitin 1984, Jusuf Buxhovin e njoha përmes romanit “Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit”, roman ky, përpos që më përmbushi shpirtërisht, siç ndodh zakonisht me veprat letrare, përmes rrëfimit letrar, më përmbushi edhe në aspektin e njohurive historike, por ajo që është më e rëndësishme, ma rrënoi mitin e të fortit, ku përmes fabulës së shkëlqyer të tregimit, autori jep porosinë se jo çdoherë mbi të keqën fitohet me forcë dhe se, kur proceset i merr në dorë inteligjenca, fitorja mbi të keqën shoqërore mund të arrihet edhe vetëm me një të grithur. Ja pra, fuqia magjike e fjalës së shkruar letrare, që artisti e përçon te lexuesi e që nuk të le të dorëzohesh, të motivon të qëndrosh deri në fund për ta mundur të keqën.

Fizikisht Jusuf Buxhovin e kam takuar së pari tash e tridhjetepesë vjet, pikërisht në këtë vend, kur së bashku me një shokun tim, kishim ardhur për të marrë fletëregjistrimet për të regjistruar popullsinë e Gjilanit, e cila në mënyrë masive po aderonte në LDK. Këtu pra, në sallën e madhe, ai duke qëndruar në këmbë i diktonte diçka dikujt që shkruante me dorë në një letër formati. Pa e ditur se zotit Buxhovi, me vite të tëra, me kazmën e tij të vogël ishte akter në procesin e gërryerjes së themeleve të brishta të kështjellës së madhe jugosllave (gjë e cila e kristalizuar dokumentohet gjatë leximit të librit që promovohet sot), efektet që kishte shkaktuar romani dhe qetësia me të cilën ai i dikonte shokut të vet, përpara më shfaqën Nikollë Kazazin. Atmosfera që mbretëronte në objektin e Shoqatës së Shkrimtarëve, në shtëpinë ku u ngjiz pavarësia dhe me zotin Buxhovi në qendër, më krijuan një qetësi shpirtërore, nga e cila si me të prekur të butonit, mu hoq nga barra pesha e shumë dilemave që më ishin krijuar nga përditshmëria e rënd e pushtimit të egër, e që i bluante në kokë mendja e ime rinore:

Nuk ka më dilemë – duhet qëndruar!

Dhe si dikur që Nikollë Kazazi me Lamin e kishte mundur murtajën, edhe tani do të ngadhënjehej mbi të keqën, e cila në këtë kohë, e tërbuar e kishte kapluar Kosovën. Isha i bindur se ky njeri, së bashku me ata që ishin aty rrotull tij, kishin vullnetin, dijen, përkushtimin dhe vizionin për ta gjetur ilaçin, për t’i dalë të keqes shekullore përpara dhe për ta mundur atë, pra, për ta fituar lirinë.

Dhe ja ku jemi sot pas 35 vjetëve! Përpara kemi zotin Buxhovi dhe veprën e tij, e cila e argumenton se si ai, së bashku me elitën intelektuale të kohës, me përkushtim intelektual, me mund dhe sakrificë, e gjetën këtë ilaç, e mundën të keqen!

Se si ishte zhvilluar procesi kompleks për çlirimin e Kosovës, do të mësoni në librin “Vitet e Gjermanisë”, ku Jusuf Buxhovi është akter i rëndësishëm dhe do të ju shfaqet si: gazetar, shkrimtar, historian, publicist, diplomat dhe mbi të gjitha si intelektual parekselancë, i cili pa problem e me dashamirësi, komunikonte me nivele më të larta të shtetit gjerman, me ata të cilët e bënin jetën politike e publike të Gjermanisë Perëndimore gjatë Luftës së Ftohët si dhe pas saj:

– Me ata të cilët e bënë historinë e këtij shteti dhe të Evropës në kohën e konfrontimit bllokist;

– Me ata të cilët kishin hise në vendosjen e konturave gjeopolitike të botës së pas Luftës së Ftohtë;

– Me ata të cilët ndikuan që ne sot të lirë, në këtë vend, të promovojmë këtë libër me vlera të veçanta historike, politike, diplomatike e gazetareske;. (Vili Brand, Helmut Shmit, Helmut Kol, Gerhard Sherder, Hanc Ditrih Gensher, Angele Merkel).

Në kulmin e kësaj lufte, për një gazetar nga një vend komunist, nuk ka qenë e thjeshtë që të ftohet në audienca private nga përfaqësues të shtetit gjerman, nga shkrimtar elitar, nga gazetar, nga ata që bënin jetën publike të gjigantit ekonomik evropian, me ndikim të fuqishëm politik, siç ishte Gjermania e atyre viteve.

Gjatë këtij rrugëtimi, në funksion të çështjes shqiptare, Buxhovi kishte sensin për të heshtur kur duhej heshtur dhe të fliste aq sa duhej të flitej në rrethana dhe ambiente ku ndodhej dhe mbi të gjitha, të thoshte atë që ishte e nevojshme të thuhej në mënyrën më të përshtatshme.

Këto virtyte, Buxhovin e bënë personin e besuar para personaliteteve të shquara politike, diplomatike, të kulturës e të gazetarisë, në radhë të par të shtetit gjerman, si dhe të gjithë botës perëndimore që gravitonte në këtë kohë në Gjermani, në shtetin me ndikim në BE dhe në NATO. Ata para tij e hapën zemrën, për t’i përcjellë mesazhin e vizionit për shqiptarët, që në vitet e shtatëdhjeta, kur në horizont ende nuk dukej as gjë. Sot duket e thjeshtë, por në ato vite ka qenë shumë e komplikuar që një zyrtar i lart shtetëror gjerman, një shqiptari nga një vend komunist, t’i shpaloste strategjinë e veprimit dhe qëllimin e Perëndimit për shqiptarët: “Shqipëria e ka vendin në Evropë dhe perëndim… Nga të harruar dhe të anashkaluarit, shqiptarët një ditë do të kthehen në qendër ë vëmendjes së saj…” (Franc Juzef Shtraus).

Me delikatesën e intelektuali të kompletuar, në takimet e shumta, Buxhovi ja doli mrekullisht që para elitave politike, intelektuale e te mediave prestigjioze gjermane, britanike, franceze e amerikane, ta demaskoi propagandën shekullore serbe (jugosllave), në dëm të shqiptarëve, zanafilla e të cilës është që në fillim të shekullit XIX dhe të argumentoi se serbët nuk kanë hequr dorë nga qëllimi për t’i shfarosur shqiptarët.

Buxhovi gjatë audiencave private e zyrtare, në media të shkruara e vizive, në forume ndërkombëtare, do të argumentojë bindshëm se shqiptarët e Kosovës janë në të drejtën e tyre mbi parimet universale që i kishte pranuar bota demokratike. Këtë e kishte filluar qysh herët, në mes të viteve të shtatëdhjeta, kur shkreptimat e dekompozimit të federatës jugosllave ishin ndjerë. Gjatë gjithë kësaj kohe e deri në vitin 1999, Buxhovi me finesë dhe delikatesë kishte konceptuar doktrinën strategjike të veprimit politik për avancim të pozitës së shqiptarëve në rrethanat e pas shkërmoqjes së Jugosllavisë komuniste: “Liria , barazia, demokracia dhe përkatësia perëndimore” do ishin thelbi i kësaj doktrine, e cila në dukje e thjeshtë (vetëm një grithë), por që arriti t’i fus në lëvizje ingranazhet e të gjitha sistemeve të brendshme e ndërkombëtare që e favorizonin zgjidhjen e çështjes shqiptare në përgjithësi dhe asaj të Kosovës në veçanti.

Vitet e pas Gjermanisë, kur Buxhovi kthehet në Kosovë, janë vitet e ngjarjeve të mëdha, në të cilat ai është ndikuesi herë i drejtpërdrejtë e herë anësorë i vendosjes së konturave të veprimit politik, të cilat ju dhanë kahe të duhur zhvillimeve për çlirim dhe pavarësi të Kosovës. Pa kulturën familjare, pa ngritjen intelektuale dhe pa përvojën e viteve gjermane të Buxhovit, do të thosha edhe atyre franceze të Rugovës, rezistenca e jonë do të kishte lënguar gjatë për t’u liruar nga kthetrat të ideologjisë marksiste – leniniste, e cila për shkak të regjimit në Shqipëri, kishte ndikim të madh edhe te ne. Sigurisht se nga kjo perspektivë, është e vështirë që të kuptohet në retrospektivë ky ndikimi, por, kur kihet parasysh platforma e veprimit politik të pjesës me ë madhe të grupimeve ilegale që kishin qenë pjesë e Pranverës së 81, domosdo se do të vlerësohet pesha e këtij ndikimi. Ndonëse që nga fillimi i librit e deri në fund, këtë faktor (të transformuar në një formë tjetër të veprimit pas rënies së regjimit komunist në Shqipëri), Buxhovi e prekë përciptazi, me gjithë atë, i ka frikën. Sido që të jetë, në libër dokumentohet qartë se si Rugova, Buxhovi dhe ai që dikush e quan “Çarku i intelektualëve të Prishtinës”, arritën ta shmangin këtë faktorë dhe lëvizjes për çlirim, t’i japin frymën iluministe.

Pikat e kthesës historike për Kosovën, të cilat Buxhovi i pasqyron të argumentuara në këtë libër, e në të cilat ai ka hise të drejtpërdrejtë, pos të tjerave, do t’i veçoja: demolomin e të drejtës historike serbe mbi Kosovën, të cilën përhapte Dobrica Çosiqit, në një tribunë ndërkombëtare e në Budva me 1987; përballjen dhe çmontimi i shkrimtarëve serb në Beograd në pill 1988, ku Çosiq do të deklaronte “i respektoj kundërshtarët e fortë. Këtë herë ishit të tillë”; rolin kyç në Formimin e LDK-së, e të tjera, e të tjera…

Nëse do të kishte një akademi në kuadër të Ministrisë së Punëve të Jashtme, për t’i shkolluar politikanët dhe diplomatët, me pak modifikime, ky libër do të ishte një material metodik i fushës së diplomacisë, politikës, dhe gazetarisë. Për ndryshe, libri ka edhe vlera të çmuara historike, të cilat janë të domosdoshme për t’u eksploruar në mënyrë që historia e hidhur mos të na përsëritet.

*(Fjalë rasti e mbajtur në promovimin e librit “Vitet e Gjermanisë”, më 23 dhjetor 2024 në Prishtinë).

Në zemrën që digjet nuk hyhet me çizme- Esé nga FATBARDH AMURSI

Eseninit, si një poet lirik i ndodhi të krijonte në një kohë epike, të cilën në dukje e përfaqësonte Vladimir Majakovski, i vargut “bombë e flamur”. Po si ndodhi që, poeti komunist, pasi qortoi vetëvrasjen e lirikut do kishte dhe vetë të njëjtin fund? Për ta kuptuar këtë paradoks po i referohem vargjeve të lira majakovsjane: “U thoni zjarrfiksëve,/se në zemrën që digjet/nuk hyhet me çizme,/por me ledhatime.” Dhe ata që u futen me çizme, si kritiku qimekuq Jeremillov, vazhdojnë të dhunojnë edhe sot, duke ndjekur modën e atleteve, me gjasa: “atletë të krishtërimit”. Sipas Lev Trockit, komisar i popullit gjatë luftës civile, përkthyer nga Faslli Haliti, jo pa domethënie: “Esenini ndihej gjithmonë i huaj”. Për t`i dhënë argument këtij mendime, po citoj vargjet eseniniane:

Ç`të bësh, atdhe!

Këtu arriti puna.

Kujtoja se me ty jam shkrirë përgjithnjë.

Por, sot, s´u dashka arti im, as unë,

Me ç`po shikoj, tani s´u dashkam më.

As jeta në qytet, as udhëtimet në Evropë nuk e gdhendën shpirtin e tij rebel, ndërkohë që Maksim Gorki udhëtonte për në Amerikë, ku, me pretekstin për të mbledhur ndihma për revolucionin, dëfrente me një aktore. Nëse në fillim i deklaron nënës, vetëm asaj i rrëfehej për gjithçka, se i biri “ishte bolshevik”, më pas do refuzonte të qënit sovjetik, ndaj Lev Trocki sqaron: “poeti nuk ishte i huaj për revolucionin-ai dhe revolucioni nuk ishin bërë nga i njëjti brumë”, sikurse dhe vetë Trocki i krahasuar me Stalinin. Kjo i të mos qënit “i të njëjtit brumë”, shpjegon raportet e shumë poetëve me regjimin komunist, me metodën e realizmit socialist, ku antisovjetikun ta përlyesh me bolshevikun e fillimeve. Për ilustrim Trocki i referohet vargjeve: “do t’ia jap gjithë shpirtin tim Tetorit dhe Majit/Por vetëm lirën, të dashurit Revolucion, nuk do t’ia jap.” Lira nuk ka të bëjë me kalemxhinjtë. Lirën e ngatërrojnë me lirën turke vetëm xhambazët. (Dita 27 dhjetor përkon me vdekjen e Eseninit, sikurse dhe me lindjen e lirikut tonë, Lasgush Poradecit, i cili shkroi vargje për luftëtarin Reshit Çollaku, por lirën nuk ia dha revolucionit, duke mos u bërë “bori e partisë”. Borizanët e djeshëm sot po i bjenë saksit.) Shihni së ç`përmasa ka marrë zhgënjimi i poetit rebel, i cili e drejton gishtin tek paria dhe jo tek sërë e vetë, qoftë ky dhe Majakovski :

“Kuptuam se ishin veçse lodra,

Me ne tregëtonte paria.

Atëherë, vendosa që, luftën,

Ta bëja me vargjet e mia!”

Sipas Trockit, esenini popullaritetin më të madh do ta kishte në Persi, aty ku sot po qeverisin talebanët. Në Shqipëri ndikimi i Eseninit ishte më i madh nga i Majakovskit, i cili propagandohej si avanguardist. Eseninian me kuptimin e plotë të fjalës ne në Lushnje kishim Sherif Balin, padyshim dhe Izet Shehu. (Në një ekskursion që bëmë në Strugë ftova dhe Sherifin. Kur në breg të liqenit ai pa bustin e Eseninit nxitoi drejt tij dhe e përqafoi i përlotur.) Dua të kujtoj me këtë rast dhe një promovim të librit të Eseninit të përkthyer nga Jorgo Bllaci, me poetë, shkrimtarë, sikurse me mësues e nxënës të shkollës “Jani Nushi”. Poeti dhe përkthyesi shoqërohej nga rusja e bukur Jerina, e cila dinte shqip. Mos i hiqni këpucët vetëm kur faleni në xhami, një faltore është dhe poeti, ku duhet futur me ledhatime, sikurse dhe rusja Jerinë…

Shënim: Në fotot Jorgo Bllaci, Jerina, Faslli Haliti, unë, Sherif Bali dhe Elmaz Qerreti.

Fatbardh Amursi

Alban Hyseni nderon me çmimin letrar “Beqir Musliu” shkrimtarin Jusuf Buxhovi

Për kontributin e jashtëzakonshëm në letërsi, kryetari i Komunës së Gjilanit, Alban Hyseni, i ndau çmimin e madh për letërsi “Beqir Musliu” shkrimtarit dhe historianit Jusuf Buxhovi.

Fituesi i çmimit Jusuf Buxhovi, tha se ndihet shumë i nderuar dhe emocionuar për këtë çmim, sepse i takon brezit letrar të “Beqir Musliut”.

Ai falënderoi kryetarin Hyseni për çmimin letrar “Beqir Musliu”, për të cilin, tha se duhet të ruhet, sepse nuk është vetëm i Gjilanit, por i gjithë letërsisë shqipe.

“Mendoj se është njëri ndër çmimet më të rëndësishme që jepet sot në përgjithësi dhe jam i nderuar që jam bartës i këtij çmimi”, tha Buxhovi.

Kryetari i Komunës së Gjilanit Alban Hyseni, uroi shkrimtarin për çmimin letrar “Beqir Musliu” të ndarë nga Komuna e Gjilanit.

“Është nder dhe privilegj i veçantë që pas dhënies së çmimit për figurën e madhe të letërsisë së kombit tonë, të ndjerit Ismail Kadare, tashmë i bashkohet figurave të shquara të letërsisë, krijuesve dhe studiuesve shqiptar me dhënien e këtij çmimi edhe fituesi Jusuf Buxhovi”, tha Alban Hyseni.

Sipas tij fituesi i çmimit me një fjalim të shkurtër, paraqiti një lloj reflektimi dhe analize mbi të kaluarën, të tashmen dhe pasojat që janë sjellë nga jeta publike politike shqiptare në Kosovë veçanërisht.

“Mund edhe të kuptojmë aryset e përzgjedhjes së fituesit të çmimit “Beqir Musliu” për këtë vit. Urime për çmimin dhe faleminderit që jeni pjesë e listës së fituesve të çmimit të të madhit dhe ky çmim duhet të jetë pjesë e shpalljes për çdo vit dhe të pasurohet Gjilani me listën e fituesve të tjerë”, tha kryetari Hyseni.

Këngët si “profeci”, herëdokur përputhen 100% me realitetin!- Humoreskë nga SENAD GURAZIU

…e vërtetova dhe një herë, e dija… gjithmonë e kam vrarë mendjen rreth kësaj, por tani e kam garancinë e vërtetësisë të sigurt, këngët kosovare janë diç si “profeci” – kurrë mos i harroni, kurrë për asnjë kurrënjëherë, ruajini diku në mbamendje sepse herëdokur përputhen 100% me realitetin : )

…siduket kosovarët mjaft të rrezikshëm në shtëpi, sipas “Prishtina Insight”, 1455 raste të dhunës në familje janë regjistruar në 6 muajt e parë të v. 2024 në Kosovë, e po ashtu policia ka lëshuar 59 urdhra për mbrojtje të përkohshme. Ndërsa në v. 2023, policia i paska regjistruar 2638 raste të raportimit të dhunës në familje, ku shumica e viktimave ishin gra (e qartë kjo, padyshim gra, s’ma merr mendja e kundërta, gratë s’i rrahin burrat, padyshim do jetë e kundërta), nga policia 286 gra dhe 335 fëmijë qenkan strehuar në shtëpi të sigurta, dhe në 129 raste policia paska lëshuar urdhra për mbrojtje të përkohshme për viktimat e dhunës…

…andaj (s’i paska as 2 javë kjo punë) Kosova paska vendosur “byzylyk n’dorë”, dhe atë s’e kemi fjalën për këngën popullore por për dhunën, s’e kemi fjalën për byzylyk të dashnisë – s’duhet ngatërruar lexuesi, kishte dikur një këngë ashtu, “byzylyk n’dorë”, kënga e kishte si temë dashurinë mes vjehrrës dhe resë (nuses së re) si dhe me djalin “tradhtar” të nënës së vet, duke e përkrahur tashmë nusen e vet, dashurinë e re, dmth. s’është fjala për këngën, tashmë ndryshe, teknologji e avancuar, bylyzyk elektronikë i “lidhur me policinë”, për të frenuar dhunën në familje…

…punën e byzylykut e mësova me vonesë 10-ditore (mbase 10 ditë s’është dhe aq vonë për njerëzit e humbur nëpër botë, sepse njeriu s’mund t’i përcjell 1 milionë lajmet e Ballkanit + të Evropës dhe + të botës, apo jo) dmth. kosovarët tashmë kanë vendosur me “byzylyk n’dorë” – e lexova lajmin në Insight (madje Anglisht, jo Shqip) dhe menjëherë gjërat u kristalizuan, përputhet gjithçka – po thosha mëvete, saora u qartësua dhe përputhja e këngës tjetër, m’u kujtuan Etno Engjëjt me “kompetencat” – kaniher pe kqyri për çudi e po thom ta kapi, ta rrehi, e ta boj llom, po nuk asht leht, se m’lajmron në polici, muj mi ra kavallit tre muj dite n’qeli : )

…ose më mirë po e ngjes këtu gjithë këngën – padyshim do ketë lexues që dhe nuk e dinë, o do kenë harruar… pasi i ka 20 vjet kjo punë, kënga e “kompetencave” i takon v. 2005 – shkurt e troç, mbajini mend këngët kosovare, mos i harroni sepse janë diç si profeci, herëdokur do vërtetohen : )

[ fotoja ngjitur, s’është shkrepur enkas për humoreskën tonë, mirëpo përputhet dhe fotoja, gjoja të dashuruar… megjithatë shih majtas, shihja sëpatën aty anash, nga njëra gjoja foto romantike, plisbardhë e me buzëqeshjen ndërsa ku i dihet çfarë “mize” i bën zzzzz nën plis, ndoshta ka ndërmend t’ia heq kokën, s’mund ta kesh sigurinë… sidoqoftë tashmë qenkan ndërmarrë masat, s’i besohet më askujt, ajo nusja patjetër do e ketë “byzykykun e policisë” : )

Etno Engjujt – “Kompetencat“, 2005

Gati në çdo orë, palidhje bona hor
kur i matem, e s’guxoj, në gru me qu dorë
kaniher në kuzhinë më kap një nostalgji
kur e shoh një thupër, e s’guxoj me ja hi
Kulturu me zor, po qiroj turshi
me dorza t’pllastikës, që mu kan bo thi
qka o ma e keqja edhe hudra e oriz
e hajvarin moti e kom shti e lon në friz
fmijt në qerdhe po i çoj, tona senet po i boj
fjalën e mir po ja ndrroj, po prap m’tranoj
thojke plaku nifar vakti shpesh një fjal të gat
“demokracia asht me brina kur hin te grat”
1244 po na çon n’fund t’pusit
gruja o standard para statusit
e kam babën patriot e shpesh po m’thot:
“bone le me qu kry, me qit n’vend e ki kot”

(Ref)
Me prek në gjini, si me prek n’tel
përlahem derisa për hunde më del
e mu ndreq prap i qoj lutje, intervenca
ma kajti nanën gruja s’po m’jep kompetenca
Muzikën çfar e du, s’po ma len në kerr
raki mo nuk pi, le mo cigare asniher
bab e nan s’pi kqyr, tan ditën në pasqyr
nuk mërzitet për sene tjera, po për rrudha n’ftyr
e me dal me shok, ka koh qe s’jom dal
se nuk më merr malli me to me bo fjal
un puno si kali, ajo veç tesha blen
gjithmon naj arsye për me ble e gjen
kur i tham që mashkujt jan ma nalt për një shkall
thot po, veç ata bura ma nuk jan gjalle
po ma kthen fjalën, thot ta thirri policinë
modeli i evropës ma ka qit grun mbi shpin
shpesh po thom, u prish dynjaja
na hini belaja, mori fund edhe sefaja
kaniher po m’shkon mendja me bo ni komitet
për mbrojtjen e burrit nga tortura e grus vet
M’ka bo kuzhinier, zanatli të shpis
nuk ka mo me nejt në kafe të rakisë
kaniher për çudi pe kqyri e po thom
ta kapi, ta rrehi, e ta boj llom
po nuk asht leht, se m’lajmron në polici
muj mi ra kavallit tre muj dit në qeli
si amvis i detyrum, s’di ka me ja majt
edhe thmijt e mij mi ka drejtu ka dajt
(yeah, ky sen asht për burra
për ata burra që jan provu me kit sen)

POETI – Tregim nga Konstandin Dhamo

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

Titani i Tiranës – Rama si Kronos, i hëngërka “këlyshët” e vet- Nga S. GURAZIU

Demokracia vdes në errësirë* – por dhe gazetaria, zhurnalizmi!- Nga SENAD GURAZIU

PËRSËRI PËR AQ ESENIN SA GJETËM DHE NDJEMË NE QË NA VETËVRANË SI AI- Nga Visar Zhiti

TAKIM NË PYLLIN E ZANAVE- Tregim nga ANTON PAPLEKA

Gjethja e vjetër ia lëshon vendin një tjetre të re- Cikël poetik nga KUJTIM MORINA

GJALLICA DHE KUKËSI- Poezi nga ATDHE GECI

ROMANI I NJË BALADE, BALADA E NJË ROMANI QË ERDHI NGA RUMANIA- Nga Visar Zhiti

TAKIM ME HIPOKRIZINË- Humor nga ANDREA ZALLI

BIOGRAFI E LËVIZJES SË SHTETNDËRTIMIT TË KOSOVËS*- Nga Fadil Kajtazi

Në zemrën që digjet nuk hyhet me çizme- Esé nga FATBARDH AMURSI

Alban Hyseni nderon me çmimin letrar “Beqir Musliu” shkrimtarin Jusuf Buxhovi

Këngët si “profeci”, herëdokur përputhen 100% me realitetin!- Humoreskë nga SENAD GURAZIU

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

Komentet

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

NEWS LETTER

SOCIAL