VOAL

POETI REBEL Requiem për Lame Kodrën – Nga Aristotel Mici

May 16, 2022

(Marrë me shkurtime nga libri “Meditime Letrare”)

(19 korrik 1900 – 11 qershor 1971)

Në poezinë shqiptare emri i Lame Kodrës qe si një meteor që ndriti vetëtimë dhe u zhduk në kohë. Për disa dekada ai u mbulua nga mjergullnaja politike për t`u riparë si shkëndi poetike qysh me agimin e demokracisë.

E mbaj mend emrin e tij letrar që në fëmijëri, kur lexoja në librin e klasës së kartërt fillore poezinë “Si e Dua Shqipërinë”. Më 1947, kur fillova shkollën unike në Fier, në librat e antologjive gjendeshin edhe vjersha të Lame Kodrës si edhe proza poetike “Zgalemi” e Maksim Gorkit e përkthyer po prej tij. Po me vonë, kur vajta në shkollën e mesme në Shkodër, emri i Lame Kodrës nuk dëgjohej më, as si poet, as si përkthyes i “Zgalemit”. Atëhere profesori i letërsise na shpjegoi paralelizmin figurativ dhe na solli si shembull vargjet e poezisë “Furtuna”, po pa thënë se e kujt ishte vjersha.

Pak me vonë doli në qarkullim nje liber teoriko-letrar për të rinjtë adoleshentë të shkollave me titull “Elementët e Para të Teorisë së Letërsisë”, përpiluar nga shkrimtari me përvojë të gjatë letrare, i mirënjohuri dhe i palodhuri Sterjo Spasse. Edhe në këtë tekst paralelizmi figurativ konkretizohej me vargjet e poezise “Furtuna”[1], por pa emrin e autorit:

Më thërret, o moj fortunë,

Po burgosur gjendem unë.

Edhe unë jam si ti,

Zjarrin e luftës kam në gji.

………………………….

Me tërbim do sulem unë

Si edhe ti, o moj furtunë.

Atë kohë në pushimet verore të shkollës, gjeta rastësisht librin me titull “Vjersha” të Lame Kodrës botuar më 1945 dhe nisa ta lexoja. Me një herë me ra në sy se poezia “Furtuna” ishtë e dyta dhe e mora vesh se kush e kish shkruar.

Pastaj, as Lame Kodra, as poezitë e tij nuk po dukeshin gjekundi. Vetëm se kur beheshin zjarre partizanë me nxënës të shkollave dhe të rinj, ndonjë nga ata që pati qenë partizan, këndonte duke ua mësuar të tjerëve si këngë:

Natë e errët mbi Shkumbin,

Mbi Bujanë,

Dhe mbi Vjosën vale turbull

Anembanë.

Jashtë akull e fortunë,

Bora det:

O! sa dimër i tërbuar

Ky sivjet.

Jashtë lufta mortje madhe

Kudo zjen:

Sipër maleve të larta

Në derven.

I këndonin njerëzit ato vargje poetike pa e ditur fare nga kush qenë shkruar.

Ndër kohë, si pasojë e gjallërimit të luftës së klasës, nëpër shkolla, në orët e mësimit të historiës, filloi të flitej për një devijim nga udha e partisë. Dhe ky deviator ishtë një profesor, Sejfulla Malshova, që kish shkruar vjersha me pseudonimin Lame Kodra.

Nisi të dukej atëherë një dualizëm për personalitëtin e poetit Lame Kodra. Nga një anë ai ish Tirteu i Luftës Çlirimtare për liri, “I njohur si “Poeti Rebel” për arsye të poezive të tij luftarake shumë të fuqishme, të cilat Noli i ka cilësuar si poezi të frymëzuara me zjarrin e shenjtë.”[2]

Nga ana tjetër, ai komentohej me emrin e vërtetë të lindjes, Sejfulla Malshova, oportunist i djathtë, nje person anti-parti.

Ky sulm fjalësh ndaj tij buronte nga shkaku se ai kish guxuar të kritikonte Enver Hoxhën në Plenumin e Beratit. Sejfulla Malshova e kish kritikuar atë për sektarizëm dhe për vrasjet pa gjyq.

Le të shikojmë konkretisht se si e kujton diskutimin e Sejfulla Malshovës në Plenumin e Beratit Pandi Kristo[3], ish pjesëmarrës në atë Plenum:

“Plenumi i Dytë i K.Q. të PKSH u mblodh në Berat nga 23 deri 27 Nëntor, 1944.”

“ Sejfulla Malshova deklaroi në Plenum se “Enver Hoxha, ndonëse është konsideruar si shëmbëlltyra e sukseseve tona të LANÇ-it e të PKSH, në të vërtetë është sinteza e gabimeve të tyre”. Me poshtë ai do të vazhdonte me guximin e tij proverbial:

“Sektarizmi jo vetëm në Parti, po edhe në ushtri degjeneroi gradualisht në terror dhe s`është aspak e çuditshme se si ky terror degradoi në krim, madje në krim të organizuar”.

Sejfullai i mënçur nuk do të ngurronte të proklamonte me guxim në Plenumin e Beratit, madje, edhe dy vjet me vonë, kur do ta përjashtonin nga Byroja Politike e K.Q. – të deklaronte se “po vazhduam me këtë mënyrë do të kthehemi shumë shpejtë në një klikë, madje në një klikë vrasësish.”[4]

Kritika e këtij profesori të filozofisë qe një vizion profetik i politikanit Sejfulla Malshova, gjë që e vërtetoi koha për disa dekada.

Qysh atëherë, kur i dhanë goditjet e karakterit politik, Poeti Rebel nisi ta ndjente veten vetëm. Fillimisht e shpunë të punonte në Institutin e Shkencave, duke u përpjekur ta mbulonin me heshtje….

Lidhur me masat ndëshkimore ndaj politikanit Sejfulla Malshova, shkrimtari Naum Prifti në artikullin “Demokrati i Kryqëzuar” ka shkruar se shumë nga “ata që guxuan ta kritikonin Enver Hoxhën në Plenumin e Beratit, e pësuan më vonë nga prapaskenat… I pari e pësoi intelektuali i formuar Sejfulla Malshova” [5]

Dhe kur shkruajm togfjalshin “intelektual i formuar” kemi para sysh një personalitet erudit, që njihte mirë botën Perndimore si edhe atë Lindore. Sejfulla Malshova, pasi kishte përfunduar kolegjin e Shën Adrianit në Shën-Mitër (Kalabri), kish filluar studimet për mjekësi në Romë, po i ndërpreu, për t`iu kushtuar idealeve të lirisë e demokracisë. Ai do të ishte pjesëmarrës në Revolucionin e Qershorit të 1924, sekretar i qeverisë së Fan Nolit, person aktiv midis mërgimtarëve Fanolistë. Si poet, me emrin letrar Lame Kodra, ai e kish nisur rrugën e vjershërimit që më 1921, kur botoi në gazetën Dielli në Amerikë poezinë “Praku”, për të vazhduar me gazetën Liria po në Amerikë dhe më vonë edhe me gazetën “Liria Kombëtare”, të Gjenevës në Zvicër, organ i Komitëtit Nacional Revolucionar[6].

Gjithnjë e më shumë emri i Lame Kodrës do të njihej në rrethet revolucionare si zëri poetik ndoshta më radikali në poezinë shqiptare të kohës – siç pohon në komentet e tij Prof. N.Jorgaqi-. Poezia e tij do të shquhej për temat revolucionare dhe frymën liridashëse, për notat e fuqishme kundër shtypjes feudale e regjimit monarkist, kundër fashizmit. Kjo do të bënte ta cilësonin “poeti rebel”, siç do ta quante edhe ai veten të tillë në një poezi homonime”[7]

* *

Me rikthimin e Ahmet Zogut në pushtet, Poeti emigroi në Francë e më pas më BRSS,më 1925.Vajtja e Sejfulla Malëshovës, alias Lame Kodrës në BS nuk do parë si prirje drejt aventurës bolshevike, po si synim, për të gjetur opsione të mundshme në rrugën e përpjekjeve për liri dhe demokraci. Atje, në Rusi, në Leningrad (Petërburg) kreu studimet e larta dhe u bë professor i filozofisë.. Pas kësaj dha lëndët ekonomi politike dhe materializmin dialektik në Institutin e Ekonomisë Popullore “Plehanov”, ndër kohë u bë dhe bashkëpunëtor shkencor i Institutit të Filozofisë të Alkademisë së Shkencave të Bashkimit Sovjetik. U pranua anëtarë .[8]

Më 1939 u dërgua në Francë nga Kominterni dhe jetoi në Paris e në Grenoblë.

Me atë bagazh kulturor dhe me aq përvojë të gjërë politike, Lame Kodra kthehet në Shqipëri, në korrik të vitit 1943, në zjarrin e Luftës Çlirimtare kundër pushtuesve nazifashistë. Ai erdhi në atdhe me aureolen e njeriut të ditur duke dhënë me poezinë e tij kushtrimin çlirimtar. Jo me kot shokët bashkëluftëtare qe e rrethonin e thërrisnin profesor[9]. “Ai kishtë nje përgatitje me të madhe teorike dhe praktike nga të gjithe komunistët shqiptare dhe keshilltarët jugosllavë të marre se bashku”[10],- shkruan në librin e saj për Shqipërinë Nina Smirnova.

Në të njëjtën kohë, si poet dhe si politikan Lame Kodra ishtë demokrat progresiv. Sipas gazetarit dhe poetit Anton Çefa, ai ish nje “komunist idealist, që i rrihtë zemra për transformime të thella shoqërore në dobi të shtresave të gjera popullore; ai iu kundërvu që në krye të herës diktaturës.[11].

Si politikan me shpirt e bindje demokratike ky intelekrtual i lartë shpallte se kultura shqiptare nuk duhej të mbetej e izoluar, po të ishte e hapur ndaj kulturës botërore. Lame Kodra kërkonte që Shqipëria të kishte marrëdhënie të dyanëshme: të lidhej jo vetëm me B.S., por edhe me Perëndimin.

Ky do të ish “mëkat” tjetër i Prof. Sejfulla Malëshovës. Kjo ide ishte tejet e guximshme. Direkt ose indirekt profesori i filozofisë dhe i politikës shqiptare, kërkonte të paktën për Shqipërinë, të hapej ajo që Winston Churchill e quajti më 1946, “përde e hekurt, që shtrihej nga Baltiku deri në Adriatik”(From the Baltic to the Adriatik, an iron curtain has descended[12]”).

Dëshira liridashëse dhe shpirti demokrat po e tundonin Poetin Rebel. Ai po luante me zjarrin. Nuk u mjaftua me kritikat në Plenumin e Beratit për Komandantin, po ja tani dhe pikëpamja oportuniste, anësimi, nga Perëndimi. “Me një fjalë, pa e zgjatur, ishte deviator i djathtë” .Vetëm keto do të ishin të mjaftueshme për ta anatemuar si person antiparti e armik i popullit, ashtu si u vendos nga Byroja Politike me 1947.

Natyrisht, mbas këtyre etiketimeve, profesor Sejfulla Malshova nuk do ta kishte më vendin as në udhëheqjen e partisë, as në qeveri. Pasi kishte punuar për disa vjet në Institutin e Shkencave, më 1956, udhëheqja e partisë kish menduar, se mëkatet e tij ishin aq të rënda, sa që për atë nuk mund të gjendej dot më punë as si studius në një institution, as si përkthyes e as të paktën si korrektor letrar në një ent botues. Ai mund t`i lantë “ mëkatet” vetëm duke zbritur në terren.

Kështu që Zeusi lartë dhe ithtarët e tij poshtë e kishin gjetur më në fund vendin më të përshtatshëm për të, pas atij internimit dyevjeçar në Ballsh, e çuan magazinier në depot e ndërmarrjes së grumbullimit në Fier, ku duhej të kujdesej edhe për gurët e kandarëve të peshave të mëdha.

Rrethi i Fierit ish i madh dhe kish shumë kooperativa e ndërmarrje bujqësore, disa lokalitete dhe shitblerje të ndryshme. Çdo gjë që prodhohej, para se të magazinohej, duhej të peshohej në kandar. Mirëpo nga përdorimi i shumtë gurët e kandarëve prisheshin, dëmtoheshin. Që të rikuperoheshin, ata gurë duheshin sjellë në magazinat qendrore në qytet. Prej andej, ca nga ca, duheshin shpënë në punishten e axhusterisë, për t`u rregulluar. Dhe personi me adapt për të mbartur gurët e kandarëve nga depot në axhusteri qe caktuar ai, Poeti Rebel, ai njeriu i ditur me dy emra: Sejfulla Malshova, si e kishin emëruar prindërit, kur u lind dhe Lame Kodra, si e quajti veten, kur nisi të botonte poezitë e para.

Me emrin e dytë, me pseudonimin e tij, ai do të njihej në fushën e letrave.. Po me këtë emër do t`i drejtohej atij edhe Faik Konica në testamentin e vetë:

“…..Nuk do të më tret dheu, në se ti, im Zot Noli, dhe ti Lamja[13] im i vogël dhe gjithë ata që e quajnë veten shqiptarë, nuk do ta çojnë kufomën time të tretet në tokën mëmë……Mbyll sytë se ju i nderuar Noli dhe ju të nderuar Shqiptarë e ti Lamja im i vogël në Paris do të ma kryeni këtë detyrë.[14]

Dhe ja pra, ky personalitët, ky intelektual aq i formuar e i brumosur me valët e luftës për liri e demokraci, i mirënjohur nga Noli dhe Konica qysh kur, … ca më vonë, në kohën e demokracisë proletare, rreth vitëve ‘60, qe caktuar nga udhëheqja a Partisë të mbartëte gurët e kandarit.

* *

Në ato vite, kur jetoja në Fier, për të vajtur në gjimnaz, shpesh merrja rrugën me kalldrëm, që ndodhej midis bibliotëkës dhe depove të Grumbullimit. Tek ecja në atë udhë, disa herë pata rastin të shikoja me zemër të lenduar Poetin Rebel, kur shkonte kokëulur me një kapele me shapkë.. Ikte nga dale drejtë axhusterisë, duke mbajtur në dorë trastën e zgjyrosur me gurët e kandarit. Sa kisha dashur në vitët e para të rinisë time ta kisha njohur autorin e atyre vjershave , siç ishin: “Poeti Rebel” dhe “Si e dua Shqipërinë”dhe ja tani e kisha aq pranë. Ndërsa e vështroja si të lodhur, në mendje më shungullonin vargjet e tij që i dija përmëdsh qysh nga femijëria:

Unë e dua Shqipërinë

Që nga Shkupi në Janinë,

Ku një popull derë-zi

Heq e vuan në robëri,

Po ka shpirtin luftëtar:

Unë e dua Shqipërinë

Si një revolucionar.

Dhe ashtu, me ato vargjet në mendje, ndërsa ai ikte në punë të vet, unë shkoja drejt shkollës, një pjesë e së cilës qe përshtatur për auditoret e Filialit të Universitëtit, ku jepja lëndën e letërsisë së huaj. Kapitulli i parë fillonte më mithologjinë antike. Ecja si me një brengë dhe në kokë më vërtiteshin trimëritë dhe përplasjet e perëndive të botës qiellore të Olimpit. Po duke pasur para syve pamjen e rënduar të Poetit Rebel, mendimet më largoheshin nga motivet e mollës së grindjes dhe përqendroheshin të dënimet mizore të Zeusit. Më fanepsej Prometheu i Lidhur në një shkëmb të Skithisë, i dënuar se kish guxuar të vidhte zjarrin në qiell për t`ua dhënë njerzëve. Pas tij m`u shfaq Sizifi me atë gurin e rëndë, që e shpintë në majë të malit, e që i rrëshqiste teposhtë kurse ai pambarimisht duhej ta vendoste po atje lartë, ku kish qënë. Dhe. duke imagjinuar Sizifin me atë gur , sytë nuk më ndaheshin nga Poeti Rebel me gurët e kandarit në dorë këtu në tokë, tek depot e Grumbullimit në Fier. Ish a s`ish ky shëmbëllim një paralelizëm figurative….?

Jo më kot shumë lexues e njihnin Lame Kodrën si Poet Rebel. Shkas për këtë ishte edhe poezia me të njëjtin titull, që autori do ta vendoste në fillim të librit të tij me titull “Vjersha” me 1945.

Heroi lirik i kesaj poezije do të ish alter-egoja e vet poetit, i cili i ka dalë për zot vegjëlisë, duke i shpallur luftë skllavërisë. Me këtë poezi, që autori e botoi për së pari në gazetën “Liria” në Amerikë, më 1941, Poeti Rebel, i mbrujtur me idetë e revolucionit demokratik, jep kushtrimin anë e mbanë atdheut”

Anë e mbanë Shqipëria

Le të mblidhet

Në pallate tirania

Le të dridhet.

Në kuptimin e jetës sociale poezia e Lame Kodrës të kujton deridiku idetë demokratike të poezisë së Fan Nolit. Lidhur me këtë kuptim poeti Bardhyl Londo vë re

se Lame Kodra “nuk i shpëtoi dot deri në fund ndikimit të poezisë noliane, poezi që duket me një herë e ka pasur shumë për zemër”.[15]

* *

Si dishepull i Nolit, Poeti Rebel është kundër sundimit të bejlerëve, që favorizuan “tiranin që kërrusi atdhenë”..Ashtu si Noli edhe ai është kunder çdo tirani dhe sundimi monakist. Rgjimeve monakiste historikisht u kish kaluar koha. Dy shekuj më parë, Presidenti Thomas Jefferson, si ideator i republikanizmit amerikan, thoshte se në “Evropë sundojnë princërit dhe mbretërit, si një vazhdim i mesjetës dhe nuk beheshin zgjedhje demokratike”[16]. Duke ngritur lartë idenë e republikës ai bënte vërejtje për qeverisjen e atëherëshme evropiane dhe deklaronte:

“Qeveritë evropiane janë monarkiste. Ato janë mbështëtur në parimin që një pakicë njerezish kanë dhantinë e shenjtë të shtypin shumicën. Kurse sistemi republikan amerikan nën kupton prishjen përfundimtare të kodeve feudale e të autoritarizmit mbretëror”[17].

Për ironi të fatit historik në Shqipëri, në kundërshtim me idenë e republikanizmit demokratik tëThomas Jeffersonit, jo me 1804, por më 1924, rrëzohet qeveria demokratike e Fan Nolit, për t`u zëvendesuar me monarkinë gjysëm orientale, për monarkun e së cilës vetë përkrahësi i saj, Eqrem Bej Vlora, shkkruan në kujtimet e tij se mbreti “në atë shkollë turke në Stamboll, të kohës së Sulltan Abdyl Hamitit, kishtë mësuar sjellje dhë mënyra të foluri, të cilat i kishin dhënë “oborrit” të Zogut vulën e një Sulltani në miniaturë”[18].( nga libri ”Kujtime” f.260) . Edhe studiuesi amerikan Julian Ameri do të jepte më pastaj afërsisht të njejtën konstatim: “Qysh në moshë të re Zogu absorboi principet e qeverisjes orientale”.[19]

Lame Kodral,si përfaqesues i ideve republikane, ashtu si e thotë edhe vet, si poet revolucionar, është realisht në anën e shtresave të gjera popullore.. “Si shkrimtar i ndijshëm atij i vjen keq kur shikon varfërinë e skajshme të fshatit shqiptar:

Ku del bujku që me natë

Me parmendë dhe me shat,

Mbjell e korr me djell, me hënë

Dhe s`ka bukë për të ngrenë.

Heroi lirik i Lame Kodrës, Poeti Rebel, brengoset edhe për jetën me mundime të njerzëve në qytët:

Ku nallbani e samarxhiu,

Mjeshtri, kallfa e kallajxhiu,

Krrusen ditë e krrusen natë,

Që të hanë bukë thatë;

Ku hamalli nëpër skela

Ngarkon hekur e varela,

Këmbë-zbathur, bythë-çjerrë:

Punon vetëm për të tjerë.

Si përfaqësues i popullit të thjeshtë në fshat e në qytët, Poeti Rebel kërkon të futet në jetën politike, jo për të përfituar grada dhe pozita shtetërore si një pushtetar i etur për t`u pasuruar me çdo kusht, por si një idealist, që dëshiron mbi të gjitha triumfin e demokracisë së vërtetë. Poeti Rebel është larg interesave të një politikani, që synon pallat me shumë kate në kryeqytet dhe nje vilë në mal e një tjetër në Lalëz, atje në bregdet. I prirur nga motivet e një demokracie popullore, Poeti Rebel shkruan:

S` kam çiflik e s` kam pallate ,

S`kam dyqan me katër pate;

Po e dua Shqipërinë

Për një stan në Trebeshinë,

Për kasollen në Selisht,

Për dy ara në Zallisht.

Është e qartë se këto vaqrgje të “poetit rebel” kanë një tingëllim actual sot, kur, siç shohim nga kronikat mediatike të përditshme , ka politikanë, që kanë prirje të etëshme për të pasur vila superluksoze në vise panoramike.

Ndikimi i poezisë noliane tek Lame Kodra duket edhe më shumë te poema “Klithmë e Dragobisë”, sepse që të dy poetët, si patriotë të shquar janë thellësisht të prekur nga vrasja e Bajram Currit në atë vend. Po ndërsa Fan Noli me elegjinë “Shpell` e Dragobisë” i bën apotheozë heroit të maleve, duke e cilësuar me figura mithologjike si “Dif dragoi i Dragobisë/ Trim tribunë` i vegjëlisë”; “Legjendar Ate po rritësh “/Dithiramb i Dragobise”, Lame Kodra e kthen simbolikisht shpellën e Dragobisë në një altar patriotik të atdhetarisë:

Vetë shpella si tërmeti

Oshëtin:

Plaku i maleve ka dale

Sokëllin.

Jehona e thirrjes së Plakut të Maleve bën të mblidhen gjithë herojtë e lavdishëm të atdheut. Me anë të nje animizimi të elementëve të natyrës, poeti përfytyron se gjithë vendi rreth e qark, vetë shpella, gryka e male po buçasin, kur gjithë trimat, dëshmorët heronj po kelthasin.. Ajo klithmë është kushtrimi që vjen e përhapet nga malet në të gjithë Shqipërinë. Me këtë rast le të kemi parasysh se poema është shkruar në janar të vitit 1941 dhe është botuar në gazetën “Liria” në Amerikë më 1942. Është koha kur vendi qe pushtuar nga fashizmi italian, prandaj Poeti Rebel frymëzohet nga thirrja e Plakut të Maleve në Dragobi, duke dhënë kushtrimin luftarak: “Luftë zgjedhës Shqipëri,/ Ngreu popull me flamur për liri”. Është me interes të përmendim se kjo poemë e Lame Kodrës u këndua nga shumë formacionë të ushtrise partizanë, pa qënë e kompozuar nga ndonjë muzikant profesionist. Kompozitor i saj qe populli, që e gjeti të pëlqyshme në ato vite të luftës kundër pushtuesit të huaj, se çdo strofë e varg i poemës qenë të frymëzuar nga ideja e kushtrimit çlirimtar.

Më 1921 në gazetën “Diell”,në Amerikë, Lame Kodra do të botonte poezinë e parë me titull “Praku”. Nga leximi i vargjeve të poezisë kuptohet se fjala “Praku”simbolizon udhëkryqin e një trimi, i cili duhet të zgjedhë ose një jetë me luftë e me mundime për liri, ose një jetë të qetë e pa trazime e me begati. Përtej “prakut” është bota e re, bota e lirisë, përkëtej është bota e vjetër, bota e robërisë. Nga një hon i thellë del një zë paralajmërues, që i përmend trimit të ri Kalvarin e një jete që i përkushtohet përpjekjeve për liri. Djaloshi i asaj poezie,.tek dëgjoi ato fjalë që të frikësonin, “një e ngjethur trupin ia përshkoi” dhe tha “që të gjitha do i duroj”, dhe pa u trembur nisi ashtu jetën luftarake për liri. Vargjet e kësaj poezie do të ishin preludi i kalvarit të Lame Kodrës, i cili mbaroi trishtueshëm mbas një izolimi të gjatë politik. Ai do të ndahej nga jeta në spitalin e Fierit nga një dhimbje e rëndë abdominale.

Kështu, më 11 Qershor, 1971, në mes te një dhimbje të madhe fizike dhe shpirtërore, do të pushonte se rrahuri zemra e poetit Lame Kodra, i quajtur dhe Poeti Rebel.

Bibliografi

Anton Çefa: “Disidencë fisnikë “ Illyria, 23 gusht, 2004, Amerikë

Bardhul Londo: Parathënie e librit “Vjersha” të L. Kodrës, Shtëpia botuese “E. Çabej”, Tiranë, 1994 .

Bernd Fischer:: “Balkan Strongmen” , Purdue University Press, Indiana, 1988.

Eqerem Bej Vlora: “ Kujtime” II, Shtëpia e librit dhe komunikimit,Tiranë, 2001.

Faik Konica: “Vepra”, Shtëpia botuese, “N. Frashëri”, 1993.

Gazeta Panorama, 28 qershor 2003.

James Davidson, “The American Nation”, Prentiche Hall inc, New Jersay, 12986

Julian Amery: “Sons of the Eagle”, London, 1948

Karl (Carl) Sundel, “Four Presidents”, Sun Publishing, Worcestër, MA, 1987.

Nasho Jorgaqi,”Koha e Kujtimeve”, Ombra GVG, Tiranë, 2011.

Naum Prifti: Gazeta Illyria, “Demokrati i kryqezuar”, 6 Maj, 2004.

Nina Smirnova:” Historia e Shqipërisë përgjatë sh .XX”, Botimet ideart, Tiranë, 2004

Sterjo Spasse: “Elementët e para të Teorisë së Letërsise”, Ndërmarja Shtëtërore e Botimeve, Tiranë,1954 .

[1] Nga libri “Elementet e Para të Teorisë së Letërsisë” , St. Spasses, Tirane,1954. faqe:12.

[2] Nga Anton. Çefa: “Disidencë fisnike…” “Illyria”, 23 gusht, 2004.

[3] I kujtojmë lexuesit se P. Kristo në këtë kohë ish përkrahës i grupit të Koçi Xoxes, i cili mbështeste vijën e politikës së Titos, që synonte përfshirjen e Shqipërisë si republikë të shtatë në Federatën Jugosllave. – B. Fisher, “Balkan Strongmen”, f.243

[4] Gazeta “Panorama”- 28 qershor, 2003

[5] Nga Naum Prifti: “Demokrat i Kryqezuar”, Illyria, 6 Maj, 2004

[6] Komiteti Ncional Revolucionar (KONARE) ishte organizate politike e demokratëve shqiptarë antizogistë, që kishin marrë pjesë në Revolucionin e Qershorit 1924 dhe, që pas shtypjes së këtij, kishin mërguar jashtë ardheut. Kjo organizatë ishte themeluar më 25 mars 1925 në Vjenë dhe kishte qysh në fillim për kryetar Fan Nolin.

[7] Nasho Jorgaqi, “Koha e Kujtimeve” Ombra GVG, Tiranë, 2011, f.191

[8] Shiko: Fjalori Enciklopedik Shqiptar, f. 1605.

[9] Edhe Enver Hoxha me Koçi Xoxen në letrën e tyrë informative dërguar Udhëheqjes Sovjetike më 1947 e quajnë professor, kur shkruanin se ”në përbërjen e Byros Politike te K.Q. u fut dhe ideologu i restaurimit të kapitalizmit në Shqipëri, Profesor Sejfulla Malëshova”, Marrë nga “Gazeta Shqiptare”, 14 – 4 – 2010

[10] Nga Nina Smirnova, “Historia e Shqipërisë përgjatë sh. XX”, Botimet Ideart, Tirane, 2004, f..292

[11] Nga Anton Çefa: “Disidencë fisnike…” , “Illyria” , 23 gusht, 2004

[12] James Davidson, “The American Nation”, Prentiche Hall Inc, New Jarsey- 1986

[13] – Lamja : nenkuptohet Lame Kodra, pseudonimi i Sejfulla Malshoves.

[14] Faik Konica, Vepra, Tirane , Shtepia botuese “Naim Frasheri”, 1993, f. 70

[15] Bardhul Londo: libri “Vjersha”, i Lame Kodres, Shtëpia Botuese “E.Çabej”, Tiranë, 1994, f.11

[16] Karl (Carl) Sundel: Four Presidents, Sun Publishing, Worcester, MA.1987, f. 25

[17] Karl (Carl) Sundel: i njejti liber ne te njejten faqe.

[18] Eqerem Bej Vlora, “Kujtime”, v. II, Shtëpia e Librit dhe Komunilimit, Tiranë, f.260.

[19] Julian Amery, “Sons of the Eagle”. London, 1948, f. 16.

twitter
Follow
facebook
linkedin

Fjalë kyçe: Aristotel Mici, Lame Kodra

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

PENSIONISTI- Poezi nga Bedri Alimehmeti

Aty, me cigaren në cep të buzëve

Çdo ditë me kafen do ta gjesh

Njerëzia lumë derdhet tutje rrugëve

Stoik ngre filxhanin dhe buzëqesh.

Buzëqesh eh ç’të bëjë tjetër i ngrati

Se di, lekë për kafe nesër a do të ketë?!

14000 lekshi pensionit aq pak zgjati tre cigare në paketë,

me paratë u sosën dhe ato të shkretë.

Në lulishte tani, tjetër vend s’ke ku rri

Data e pensionit do ende kohë

Vërtitu lart e poshtë, ktheu në shtëpi.

(“Dario’s”-bar) nëntor 2019

DITA E SHENJTËRIMIT TË NËNË TEREZËS – Fjala në anglisht nga Eda Zhiti –

Organizata “Care for Albania/ Kujdesu për Shqipërinë” në Chicago, SHBA, organizoi këto ditë një takim, që i kushtohej shenjtes shqiptare Nënë Tereza.
Në Mayslake Peabody Estate, në Oakbrook, në sallën e madhe, u mblodhën shumë shqiptaro-amerikanë, të ardhur nga të gjitha trojet shqiptare, nga diaspora e re dhe e vjetër, të rinj, fëmijë dhe të moshuar, të besimeve të ndryshme dhe të racave të ndryshme, amerikanë, ashtu siç përbashkonte Nënë Tereza.
Presidentja e “Care for Albania/ Kujdesu për Shqipërinë”, Dr. Sonila Sejdaras, në fillim tha se në punën e tyre frymëzoheshin nga Nënë Tereza dhe donin të ecnin në gjurmët e saj dhe më pas vazhdoi për misionin e Nënë Terezës në Chicago, ku ajo vinte…
Eda Zhiti foli për shejtërimin e Nënë Terezës, kishte qenë në Vatikan në ditën e kanonizimit dhe është autore e një libri të kësaj ngjarje të madhe, të botuar në Itali.
Shkrimtari Visar Zhiti në fjalën e tij shtjelloi lidhjet e Nënë Terezës me shqiptarët dhe marrëdhëniet dramatike me Shqipërinë.
Kumtesat u mbajtën në gjuhën angleze dhe shqip.
Takimin e drejtoi Taip Bes Hiri, ai tha se ishte andej nga vinte dhe Nënë Tereza, ndjehej bashkëqytetar i lumtur i saj.
Dy vogëlushe, Valentina Gonxhe-Tereza Casacchia dhe Christine Prifti ishin të veshura si Nënë Tereza të vogla, njëra me kostumin popullor si në fëmininë e Nënë Terezës, kurse tjetra me të bardha si motër misionare dhe recituan vargje dhe thënie të sajat.
Pianisti i ri, Leart Shabani, luajti në piano himnin “Porsi fleta e Ejllit t’Zotit” me muzikë të Lec Kurtit dhe fjalët të At’ Gjergj Fishtës dhe Ave Marian e Preludit nga Johann Sebastian Bach.
Ishte dita Kur Nënë Tereza ishte shpallur “Qytetare Nderi”, që vetëm 7 veta e kanë këtë titull në të gjithë historinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, ndërsa në Shqipëri, në Katedralen e Shkrodrës lumturoheshin me Dekret të Papa Françeskut edhe dy martirë të tjerë shqiptarë, At Luigji Paliq dhe Dom Gjon Gazulli.
Veprimtaria “Nënë Tereza – Ikona Globale e dhembshurisë dhe e shërbimit”, e organizuar nga “Care for Albania/ Kujdesu për Shqipërinë”, la mbresa të fuqishme në të pranishmit, pati jehonë ndër shqiptarë dhe amerikanë dhe dha mesazhe paqeje dhe përkushtimi, shpalosi vlera me kulturë dhe art të shqiptarëve në Chicago.

DITA E SHENJTËRIMIT TË NËNË TEREZËS
– Fjala në anglisht nga Eda Zhiti –

MOTHER TERESA CANONIZATION DAY.

We were in the Vatican, in the most beautiful square of the Catholic world, in Saint Peter’s, when Mother Teresa was to be canonized.
I cannot say how blessed we were to be there, and in full disclosure, we were very much front and back, working on behalf of Albania there, as my husband worked as the head of the Albanian Embassy in the Holy See at that time.

There was so much light and emotion that Sunday, September 4, 2016. More than 120,000 pilgrims, coming from all continents, waving the flags of the Vatican, but also of Albania, Kosova, India, Europe and America
The crowd stretched all the way to the Tiber River bridges and no one could see where the end was. It looked like a sea of people.
During the Canonization mass for Blessed Mother Teresa, Cardinal Amato – the Prefect of the Congregation for the causes of saints presented a biography of the Church newest Saint in the presence of Pope Francis. He said:
“This humble nun, to whom countless number of people turn, affectionately calling her “Mother Teresa”, is the Blessed Soul we are presenting to your Holiness today so…, the whole world may contemplate her, ask her intercession, and imitate her in charitable works. Throughout her life, following the example of Christ the Good Samaritan, she was always close to anyone she encountered who was in need, sharing in the suffering of those who live on the extreme outskirts of society and witnessing to God’s boundless love for His people. (Vatican Radio-Catholic news).
Blessed Mother Teresa of Calcutta was born Agnes Gonxhe Bojaxhiu in Skopje, to a family of Albanian origin. As an adolescent she became ever more active in her parish while her vocation to give herself totally to the Lord grew. Leaving her family, she was received as a Postulant in the convent of the Blessed Virgin Mary of the Sisters of Loreto, near Dublin.
Sent to Darjeeling, in India, at the end of her novitiate, she made her final profession and took the name of Teresa. She served as a teacher and spent 17 years at Saint Mary’s Bengali Medium School, near Calcutta.
While travelling by train from Calcutta to Darjeeling, she received what she defined as “the call within the call”: an intuition to begin a religious institute that would “satisfy the infinite thirst of Jesus on the Cross for love and for souls by working for the salvation and the sanctification of the poorest of the poor”.

She opened houses of mercy first in India where not only the poverty was extreme, but so was also the thirst for God, to continue in Latin America, in Europe.
Then it was the turn of the Middle East: At Amari, at Gaza, then to Yemen where there had been no Catholics for many centuries. The government accepted Mother Teresa’s conditions and she said: “After six centuries Christ has returned among these people”. In Asia, In North America, In central America and Africa.
Mother Teresa said about herself and about the Missionaries of Charity: “I know that we are merely a drop in the ocean of human misery and suffering, but if it were not for this drop, human misery and suffering would be even greater…”
Mother Teresa always sought to involve many people doing something good for God.
She founded various branches of her Congregation:
⦁ The Missionaries of Charity Sisters;
⦁ The Missionaries of Charity Brothers
⦁ The International Association Co-workers of Mother Teresa, approved and blessed in 1969 by Pope Paul VI.
⦁ The Missionaries of Charity Sisters – contemplative branch
⦁ The Missionaries of Charity Brothers – contemplative branch
⦁ The Missionaries of Charity Fathers…

Mother Teresa was canonized nine years after her death
According to the Vatican law, the first miracle attributed to a candidate for sainthood means beatification can be conferred. Recognition of her first miracle resulted in Mother Teresa’s beatification in 2003. Monika Besra’s healing, from an incurable stomach tumor happened after a sister placed a medal that had been touched to Mother Teresa’s body on Monica’s stomach.

We attended as pilgrims the Beatification mass too. We also had with us the prayers of Mother Teresa, which my husband published for the first time in Albania. And a portrait of Mother Teresa, which our son had drawn when he was three and a half years old, with several crosses in a background of different colors, which the Vatican newspaper “Osservatore Romano” would publish, commenting that “those crosses represent the human races united by Mother Teresa, and the drawing of this child is stronger than the treaties of statesmen”.
Let’s continue with her canonization. A second miracle followed so canonization and entry into sainthood took place.
Mother Teresa’s second miracle was curing a man who had brain abscesses
In 2008, Brazilian Marcilio Haddad Andrino was close to death. An infection had left his brain with abscesses and accumulating fluids, and his worsening condition made him fall into a coma. His wife, Fernanda, prayed to Mother Teresa for help, she put Mother Teresa relic on Marcilio’s head, where he had the abscesses.
While Andrino was taken into surgery room, he woke up and stated, “What I am doing here?” His wife’s prayers were answered as Andrino made a fast and complete recovery.
As before, the Congregation for the Causes of Saints and a medical committee examined the case. No medical explanation was discovered for how Andrino had been cured. In 2015, his recovery was deemed to be Mother Teresa’s second miracle.

This is what the Holy Father said that day:
“Mother Teresa, in all aspects of her life, was a generous dispenser of divine mercy, making herself available for everyone through her welcome and defense of human life, those unborn and those abandoned and discarded. She was committed to defending life, ceaselessly proclaiming that “the unborn are the weakest, the smallest, the most vulnerable”. She bowed down before those who were spent, left to die on the side of the road, seeing in them their God-given dignity; she made her voice heard before the powers of this world, so that they might recognize their guilt for the crime – the crimes! – of poverty they created. For Mother Teresa, mercy was the “salt” which gave flavor to her work, it was the “light” which shone in the darkness of the many who no longer had tears to shed for their poverty and suffering. Her mission to the urban and existential peripheries remains for us today an eloquent witness to God’s closeness to the poorest of the poor. Today, I pass on this emblematic figure of womanhood and of consecrated life to the whole world of volunteers: may she be your model of holiness!”

I wanted to collect the emotions and sentiments of everyone who was there, but that would have been impossible. Then I thought: What about the women? There were thousands of them too. That was also impossible. I suddenly had the idea to make an anthology with the impressions of the women of the Diplomatic Corps only, of the women ambassadors and the wives of male ambassadors. I thought taking even a sentence from each one would be a great testimony about that great day.
I felt it was my duty as a Catholic, also as a compatriot of Mother Teresa. And I started writing to all of them. And they were kind enough to answer me.
Thus, a book was created.
The women who brought their impressions and reflections about Mother Teresa included the wife of the Ambassador of Italy to the Holy See and the wives of other ambassadors from Japan, Austria, Poland, France, Slovenia, etc… the
Ambassador of the United Kingdom, Bosnia, the European Union, from African countries.
I also included thoughts and reflections of two Albanian nuns, Elena and Majlinda, as they are truly spiritual ambassadors of Saint Mother Teresa.
The women authors brought a variety of memories, prayers in the presence of and with Saint Mother Teresa, their meetings with her; one of them even shared about a not so pleasant moment , when she had been arrested, in a former socialist country; another recalled what the Cardinal of her country had told her when he had come with Mother Teresa to Albania, even sharing how they had met the widow of dictator Hoxha, and how Mother Teresa had asked her for a house for her sisters of charity.
“The one who pays the most will get it,” the widow of the dictator had said, implying that this was the nature of your system, in a capitalist world.

And Mother Teresa replied: “Don’t you understand that I want to give you the chance to show kindness?”
Albania has paid the highest price of all. But blessed be the land that also gave the world Mother Teresa, who not only is an example of how to not let go the chance to show kindness, but it brings goodness and spreads it.

***

On the day of her canonization “The voice of Pope Francis seemed to spread with the white wings of doves and stopped in the nest of every heart”, – that was a sentiment I entered in my book:
My book was published in Italian by “Libreria Editrice Vaticana” under the title “Day of Saint Mother Teresa” and I shared few things from the book here.
Mother Teresa is the most famous woman on the planet thanks to the divine love she still spreads, but how does she unite the world? With her prayers. With the mission she fulfilled.
Faith in action – would become Mother Teresa’s mission and she would later be called the greatest investor of smiles.
I also like to call this day “A holy day of Mother Teresa” All days, in fact, are like this: they carry the light of her soul, that spirit.
I close by praying every day with love:
May Saint Mother Teresa be our model of holiness.
Thank you!

NËNË TEREZA ME SHQIPTARË – Për të na mësuar të duam. – Nga Visar ZHITI

NËNË TEREZA ME SHQIPTARË
– Për të na mësuar të duam. –

Nga Visar ZHITI

Nënë Tereza shërbeu si misonare e dashurisë në Indinë e largët dhe hapi shtëpi bamirësie nëpër botë, iu dha çmimi Nobel për Paqe, u shpall shenjtore e shekullit XX, u bë gruaja më e njohur e planetit duke i takuar gjithë njerëzimit, – faleminderit që e patëm, – ndërkaq ajo deshi dhe mundi të mbajë lidhje përjetë me shqiptarët, të forta dhe shpirtërore dhe ta thotë hapur, kurdo që duhej, se jam shqiptare.

FAMILJA E NËNË TEREZËS

Kur Shqipëria ishte nën Perandorinë Osmane, pra nuk e kishte fituar ende pavarësinë, në një nga katër nënndarjet administrative të saj, në Sanxhakun e Shkupit siç quhej, pikërisht në qytetin e Shkupit, sot kryeqytet i Maqedonisë së Veriut, por atëhere nuk kishte Maqedoni, në një familje shqiptare me mbiemrin Bojaxhiu, Nikollës – mirditor, që kishte ardhur nga Prizreni – dhe të shoqes së tij, Dranes – nga Dukagjini i Gjakovës, – u lindi fëmija i tretë, në 26 gusht të vitit 1910, vajzë dhe i vunë emrin e bukur shqiptar: Goxhe. Dhe e pagëzuan menjëherë të nesërmen, se ishte shumë e dobët dhe s’dihej a do të rronte. Por ajo do të bëhej shenjtja Nënë Tereza Familja e Bojaxhinjtë njihej për virtytet dhe besimin dhe traditat. Kolë Bojaxhiu merrej me tregti, por ai do të ishte dhe themeltar i teatrit të qytetit të Shkupit, anëtar i bandës muzikore, ndërkaq veprimtar i çështjes kombëtare shqiptare, prandaj dhe e helmuan shovinistët, kur kthehej nga mbledhje nga Beogradi.
Të mbetur jetimë, Goxhja e vogël, motra e saj Agia dhe vëllai Lazer, do të rriteshin dhe edukoheshin nën kujdesin e nënës Drane, sa e dhëmbshur, aq dhe e paepur, e duruar dhe kurajoze, të cilat i trashëgoi dhe e bija, Gonxhia. Shpesh fëmijët e saj, për t’u marrë me diçka të dobishme, që të mësonin, jo vetëm të argëtosheshin, ajo i merrte dhe i çonte, ku? Në një shtëpi të varfër, ku njiheshin, të bënin punët atje, të pastronin, të lanin, të ndihmonin ata që s’mundeshin.
Gonxhja mësimet e para i mori në një shkollë shqipe në Shkup, më pas në gjuhën serbo-kroate se s’kishte më shqip. Pasionet e adoleshencës së saj ishin: të bëhej mësuese, të shkruante dhe recitonte poezi si dhe muzika, ajo luante në mandolinë. Këndonte këngë shqip, p.sh., ato të kompozitorit Lorenc Antoni, “Në kodrat mbi liqen”, por dhe lexonte poezi të Dom Ndre Mjedës, që do të bëhej poeti i rinisë së saj. Ia jepte vëllai i poetit Lazër Mjeda, mik i familjes, që e kishte mësues.
Dhe luteshin familjarisht të gjithë. Gonxhe Bujaxhiu, në kishën kroate të Letnicës në Kosovë, ku shkonin shpesh dhe në këmbë, ndjeu atë që quhet “Thirrje” dhe vendosi të bëhej murgeshë. Nëna e saj u mbyll për 24 orë rresht në dhomë, ajo e di ç’ka menduar dhe ç’lutje ka bërë, por, kur doli, i tha të bijës: “Bëju, por mos u kthe pas nga rruga, shko veç përpara!”
Nëse duhej të shpallej dikush e shenjtë, ajo është nëna ime, do të thoshte më vonë Nënë Tereza.
Dhe kështu 16-17 vjeçarja Gonxhe Bojaxhiu do të ikte nga Shkupi për në Irlandë. Do të studionte në Dublin për t’u bërë misionare te Motrat e Loretos. Gjuha e saj e punës dhe e jetës do të bëhej anglishtja.
Një vit më vonë do të nisej për në Indi.

NË INDI, NGA MINJTË TE YJET

Një letër tjetër nga Shqipëria, e rëndësishme, nga nëna Drane, që i shkruan së bijës se ç’bënte në kuvend e mbyllur, prandaj kishte ikur aq larg, në Indi, po dil, i shkruante, njerëzit janë jashtë, shërbeju atyre, ky është misioni yt…
Nënë Tereza del… U tmerrova, tregon ajo, kur pashë njëherë në një rrugë, në një lagje të varfër të Kalkutës një grua të dobët, të mbaruar, që po e hanin minjtë. Doja të ikja sa më parë, ta harroja ç’pashë, por u ktheva. Një dritë qe ndezur brenda meje. M’u shfaq Krishti… Përzura minjtë e shumtë dhe desha të ngre gruan… Me mundim e çova në spitalin më të afërt, s’ma pranuan, as në një tjetër, as në tjetrin. Dhe gjeta një dhomë private dhe e kurova vetë. Që nga ajo ditë jeta ime ndryshoi…
Nga minjtë tek yjet.

Lufta e Dytë Botërore (1939 – 1845) solli vështirësi ende më të mëdha edhe në Indinë e largët, atëherë nën sundimin britanik. Mungesat ushqimore ishin një hata tjetër. Nënë Tereza vazhdoi të punonte në shkollën, duke iu përkushtuar veçanërisht fëmijëve dhe njerëzve të margjinalizuar.
⦁ Kishte ndodhur thirrja brenda thirrjes. Ajo e la jetën si murgeshë për t’ju përkushtuar plotësisht ndihmës ndaj të varfërve të skajshëm, atyre që po vdisnin në rrugë dhe themeloi Urdhrin e saj, Misionarët e Bamirësisë. Botës i erdhi kështu një Tereze tjetër, që, siç thoshte, emrin e kishte zgjedhur në nderim të Terezës së vogël franceze, por dhe të shenjtores së lavdishme të shekullit XVI, spanjolles Shën Tereza e Aviles. Mbase vetëndjehej si rimishërim i tyre, sepse ngjante, me njërën nga shtati dhe me tjetrën nga vetëflijimi absolut. Në thellësi të qenies së saj, shtoj unë, kishte dhe Rozafën, gruan mitike shqiptare të murosur në përjetësi, por me dorën, gjirin dhe syrin jashtë, për të ushqyer foshnjën.
India e varfër nuk është vetëm në Indi, por gjithkund, edhe në vendet e zhvilluara, në Itali e Rusi e Francë, edhe në New York, do të thoshte Nënë Tereza dhe iu përvesh punëve me ngulm e pasion, bëri mrekullinë, arriti të hapë shtëpitë e bamirësisë në të gjithë kontinentet, Azi e Afrikë, Europë e Amerikë dhe Oqeani. Shtrirja e Urshërit të themeluar prej saj tashmë është globale.

Një mikja jonë murgeshë, Motër Elena, që ka shërbyer në Indi, na tregon se, “kur e merrnin vesh që isha shqiptare, më binin në gjunjë në rrugë dhe donin të më puthnin këmbët, se kujtonin Nënë Terezën”…

MARRËDHËNIET DRAMATIKE TË NËNË TEREZËS
ME SHQIPËRINË

…ishte vendosur regjimi diktatorial komunist, kufijtë u mbyllën, Shqipëria u shpall me kushtetutë si vendi i parë dhe i vetëm ateist në botë, kishat dhe xhamitë u mbyllën, u shëmbën apo u shndërruan në kinema, në depo prodhimesh bujqësore, në magazina armësh. U pushkatuan klerikë apo u futën burgjeve, etj, etj.
Nëna dhe motra e Nënë Terezës, Drania me Agen, do të mbeteshin vetëm në Tiranë. Agia punoi dhe në Radio-Tirana, nga që dinte serbo-krioatisht dhe duhej për sektorin e lajmeve në gjuhë të huaj, kurse vëllai Lazri, nuk u kthye më nga Italia, qëndroi atje si emigrant politik. Ai kishte studiuar në Grac të Austrisë në Akademinë Ushtarake dhe ishte bërë oficer.
Nënë Tereza e takonte, kur shkonte në Itali. Qeshnin kur ajo i thodhte se ti i shërbeve një mbreti që kishte 1 a 2 milionë shtetas, unë i shërbej një mbreti, që ka gjithë universin, Zotit.

Nënë Tereza e kishte të ndaluar rreptësisht futjen në Shqipëri. As emri nuk i përmendej. “Si shumë po vepron qoftëlargu në anët tona”, u thoshte Nënë Tereza miqve të saj. Djallit i thohte shqip: qoftëlargu. I dërgonte letra nënës dhe motrës, por shpesh e më shpesh ato nuk arrinin më, çensuroheshin nga policia sekrete.
Nëna Drane u sëmur, Nënë Tereza kërkoi leje të vinte ta shikonte. Nuk iu përgjigjën fare. Kërkoi të lejonin nënën e saj të vinte në Itali, të kurohej. Jo, thanë, është shumë plakë, s’lëviz dot dhe i ka kushtet më të mira këtu… Për të vdekur, po!
Trokiste Nënë Tereza nëpër ambasadat shqiptare, ku të mundëte, trokiste e trokiste, fort ashtu si zemra e saj, por jo, dyrt s’hapeshin. U shkruajti drejtuesve më të lartë të shumë shteteve në Europë e Amerikë, presidentëve të ndërhynin, ta ndihmonin, por Tirana memece mbetej tmerrësisht tiranike.

NJË SHKRIMTAR, I ARRATISUR NË SHBA

I vetëm ai sikur donte të korrigjonte gjithë atë mëkat që bënte Shqipëria ndaj Nënë Terezës.
Është fjala për shkrimtarin Bilal Xhaferri, me baba të pushkatuar nga regjimi, që ishte arratisur nga Shqipëria dhe kishte erdhur në Çikago, bënte punë të rëndomta, por vetë, i vetëm, kishte hapur gazetën “Krahu i Shqiponjës”, ku dhe boton një letër, dërguar Nënë Terezës. Ishte viti 1976 dhe ajo ende nuk e kishte marrë çmimin Nobël dhe Bilali 7 vjet kishte që kishte ikur nga Shqipëria. Merr vesh se Nënë Tereza kishte ardhur në Çikago, papritur si ajo, për punët me murgeshat e saj, vështirësitë dhe ai do të donte ta takonte, ta intervistonte, por ajo kishte ikur siç erdhi, papritur.
Vlerësimet që i bën në letër asaj shkrimtari çam, – edhe mysliman, do të thoshte ndokush, – janë të mrekullueshme. Edhe pse të shkruara gjysmë shekulli më parë, na nderojnë të gjithëve.
“E dashur Nënë Terezë! Ju i përkisni gjithë njerëzimit, i shkruante ai dhe vazhdonte, – Ju jeni e jona… imazhi jetësor i Shqipërisë, atij vendit tonë të dashur, që nga shumë vetë është konsideruar si vend i harruar nga Zoti, imazhi i gjallë i popullit shqiptar, popullit më të lashtë e më të vuajtur në Evropë.
[…] Si një dritë e largët qiellore, zemra Juaj e mirë, rrezaton rreze shprese dhe dashurie në zemrat tona dhe në zemrat e miliona njerëzve në mbarë botën.
Zoti e bekoftë zemrën Tuaj!”
I bashkohemi atij urimi, edhe për atëhere, kur regjimi nuk lejonte që të dinim se ajo ishte…

NË BURG.

Unë emrin e Nënë Terezës e dëgjova së pari në burg. Isha dënuar me 10 vjet heqje lirie nga shaku I poezive të mia, të cilësuara kundër regjimit.
E kam shkruar, sepse më dukej si metafora e njohjes së shqiptarëve me shenjten, është në librin tim, në burgologjinë “Rrugët e ferrit”. Po i lexoj ato rreshta:
“…një grup të burgosurish tymosnin duhan dhe po dëgjonin. Nuk e besoni? E po çmimin “Nobel” për paqe ia dhanë një shqiptareje, Motrës Terezë, e dëgjova vetë tek “Italia”, e dha RAI. Ti e ke dëgjuar? Jo këtu brenda, ko, sapo isha liruar nga burgu i parë. Andej e mbaja radion dhe kapa një surprizë: çmimi “Nobel” një shqiptareje, Gonxhe Bojaxhiu, murgeshë në Indi, tha spikeri italian. Pse më shikoni kështu? Kam faj unë që lodhem me ju! Dhe iku. Kush ishte ky? – pyeta unë. Murat Gjonzeneli, nga Vlora, e sollën prapë në burg. Rrëfen gjithmonë gjëra të çuditshme, sfiduese. Janë të fantaksur, thashë me vete, pa e kuptuar as vetë për kë e kisha, për ata që s’po besonin, për atë që shpikte çmime “Nobel” apo për të gjithë ne”.

ÇMIMI NOBEL

Dhe kishte një shqiptar dhe atje në Oslo të Norvegjisë, ku Nënë Terezës po i jepej çmimi Nobël në vitin 1979. E pranoi, sepse e mendoi që shuma që merrte, do ta përdorte me murgeshat e saj në ndihmë të të varfërve, po kështu kërkoi që në ceremenoni darka tradicionale të mos bëhej dhe fondet të përdoreshin po për të varfërit e saj në Kalkuta.
Rrugët e Oslos përflakeshin nga pishtarët me mijëra, që mbanin ndër duar qytetarët, që dyndeshin drejt hotelit, ku kishte bujtur Nënë Tereza. Donin ta shihnin.
Pranë saj ishte dhe prifti shqiptar nga Kosova, i riu Dom Lush Gjergji, ai që do të bëhej biografi më i mirë i Nënë Terezës.
Në konferencën për shtyp, para gazetarëve të shumtë të mediave ndërkombëtare, ai do ta pyeste: – Çfarë do të thotë për ju dhe motrat tuaja Çmimi Nobel për paqe? – …asgjë nuk ndryshon… çmimi është vetëm për të varfërit tanë, mendoj se ka qenë dhuratë prej Zotit…
– Cili është mesazhi juaj tani, kur jeni bërë zyrtarisht “Nëna e Paqes?” – do të ishte pyetja tjetër. “Duajeni njëri-tjetrin siç u do Zoti, – tha Nënë Tereza…
Përsëri Don Lush Gjergji, pyetja ende më e thjeshtë, pak çuditëshme për aty, që ai e dinte përgjigjen:
– Kush jeni Ju? Ç’do të thoshte botërisht Nëna Tereze: “Origjina ime është shqiptare… Për nga vokacioni, i takoj tërë botës. Zemra ime është e Zemrës së Jezusit”. Don Lush Gjergji diçka parandjente, që duhej të mbrohej për të ardhmen, prandaj dhe i dha Nënë Terezës një fletë të bardhë, që të shkruante dhe ajo me atë shkrimin e saj të rregullt dhe harmonioz si të rilindasve, me shkronjat si kokrrat e rruzares na la këto fjalë shqi si në një testament:
“Unë gjithmonë e kam në zemër popullin tem shqiptar. Shumë luti Zotin që Paqja e Tij të vijn në zemrat tona, në gjitha familjet tona, në gjithë botën. Lutem shumë për fukarat e mij – dhe për mua dhe motrat e mija. Unë lutem për juve. M. Teresa Bojaxhiu”

Tashmë nuk diskutohet më në botë që Nënë Tereza është shqiptare, megjithëse donin të na i merrnin, thanë jo maqedonase, rumune, kruate, sllave, indiane etj, por rëndësi ka se sa shqiptarët janë të Nënë Terezës? Të paktën sot, them.

* * *

Në Kosovë dhe në viset e tjera shqiptare në Jugosllavinë e atëhershme, në vendlindje Nënë Tereza shkonte herë pas here. Në Itali po. Vatikani… Shkonte në familjen e vëllait, Lazrit. Takonte dhe një kushëri të vetin, kineast në RAI, Gjon Kolëndrekaj nga Kosova, i cili më ka treguar që takonin dhe piktorin shkodran, të ikurin nga komunizmi, Lin Delija, me njohje europiane. Vetëm atij Nënë Tereza i ka qëndruar për t’i bërë një portret, që ia kërkoi e askujt tjetër në botë. Nënë Tereza ka ardhur shpesh dhe në SHBA, shqiptarët kanë ndjekur dhe mesha shqip me atë…

ARDHJA E NËNË TEREZËS NË SHQIPËRI

1989. Do të shëmbej Muri i Berlinit si prolog i rënies së perandorisë komuniste dhe Nënë Tereza do të vinte në Shqipëri.
Në Tiranë shkoi te varri i nënës së saj dhe i së motrës, të rregulluar me këtë rast. Por dhe te varri i diktatorit Enver Hoxha, vuri lule dhe atje, megjithëse ai e kishte penguar gjithë jetën, që ajo të mos vinte dot në atdhe. Ajo bënte realitet porosinë biblike: duajini dhe armiqtë tuaj, bëjini vëllezër!
Udhëheqja komuniste në fund sikur po zbutej ca, i kishte hyrë dhe frika për vetveten.
Kam lexuar një shkrim në gazetën e njohur italiane, “Avvenire”, se Nënë Tereza u ftua nga pasardhësi i diktatorit, nga Ramiz Alia dhe vejusha e diktatorit, Nexhime Hoxha, si ekzorciste, sepse varri i diktatorit – dhe kjo mbahej sekret, – dridhej, madje dëgjoheshin ulërima sikur të kishte brenda demonë, aq sa nga ushtarët që e ruanin, kishin përfundur në çmendinë.
Po e gjithë Shqipëria atëhere ishte një çmendinë dhe dridhej nga tmerri. Dora e Nënë Terezës solli qetësi.

Ajo do të vinte sërish në Shqipërinë e hapur dhe demokratike, shpesh e më shpesh. Do të hapte shtëpitë bamirësie, solli muresha të Urdhërit të saj. Bekoi projektin e Katedrales së re me emrin e Shën Palit, që do të ndërtohej në Tiranë, po kështu firmosi për ngritjen e Kryegjyshatës Bektashiane, vëllezërit e mi myslimanë, thoshte nëpër lutje a në fjalimet që mbante.
Në një nga vizitat në shtëpinë e saj të bamirësisë në Tiranë, kur erdhi ta takonte njëri nga presidentët e Republikes, ajo nuk e hoqi nga dora shkopin e leckës me të cilën po pastronte dyshemenë. Mbase donte të thoshte që ky vend ka nevojë të punojë e të pastrohet nga balta dhe gjaku, të ndrisë…
Nënë Tereza priti në Tiranë dhe Papa Gjon Palin II, i pari papë që vizitonte Shqipërinë, ashtu si një bijë që prêt mysafirët në derë të atit, e shoqëroi dhe për në Shkodër.
Aeroporti në Tiranë tani mban emrin e saj. Të gjithë që udhëtojnë nëpër botë, duket sikur nga aty i përcjell Nënë Tereza drejt qiejve të hapur dhe kushdo që vjen, përsëri duket sikur ajo u uron mirë se ardhjen.

Pata fatin ta takoj dhe unë Nënë Terezën. Kujtoj që iu afrova me adhurim dhe druajtje dhe i thashë:
– Nënë, kam përkthyer nga lutjet e Tua…
– Mir’ ke ba! – m’u përgjigj. Prerë. Pse? Po dyshoja tek vetja. Por jo, Kur u thellova më shumë në jetën dhe bëmat e Nënë Terezës, lexova se ajo nuk i pëlqente të flitej për të, edhe kur i tregonin gazetarë, studiues apo shkrimtarë se ç’kishin shkruar apo donin të shkruanin për të, gjithmonë i ndërpriste, mirë ke bërë, u thoshte, duhen të sensibilizohen të tjerët, që të bëjnë mirë.

Pastaj e kam takuar Nënë Terezën dhe në Romë, ishte një kohë kur RAI çdo mbrëmje në fund të lajmeve lexonte një lutje të Nënë Terezës. Kur punoja në ambasadë, botuam dhe një antologji me punime për Nënë Terezën, poezi, thënie dhe vizatime, ajo ende s’ishte kanonizuar dhe titulli librit në italisht iu vu: “Një shenjtore shqiptare me emrin Nënë Tereza”, ndërsa esenë time “Plagët nuk kanë atdhe” ia dhuruam dhe Papa Françeskut dhe një portret të Nënë Terezës, punim i një mikut tonë, piktorit shqiptar Gjergj Kola.

Ne do të ishim në Vatikan në meshën e shenjtë që celebroi Papa Françesku, kur shenjtërohej Nënë Tereza siç e tregoi dhe Eda në fjalën e saj.

PO DHE QILIMI SHQIPTAR

që i kishin dhuruar gratë shqiptare Nënë Terezës dhe ajo e mori me vete në Indi. I vogël, me motive popullore. Dhe lutjet po i bënte mbi atë qilim. Donte të prekte Shqipëri, edhe kur s’ishte, ta ndjente te gjunjët e dobët, t’i kalonte në gjak, te kockat, në shpirt. Por ajo e kishte Shqipërinë gjithmonë brenda vetes.
Motrat e Nënë Terezës e kthyen këtë qilim, ia dhanë arkipeshkvit tonë. Ka qenë në Katedralen e Tiranës…
Ashtu si në sindonen e famshme, në çarçafin që mbështolli Krishtin, që e vizitojnë me miliona veta dhe shkencëtarët kërkojnë përhitjen e kurorës së përgjakur gjithë gjemba mbi ballin e Birit të Zotit, plagët e gozhdëve, në qilimin e Nënë Terezës ne gjejmë vegimin e këmbëve të zbathura, ikjen larg për të qenë sa më afër. Dramën tonë. Aty është lutur Nënë Tereza…

Kam dëgjuar të pyetet, ndoshta më shumë me naivitet se sa me keqdashje: e ç’bëri Nënë Tereza për shqiptarët? Po dhe unë mund të pyes: po shqiptarët ç’bënë për Nënë Terezën?
Gjithsesi ajo bëri shumë e më shumë se ç’bëmë ne për atë. Ajo bëri mrekullinë, na dha dhe emër shpirtëror nëpër botë.
Të mos harrojmë, ajo thjesht ishte një murgeshë, as udhëheqëse shteti, as stratege ushtarake, as deputete a kongresmene, as biznesmene apo e pasur, etj, s’kishte asgjë, përveç rrobave të trupit dhe zemër më të madhe se vetja, por e tundi botën me të vetmen armë të saj: dashurinë. Dhe lutjet. Për ata që i ndjejnë, por dhe për ata që nuk i ndjejnë.

Lutjet e Nënë Terezës, uratat e saj janë dhe porosi qiellore, dhe dritë, dhe frymë, por janë dhe poezi, unë kështu i kam shikuar dhe trajtuar.
Dhe në ditët e fundit të jetës së saj, larg në Indi, ajo përjetoi tronditjet e Shqipërisë së 1997 dhe do te shkruante që murgeshat e saj të luteshin për të larguar të keqen nga atdheu.

PËR SHQIPËRINË TIME

E tronditur jam, se u trondit gjithë vendi im i mrekullueshëm.
Më dhemb zemra për jetët e humbura.
Plagë më hapin plagët e njerëzve.
I kuptoj andrrallat kur humbin paratë, por unë ju përgjërohem:
mos i sillni vuajtje edhe më njëri-tjetrit!
E di pse s’kemi paqe tani? Kemi harruar
të shohim tek tjetri vetveten.
Që armët dhe bombat të jenë të panevojshme,
te fqinji ynë të zbulojmë Zotin.

Mars, 1997

Dua të kthehem në Shqipëri, – mërmëriti. – aty të mbyll sytë…
Fuqia e Nënë Terezës është po aq e madhe në tokë edhe tani që Ajo është shpërngulur në qiell.

SI EPILOG LUTJET PËR KOSOVËN

Nënë Tereza pa dyshim si katolike ishte kundër çdo lufte dhe kundër çdo lloj arme që vret, që nga ato të abortit apo të urisë e nëpërkëmbjes e deri te ato të lemerishmet që shfarosin në masë,
Që të çlirohej Kosova, duhej të ndërhynte NATO-ja dhe u bë e para luftë morale për të shpëtuar një popull që po kërcënohej nga përzënia, nga ai eksod si në b ibël, nga zhbërja.
Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Bill Clinton do të dëshmonte në qershor të vitit 2002: “Nënë Tereza, ishte e para Ajo që më bëri ta dua kombin shqiptar, dhe tani ndihem shumë krenar që plotësova një detyrë morale ndaj saj dhe ndaj vlerave të lirisë”.
Kaq herë u kishte thënë Ajo të mëdhenjve të botës: Ndihmojeni popullin tim! I telefonoi vetë dhe Shtëpisë së Bardhë në Washington. Dhe lutja Zotit iu dëgjua. E lëvizi botën. Pushoi lufta. Në Kosovë u vendos paqja.
Ajo dashuri prej nënëtereze dhe ai guxim duhet të jetë kudo.
Në Prishtinë tani është Katedralja me emrin e Nënë Terezës. Po dhe një qendër kulturore shqiptare me këtë emër është në Michigan, ne dhuruam aty një portret të saj, vepër e bashkëvuajtësit tim, arkitektit dhe artistit Maks Velo.
Po edhe në Chicago ka një rrugë me emrin e saj, na e tregoi Presidentja e “Care for Albania”, ka dhe një kishë, është dhe shtëpia e bamirësisë që themeloi Nënë Tereza dhe ne e kemi vizituar pa teklif, na është dukur si e Nënës tonë… Që ia dhamë botës. Ne shqiptarëve na erdhi 500 vjet pas kryeheroit tonë, Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, që me shpatë mbrojti atdheun, Europën, kulturën Perëndimore dhe u bë kryekomandant i përbashkimit. Por vjen dhe koha për një Nënë Terezë, e dashurisë së saj, koha e paqes dhe e bashkëpunimit njerëzor, që duhet të jetë e gjithmontë.
Prandaj dhe Nënë Tereza lutej: Mësomë të dua!

Album nga veprimtaria.

Koha për “leksione” Amerikës rreth zgjedhjes së Presidenteve!- Nga Senad Guraziu

( ngjitur: portret i Znj. Klinton, bërë me ndihmën e IA )

Vallë a nuk është e çuditshme që Amerika as 1 Miss-Presidente kurrë, kaluan shekuj dhe afro 50 Presidentë varg e varg! Ndërsa Kosova, shembullorja e urtësive të popullit, gjatë demokracisë “newborn” (pothuaj ende me cucëll, me biberon) i zgjodhi jo 1… por 2 Miss-Presidente (pata shkruar në humoreskën dikur, 2 vite më parë).

Dhe tani, siç e pamë desh e likviduan ish-Presidentin Trump, pothuaj në sy të botës, jo natën as tinëz… por në pikë të ditës. Krijohet përshtypja se në historinë e vet Amerika kurrë s’ka qenë më e “përçarë e më e ndarë”.
Siduket ka ardhur koha që Kosova t’i jep “leksion” Amerikës sa i përket demokracisë dhe avancimeve politike : ) Pse? Epo, sepse… sepse faktet të qarta, faktet shpalosin gjithçka, faktet janë fakte, as vetë shkencat s’ia bëjnë gëk pa fakte, pa le politikat.

Po ashtu, fakt është, bota e tendosur, gjithandej plot trazira, mosmarrëveshje, luftra, plot padrejtësi; Izraeli, Palestina, Rusia, Ukraina… gjithandej luftime, sulme, raketa, bombardime, viktima, lajme të këqija mozomokeq!

Fushë-mejdani politik globlistik di t’jetë i tmerrshëm, mos pyet… tashmë politikat i bëjmë madje dhe me kërcënime bërthamore, tashmë dhe bombat atomike i “hedhim” gjoja në tavolinat e “paqes” dhe i shtjellosim debatet.
Ruana zot, ngjashëm sikur dhe nënave, gjithmonë mendja na shkon tek skenari më i keq, një buton gabim, një buton i kuq, një buton i nxehtë dhe buuuum. Ja pse duhet shumë kujdes kur zgjedhen udhëheqësit.

Ja pse Miss-Presidenteshat do ishin “udhëheqëset ideale” të krizave moderne, sidomos në arenën e politikave globale. Sepse janë më të matura, më gjakftohta, më të arsyeshme, më pro-jetës, më kundër-vdekjes etj etj. Sa për Miss-Presidenteshat shtetet kurrë s’do luftonin mes vete, do pakësoheshin dukshëm me bomba e me raketa, pas ca dekadave ndoshta s’do ekzistonin fare armatimet. Garant, ato bërthamore do zhdukeshin, vetë Elon Musk me raketat e veta do i hidhte diku në humnerën kozmike, do i zhdukte atje diku afër Marsit. Me urdhrin e Presidentes do ta pastronte planetin nga secila bombë a bombulë e marrëzisë. Gjithë satelitët e tij, dhe raketat e SpaceX do ishin në shërbim të paqes, s’do guxonte t’ia kthente fjalën as gruas së vet, pa le Miss-Presidentes.

Miss-Presidenteshat sëshumti s’do i flisnin njëra-tjetrës, do pëshpëritej e do shushuritej, nëpër konferencat e botës do i shmangeshin njëra-tjetrës me çdo kusht, s’do pinin kafe bashkë as në Davos, as në OKB për inat, dhe kaq : )

Zoti Biden e kuptoi dhe vetë “limitin” kohor, përkundër vullnetit të mirë që t’i shërbejë popullit (me legjitimitetin + të një mandati tjetër), ja që zinte n’thua dhe desh u rrëzua 2-3 herë duke i ngjitur shkallët e “Air Force One”.
Ndërsa dihet, “Air Force One” përveç si avion udhëtimesh, përveç si avion vizitash e diplomatikash është dhe krye-shtab, është Gjeneralshtab, është “komandë mobile” e Komandantit të Forcave të Armatosura, jo vetëm atyre ajrore a vetëm tokësore… por madje dhe të “Space Forces”, të gjithçkaje. Me mini-raketë e me pistoletë, me mbidetëse e me nëndetëse, të 5 faqet e Pentagonit, gjithçka pentagonale i përkulet komandave dhe butonave të “Air Force One”.

Dhe tani bota mbarë e sheh, kamera gjithandej, President-Komandanti trulloset, i merret mendja akoma duke i ngjitur shkallët, jo vetëm nuk “përputhet” me parapritjet por dhe e rrezikshme që vetë “Krye-Komandanti” të kalamendet. Aspak shenjë e mirë. Presidenti Biden e di që burrat e kanë me zemër dhe duhet sa më realistik, asgjë s’është “limitless”, gjithçka i ka kufijtë e vet.

Ose bie fjala Presidentin Zelensky e quante “Putin”, i ngatërrohej Zelensky në pikë të ditës në foltoren e mitingut, e qartë, pleqëria i bën të vetat dhe në këtë drejtim nuk mungon as mirëkuptimi. Vetë pleqtë thonë nuk është “mëkat” t’bësh shaka me pleqtë, jo vetëm sepse gjithkush mplaket, gjithkush vjen në t’njëjtin moment, por sepse “kalamendjet” dhe gafat e pleqërisë janë aq simpatike, sikur u ngjajnë atyre kalamallëqeve engjëllore të fëmijërisë.
Mirëpo, dmth. thelbi është: çfarë nëse President-Komandantit i ngatërrohen ata butonat e kuq, i ngjet shkallët pa u kalamendur, i hip avionit mbarë e rehat por çfarë nëse e shtyp gabimthi butonin që s’do duhej dhe… etj. etj.

Duke i njohur sjelljet dhe psikologjisjen e Trump, e gjithë bota mbarë e dinë se atij si kandidat pikërisht kjo e fundit mund t’i ndodhë. Njëherë pati ngelur, s’e gjente si hapej dera e autobusit, s’e gjente dot butonin, dorezën. Nëse t’kishte patur aty 5-6 butona, padyshim do e kishte shtypur pikërisht atë që s’duhet.

S’jam kundër z. Trump (s’jam as amerikan madje, s’më takon as të votoj) mirëpo jam i drejtë, ai veç ishte President 1 herë, ndenji në “Shtëpi…” plot 4 vjet, s’është nevoja të fitojë Trump 2 herë… e ndokush tjetër asnjëherë. Politika nuk është sport, e saktë dhe kjo, por duhet sadopak dhe “fair”, apo jo. Andaj uroj kësaj radhe (pas largimit të Presidentit Biden nga kampanja presidenciale) të fitojë ndonjë “grua demokrate”, ndonjë zonjë e mençur, ndonjë “lady” e politikës largpamëse.

Ndërsa Kosova mrekullia vetë, avancimet me presidencat dhe me zgjedhjet s’kanë si i shmangen botës. Thonë se thëniet e popullit janë fjalë të mençura, nuk thuhet kot “thënie e urtë e popullit”, apo jo. Thuhet ashtu sepse janë thënie ngjeshur me përvojë e me urtësi. Psh. popullit në Kosovë i takon autorësia rreth thënies “femna i ka ment e shkurta”. Dhe shih, thuase populli na qenkësh ngutur me “thënien e urtë”, gjatë demokracisë “newborn” (pothuaj ende me cucëll, me biberon) i zgjodhi jo 1… por 2 Miss-Presidente.

Dhe shih çudinë po ashtu, çudinë e “anës tjetër”, Amerika gjoja zemra e demokracisë moderne, që nga vetë filli i fillimit, që nga Washington-i i Parë, si Presidenti i parë me “1 dhëmb” (njëdhëmbaxhiu), kaluan shekuj dhe afro 50 Presidentë varg e varg… populli amerikan as dhe 1 “mendjeshkurtër” s’e zgjodhi si Miss-Presidente! E qartë, koha për “leksione” Amerikës rreth zgjedhjes së Presidentëve, rreth Miss-Presidenteshave!

IDRIZI (një skicë për një njeri të ndershëm)- Nga Përparim Hysi

Kujtimit të IDRIZ SINANIT

Aty.mesviteve ’50-të të shekullit të kaluar,IDRIZ SINANI,nga TROPOJA,u vendos familjrisht në fshatin PETOVË të FIERIT. Unë kam lindur dhe,pothuajse,gjysmën e jetës (tani jam 82-vjeç) e kam kaluar në PETOVË.Deri 16-vjeç kemi banuar familjarisht atje dhe, mandej, për 25-vjet kam qenë mësues në PETOVË. Aty e kam njohur IDRIZ SINANIN dhe,natryshëm,edhe familjen e tij. Ishte malësor dhe,sado që jetoi mbi 50-vjet, në këtë komunitet myzeqarësh,në punë e në jetë manifestoi tiparet e një malësori:i drejtë dhe i ndershëm. Qe komunist,por kurrë nuk e bëri trupin “urë” ku mbi të të shkelnin njerëz me pozitë në kooperativë apo dhe të dërguar nga rrethi.
Ka kohë që ka ndërruar jetë,por kurrë nuk është vonë për të kujtuar një njeri të ndershëm. Kjo kujtesë bëhet paksa si e veçantë,se jo vetëm ka humbur ndershmëria,por dhe drejtësia.
*
Kurrë nuk shkruaj për gjëra që nuk i kam parë ose pa i dëgjuar me veshët e mi. Nëse po shkruaj këtë skicë përkujtimore për IDRIZ SINANIN, se ndershmërinë dhe përkushtimin për të mbrojtur të drejtën e kam parë dhe nuk kam se si e harroj. Ne,mësuesët,shpesh hanim drekë në mensën e kooperativës. Sado që për mësuesët ishte përcaktuar gjella e zakonshme:fasule,ne i nënshtroheshim këtij”ligji të brendshëm”. Në fakt,qe si padrejtësi.se për trraktoristët shërbehej mish dhe,jashtë çdo dyshimi,mish shërbehej dhe për kuarot e kooperativës,:si kryetari,përgjegjësi i sektorit apo sekretari i byros.
Po hanin traktoristët,me bërzolla dhe bashkë me ta dhe përgjegjësi i sektorit. Natyrshëm, kuzhinierja e kish lëshuar dorën andej nga përgjegjësi dhe një traktorist rebel, bërtiti:
-Kuzhiniere, në do t’i bësh nder përgjegjësit,merre për drekë në shtëpi,por këtu racionet bëj njëlloj,se njëlloj paguajmë. Në këtë moment hyri IDRIZ SINANI (u ndodh rastësisht aty) dhe,kur pa pjatën plot të përgjegjësit,shfryu:-Përgjegjës (po qe hileqar,tërë jetës veç ankohej),mos ta ndiej zanin me u ankue se je keq me stomakun. Me gjithë atë bërzollë je tuj u mbyt krejt!!!
Fytyra e”hileqarit” mend u ndez nga “dy sulme”njëherësh,dinak siç qe,i thotë kuzhinieres:-Më bën dëm kjo bërzolla,por më bjerë ndonjë gjë tjetër.
-Epo mirë,- fola unë,-tani e marr unë këtë bërzollën.
-Jo.Jo,- bërtiti kuzhinierja, se e ruaj për dikë tjetër.
Po ku të linte IDRZI? Këtë o e ha,Papi(kështu më thërresin ata që më njohin),o po shtrohem dhe e ha veta.
Deshi s’deshi,kuzhinierja u dorëzua. Bërzollën e përgjegjësit e hëngra unë.
*
Por kjo histori nuk mbaron me kaq. Përgjegjësi i”sëmurë(ia la Idrizi bërzollën në grykë),nuk mund ta përtypte atë ankesën e atij traktoristit dhe,ngaqë e kish dorën e gjatë e të rëndë,ndërhyri tek drejtori i S.M.T. dhe i hoqi traktorin. U ankua traktoristi i pafaj,po kush e dëgjonte? Atëherë kërkoi ndihmën e IDRIZ SINANIT. Ky i doli krah,shkoi me të në komitet të partisë së rrethit dhe jo vetëm kaq,po ua përplasi:-Kam qenë dëshmitar dhe dëshmoi,po qe nevoja me ankuesin do vete deri në Komitet Qendror. U thyen nga këmbëngulja e këtij malësori të ndershëm dhe traktoristit ia kthen traktorin.
*
IDRIZ SINANI kish qenë në qytet dhe,kur po kthehej në fshat,bashkë me të shoqen DUSHEN,u takua me mua.Zbrita nga biçikleta (qe një 10-vjeç më i mah se unë) dhe me politesë,e pyeta:-Hë,Bacë,si ia kalove nga qyteti?
-Lane mos e luej,- ma priti me të folmen e tij. Dhe një mik që e pata,e hupa!!! Po përse,BACË?- pyeta.
Ishim ndenjë tek veranda e mikut(i ka shtëpitë e veta),kur “trrak” ia thyen xhamin e penxheres.
-Ou,burrë,a ndjeve që ta thyen xhamin.Çohu e ta kapim”hajnin”!
-Jo,- më tha,- asht çuni i jem,m’i kërkoi do lekë për kinema e nuk ia dhashë…
-Çohu,-i thashë Dushes, dhe ika.
Çfarë po e due atë mik që nuk asht i zoti me edukue fëmijët e vet?…
*
IDRIZ SINANI ka ndërruar jetë,por e kujtoj me këtë shkrim për ndershëmërinë e tij dhe,sidomos.si një prind që edukoi fëmijët.Ata,me sa më kujtohen qenë 6 apo 7 dhe kurrë nuk sollën ndonjë shqetësim në shkollë.

Tiranë,20 nëntor 2024

SHENJTJA NËNË TEREZA MIDIS NESH – Takimi në Chicago – Triptik nga VISAR ZHITI

1.
NËNË TEREZA NË CHICACO
– Fjala në anglisht nga Dr. Sonila Sejdaras –
Presidente e organizatës “Care for Albania”

“Care for Albania”

What an honor, We gathered to celebrate not only the incredible legacy of Mother Teresa in our city but also the vital work we are doing through Care for Albania—a foundation that embodies her message of love and compassion.
Mother Teresa impact doesn’t come from grand gestures, but from the simple acts of love.
In her own words, “Not all of us can do great things. But we can do small things with great love.”
This resonates deeply with our mission at Care for Albania, where we focus on mental health needs within our communities, by taking small steps helping hundreds of individuals and inspiring thousands more.
Im proud to share some of our projects and their direct impact.
We have supported over 50 children on the autism spectrum with their dental care-most of them had never gone to the dentist due to Financial needs. Care for Albania brought their smiles back 🙂
In addition we helped financially to improve the infrastructure of two social services centers in Korca , the city where I was born and raised, to help the center better serve the community

One of the recent initiatives (2 years old), Each year in September we walk along with individuals and families affected by cancer. Focusing primates on their mental health needsWe were inspired to see the support so many Albanian youth, families and their children, and individuals diagnosed with cancer showing up and supporting our community in Chicago .
I believe it is our responsibility to increase awareness on these issues, to create safe spaces without fear of judgment and show up when they need us most. Just like the many examples of mother Teresa work.

Mother Teresa in Chicago 1980-1990’s

My portion of this event is to talk about Mother Teresa in Chicago. Her time in Chicago began in 1980 ( the year I was born, maybe as a birthday gift! had no idea she had lived & served in our city, in particular in “North Lawndale “ a neighborhood I’ve worked for several years as a psychologist
I privileged to say, I was walking the same footsteps of mother Teresa, in the very same neighborhood and possibly with the children of the people she helped in the 80’s. When the Sisters arrived in N Lawndale, they were determined to serve and spread love, but the environment was intimidating & harsh. The community was plagued by gang violence, shootings, and a pervasive sense of fear. Recognizing the difficulties they reached out to Mother Teresa, perhaps hoping she would suggest they relocate to a safer area.
However, Mother Teresa had a different plan. Instead of moving away, she decided to come to Chicago herself.Upon her arrival, Mother Teresa, didn’t shy away from the challenges of the neighborhood; instead, she actively engaged with the community. She went door to door, knocking on each one, introducing herself, and letting the residents know that the Sisters were there to help—bringing love, peace, and hope to a place that desperately needed it.
Imagine the shock and surprise of the people when they opened their doors to find this 5 foot tall woman, who had dedicated her life to serving the poorest of the poor, standing before them in the midst of their struggles. Her presence in Chicago was a testament to her commitment to serve those in need, regardless of the danger.
Mother Teresa’s actions inspired not only the Sisters but also countless others in the community and beyond. She taught them that real change comes from action, from stepping into the unknown, and from loving others without hesitation. Her legacy encourages us all to work tirelessly and to take initiative, reminding us that we should not wait for others to make a difference we must be the change we wish to see in the world.- ghandi
Here is the first time visiting to same place where Mother Teresa planted the sisters and served since 1980
Sister Bethel gardening…
The very same soup kitchen opened in 1980 and still contributing to feed thousands of hungry children and families.
Cruising with Mother Teresa

Mother Teresa didn’t call “Shotgun!”
But she ended up in the front seat of Mr. Ambuul’s van in 1983 looking for a place to live in Chicago.
After cruising a few tough neighborhoods around the city, Mother Teresa settled on a home in Pilsen, where sisters of the Missionaries of Charity still reside.
About 15 years later, Ambuul, before he retired from work he removed – the seat Mother Teresa sat in and carried it home.
In his own words
“It’s just a constant reminder of one of the greatest people on this planet,” And that we can all strive to be as god as that person and sit in that chair.”

Contribution of Mother Teresa in reducing gang and street violence
I also want to share another real story of mother Teresa impacting directly and people in our community.
Demetrius grew up in N-Lawndale, a neighborhood dominated by violence and gang activity, Ford’s life was the ring leader of 300 people.
“We were shooting from building to building.
Kids couldn’t go outside. I couldn’t even go out to the store without somebody going with me with two or three guns for protection,” Ford
However, the turning point in his life came during a meeting with Mother Teresa in the 1980s.
“Before Mother Teresa grabbed his hand, perhaps the most powerful thing Dimitri ever held was a gun”
Her compassion towards him offered a contrasting perspective to the life he was leading. This encounter not only inspired change within him but also the profound effect on he made in the community.
Ford’s life might have gone another direction had he not met Mother Teresa.

“I might be dead or locked up or doing some crazy s-,” he said.
The power of love and dedication in the face of adversity can inspire anyone to do good and uplift their communities, just as she did.
Thank you all for your presence today! A special thank you to the children in this room, our inspiring speakers, and the talented piano player for sharing such beautiful melodies with us. Remember, each of us has the power to make a difference. Tonight, all donations will go directly to supporting children in the city of Shkodra, Albania. Let’s come together to create a brighter future for them. Thank you once again—shume faleminderit!

2.
DITA E SHENJTËRIMIT TË NËNË TEREZËS
– Fjala në anglisht nga Eda Zhiti –

MOTHER TERESA CANONIZATION DAY.

***

3.
NËNË TEREZA ME SHQIPTARË
– Për të na mësuar të duam. –

Nga Visar ZHITI

FAMILJA E NËNË TEREZËS

NË INDI, NGA MINJTË TE YJET

MARRËDHËNIET DRAMATIKE TË NËNË TEREZËS
ME SHQIPËRINË

NJË SHKRIMTAR, I ARRATISUR NË SHBA

NË BURG.

ÇMIMI NOBEL

* * *

ARDHJA E NËNË TEREZËS NË SHQIPËRI

Ne do të ishim në Vatikan në meshën e shenjtë që celebroi Papa Françesku, kur shenjtërohej Nënë Tereza siç e tregoi dhe Eda në fjalën e saj.

PO DHE QILIMI SHQIPTAR

PËR SHQIPËRINË TIME

Mars, 1997

Dua të kthehem në Shqipëri, – mërmëriti. – aty të mbyll sytë…
Fuqia e Nënë Terezës është po aq e madhe në tokë edhe tani që Ajo është shpërngulur në qiell.

SI EPILOG LUTJET PËR KOSOVËN

Album nga veprimtaria.

Kavalieri s’është mëz që e lidh pas karrocës- Esé nga Fatbardh Amursi

–

Kur nisem për në Amerikë, lexoj kryesisht autorë shqiptarë, ndërsa në kthim autorë të huaj, ndoshta si një nevojë për kompesim. “S`iu del një fjalë e mirë nga goja për bashkohësit dhe fqinjët e tyre, por i ha meraku nëse brezat e ardhshëm do të flasin mirë për ta, njerëz që as i kanë parë, as do t`i shohin ndonjëherë. Është njësoj si të varësh buzët se ata që kanë jetuar para teje nuk të kanë lavdëruar kurrë.”-qorton perandori Mark Aurel të gjithë ata, që e kalbin fjalën e mirë në shpirt. Gjithsesi, “fjala e mirë” s`është dorovitje, lajkë, gëzim fals, me hidh e prit komplimentash, duke të kujtuar limonatat me pluhur kimikatesh. Pa një vizore, ku të mbështetesh, s`e heq dot një vijë të drejtë, këshillon Seneka. Vizorja në këtë rast ka vlerën e levës së Arkimedit, të shpatës së Aleksandrit që zgjidhi nyjen Gordiane apo të peshores, që, herë të kujton atë të drejtësisë dhe herë të farmacistit. Ja që ka disa syresh, që rrinë gjithë kohës me peshore në dorë, duke mos ditur peshën e tyre. “Një zemër e korruptuar nuk dua të më dojë”, shkruan Moleri tek Mizantropi, që për mua ka vlerën e një aksiome, pavarësisht se një “zemër e korruptuar” po bën namin duke ndotur atmosferën letrare, duke nxitur fiktivitetin dhe trafikun e influencës, duke pompuar autorë groteskë e nobelistë të fantaksur. (Dikur fabrikohej heroi, tani po fabrikohen autorë.)

Tek sa bisedoja me botuesin e “Onufrit” Bujar Hudhrin, ia mbërrin Besnik Mustafaj. Ishte hera e tretë, që takohesha me të. Në fillim, kur ai ishte gazetar i sapoemëruar në “Zërin e popullit” dhe më kërkoi një shkrim për Halil Jaçellarin me porosinë t`ia vija në dukje të qënit “shkrimtar nga klasa punëtore”, si një mbështetje kjo për prozatorin aso kohe i sulmuar nga autoritetet. Është i vetmi shkrim që kam botuar në atë gazetë. Herën e dytë jam takuar në një panair libri, shumë vite më parë. E pyeta, nëse kishte ndonjë botim, më tregoi stendën dhe ia bleva. Tani për herë të tretë folëm goxha, duke kujtuar brezin tonë të krijuesve. I përmenda romanin e Skënder Buçpapajt shoqëruar me konsideratat e mia. Më tha se nuk e kishte lexuar, por që do e lexonte. I fola dhe për tropojanen Brunilda Zllami, librat e së cilës tërhiqeshin në bibliotekën ku unë isha përgjegjës, madje romanin “Labirintet e Medeas” punonjëset e kaluan dorë më dorë. As e di se në ç`dorë shkoi më në fund. Kur u ndamë më dhuroi romanin e tij “Fati i marrë” me një dedikim, që s`e prisja prej tij: “Bardhit, mikut të hershëm e të përhershëm.” “Unë jo vetëm, që lexoj, por dhe shkruaj.”-nxitova t`i shpreh mirënjohjen. Dhe ashtu bëra. Shkrimin e botova në ExLibris.

Në Nju Jork më priste romani “I arratisuri” i patriotit tim, Taip Sulko. Hap zarfin, më pas kapakun e librit ku ndodhej dhe autografi i tij. Ishte hera e dytë që ma sillte librin me postë. Me patriotin s`di të jem takuar ndonjëherë, edhe pse në mendje më ka mbetur buzëqeshja e tij. Pasi e mbarova së lexuari, romani më pëlqeu, i hodha një sy shënimeve, por, për të qenë i saktë në diçka më duhej ta pyesja, kur shoh: patrioti më kishte hequr nga facebook-u. E konsiderova viktimë të ndonjë intrige se, nga ata që qesh kot më kot, s`e besoj se është apo i tillë: fjalën e mirë dhe gurin në trastë?! Desha ta lija në harresë këtë histori të shëmtuar, si disa të tjera të këtij lloji, por me që kupa u mbush, duhej derdhur. “Nuk lejoj asnjë që të më vjedhë një ditë të vetme, pa më shlyer plotësisht dëmin.”-më del në krah Seneka. I këtij halli duhet të ketë qenë dhe poeti Izet Shehu, kur ka shkruar poezinë “Autoportret”:

Nuk bëj pjesë në asnjë klan,

Shpeshherë grindem me vetminë.

Më mjafton ky shpirt që kam

Që të çmoj më shumë lirinë…

Nuk bëj pjesë në asnjë grup,

Kështu ndjehem dhe më mirë…

Jo se nuk i kam të qarta klanet, grupimet, psikopatët, delirantët, preferencat e kolegëve, animet politike, huqet apo të shkuarën e tyre, qoftë dhe mospërputhjet në karakter apo arsye të tjera për t`i ndenjur larg, por krijimtarinë e kujtdo qoftë: á priori e quaj të shenjtë. Për çdo libër që lexoj, autorin e lë pas dere. Ashtu si patrioti im, e kam fjalën për Izet Shehun, s`kam qenë asnjëherë pjesë e klaneve, e grupimeve, njësoj më kanë bërë keq, si socialistët dhe demokratët. Është e turpshme të mbahen qendrime partiake ndaj kolegëve, si në kohët. Kam reaguar i shqetësuar për feudet letrare, ku sjelljet në grup të kujtojnë votimet familjare. (Fjala “feud” nga anglishtja në shqip përkthehet: çiflik dhe grindje. Kur gjithkush i drejtohet tjetrit me fjalën “mik”, ty të kujtohet proverbi: “Më mirë një mik se sa një çiflik”, ndërsa Mizantropi i Molierit këshillon: “s`ka tregti më të fëlliqur, se sa me të gjithë botën mik”. Ndërsa mendjendrituri Seneka të këshillon: “Nëse ngatërrohesh me të këqinjtë, do e humbasësh atë shpirt të mirë që ke pasur.” Edhe pse u rri larg, prapë ta zënë derën.)

Shkruaj ese dhe veten s`e mbaj për kritik. Shoh me keqardhje: kush lavdëron pa lexuar, përkëdhel sedrën e autorëve duke tjerrur fraza boshe, duke mos i kursyer epitetet “evropian”, “botëror”, “postmodern”, merret në konsideratë kundrejt atij që të jep hakun, duke të vënë në dukje atë vlerë që s`është e lehtë të konstatohet e jo më ta konkretizosh. (Nuk është njësoj si t`i nxjerrësh citimet duke lexuar male me libra dhe t`i marrësh ato të gatshme nga facebook-u. Tjetër ta nxjerrësh arin, duke kërkuar nëpër Alaskë dhe tjetër ta blesh në dyqan.) Më thoni një kritik, që t`i mbahet mend një shkrim, sikurse mbahen mend introduktet e Nolit? “Njerëzit e mirë bëjnë atë që gjykojnë si të ndershme, edhe nëse kërkon shumë mund; e bëjnë atë edhe nëse i dëmton, edhe nëse i rrezikon. Dhe nuk bëjnë atë që e gjykojnë të ultë, edhe nëse iu sjell pasuri, kënaqësi, apo pushtet.”-shkruan Seneka dhe ti ndjehesh mirë, që në ato rreshta gjen veten. S`ia heq dot skalpin atij, që ua di se sa i vlen lëkura. Bëj kujdes me kavalierin, se ai s`është mëz, që lidhet pas karrocës. Sikur asgjë fare të mos bëjë, mjafton kohën, që mund ta përdorte për veten, e shpenzon për ty.

E pakta: mos e lëndo.

FJALËT E NËNËS PËR 14 VJEÇARIN….

“Një dritë që u ndez por nuk arriti të ndriçojë…

E shoh ende fytyrën tënde, bir,

si një dritë e brishtë,

si një zog që mezi kishte mësuar të fluturonte.

I shoh duart e tua të njoma,

më kujtojnë pemët e njoma të pranverës,

ende të papërkulura nga erërat e jetës.

Ti ishe vetëm katërmbëdhjetë,

vetëm fillimi i një rruge që s’mundi kurrë të hapet.

Çfarë faji kishe ti, bir?

A e di, e pyeta veten mijëra herë

kur trupin tënd e pashë të shtrirë, pa frymë,

në një dysheme të ftohtë shkolle

ku duhej të mësoje për jetën, jo ta humbje atë.

Kush është kjo dorë e zezë

që shkrepi dhunën mbi ty,

kush ia vrau shpirtin më parë

që të shkatërronte edhe tëndin?

A thua ishte një djalë si ti,

një shpirt i njomë, një zemër e rritur pa dashuri?

A e kishte provuar ndonjëherë një përqafim?

Apo vetëm britma, urrejtje dhe dhimbje?

Më thuaj, bir,

a pate frikë kur u ngrite për herë të fundit?

Kur e ndjeve se bota po të braktiste?

A mendove për shtëpinë, për ne, për ëndrrat e tua?

Unë isha atje, duke pritur,

me tryezën plot e një karrige bosh.

Nuk e dija se ai boshllëk do të bëhej përjetësi.

E di që nuk mund të të kthej.

Por nuk mund ta pranoj këtë dhimbje,

këtë padrejtësi që ta hoqi të ardhmen.

Një shkollë që duhet të ishte strehë,

një shoqëri që duhej të ishte mbrojtëse.

Si u bë e gjitha një varr për ty?

Ti ishe dashuria jonë,

pse u bëre viktima e indiferencës?

A nuk e dëgjoi njeri britmën tënde,

a nuk e pa njeri dhimbjen e atij që ta mori jetën?

Sa të verbër jemi ne, prindërit, mësuesit, të gjithë.

Sa të humbur janë ata që nuk dinë më të duan.

Tani mbetem këtu, me zemrën time të copëtuar,

duke të kujtuar në çdo hap, në çdo frymë.

Ti ishe pemë që sapo kishte lulëzuar,

por një dorë e egër ta shkuli rrënjën,

dhe tani unë, si hije e një nëne,

qaj në heshtje,

ndërsa toka përqafon atë që unë s’mundem më.

Një dritë që u shua dhe la pas një natë pa fund…..”

Qypi me mjaltë i Xhelo Koçisë, një rrëfim i vërtetë- Nga Bedri Çoku

Kur Halim Xheloja ( Koçia) goditi shtëpinë e vet me topa (murtajë ) vetëm sepse i ati, Xhelo Koçia, ishte komandant i Ballit Kombëtar për zonat e rrethinës së Vlorës, ndërsa i biri komandant i një çete partizane, njerëzit e krahinës që çapëluan sytë e veshët nga habia, vajtën një e nga një e tufa-tufa tek i ati i “gjeneralit” dhe, të indinjuar për veprën e djalit-partizan, pyetën: – Po mirë, mo, Xhelo Koçia i famshëm, i thanë, si shpjegonetë që yt bir la nam duke e goditur me predha shtëpinë e tija, ë? I prekur, burri i mençëm dhe trim i Labërisë, u gjegj: Edhe im bir, si shumë të tjerë, bijtë e mi, mori mendjen e serbëve, që po gënjejnë dynjanë, bashkë me ca bashto të tjerë të origjinës tënë, pa dinë e iman, sikur në malin e Koçisë, në një guvë, paska qypa të mbushur me mjaltë. Pa po janë turrur ca humbameno, si im bir dhe kush e kush të zaptonjë ndonjë qyp me mjaltë. Të parët që futën lugën, thirrën në kupë të qiellit: “Mjaltë, o popull, mjaltë!”… Tani ata s’po thërrasin më, sepse lugët me mjaltë mbaruan, u ka dalë m…Këtë po ha edhe im bir. Po dale, dale, se nuk është ngopur ala`! Në këtë jetë do të jeni e keni për të parë që, tani për tani, im bir po ha me kënaqësi çka brenda në qyp, nesër, ai dhe i tërë populli do ta hanë me pahir…” Këto fjalë profetike të Xhelo Koçisë m’i tregonte në burgun e Burrelit, Ladi, djali i madh i Halim Xhelos, gjeneralit, i cili në vitin 1966, doli i vetëm hapur kundra heqjes së gradave të ushtarakëve, veprim për të cilin u dënua me heqje të lirisë. Kam qenë në burgun e Burrelit me Halimin, më vonë edhe me të birin, Ladin, kopjo ky, siç thonë, i Gjyshit të vet. I shpëtonin lotët rrëke për të atin që kishte vdekur aty, në Burgun e Burrelit, nga një “atak në zemër”. Kështu ua kishin transmetuar vdekjen e “komandantit të SS-ve”, siç e quante veten Halim Xhelo, i burgosur, gruas dhe fëmijëve. Ndërsa të vërtetën e vdekjes i biri e mësoi vetëm kur e dënuan edhe atë dhe e sollën aty, në burgun e Burrelit. “U hap fjala njëherë, në vitin 1972, më thoshte Ladi në burg, sikur im atë kishte vdekur, madje pak ditë pasi kishim qenë unë e mamaja në takim me të”. Çuditesha kur njerëzit më ndalonin rrugës e më ngushëllonin. I kundërshtoja që vdekja e babait s’ishte e vërtetë. Ata hapnin sytë, gati sa s’i shqyenin. Aq i fuqishëm ishte disinformacioni i Sigurimit të Shtetit, atëherë. “ Ore, u thosha njerëzve, unë para tri ditësh isha tek babai dhe e lashë shëndosh e mirë…” Shkova në shtëpi i mërzitur tej mase dhe i thashë mamasë që duhet të shkoja patjetër në burg te babai. Pse? – më pyeti ajo. – Sepse janë hapur fjalë, i thashë, sikur Halim Xhelo ka vdekur…Mamaja sa nuk ia dha kujës. U nisa menjëherë. Komandanti i burgut, Hazbi Lamçe, qeshi kur i thashë se kisha vajtur për të pyetur, nëse ishte gjallë babai, apo jo? Më takoi përnjëherë me të. Edhe babai vuri buzën në gaz, sapo dëgjoi pse kisha vajtur, por jo aq pa teklif, siç qeshi komandanti i burgut –

Dëgjo, bir, më tha i vendosur për të më treguar diçka shumë të rëndësishme: mund të dëgjosh edhe herë të tjera se, gjoja Halim Xhelua vdiq, ose vrau veten, a më the e të thashë, por asnjëherë mos u beso përrallave të Sigurimit të Shtetit. Babai nuk do të vdes kurrë, këtu, në burg, aq më keq po të vras veten. Sepse e di, ndoshta, edhe më mirë nga cilido që drejton sot shtetin dhe qeverinë. Që, këtu, tek unë, një ditë do të vijnë të gjithë ata që drejtojnë këtë ngrehinë kriminale shtetërore, ndoshta jo të gjithë, pasi disa do të hanë plumbin kokës. Vetëm dy vetë mund të jenë ata që do të shpëtojnë, emrat e të cilëve s’po t’i them, sot. Por ama, një gjë ta kesh të qartë, bir! Unë mund të vdes këtu, në burg, por kurrë nga vetja ose mosha, atë mund të ma shkaktojë shteti, ndoshta dhe një njeri i lig, mbi të gjitha, mallkimi, që më ka dhënë babai. Ka më tepër mundësi mallkimi, sepse jam i vetmi, ndoshta, në të gjithë Shqipërinë që, gjatë luftës, për të çliruar vendin nga pushtuesit, shkallmova shtëpinë time me predha, i verbuar nga ideologjia antinjerëzore e antikombëtare e komunizmit. Por edhe kur erdhi nëndetësja angleze për të marrë babanë tim të famshëm, unë, me urdhër nga lartë, shkova për ta ndaluar të ikte nga vendi e për ta arrestuar, si kundërshtar politikë. E thirra nga bregu dhe i thashë se do të pendohej po qe se largohej nga atdheu. E shava, e mallkova. Ndërsa ai m’u përgjigj vetëm kur më tha se do të kthehej përsëri, por vetëm atëherë, kur ne, partizanët, të kishim mbaruar qypin me mjaltë, dhuratë nga sllavët, të cilin kishim nisur të hanim. Më la amanet që kur të lindnit ju, fëmijët e mi, të mos ju edukoja me marrëzitë e mia. Më uroi shpëtim të shpejtë nga kthetrat e djallit, me emrin “komunizëm, dhe iku.” Ladit i shpëtuan pika loti për Gjyshin që kishte vdekur pikërisht ato ditë në Amerikë. Pasuria e tij, si trashëgim, erdhi nga Amerika me fjalët:“ Vetëm për fëmijët e Halimit, i cili u martirizua në burgun e Burrelit, duke luftuar për të larguar nga vetja djallin e tmerrshëm të shekullit XX…”Atë vit, para se të vdiste Halim Xheloja ( Koçia) në burgun e Burrelit, varën veten katër djem të rinj, 22 deri në 30 vjeç. Emrat e të cilëve nuk përmenden në këtë shkrim, vetëm për të mos ngjallur në zemrat e vrara kujtime të hidhura. Ata i dhanë fund jetës së tyre të re, ngaqë nuk donin t’u jepnin kënaqësi xhahilëve që e përftonin teksa shkaktonin stërmundime te të burgosurit politikë. Ishte viti 1975, viti më i egër, ndoshta, i luftës brenda llojit, kur gjeneralëve më në zë të ushtrisë së diktaturës u ikte koka, sikur të ishin presh të mbjellë në një zallishte. Luftë, e cila në burgun e tmerrshëm të Burrelit, nga administrata e burgut, u përkthye në tortura fizike e psikologjike ndaj qënieve të mbyllura brenda katër mureve, si njerëzit më të rrezikshëm për diktaturën. Tri herë në muaj nisi të bëhej kontrolli nëpër dhomat e të burgosurve që do të thoshte, tri herë në muaj, me detyrim, të zbrazeshin në oborrin e burgut, qëllimisht, dyshekët me kashtë, jastëkët me kashtë e, mbi to, edhe ato pak ushqime personale të rezervuara, nëpër trastat e varfra të të dënuarve. Të gjitha këto të përziera së bashku, me shpejtësi marramendëse, duhet të transportoheshin pastaj nga të burgosurit e sfilitur nëpër dhomat e ngushta, siç ishin, kashtë e ushqime, sepse, ndryshe, ngurrimi më i vogël, do të shoqërohej me shkopinjtë e gomave, apo bishtat e kazmave, me bollëk në duart e policëve, mbi shpinat e pambrojtura. Në këto kushte Halim Xhelo refuzoi të nxirrte dyshekun e tij në oborr. E thirrën në zyrën e komandantit tepelenas, Idajet Dedës, në prani të komisarit dhe operativit të burgut. E pyetën pse nuk zbatonte rregulloren e burgut dhe ai, Halimi, i egërsuar siç ishte, u përgjigj: – Zoti shef i SS-ve, komandanti juaj i SS-ve, pra, unë, Halim Xhelo, nuk i bindem më urdhrave tuaj antinjerëzore e kriminale. – I dënuar,- e ndërpreu komandanti i burgut, ju nuk po kundërshtoni urdhrat e mia, fatkeqësisht po kundërshtoni e nuk po zbatoni rregulloren, të cilën ju, vetë, e keni firmosur, dikur, së bashku me Kadri Hazbiun. Urdhëro, shikojeni! Rregullorja e burgut të Burrelit, e theksonte saktësisht tri herë në muaj kontrollin fizik të të burgosurve, firmosur nga Kadri Hazbiu dhe Halim Xheloja. I mbetur keq “komandanti i SS-ve” protestoi, duke pyetur: – Pse me rregulloren time e të Kadriut i torturoni ende të burgosurit ju?- Patjetër, sepse armiqtë e pushtetit popullor, si puna jote, nuk kanë ndryshuar që pasardhësit ta ndryshojnë rregulloren…Halimi u kthye në dhomë i dërrmuar shpirtërisht. E morën përsëri pas disa orësh. Këtë herë nuk e kthyen si më parë në dhomë, te bashkëvuajtësit, por u përgojua sikur e kishin dërguar në birucat e Degës së Punëve të Brendshme të Burrelit, për ta ridënuar. Mos vallë atje, i vrarë në ndërgjegje, Halim Xhelo i dha fund jetës, ngaqë me firmën e tij vazhdonin të fikeshin ende jetë njerëzish, siç ndodhi kohët e fundit me djemtë e rinj, të vetëvarur në dritaret e larta të burgut të Burrelit?. Apo i dhanë ndonjë kokërr koçifos, siç ndodhte rëndomë në të tilla raste…Megjithatë, i biri e qau të atin njerëzisht, pavarësisht shkakut nga i cili ai vdiq…Tani Ladi jeton në Itali, familjarisht. Do të kthehem në Shqipëri, – më tha para ca vitesh – sapo të bindem se “qypi me mjaltë” i Xhelo Koçisë do të jetë zbrazur i tëri në Shqipëri…

“Kënga e sprasme e Balës”, dorëshkrimet nga gjyshi dhe i ati te Gavril Dara i Riu

Gavril Dara i Riu lindi më 1826 në Pallaci të Sicilisë në një familje të trashëguar bujarësh shqiptarë, që kishin kaluar përtej Adriatikut pas vdekjes së Skënderbeut. Po kështu Dara i Riu bëhet poeti trashëgimtar, pra brezi i tretë i një familjeje me kulturë kombëtare, ku kishin bërë emër gjyshi i tij Gavril Dara Plaku, dhe i ati Andrea, veçanërisht në mbledhjen e folklorit arbëresh. Kjo trashëgimi kulturore familjare ashtu dhe talenti i tij do të përbëjnë shtratin krijues që prodhoi poezinë e tij të madhe. Dara mbaroi seminarin shqiptar të Palermos dhe përfundoi studimet për drejtësi dhe punoi si avokat. Si njeri i zoti në fjalë e në veprime, mori pozita administrative në disa qytete. Botoi një fletore letrare me emër Paligenesi, që merrej me letërsi italiane.

Në Romë, në vitet 1871-1874, drejtoi të përkohshmen La riforma. Fundin e jetës e kaloi në qytetin Xhirxhenti, në të cilin vdiq më 1885. Dara u mor me drejtësi, gazetari e poezi, duke pasur interes të veçantë për filozofi e arkeologji. Ai u mor me jetën e me kulturën italiane. Po si trashëgimtar i brezave të kulturuar të familjes, ai u mor me folklor dhe letërsi shqipe. Veprat i mbetën në dorëshkrim. Në dorëshkrim mbeti edhe kryevepra Kënga e sprasme e Balës, që u botua e plotë më 1906 në Katancaro. Më parë Zef Skiroi kishte nisur botimin e poemës më 1887, mirëpo një botim në vazhdime u bë në La Nazione Albanese gjatë viteve 1900-1902. Dara kishte shkruar edhe “Alcune Poesie” (1848) dhe “I nostri mali” (1870). Kënga e sprasme e Balës është pandan i Milosaos të De Radës : ka figurën poetike të freskët si ajo, por ka një strukturë artistike më të lidhur. Është një kryevepër e poezisë romantike shqipe.

Mbledhja e dorëshkrimeve

Pasioni i Gavril Dara i Riu ishin poezia dhe folklori, të ushtruara në vazhdim të traditës të gjyshit Gavrilit Plakut dhe të atit Andrea Dara. Gavril Dara i Riu ka rrëfyer para se të ndërronte jetë se: “Prindët tanë, që kur ikën nga Arbëria, erdhën në vitin 1485 dhe stisën katundin Palazzo Adriano. Ata ruajtën ndezur në zemër kujtimin dhe dashurinë për atdheun. Gjyshi im mblodhi së pari “Këngët e pleqërisë”, të cilat më pas u botuan pjesërisht nga peshkopi Krispi dhe nga Dhimtër Kamarda, që kuptonin sa vlen nderi i kombit. Në mes të dorëshkrimeve të gjyshit, Ati im Andrea gjeti të fshehura, ato më të shtrenjtat, këngën “Rënkimet e Nik Petës dhe të Pal Golemit” dhe në fund të fletës kishte vënë shënimin: Këto duhet të quhen Kënga e sprasme e Balës”.

Sipas Gavrilit të Ri, Andrea, “zuri të endej lart e poshtë, a thua se kish dalë për gjah, duke pyetur pleqtë dhe plakat nëse i dinin këngët e Balës; ca këtu e ca atje mblodhi gojë më gojë pjesën më të madhe që mungonte në shkrimet e të atit (Gavril Dara Plaku) dhe i shtoi ato. Pas zbulimit të dorëshkrimeve të Gavril Darës Plakut dhe zbulimit të këngëve të reja, i hyri shkrimit të një vepre, i shtyrë nga fakti se këto vargje ishin fragmente pak a shumë të arrira, por duke i lexuar kuptoi se mungonin disa pjesë.

Në fakt, dorëshkrimi përmbante vetëm gjashtëdhjetë vargje në pjesën e parë, po aq në pjesën e dytë dhe diçka më shumë në të tretën, gjithsej 280 vargje. Albansk Samling, Theca. II.17, fashikulli VIII (A-3). Në vazhdim të kontributeve të gjysh Gavrilit dhe të babait Andrea, Gavril Dara i Riu këto dorëshkrime i sistemoi, i renditi së bashku dhe fillimisht i botoi pjesë – pjesë në periodikun “Arbëri i Ri” i Giuseppe Schirò- Plaku, ndërsa duke filluar nga viti 1900, pjesë më të plota u botuan në italisht dhe në shqip në revistën “La Nazione Albanese”. Si libër më vete, poema epiko – lirike “Kënga e sprasme e Balës”, e ndarë në katër pjesë me 1640 vargje, u botua e plotë në vitin 1906. Kjo vepër u shqipërua nga Razi Brahimi dhe është ribotuar disa herë në Shqipëri./Gazeta Panorama

HIMNI I ALFABETIT- Nga Parashqevi QIRIAZI

Sot ësht’ dita shqipëtare

të përpiqemi

Alfabetin ton’ të mbrojmë,

Shpejto burrani.

Shkronjat tona jan’ të arta,

Këto duamë.

Shqipëri, atdhe i dashur

Ne s’të lemë ty të varfër.

Shkronjat ton’ kanë

për të mbrojtur

Me gjithë shpirt shqipëtarisht.

Arëmiqtë o shqipëtarë

po përpiqenë

Shkronjat turçe dhe gërqishte

Të na japinë.

Le t’i mbajnë ato për vete,

Kemi tonatë.

Ata duan shqiptarë ndarjenë tonë.

Këtë punë shumë kthjellet

e treguanë.

Ngrihuni pra t’u tregoni

se ju s’i ndroni

(HEJZA)

ZËRI I PRISHTINËS – Poezi nga ATDHE GECI

Në orën e re të Republikës së Kosovës

Atdheu ynë po e ruan forcën e herojve

forcën e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut

forcën e Rilindjes sonë Kombëtare, si

dhe lidhjen me gjuhën dhe flamurin

Në orën e re të Republikës së Kosovës

Kosova është e nderuar t´i ngjaj vetes

ti ngjaj kohës, lirisë, dhe lavdisë së saj

Populli i zgjuar di ta bëj ndryshimin e

e vet, në emrin e pakufishëm të Ilirisë

Në pafundësinë e qiejve dhe të eterit

qerrja e yjeve dhe e hënave nuk i nxë

të gjitha dëshirat dhe premtimet tona,

e ardhmja ka gojë greminash të kohës

ku flatrojnë nëpër ajër erërat dhe retë.

Ky çast lirie i Republikës së Kosovës

është drita e diellit dhe hënës në rendje

vargjet që mi dikton muza dhe mendja,

janë e nesërmja jonë e gjatë, prandaj,

atdheu është i gëzuar që ti ngjaj vetes!…

Atdhe Geci – Dortmund, 2024

POETI REBEL Requiem për Lame Kodrën – Nga Aristotel Mici

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

PENSIONISTI- Poezi nga Bedri Alimehmeti

DITA E SHENJTËRIMIT TË NËNË TEREZËS – Fjala në anglisht nga Eda Zhiti –

NËNË TEREZA ME SHQIPTARË – Për të na mësuar të duam. – Nga Visar ZHITI

Koha për “leksione” Amerikës rreth zgjedhjes së Presidenteve!- Nga Senad Guraziu

IDRIZI (një skicë për një njeri të ndershëm)- Nga Përparim Hysi

SHENJTJA NËNË TEREZA MIDIS NESH – Takimi në Chicago – Triptik nga VISAR ZHITI

Kavalieri s’është mëz që e lidh pas karrocës- Esé nga Fatbardh Amursi

FJALËT E NËNËS PËR 14 VJEÇARIN….

Qypi me mjaltë i Xhelo Koçisë, një rrëfim i vërtetë- Nga Bedri Çoku

“Kënga e sprasme e Balës”, dorëshkrimet nga gjyshi dhe i ati te Gavril Dara i Riu

HIMNI I ALFABETIT- Nga Parashqevi QIRIAZI

ZËRI I PRISHTINËS – Poezi nga ATDHE GECI

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

Komentet

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

NEWS LETTER

SOCIAL