1.Hamzë Morina, Mësimi shqip në kantonin e Aargaut-Zvicër / Prishtinë, 2019
2.Grup autorësh, 30 vjet Shkollë Shqipe e mësimit plotësues në Zvicër-1990-2020, botim jubilar / Prishtinë, 2021)
3.Agim Paçarizi, Shkolla Shqipe në Gjenevë / Prishtinë, 2021

Përurimi i tre librave në Bibleotekën Kombëtare-Universitare në Prishtinë u bë më, 15 Bleror(Prill) 2022 dhe më datën 7 Lulëzor( Maj) 2022 në hapësirat e ambasadës së Republikës së Kosovës në Bernë të Zvicrës, organizuar nga LAPSH” Naim Frashëri” në Zvicër.

Drejtori i Bibleotekës Kombëtare Z. Fazli Gajraku (ish nxënës i profesorit Agim Paçarizi) fillimisht përshëndeti të pranishmit i falenderoi për pjesëmarrje në përurimin e tre librave, që për te ishte një nder i veçant dhe me një fjalim të shkurtër por shumë domethënës e vlersues përmbylli fjalimin e tij, për tre librat dhe autorët e librave.

Në Bibliotekën Kombëtare, përurimi filloj me vargjet e Gjergj Fishtës për Gjuhën Shqype, lexuar nga ish nxënësja e LAPSH”Naim Frashëri” e lindur dhe rritur në Gjenevë Kaltrinë Paçarizi e cila u mirëprit me duartrokitje nga pjesëmarrësit.

Kaltrinë Paçarizi tue lexuar vargjet Gjuha Shqype nga At. Gergj Fishta

Vështrimin dhe vlerësimin kritik të tre librave para pjesëmarrësve e paraqiti Zotëri Nuhi Gashi, ish-udhëheqës për mësimin plotësues në mërgatë, në MAShT të Republikës së Kosovës. I cili ishte në bashkëpunim të panderprer me LAPSH-in në Zvicër.

Zotëri Nuhi Gashi, gjatë leximit të vlerësimit kririk përgatitur për të tre librat

Pas leximit, të vlerësimit kritik nga Zotëri Nuhi Gashi, fjalën e moren tre autorët e librave Hamëz Morina, Agaim Paçarizi dhe Nexhat Maloku ku falënderuan përgjegjësin e Bibleotekës dhe të gjithë pjesëmarrësit e pranishëm në këtë përurim të parë, tue i njoftuar shkurtimisht arsyen dhe qëllimin e këtyre tri librave të cilat pasqyrojnë me të dhëna e dëshmi rrjedhat e punës 30 vjeçare të Shkollës Shqipe të mësimit plotësues në Zvicër në përgjithësi dhe sipas kantoneve në veçanti organizuar përmes LAPSH”Naim Frashëri” në Zvicër.

Agim Paçarizi nderon gazetarin e TV Mon Beqiri dhe i dhuron librin e tij Monografi- për SHSH-në Gjenevë

Hamzë Morina në shenjë nderimi për Dr. Sadri Bajraktarin i dhuron librin e tij MSH në K-Aargau.

Përurimin e përcjellen edhe mjetet e lajmeve të shkruara dhe ato pamore (Nga portali Kallxo.com i gjithë manifestimi është percjell direkt), nga TV Albanian Culture etj., në veçanti gazetari i TV Zëri i Mërgatës Mon Beqiri që ka përcjellur shumë veprimtari të LAPSH”Naim Frashëri” në Zvicër dhe veprimtari tjera të organizuara kulturore në Zvicër e kudo në kurbet ku gjinden shqiptarët. Gazetari i TV-Zotëri Mon beqiri pas përurimit zhvilloi një bashkëbisedim me tre autorët e librave dhe me Zotëri Nuhi Gashin për emisionin e lajmeve në Tv.

Kryetari i LAPSH” Naim Frashëri” në Zvicër Nexhat Maloku, në fjalën e tij përshëndetse për të pranishmit bëri një njoftim të shkurtër për rrjedhat e mësimit plotësus në Zvicër dhe ballafaqimet lidhur me përfshirjen e nxënësve në këtë mësim vullnetar .

Pas përfundimit të përurimit të tre librave autorët e librave në shenjë falënderimi për pjesëmarrësit në përurim dhuaran falas nga një libër dhe i ftuan të gjithë pjesëmarrësit për tu freskuar me ndonjë lëng a pije dhe ngrënë ndonjë fryte apo ëmbëlsirë dhe për t’u njohur e bashkëbiseduar .

Përurimi i dytë i tre librave u bë më 2022-05-07 në ambasaden e R.K në Bernë të Zvicrës dhe vlerësimin kritik nga Zotëri Nuhi Gashi e lexoi mësuesja e LAPSH” Naim Frashëri” në Bernë Znj. Mirela Duka Xoxi.

Pas leximit të vlersimit kritik për tre librat, fjalën e morë autorët e librave Hamzë Morina, Agim Paçarizi dhe Nexhat Maloku, veteran të arsimit, mes tjerash në mënyrë përmbledhëse shkurtimisht treguan, mënyren dhe metodologjin e punës së bërë lidhur me mbledhjen e të dhënave dhe dëshmive për të paraqitur rrjedhat e punës së LAPSH” Naim Frashëri” në Zvicër në librat që u përuruan, tue vu në pah pengesat dhe vështërsit por edhe sukseset në organizimine mësimit plotësues shqip në Zvicër .

Saime Isufi, mësuese veterane e mësimit plotësues shqip në Zvicër mbi 30 vite përvoj pune ngriti një shqetsim lidhur me numrin e vogël të nxënësve që vijojnë mësimin plotësues në Zvicër dhe bëri një krahasim me vitet e 1990 kur Kosova ishte nënë pushtim dhe kishte ma pakë kurbetçar por më shumë nxënës për disa here se sa tani edhe pse mungonin tekstet dhe shumë kushte tjra…!
Tani kemi për të tri nivelet mbi 18 tekste dhe 6 tekste doracak për mësimdhënës , që për këtë një falëenderim i veçantë dhe meritor i takon Dr. Basil Schader Profesor në SHL Pedagogjike në Cyrih për ndihmesën e gjithanshme që ka dhënë për LAPSH” Naim Frashëri “ në Zvicër. Znj. Saime Isufi lidhur me shqetsimet e paraqitura me të dhëna e dëshmi e përmbylli me këto fjalëshqetsimin e ngritur: “Tani kemi kushte dhe tekste , por nxënës s’kemi..!” Të njejtin shqetsim e paraqiti edhe mësuesja Nexhmie Mehmeti dhe të tjerët.

Pyetja e parashtruar nga ish sekretari i LAPSH” Naim Frashëri” në Zvicër tani më në pension A.F, nxiti një bashkëbisedim jo vetem në përgjegjet nga udhëheqësit e përurimit të tre librave por edhe nga pjesëmarrësit edhe pas përfundimit të përurimit.Pyetja në vijim:

“ Me që tani tekstet dhe kushtet janë më të mira, por numri i nxënësve është shumë i pakët që vijojnë mësimin plotësues, a ka bërë LAPSH”Naim Frashëri” në Zvicër ndonjë hulumtim, apo ka ngritur ndonjë komision për këtë qëllim për t’i pa shkaqet dhe arsyet pse është kjo gjendje shqetsuese…?

Kryetari i LAPSH”Naim Frashëri” për Zvicër Z. Nexhat Maloku edhe mësimdhënës dha shpjegim lidhur me pyetjen e parashtruar si në vijim:

Ekzistoj shumë faktorë që kanë ndikuar që të jet kjo gjendje vërtet shumë shqetësuese, njëri nga shumë faktorët ndikues është edhe se ky mësim është vullnetar jo i detyrueshëm. Faktorët tjerë janë: Munngesa e vetdijes tek prindërit për rëndësin e këtij mësimi edhe përkundër përpjekjeve të vazhdueshme që në vazhdimsi u janë dhënë sqarime të hollsishme për rëndësin e MP, faktor tjetër është edhe mungesa e autoritetit organizativ shtetror nga vendi i origjines i prindërve të nxënësve (Kosovë, Shqipëri, Maqedoni) dhe mos marrja e përgjegjësive për organizimin e MP, siç e bëjnë shtetet tjera, por ka edhe e shumë faktor të tjerë e njëri ndër ta është se shteti Zvicëran që ka organizimin në baza kantonale dhe mësimin plotësues se ka përfshi në orarin e rregulltë të mësimeve në shkollat e rregullta Zvicërane dhe faktor tjerë.

Lidhur me kët pyetje Agim Paçarizi ndër tjera theksoj: “Ju që keni marr pjesë në seminarin e mbajtur në Ulqin më 2013, ju kujtohet se unë kam paraqitur një vështrim lidhur me numrin e vogël të nxënësëve në Mësimin Plotsues me të dhëna me numrin e nxënësëve në shkollat e vendit dhe tek LAPSH-ja, si dhe shqetsimet për rënjen e numrit të nxënësëve që sipas Z. Paçarizi problemi nuk është pse prindërit nuk kanë të paguajnë apo arsye tjera, por tek mendsia dhe vetdija e tyrepor, por është edhe tek mos interesimi i shteteve tona (Kosovës dhe Shqipërisë) për këta fëmijë që po rritën larg atdheut tue kaluar kohën më të madhe me një rreth ku flitet gjuha e huaj. E çka është më e keqja, tani kohën e fundit dëgjohen edhe pengesa në punën e LAPSH-së edhe pse dihët botërisht se që nga viti 1995 LAPSH-i është i vetmi subjekt që njihet nga Institucionet vendase.

Andaj, është koha e fundit që Kosova, Shqipëria, por edhe Maqedonija Veriore të bashkëpunojnë mes vedi dhe të ndihmojnë LAPSH-in në punën e shenjët që po vazhdon mbi tre dekada të mbajë gjall gjuhën dhe kulturën shqiptare te të gjithë të interesuarit që vijojnë Mësimin Plotësues të Gjuhes Shqipe. Pra me këtë problem tani duhet të merren institucionet tona nga atdheu. Kjo është zgjidhja e vetme dhe shumë e envojshme tani për tani.

Prof.dr.Basil Schader, ish-docent për didaktikë në Shollën e Lartë Pedagogjike të Cyrihut, gjermanist, albanolog e përkthyes, bashkëpunëtor në qendrën IPE pranë SHLPC dhe anëtar nderi i LAPSH ”Naim Frashëri” të Zvicrës, filimisht falënderoi autorët e librave tue vlerësuar si libra me një rëndësi të veçantë jo vetem për LAPSH-in por edhe për lexuesit. Foli edhe për tekstet e reja shkollore për nxënës dhe doracakët për mësimdhënës për mësimin plotësues shqip.
Lidhur me mësimin plotësues shqip mes tjerash tha se duhet në vazhdimsi të kërkohet që ky mësim të bashkohetv(integrohet) në orarin e mësimit të rregullt në shkollat e rregullta në Zvicër. Por që Zvicëra ka edhe organizimin kantonal dhe shumë bashkësi(komunitete tjera), kështu qëe deri më tani se ka përfshi mësimin plotësues në mësimin e rregullt nëpër shkolla.

Pasi drejtuesi i programit mësimdhënësi në kantonin e Bernit Amrush Avdimetaj njoftoi të pranishmit se përurimi u krye dhe ftoi të gjithë në sallën tjetër të freskohen me pije freskuese dhe aty të vazhdohet bashkëbisedimi.

Gjatë kohës kur pjesëmarrësit freskoheshin me pije freskuese u zhvillua një bashkëbisedim për shqetsimet e ngritura që morën pjesë në bashkëbisedim , pothuajse të gjithë të pranishmit dhe secili nga këndvështrimi i tij jepte mendime e sqarime se si duhet bërë e si duhet vepruar për të përmirsuar gjendjen shqetsuese…

Në vijim vlerësimi kritik i plotë për të tre librat nga Z. Nuhi Gashi.

Nuhi Gashi,
(Recension me rastin e promovimit të tre librave në ambasadën e Republikës së Kosovës në Bernë, më 07.05.2022
⦁ Agim Paçarizi, Shkolla Shqipe në Gjenevë/ Prishtinë, 2021/,
⦁ Hamzë Morina, Mësimi shqip në kantonin e Aargaut-Zvicër / Prishtinë, 2019
⦁ Grup autorësh, 30 vjet Shkollë Shqipe e mësimit plotësues në Zvicër-1990-2020, botim jubilar / Prishtinë, 2021)

⦁ Hyrje

I lutur nga 2 autorët e librave monografikë që keni në dorë (Agim Paçarizi i librit Shkolla Shqipe në Gjenevë/ Prishtinë, 2021/, e Hamzë Morina i librit Mësimi shqip në kantonin e Aargaut-Zvicër / Prishtinë, 2019/, që të dytë njerëz me biografi të begatshme punësh në arsim, si në Atdhe, e veçmas në diasporë-Zvicër) dhe nga bashkautori e koordinatori i të tretit (Nexhat Maloku me librin do të thosha me një diskurs kryesisht solemn, përfaqësues, prezantues e afirmativ me titullin 30 vjet Shkollë Shqipe e mësimit plotësues në Zvicër-1990-2020, botim jubilar / Prishtinë, 2021/, po ashtu njeri me biografi punësh arsimore në Kosovë e në veçanti në Zvicër-aktualisht edhe mësues në Shkollën Shqipe dhe kryetar-koordinator i LAPSH-së në Zvicër), duke qenë një kohë të gjatë bashkëpunëtor i tyre prej pozitës së zyrtarit përgjegjës në Ministrinë e Arsimit të Kosovës për mësimin plotësues në diasporë, por edhe më tepër prej vokacionit tim profesional për t’u marrë me problemet e mësimit identitar në diasporë përtej klisheve të kufizimeve a përkufizimeve të obligimeve burokratike e administrative, u pajtova që të them ca fjalë për këta libra, ngjashëm diçka si një recension i mbështetur gjithnjë në gjykimin personal. Në të vërtetë për librin e Agim Paçarizit unë kam bërë një recension të cilin mund ta gjeni, po ashtu, në libër e të titulluar ‘Kambanë alarmi për ndërgjegjen kulturore’, kurse për librin 30 vjet Shkollë Shqipe e mësimit plotësues në Zvicër-1990-2020, i lutur nga koordinatorët e modeluesit e projektit dhe redaksia bëra një shkrim me titull ‘Rëndësia e mësimit plotësues për zhvillimin identitar dhe gjuhësor të nxënësve shqiptarë, e parë nga pikëpamja e sistemit arsimor të shtetit të prejardhjes’ (lexo të dy shteteve shqiptare në Ballkan dhe të shteteve të tjera kah shtrihet hapësira etnike shqiptare).

Zonja dhe zotërinj, këta libra sjellin të dhëna të panumërta e interesante të përpjekjeve të patriotëve për një orientim të shëndetshëm e të mbarë të komunitetit shqiptar në Zvicër, e veçmas të subjekteve të Shkollës Shqipe, gjithnjë kah zhvillimi i bashkëpunimit dhe kërkesa e vazhdueshme për mbështetje e ndihmë institucionale. Por, në këtë rrafsh, siç u tha edhe më sipër, të dhënat nuk dëshmojnë për ndonjë përkrahje të vazhdueshme e substanciale. Ose, kjo prani e përkrahje rezulton të ketë qenë mjaft e kufizuar, duke u mjaftuar në një kurrikul kombëtare (e njësuar prej vitit 2018), tekste mësimore gratis, trajnim profesional edhe ky zakonisht me pjesën më të madhe me buxhet personal, e ndonjë aktivitet tjetër jo konsistent. Bile shtetet (veçmas pas pavarësisë së Kosovës) duke rrahur në premtimin dhe shpresën se tashmë punët edhe me shkollën do të rrjedhin verë e mjaltë i nxorën nga loja edhe idealistët e patriotët e devotshëm e shoqatat e tyre, për të lënë këtu një vakum kulturor në skemën edhe ashtu të varfër të vetorganizimit kulturor e qytetar.

Në linjën e afishimit të të përbashkëtave themelore që na sjellin këta libra e të cilës i kushtojnë mjaft faqe, është një ngrehinë (organizatë, shoqatë, lidhje) kulturore-arsimore shqiptare në Zvicër, e themeluar në përputhje me nevojat kulturore e arsimore të shqiptarëve në Zvicër në vitet 90-ta dhe të gjurmëve të jehonës së Lidhjes së Arsimtarëve Shqiptarë ‘N.Frashëri’në Kosovë e ish Jugosllavi e që edhe këtu e ka ruajtur emrin bazik Lidhja e Arsimtarëve dhe Prindërve Shqiptarë ‘Naim Frashëri’ Zvicër ( shkurt: LAPSH).

Është e natyrshme që të tre autorët referencë themelore organizimi, suksesi edhe personal edhe kolektiv e kanë LAPSH-në, sepse ata në historinë e saj të dhënë edhe në këta libra, na dalin si ndër projektuesit, bashkëthemeluesit e zhvilluesit e saj. Lidhja e themeluar në fillim të viteve 90-të (fillimisht e ndarë në dy organizata; si Lidhje e Prindërve dhe si Lidhje e Arsimtarëve) do të arrijë që menjëherë ta marrë timonin e drejtimit të të gjitha veprimtarive kulturore-arsimore të shqiptarëve të Zvcër në funksion të zhvillimit të Shkollës Shqipe, duke përmendur këtu hapin e parë e shumë të rëndësishëm të pavarësimit të kësaj shkolle nga e ashtuquajtura shkollë jugosllave e mësimit plotësues. Më pas, krahas zhvillimit të saj dhe njësimit në LAPSH nuk do të vonojë shumë dhe ajo do të pranohet edhe zyrtarisht nga Konferenca Ndërkantonale e Ministrave të Arsimit e Zvicrës si bartëse edhe de jure e zhvillimit të mësimit plotësues në gjuhën shqipe në Zvicër. Këtë status, si me dokumentet e themelimit; me statut e program, si me veprimtarinë e përditshme të drejtimit të Shkollës Shqipe dhe të bashkëkoordinimit ndërkantonal të veprimtarive, ajo (Lidhja) do ta ketë edhe sot, sado që vitet e fundit mund të ketë pësuar edhe ndonjë si ‘tronditje’ nga faktorë shqiptarë deri shtetërorë që do të duhej ta bënin të kundërtën.

Këta libra, me detin e madh të të dhënave që ofrojnë në kontekste e rrethana nga më të ndryshmet, me pasqyrimin e punëve që bënte e bën Lidhja nëpër kantone (jo vetëm Argau e Gjenevë) me mësuesit e saj (si këta këtu të pranishëm e autorë librash) dhe subjektet e tjerë të Shkollës, sa i bën krenar ata dhe neve, po aq na trishtojnë me gjuhën e fakteve e të shifrave të përfshirjes së nxënësve gjithnjë në rënie, të cilat ta largojnë gjithnjë e më tepër shpresën e premtimin për atë ditën e bukur me diell, që do të nënkuptonte edhe mundësinë e rikthimit apo migrime brenda standardeve normale si në krejt botën qytetare në planetin e quajtur Tokë (shpresa e premtimi për globalizmin e mbështetur në diversitetin/mozaikun e kulturave)!
Pra, faktet kryeneçe, që sjellin këta libra, i konfirmojnë këto mëdyshje, këto dilema, që shumë do të dëshiroja mos të ishin të vërteta.

⦁ Kush janë autorët a koordinatorët e këtyre librave?

Kush janë autorët e librave, cilat janë të përbashkëtat e tyre dhe ç’thonë librat e tyre?
Që të tretë i përkasin brezit të punëtorëve arsimorë të Kosovës, që gjatë fundit të viteve 80-të e fillimit të viteve 90-të e tutje, duke qenë të shquar në frontin e rezistencës kundër pushtimit klasik që Serbia i bëri Kosovës, veçmas në fushën e arsimit kombëtar dhe të mbrojtjes së tij, e si pasojë edhe në sy të ndjekjeve të vazhdueshme, arrestimeve e burgut (Nexhati vuan edhe burg), duke e pasur shumë të vështirë veprimtarinë e mëtejshme, detyrohen ta lënë Kosovën dhe të vendosen në Zvicër përafërsisht në një kohë të përafërt për të vazhduar edhe këtu angazhimin në organizimin kulturor-arsimor të shqiptarëve, veçmas në edukimin identitar të fëmijëve dhe të rinjve shqiptarë të moshës së arsimit të detyrueshëm përmes asaj që me krenari e quajmë Shkollë Shqipe ose mësimi plotësues në gjuhën shqipe ose edhe më saktë mësimi plotësues i gjuhën shqipe dhe i kulturës shqiptare etj. deri te emërtimi pothuajse uniform zyrtar i viteve të fundit në hapësirën gjermanofone mësimi (ose kursi)i gjuhës dhe kulturës së prejardhjes, respektivisht Atdheut (HSK – Heimatlicher Sprache und Kultur….), një emërtim edhe ky i kontestueshëm në disa segmente.

Po e vazhdoj specifikisht me dy të parët, që realisht janë edhe autorët e monografive për mësimin shqip në kantonet përkatëse, ku ata jetuan e punuan, për të vazhduar më pas me librin-botimin jubilar të 30 vjetorit të LAPSH-së Zvicër

⦁ Hamzë Morina, Mësimi shqip në kantonin e Aargaut-Zvicër, Prishtinë, 2019

Hamzë Morina, duke qenë mësues karriere e deri në drejtues i guximshëm i arsimit shqiptar në vitet më të vështira të okupacionit në komunën e Rahavecit, në një kohë do të ballafaqohet me një realitet që do ta detyrojë ta lë Kosovën për të vazhduar jetën në Shqipëri dhe për ta lënë edhe këtë gjatë vitit të zi të vëllavrasjes (1997) e për të kërkuar strehim politik në Zvicër. Siç e përshkruan edhe në libër menjëherë do t’i rreket punës së organizimit kulturor-arsimor të shqiptarëve pothuajse në të gjitha nivelet e shkallët e LAPSH-së, prej veprimtarit të guximshëm, mësuesit, drejtuesi e udhëheqësit kantonal të LAPSH për Argaun e deri në kryetar të Lidhjes në nivel të Zvicrës.

Libri, që na ka sjellë Hamza, përmbledh e sintetizon në zërat themelorë organizativë e didaktikë gjithë atë veprimtari të madhe që bëri ai, kolegët e tij mësuese e mësues të gjuhës shqipe, prindërit e veprimtarët e shumtë të Shkollës Shqipe. Po ashtu, në shifra e fakte, dokumente e interpretime holistike i përjetëson gjithë ato punë që bëri Lidhja, Këshilli Kantonal i Argaut me mësuesit e prindërit e zellshëm e të përkushtuar për t’iu ofruar nxënësve shqiptarë një ambient sa më të përshtatshëm mësimi, si në mësonjëtore, si në veprimtari të ndryshme kulturore-artistike publike në kanton e më gjerë. Një faqe me shumë interes përbën edhe bashkëpunimi i përhershëm në dy linja përfaqësuese: me institucionet vendore arsimore e të qeverisjes (shkolla, autoritete kantonale e federale etj.) dhe institucionet e Atdheut, duke filluar me Ministrinë e Arsimit e të Kulturës të Kosovës (qeveria në egzil) e deri te ato të ditëve tona, përfshirë edhe përfaqësitë shtetërore shqiptare në Zvicër.

Një katalog biografish të mësuesve e të mësueseve shqiptare që punuan në këtë kanton ia shton vlerën këtij libri dhe e përjetëson punën e tyre fisnike e patriotike. Po ashtu, libri nuk lë pa përfshirë edhe mbështetësit me të dalluar, më të përkushtuar e të përhershëm të Shkollës Shqipe, si në angazhimin e tyre të përditshëm, si me financimin e projekteve e të mbështetjes tjetër buxhetore e organizative.

Është formati i tij dokumentar pothuajse gjithëpërfshirës që e bën atë të lexueshëm e të shfrytëzueshëm edhe për analiza të nesërme krahasimtare shkencore didaktike e historike.
Libri është i shkruar me një gjuhë të bukur shqipe, që bashkëvepron bukur midis dokumentaritetit dhe publicistikës historike e deri me finesa të bukura figurative.

Hamzë Morina, duke qenë modest, më së paku flet për veten, por janë punët e bëmat e prezantuara me shumë kompetencë në libër që e afishojnë atë për ta ngritur vetvetiu profilin e personit të tij, si profesional, si organizativ, si moral e patriotik në vend nderi e dinjiteti.

⦁ Agim Paçarizi, Shkolla Shqipe në Gjenevë-Monografi, Prishtinë, 20210
Një recension imi për librin e Agim Paçarizit tashmë ekziston në libër, por, megjithatë me dy tri fjalë do të përmblidhja edhe si më poshtë: Njeriu, të cilit vullnetin e përkushtimin profesional e patriotik për të punuar në arsimin shqiptar në Kosovë, veçmas në lëndën e historisë, për çka edhe ishte shkolluar, do t’ia prente që në fillim ndjekja nga autoritetet pushtuese serbe, me dhimbje e plot revoltë do të detyrohej të shpërngulej në Zvicër për t’u rreshtuar menjëherë përkrah veprimtarëve më të mirë të organizimit kulturor-arsimor e politik shqiptar në Gjenevë, veçmas në organizimin e Shkollës Shqipe, ku kishte shumë vullnet e mall, respektivisht kompetencë, duke kaluar pothuajse nëpër të gjitha nivelet e format e përgjegjësisë së vullnetshme; prej punës së mësuesit të historisë, veprimtarit e kryetarit të Këshillit Kantonal të LAPSH-për Gjenevë e deri te të qenët anëtar nderi i këtij këshilli (pas daljes në pension). Në mbamendjen kolektive të shqiptarëve të Gjenevës dhe në të gjitha letrat e dokumentet e sjella edhe në libër spikat profili i tij prej njeriu të urtë e kompetent për të thelluar urat e bashkëpunimit me autoritetet kantonale arsimore dhe për të siguruar pothuajse buxhete permanente për funksionimin e Shkollës Shqipe në Gjenevë.
Një libër i shkruar me mjaft elegancë gjuhe e stili dhe me një bagazh dokumentariteti për shumë lakmi dhe lehtë të dëshmueshëm.
Opinionin tim më të zgjeruar e gjeni në libër, të cilin pata kënaqësinë edhe ta lekturoja.
⦁ Nexhat Maloku, 30 vjet Shkollë Shqipe në Zvicër-botim jubilar me rastin e 30 vjetorit të LAPSH-së ‘N. Frashëri’ Zvicër, Prishtinë, 2021

Libri i tretë, i projektuar e shkruar me shkas si pjesë e programit festiv solemn të shënimit të 30 vjetorit të formimit e të punës së suksesshme të LAPSH-së në Zvicër përfshin kapituj tematikisht sa të larmishëm, përfaqësues e afirmativ, po aq edhe ndërveprues e komplementar. I projektuar nga një dysh intelektualësh e didaktësh shqiptaro-zviceranë, respektivisht nga Prof. dr. dr. Basil Schader (filolog, didakt, albanolog i njohur zviceran, autor tekstesh e doracakësh të shumtë mësimor, bashkëkoordinator i një morie projektesh nga didaktika e pedagogjia ndërkulturore, veçmas i projektit të përbashkët me Ministrinë e Arsimit të Kosovës ‘Tekste mësimore për diasporën’ /19 libra si fletore tematike të organizuara brenda 3 niveleve të mësimit/, autori i një morie studimesh e botimesh shkencore autoriale e koautoriale etj., dhe Nexhat Maloku (mësues i Shkollës Shqipe dhe aktualisht kryetar i LAPSH-së, docent në SHLP të Cyrihut, autor e bashkautor tekstesh mësimore e studimesh interdisiplinare etj./ dhe redaktuar nga dy mësuese të Shkollës Shqipe në Zvicër me biografi plot invencion e gatishmëri vetësakrifice për shkollën, zonjat Nexhmije Mehmetaj (autore e bashkautore tekstesh mësimore dhe studimesh ndërdisiplinare, publiciste etj.) dhe Saime Isufi (mësuese, bashkëthemeluese dhe drejtuese e Lidhjes etj.) ky libër tërheq vëmendjen:

⦁ me fjalët përshëndetëse të përfaqësuesve të institucioneve të Atdheut (dje e sot), me fjalët apo shkrimet e bukura të kontributorëve të Lidhjes nga radhët e miqve emblematikë zviceranë (ish deputet, didaktë, drejtues institutesh etj.) të formatit shumë respektivë, si Prof. dr. Wiltrud Weidinger, Prof. dr. h.c Rfolf Gollob, Ueli Leunberger,

⦁ me pjesën përmbledhëse e sintetizuese të historisë dhe të kaheve të zhvillimit të Lidhjes (autor Nexhat Maloku),

⦁ me prezantimin e Këshillave kantonale të Lidhjes (kryesisht të shkruara nga drejtuesit aktualë) e ku për fat të keq, për shkak të ceneve të shqiptarëve e veçmas të çarjes së krijuar brenda Lidhjes edhe me ‘kontributin’ e Ambasadës së Shqipërisë në Bernë, mungojnë të dhënat për disa kantone,

⦁ me intervista interesante e me plot emocione me ish nxënës të Shkollës Shqipe, me prindër e mësues, raporte bashkëpunimi të Lidhjes me shoqata e shoqëri të ndryshme shqiptare në Zvicër, intervista me aktivistë e mbështetës financiarë të LAPSH-së dhe të Shkollës,

⦁ me kontribute shkencore dhe praktike lidhur me Shkollën (mbase pjesa më kompetente e librit), që përfshin tema të larmishme, si Shkolla Shqipe nga këndvështrimi i sistemit arsimor të Atdheut (Nuhi Gashi), Shkolla Shqipe nga këndvështrimi i inst. zvicerane (Markus Truniger), Pasqyrë e projekteve shkencore –kërkimore lidhur me komunitetin shqiptar në Zvicër (Prof. dr. dr. Basil Schader, Prof. dr. dr. Naxhi Selimi, Dr. Shpresa Jashari), Diglosia (gjuhë standarde shqipe) si shkallë e kalimit në dygjuhësinë e plotvlershme shqip-gjuhë e huaj (Prof. dr. Gjovalin Shkurtaj), Bilinguizmi i nxënësve , sfidë dhe mundësi (Nexhmije Mehmetaj), Bashkëpunimi mes MASHT-it , LAPSH-së, SHPL-së, një histori e suksesshme (Prof. dr. dr. Basil Schader)

⦁ me një rezyme shumë kompetente në 30 vjetorin e mësimit plotësues në Zvicër të hartuar nga Porf. Dr. dr. Basil Schader dhe Nexhat Maloku dhe të përkthyer në disa gjuhë.

⦁ Për fund

Zonja dhe zotërinj të nderuar/a,
kam bindjen se mund ta kem tepruar me këtë fjalë rasti a recension, quajeni si të doni, për këta tre libra e këta tre autorë, por me besoni se, duke i njohur gjithë realitetet brenda të cilave mbijeton Shkolla Shqipe në diasporë, do t’iu mbetesha borxh këtyre njerëzve dhe sigurisht edhe juve për të nxitur apo edhe orientuar kureshtjen tuaj për njohjen më të plotë me këto punë të mbara (fisnike e patriotike) që bënë këta autorë librash dhe punëve të mbara që bëjnë përditë një mori mësuesish e mësuesesh në Zvicër dhe në diasporat e shumta shqiptare nëpër botë, ku ka ende Shkolla Shqipe, por mjerisht gjithnjë e me më pak nxënës! Se pse është kështu, përgjigjen mund ta kërkoni e pjesërisht ta gjeni edhe në këta libra (e veçmas në nëntekstet e tyre), që me forcën e argumentit të kthejnë te vetvetja dhe roli personal si qytetar e si patriot, te familja, te shkolla, te mjedisi, te perceptimi publik i shkollës dhe bërësve të saj, te modeli a ‘shkolla’ e qeverisjes, te profili i politikanit që prodhon vota ime dhe e jotja, te kompetenca shtetërore etj.
E kur është puna për shkollën dhe matjen e performancës të të gjithëve për të (shkollën), referencë e tregues themelor i vlerësimit është numri i nxënësve- përfshirja e tyre në shkollë, kështu që ajo pyetja e famshme retorike e thënë edhe si klithmë, edhe si keqardhje, edhe si protestë na sillet vazhdimisht vërdallë:
Quo vadis Shqipëri e shqiptarë?!
Shpresa nuk duhet humbur!
Ju faleminderit!