Ministri letonas i Mbrojtjes Artis Pabriks

VOA/William Gallo

Vendet e vogla baltike, ushtritë e të cilave kanë qenë shpërfillur prej kohësh nga ato të Rusisë fqinje, po rinovojnë përfshirjen e tyre për NATO-n për të krijuar një prani më të madhe dhe më të përhershme në territorin e tyre pas pushtimit rus të Ukrainës.

Estonia, Letonia dhe Lituania – me një popullsi të kombinuar prej vetëm rreth gjashtë milionë njerëz – janë parë prej kohësh si disa nga vendet më të cenueshme të NATO-s. Vendet iu bashkuan aleancës ushtarake perëndimore në vitin 2004, por janë të lidhura me pjesën tjetër të vendeve evropiane të NATO-s nga vetëm një korridor i ngushtë, i cili shtrihet midis enklavës ruse të armatosur rëndë të Kaliningradit dhe Bjellorusisë aleate të Rusisë.

Balltiku, ish-shtetet sovjetike, e kanë parë me shqetësim ndërsa Moska përpiqet të rivendosë ndikimin në të gjithë Evropën Lindore. Megjithatë, ata janë inkurajuar gjithashtu pasi vendet perëndimore forcojnë aleancën e NATO-s në përgjigje të pushtimit rus të Ukrainës.

NATO nuk kishte forca në pjesën lindore të aleancës deri në vitin 2014, kur vendosi të dislokonte katër grupe beteje shumëkombëshe në baza rrotulluese në Balltik dhe Poloni në përgjigje të aneksimit të Krimesë nga Rusia. Prania e NATO-s u forcua më tej këtë vit pasi Rusia sulmoi Ukrainën. Në total, Balltiku tani pret rreth 7,700 trupa të huaja të NATO-s – gati dy herë më shumë në krahasim me fillimin e këtij viti.

Por edhe me ato përforcime, forcat e NATO-s në Baltik ka të ngjarë të mos mund të mposhtin një pushtim rus në shkallë të gjerë, paralajmërojnë udhëheqësit baltik. “Nëse duam të jemi gati që në minutën e parë të çdo lloj sulmi për të mbrojtur qytetarët tanë dhe nëse doni t’u jepni qytetarëve të Letonisë të njëjtën ndjenjë sigurie si qytetarët e Francës, Britanisë, Spanjës (dhe) Gjermanisë… atëherë duhet të ketë këtë prani të përhershme dhe më shumë fuqi zjarri dhe aftësi,” i tha Zërit të Amerikës ministri letonez i Mbrojtjes Artis Pabriks në një intervistë.

Udhëheqësit baltikë kanë kërkuar prej kohësh një bazë të përhershme të trupave amerikane, duke e parë atë si penguesin përfundimtar kundër një pushtimi rus. Aktualisht, trupat amerikane janë pjesë e grupeve të betejës rrotulluese të NATO-s në Balltik, të cilat udhëhiqen nga Gjermania, Britania dhe Kanadaja. Gjatë një turneu në Balltik në fillim të këtij muaji, Sekretari amerikan i Shtetit Antony Blinken tha se “dislokime më të përhershme” po konsideroheshin si pjesë e një rishikimi më të madh të qëndrimit të mbrojtjes së NATO-s. Ai nuk dha detaje. Por Shtetet e Bashkuara kanë hezituar të vendosin forca të përhershme në pragun e Rusisë, nga frika se kjo do të prishte më tej marrëdhëniet me Moskën.

Shumë udhëheqës baltik shpresojnë se një prani e përhershme e NATO-s do të diskutohet këtë javë kur presidenti i SHBA Joe Biden të vizitojë Brukselin, Belgjikë, për takime me NATO-n dhe liderë të tjerë evropianë. I pyetur për vizitën e Bidenit, Ministri i Punëve të Jashtme të Letonisë, Edgars Rinkēvičs i tha Zërit të Amerikës se ai beson se “është koha që NATO të deklarojë qartë se prania (e saj) në shtetet baltike dhe Poloni e Rumani, në atë që ne e quajmë ‘krahu lindor’, është e përhershme. .”

Ministrja e Punëve të Jashtme estoneze Eva-Maria Liimets i tha gjithashtu Zërit të Amerikës se shpreson që liderët e NATO-s që takohen në qershor në Spanjë “do të marrin vendime të përhershme se si të forcohet qëndrimi i mbrojtjes dhe parandalimit në rajonin tonë”. Edhe pse ajo pranoi se Estonia aktualisht nuk përballet me një “kërcënim të drejtpërdrejtë ushtarak”, ajo tha se situata e sigurisë në Evropë “ka ndryshuar në tërësi dhe për këtë arsye ne duhet të vazhdojmë të forcojmë pozicionin e mbrojtjes dhe parandalimit të NATO-s në mënyrë që të jemi më të mbrojtur”.

Nuk është e qartë se çfarë do të nënkuptonte një prani më e përhershme e NATO-s në Baltik për sa i përket armëve. Gjatë Luftës së Ftohtë, Shtetet e Bashkuara zbutën frikën evropiane të sigurisë duke pozicionuar armë bërthamore taktike në vende të tilla si Gjermania, vuri në dukje Dan Plesch, profesor i diplomacisë në Universitetin SOAS të Londrës. “A është kjo ajo që do të kënaqë shqetësimet e sigurisë (baltike)?” Pyeti Plesch në një intervistë për Zërin e Amerikës.

Vendet baltike mbrohen tashmë nga angazhimi i NATO-s për të mbrojtur anëtarët e saj në rast të një sulmi. NATO ka gjithashtu epërsi dërrmuese të fuqisë ajrore që do të ndikonte në çdo betejë me Rusinë në Baltik, vuri në dukje Plesch. Dhe për momentin, shtoi ai, ushtria ruse duket edhe më e dobët se normalja pasi ka pësuar humbje të konsiderueshme në Ukrainë.

Sfida është se si të trajtohen shqetësimet e sigurisë baltike duke shmangur hapat që do të çonin në një situatë më të paqëndrueshme me Rusinë në të ardhmen. Por me NATO-n dhe Rusinë që fajësojnë njëri-tjetrin për krijimin e destabilitetit në Evropën Lindore, kjo mund të jetë një detyrë e vështirë.

Çdo zgjerim i NATO-s është i ndjeshëm për presidentin rus Vladimir Putin, i cili përmendi këtë çështje si një justifikim, ndër të tjera, për pushtimin e tij në Ukrainë. Putini ende nxehet me vendimin e vendeve baltike për t’u bashkuar me NATO-n, duke e parë atë si një tradhti të premtimeve perëndimore. Analistët thonë se ai ka të ngjarë ta shihte krijimin e një pranie të përhershme të NATO-s në Evropën Lindore si një shkelje të marrëveshjeve të së kaluarës, duke përfshirë Aktin Themelues NATO-Rusi të vitit 1997 (NRFA).

Megjithatë, ato marrëveshje “mund të konsiderohen në një pjesë të konsiderueshme si të pavlefshme duke pasur parasysh veprimet ruse”, tha Plesch. Një faktor tjetër: NRFA nuk është një dokument ligjërisht i detyrueshëm, shtoi Mary Elise Sarotte, një historiane e Luftës së Ftohtë dhe profesore në Shkollën e Studimeve të Avancuara Ndërkombëtare të Universitetit Johns Hopkins. “Ky realitet i jep fleksibilitet aleancës në lidhje me kushtet e NRFA,” i tha ajo Zërit të Amerikës me email. Ekspertët janë të përzier kur bëhet fjalë për parashikimin nëse NATO do të krijojë një prani të përhershme në Baltik në çdo kohë së shpejti. Sipas Plesch, shumë varet nga mënyra se si përparon situata në Ukrainë. Sarotte tha se kjo varet nga mënyra se si përcaktohet “i përhershëm”, por “është e qartë se një prani më e madhe e NATO-s në lindje do të ndodhë dhe do të zgjasë”. Sipas Pabriks, ministrit letonez të mbrojtjes, qasja e re e NATO-s ndaj Balltikut duhet të nënkuptojë “shumë më shumë aftësi, një prani të fortë klasike në rajon dhe gjithashtu mbështetje për ushtritë tona kombëtare”. Nëse Rusisë nuk i pëlqen perspektiva e një NATO-je më të fuqishme, tha ai, atëherë ajo gjithmonë mund të zgjedhë “të mos kërcënojë fqinjët e saj”.

Megjithatë, ato marrëveshje “mund të konsiderohen në një pjesë të konsiderueshme si të pavlefshme duke pasur parasysh veprimet ruse”, tha Plesch. Një faktor tjetër: NRFA nuk është një dokument ligjërisht i detyrueshëm, shtoi Mary Elise Sarotte, një historiane e Luftës së Ftohtë dhe profesore në Shkollën e Studimeve të Avancuara Ndërkombëtare të Universitetit Johns Hopkins. “Ky realitet i jep fleksibilitet aleancës në lidhje me kushtet e NRFA,” i tha ajo Zërit të Amerikës me email.

Ekspertët janë të përzier kur bëhet fjalë për parashikimin nëse NATO do të krijojë një prani të përhershme në Baltik në çdo kohë së shpejti. Sipas Plesch, shumë varet nga mënyra se si përparon situata në Ukrainë. Sarotte tha se kjo varet nga mënyra se si përcaktohet “i përhershëm”, por “është e qartë se një prani më e madhe e NATO-s në lindje do të ndodhë dhe do të zgjasë”.

Sipas Pabriks, ministrit letonez të mbrojtjes, qasja e re e NATO-s ndaj Balltikut duhet të nënkuptojë “shumë më shumë aftësi, një prani të fortë klasike në rajon dhe gjithashtu mbështetje për ushtritë tona kombëtare”. Nëse Rusisë nuk i pëlqen perspektiva e një NATO-je më të fuqishme, tha ai, atëherë ajo gjithmonë mund të zgjedhë “të mos kërcënojë fqinjët e saj”. -eb