I-MUSTAFA KRUJA THEMELUES DHE FIRMËTAR I PAVARËSISË SË SHQIPËRTISË, 28 NËNTOR 1912
Veprimtarinë politike e kryengritëse, Mustafa Merlika u nisi që në moshë të re, pikërisht duke dhënë një kontribut në Kryengritjen e Kurbinit e vitit 1905-1907, por dhe në Kryengritjen e Brgut të Mates e në Kryengritjen e Përgjithshme të vitit 1912.

1-Kryengritja e Kurbinit
Sikurse dihet, në fillim të shek. XX, ndërkohë që kombet e krishtera ballkanike e kishin fituar pavarësinë nga Perandoria Osmane, vihet re tendenca e Qeverisë Osmane, për të intensifikuar sundimin e Shqipërisë, vecanërisht në zonat e “rrezikshme” (Mirditë, Kurbin, Bregu i Matës, Zadrimë, Pukë, Malsi e Madhe e Dukagjin, Kosovë etj), me qëllim për ti penguar shqiptarët në fitoren e pavarësisë së tyre.
Në këtë kontekst, tendencat për të detyruar kurbinasit, për ti paguar taksat Qeverisë Turke nga njëra anë, si dhe vendosmëria e kësaj popullsie për të mos njohur autoritetin e këtij shteti dhe për të qenë të pavarur prej tij nga ana tjetër, përbëjnë dhe shkakun kryesor të ballafaqimit me armë dhe shpërthimit të kryengritjes së Kurbinit në vitet 1905-1907.
Organizatorët dhe frymëzuesit kryesorë të kësaj kryengritje qenë patriotë nga Durrësi, Kruja, Kurbini etj si:
Dom Nikoll Kacorri-prijësi kryesor i popullit të Dioqezës së Durrësit (Arbërisë) me qendër në Dilbnisht, që përfshinte zonat nga Durrësi, Mysja, Kurbini, Kthella Mati e Lura etj, Gjin Pjetri i Skurajt (i pari i 45 pleqve të Krujës e të Kurbinit), At’Shtjefën Gjecovi- famulltari i Lacit, Llesh Pjetri i Milotit, Mustafa Merlika Kruja, [Ymer Deliallisi, Mustë Haxhiu], durrsakët e inkuadruar në shoqërinë “Vllaznia” si: Neki Libohova, Hafis Ali Podgorica, Abaz Celkupa, Kristaq e Mihal Rama, Seid Kërtusha” etj.
-Kuvendet qenë një institucion kryesor i vendimit popullor për kryengritje. Njihen Kuvendi I, II dhe III i Kurbinit që u mblodhën periudhës 1906-1907. Në Kuvendin e III që u mblodh në Dilbnisht 1907, morën pjesë jo vetëm krerë të Kurbinit, por edhe ata të Mirditës, Krujës e Durrësit, duke patur si qëllim zgjerimin e rezistencës kundër politikave fiskale e qeverisëse osmane.
Veprimet luftarake qenë të organizuara duke u shtri në të gjithë Kurbinin si: në Skuraj, Lac, Mali Bardhë, Gjormë etj.
Dokumentacioni kryesor që na ndihmon duke na dhënë një panoramë të qartë ka të bëjë me letërkëmbimet Nikoll Kacorrit me Shtjefën Gjecovin, apo ato të Nikoll Kacorrit me konsujt që vepronin në Shqipëri, të konsujve me qeveritë e tyre, vecanërisht atë austriake etj. Kryengritja e Kurbinit ndonëse nuk arriti të fitonte, e pati një rëndësi, sepse shërbeu si një frymëzim e fillim i kryengritjeve të përgjithëshme të viteve 1910, 1911 e 1912 për clirim kombëtar.

2-Kryengritja e Përgjithshme për Pavarësinë e Shqipërisë 1912
Kryengritja Bregut të Matës, ishte një nga fragmentet kryesore të Kryengritjes së Përgjithëshme për pavarësinë e Shqipërisë e vitit 1912, epiqendra të së cilës ishin: Mirdita, Lezha, Kurbini, Kruja e Mysja (Zona nga Fushkruja e deri në Rodon).
Roli i Mustafa Krujës në këto kryengritje ishte qëndror, pasi bashkë me Preng Bib Dodën, përzgjodhën e përcaktuan drejtuesit e komandantët kryengritës, sipas zonave.
“Për zonën luftarake Mirditë-Zadrimë-Lezhë-Kurbin e deri në Rodon e Durrës, me një popullsi kryesisht katolike, duhej marrë më së pari pëlqimi i Preng Bib Dodës, …pa fjalën e të cilit, as Mirdita e as Zhupa, as Lezha e as Kthella nuk luanin vendit.
Negociatori për bisedime me Preng Bib Dodën, qe caktuar nga Nikoll Kacorri e Murat Toptani, Mustafa Merlika-Kruja, i cili gëzonte respektin e besimin e Princit mirditas.
…. Në verën e vitit 1912 Preng Bib Doda e Mustafa Kruja, ranë dakord që lëvizja e armatosur të fillonte, ndërsa drejtuesi i Kryengritjes të ishte Abdi Toptani në Tiranë-Durrës e Krujë, kurse për Kurbinin, kishin rënë dakord më heret që të ishte Gjin Pjetër Pervizi i Skurajve.
Me 2 korrik 1912 , u bë deklarata e fillimit të kryengritjes në Vilajetin e Shkodrës (Nga Kosova e M Zi në veri e deri në Vlorë në Jug) dhe u firmos nga Abdi Toptani, Baba Zeneli etj, në të cilën bëhej thirrje të gjithë shqiptarëve për kryengritje të armatosur kundër sundimit osman.
Kryengritja e Përgjithshme e vitit 1912, që pati një shtrirje të madhe në Kosovë, Shkup, Mirditë, Malsi e Madhe,Bregun e Matës, Dibër, e në të gjithë Shqipërinë e Mesme, solli për pasojë
Përvec sa thamë, solli për pasojë zmbrapsien e ushtrive pushtuese osmane nga trojet shqiptare.
Roli në politikën udhëheqëse kryengritëse i Mustafa Merlikës, evidentohet qartë edhe në letërkëmbimet mes personaliteteve të rëndësishme shqiptare të asaj kohe, në mesin e të cilëve qe dhe Ai si:
Nikoll Kacorri, Abdi Toptani, Luigj Gurakuqi, Preng Bib Doda, Terenc Toci, Lazër Mjeda, Ismail Qemali, Murat Toptani, Bedri Pejani, Bajram Curri, Hasan Prishtina, Aqif Pashë Bicaku, Isa Boletini, Haredin Cakrani, Rexhep Mitrovica, Dhimitër Berati etj, etj.
Në këtë kuptim Mustafa Kruja nuk kishte se si të mungonte në Kuvendin Historik të Vlorës, mes krerëve më të lartë përfaqësues të popullit shqiptar, ku u shpall dhe u nënshkrua themelimi i Shqipërisë Pavarur nga Perandoria Osmane, me 28 Nëntor 1912.
Si konkluzion mund të themi se:
Mustafa Kruja, në fazën e parë të veprimtarisë tij nacionaliste–atëdhetare, duke qenë aktiv në udhëheqjen dhe koordinimin e veprimeve kryengritëse për pavarësinë e Shqipërisë, do të ishte një nga firmëtarët e Deklaratës së Pavarësisë Shqipërisë, njëherësh themelues i Shtetit të ri Shqiptar.
II-MUSTAFA KRUJA, THEMELUES I SHQIPËRISË ETNIKE

1-Nga Shqipëria Londineze, në Shqipërinë Etnike
Mustafa Kruja, bashkë me të gjithë firmëtarët e tjerë që ishin gjallë të Shqipërisë Pavarur të vitit 1912, por dhe krerë nacionalistë të tjerë, të gjithë baballarë të Kombit Shqiptarë, në pamundësi për të ndalur Botën nga Lufta e saj e Dytë, pranuan koncesionin me Mbretërinë italiane, duke lëshuar pak nga autoriteti qeverisës të Shqipërisë Londineze, për të qeverisur edhe në pjesën e “Tokave të Lirueme” pas shkatërrimit dhe rënies së Mbretërisë Jugosllavisë nga sulmi Italo-Gjerman mbi të. Në fakt jo thjeshtë për ta qeverisur pjesën shqiptare të pushtuar nga Serbo-Malazezët dhe Bullgarët, por në radhë të parë, për ta shpëtuar këtë hapsirë etnike shqiptare nga boshatisja prej popullsisë saj autoktone nga genocide fizik e kulturor I ushtruar mbi to, të paktën që nga tetori i vitit 1912-1921 e duke u definuar me marrveshjet famëkeqe të Mretërisë Jugosllavisë me Republikën e Turqisë (1933, 1934 dhe 1938), që kishin të bënin me shpërnguljen e 40 mijë familjeve shqiptare prej Kosove, Sanxhaku, Malit të Zi e Maqedonisë, për në Turqi. Kjo shifër 40 mijë familje për nga 30 antarë, përkthehej në afërsisht 1. 2 milion shqiptarë, që do të thoshte spastrimi i plotë etnik i trojeve shqiptare, jashtë Shqipërisë Shtetërore të asaj kohe, nga banorët e sajë autoktonë.
Ishte kjo rrethanë historike zhdukjeje për shqiptarët që i shtyni krijuesit dhe themeluesit e Kombit, që ta pranonin këtë marrveshje me Italinë, e në fakt sikurse u zhvilluan ngjarjet e kësaj Lufte Botërore famëkeqe për popujt e tjerë të botës, paradoksalisht për shqiptarët rezultoj të ishte shpëtim dhe clirimi i tyre.
Shkatrimi dhe rënia e Mbretërisë Jugosllavisë dhe asaj të Greqisë nga sulmi Gjermano-Italian i prillit të vitit 1941 solli për pasojë:
a-Ndalimin e gjenocidit dhe të shpërnguljes masive të shqiptarëve nga trojet e tyre amtare;
b-Bashkimi i e trojeve shqiptare të Maqedonisë perendimore, ato të Kosovës e të Malit të Zi dhe pjesërisht edhe të Sanxhakut me Shqipërinë e Vjetër dhe krijimin e Shqipërisë Etnike;
c-Qeverisjen e Shqipërisë Re bashke me Shqipërine e Vjetër prej Kabineteve shqiptare të Tiranës, ndonëse me autoritet të kufizuar nga Mbretëria Italiane;
Në kushtet e Luftës së Dytë Botërore, krerët nacionalistë shqiptarë, duke e shfrytëzuar me shumë zgjuarsi e guxim përplasjen mes vendeve të Boshtit me Aleatët, ku me të dytët bënin pjesë dhe armiqtë shekullorë të shqiptarëve, sllavët, duke mbajtur anën e Italisë e të Gjermanisë, zgjodhën ndaljen e zhdukjes së plotë të shqiptarëve etnikë dhe bashkimin e tyre me shtetin amë, ku njëherësh në fakt realizuan ëndërrën më të madhe të mbarë botës shqiptare për të krijimin e SHQIPËRISË ETNIKE.
Në qershor, kur Viktor Emanueli III dekretoi Urdhërin e Benito Musolinit”, që kishte të bënte më transferimin e pushtetit nga Ushtria tek autoritetet Civile, Qeveria Shqiptare kryesuar nga Shefqet Verlaci, me mbështetjen e fuqishme të Mbretërisë Italiane e shtriu qeverisjen e administrimin e saj edhe në Maqedoninë Perendimore, Kosovë dhe në një pjesë të Malit të Zi.

Qeveria Vërlaci që vazhdoi deri më 4 dhjetor 1941, bëri Reforma në përshtatje me një realitet krejt të ri dhe të jashtëzakonshëm për shqiptarët.
Ndërsa me kabinetin Kruja pas 4 dhjetorit, do të kemi një qeverisje me program të detajuar, si dhe rikthim të një autoriteti të zgjeruar të Shtetit Shqiptar.

2-Kthimi i autonomisë zgjeruar në Shqipëri gjatë qeverisjes së Kryeministrit Mustafa Merlikas Kruja e në vazhdim, 4 dhjetor 1941-8 shtator 1943.

Mustafa Merlika Kruja, sapo mori besimin e Mëkëmbësit Francesco Jakomoni si Kryeministër i ri………përzgjodhi Kabinetin e tij Qeverisës me emra krejt të ri, që nuk duhej të kishin lidhje me paraardhësin e tin Sh Verlaci. Madje Mustafa Kruja ndërroj edhe Sekretarin e Përgjithshëm duke emëruar një të ri…
Bashkë me Programin të cilin, Kryeministri Kruja para Këshillit të Epërm Koorperativ Fashist, njëherësh i paraqiti këtij Këshilli edhe Kabinetin Qeveritar me anëtarët e mëposhtëm:
1-Mustafa Kruja- Kryeministër dhe zëvendësisht Ministër Sekretar Shteti i Punëve të Brendëshme (Me 7 maj 1942 edhe Ministër Sekretar Shteti i Drejtësisë).
2-Hasan Dosti- Ministër Sekretar Shteti i Drejtësisë (deri me 7 maj 1942).
3-Shuk Gurakuqi- Ministër Sekretar Shteti i Financave;
4-Xhevat Korca-Ministër Sekretar Shteti Arsimit;
5-Iliaz Agushi- Ministër i Punëve Botore;
6-Fuat Dibra (deri me 22 dhjetor 1941; kostandin Kote nga 12 janar 1942 e në vazhdim) Ministër Sekretar Shteti i Ekonomisë Kombëtare;
7-Tahir Shtylla (dorëhequr me 2 shkurt 1942; Eqerem Vlora 7 maj 1942) Ministër Sekretar Shteti i Tokave të Lirueme;
8-Dhimitër Berati -Ministër Sekretar Shteti Kulturës (Eqerem Vlora e merr me 4 nëntor 1942 e në vazhdim);
9-Jup Kazazi (Kol Bib Mirakaj 7 maj 1942)- Ministër Sekretar Shteti Partisë Fashiste”

3-Kërkesat e Mustafa Krujës, Musolinit:
Autonomi më të zgjeruar, zgjerim kufijsh dhe rikthim të simboleve kombëtare.
Caktimi i Mustafa Krujës në krye të Qeverisë re Shqiptare, presupozonte gatishmërinë e Italisë dhe të Musolinit për të bërë akoma më shumë lëshime, kjo në përputhje me kërkesat e nacionalistëve shqiptarë, por dhe nevojat jetike të Mbretërisë Fashiste Italiane për të ruajtur një oaz qetësie, në Ballkanin që tashmë kishte filluar të trazohej nga lëvizja komuniste (ndikimi sovjetik), por dhe angazhimi i aleatëve perendimorë, vecanërisht në vendet sllave dhe në Greqi.
Në kohën kur sapo kishte ardhur në krye të Qeverisë, Mustafa Kruja, grupet komuniste shqiptare të ndikuara fort nga misionarët e Kominternit dhe vecanërisht misionarët serbo-malazëzë, kishin formuar tashmë që me 8 nëntor 1941 Partinë Komuniste Shqiptare. Kështu edhe në Shqipëri kishte shenja të tronditjes së paqes e të qetësisë si kudo gjetiu në Ballkan. Pikërisht në këtë situatë të fillimit të qeverisjes “Kruja”, në fillim-vitin 1942, Kryeministri i ri bëri vizitën e parë zyrtare në Romë ku dhe ju rezervua një pritje me ceremoni e respekt të plotë, si nga stafi i Qeverisë me Konti Cianon- Ministri Jashtëm, ashtu edhe nga vetë Musolini (Ducja). Po ashtu dhe plotësimi maksimal i kërkesave e bënin këtë vizitë shumë të suksesëshme. Përshkrimin e detajuar e jep vetë Konti Ciano në ditarin e tij:
“16 shkurt….Nuk kërkoi asgjë që s’pritej:
-Vec disa korigjime të vogla të kufijëve drejt Malit të Zi dhe rishikimin e Flamurit.
-Nuk e duam shqiponjën të “burgosur” mes sëpatave të fashizmit e nyjeve të Savojës.
17 shkurt. Takimi mes Mussolinit e Krujës. Kryetari shqiptar foli për situatën në Shqipëri duke dhënë një notë optimiste. Mussolini theksoi dëshirën për të ju akorduar shqiptarëve një regjim gjithmonë e më liberal autonomie lokale. Kjo është e vetmja politikë e mundëshme për të dhënë fruta të mira. Përndryeshe edhe Shqipëria do të ishte sot një vatër revoltash e intrigash, si të gjithë vendet e tjera rreth saj të pushtuara”
Pas kthimit me dy arritjet e tij të mëdha: zgjerim të kufirit me Malin e Zi dherritjen e autoritetit autonom të qeverisjes në Shqipëri dhe në Tokat e Lirueme, Qeveria Shqiptare pas kthimit të Kryeministrit në Tiranë, ishin në pritje të dekreteve që i konkretizonin premtimet e Italisë.
U desh të kalonin rreth dy muaj, kur më 23 prill Mussolini në praninë e Konti Cianos, autorizoj Jakomonin të hiqnin sëpatat te Flamuri shqiptar, si dhe simbolin e Dinastisë Savojës mbi Stemën Kombëtare Shqiptare.
“23 prill. Shoqërova Jakomonin te Ducja, për të diskutuar cështjen e flamurit shqiptar. Në formën e tanishme shqiponja e vendosur midis dy sëpatave të fashizmit e sipër Kurora e Savojës- shkakton dhimbje tek nacionalistët shqiptarë, të cilët kërkojnë respektimin e simboleve të tyre kombëtare. Natyrisht para se të bëhet publik ky vendim i Duces, do të bisedoj me Mbretin”
Pas këtyre arritjeve të pabesueshme diplomatike me Italinë, Kryeministri Mustafa Kruja, në pozita mjaft komode institucionale, bëri një përshtatje mjaft të rëndësishme të Strukturës së re qeverisëse, që do ta ndihmonte atë dhe ekipin e tij për të zbatuar një program mjaft ambicioz, realizimi me sukses i të cilit do ti shërbente interesit publik dhe atij kombëtar të shqiptarëve.
Realisht me ardhjen në në krye të Qeverisë Shqiptare të Mustafa Krujës, për shkak të meritës së Tij, por dhe për rrethanat e reja, si dhe vështirësitë gjithnjë e më të shumta të krijuara, filloi njëherësh rikthimi i beftë i autonomisë qeverisëse në Shqipëri dhe në Tokat e Lirueme. Natyrisht rritja e pavarësisë qeverisëse e Kabinetit “Kruja”, brenda sistemit Mbretëror Fashist Italian, sic do ta shohim në vijim të këtij kapitulli, por dhe në vazhdim deri në shtator 1943, kur Italia Fashiste kapitulloi, qe maksimal dhe shumë domethënës.

4-Reforma shtetërore, i jep jetë Autonomisë së zgjeruar
Paralel me qeverisjen rutinë, Kabineti Qeverisë Shqiptare, pikësëpari ndërmori iniciativa që kishin të bënin me ristrukturimin e Qeverisë dhe të institucioneve shtetërore në përgjithësi, në përshtatje me klimën e re të lëshimeve, që krijonin një hapsirë domethënëse autonomiste të Shtetit Shqiptar si:
Rikthimin e Forcave të Armatosura (ato organe që kishin të bënin me rendin publik e kushtetues);
-Krijohen Gjykatat dhe Prokuroria Ushtarake;
– krijohet Instituti Mbretnor i Studimeve Shqiptare.
Instituti i Studimeve Shqiptare, shkëputet nga “Fondata Skandërbeg”, duke u bërë Institut Akademik i pavarur; Formimi i Institutit të Albanologjisë;
– Rikthimi i Flamurit pa spatat e Liktorit dhe i Simbolit të Shtetit Shqiptar, pa simbolin e Dinastisë Mbretërore Italiane etj.
-Krijimi i Ministrisë së Kulturës Popullore
-Me 3 dhjetaor të vitit 1941, u krijua Ministria e Tokave të Lirueme, tashmë përgjegjëse për administrimin e pasacëm të trojeve shqiptare të lira. Në kondita të tilla, autoriteti qeverisës i tyre, i pati kaluar Qeverisë Mbretnore të Tiranës.

III. NSTITUTI I STUDIMEVE SHQIPTARE THEMELOHET NGA MUSTAFA KRUJA

1. Krijimi i Institutit të Studimeve Shqiptare
Mustafa Merlika Kruja, bashkë me personalitetet më të larta të Kombit Shqiptar duke qenë në krye të tyre, qenë themeluesit e “Institutit të Studimeve Shqiptare”, që u krijua me 8 prill të vitit 1940
Studiuesit kolegë e bashkëpuntorë të Mustafa Krujës ishin dy grupimesh: Shqiptarë dhe italianë, por që të dy këto grupime do të merreshin vetëm me studime albanologjike, si psh në fushën e gjuhës e të letërsisë shqipe, historisë, arkeologjisë, traditës e trashigimisë etnike shqiptare etj.
“Emrohen pjestarë efektivë t’Institutit të Studimeve Shqiptare zotnitë shqiptarë:
-Shk Tij Dhimitër Berati, lëvrues për studime historike-Romë;
-Prof Eqrem Çabej, Linguist-Tiranë;
-Shk. T. At Gjergj Fishta, poet-Shkodër;
-Pr. Karl Gurakuqi, letrar e lëvruesi Gjuhës Shqipe-Tiranë;
-At’ Anton Arapi, letrar- Shkodër;
-Pr Kol Kamsi, filolog e historian-Tiranë;
-Doktor Vangjel Koca, kritik letrar-Tiranë;
-Shk. Tij. Ernest Kolici, poet e letrar-Tiranë;
-Shk. Tij Senator Mustafa Kruja, filolog e letrar-Tiranë;
-Prof. Mati Logoreci, letrar e lëvrues i gjuhës shqipe-Tiranë;
-At’ Benardin Palaj, poet e folklorist-Shkodër;
-Dr. Lasgush Poradeci, poet-Tiranë;
-Dr. Ilo Mitko Qafëzezi, historian-Korçë;
-Pr. Namik Resuli, linguist-Tiranë;
-Don Lazër Shantoja, poet e letrar-Tiranë;
-Dr. Eqrem Bej Vlora, historian e gjeograf-Vlonë;
-Pr. Aleksandër Xhuvani, filolog e letrar-Tiranë;
-Pr. Ndue Paluca, gjeograf e lëvrues i gjuhës Shqipe-Tiranë;
Një pjesë tjetër e Institutit qenë italianë, duke u marr edhe ata me çështje albanologjike:
-At’ Giuseppe (Zef) Valentini, historian e letrar-Shkodër;
-Pr. Antonio Baldacci, gjeograf, etnograf, botanik-Bologna;
-Pr. Matteo Bartoli, linguist-Torino:
-Pr. Sergio Bertini, historian arti-Padova;
-At Nilo Borgia, historian, filolog-Grottaferrara;
-At Fulvio Cordignano, historian, lëveues i gjuhës shqipe-Shkodër;
-Shk. Tij Pr. Francesco Ercole, historian-Romë;
-Prof. Angelo Leotti, lëvrues i gjuhës shqipe-Bologna;
-Dr. Nikola Lorusso Attoma, lëvrues i studimeve historike-Tiranë;
-Pr. Gennaro Maria Monti, historian-Napoli;
-Pr. Domenico Mustili, arkeolog-Napoli;
-Shk. Tij. Pr. Paolo Emilio Pavolini, filolog-Roma;
-Pr. Papa Geatano Petrotta, filolog, letrar-Palermo;
-Dr. Giuseppe Sciroi, filolog-Roma;
-Pr. Carlo Tagliavini, linguist-Padova”
Pak më vonë, pas propozimit të bërë nga Ministri i Arsimit Ernest Koliqi, Mëkëmbësit Francesco Jakomoni dekreton më 26 gusht 1940 disa emërime të reja pjestarësh shqiptarë në këtë Institut:
“Emnohen Antarë efektivë t’Institutit të Studimeve Shqiptare zotnitë:
*Aleksandër S. Drenova, poet- Bukuresht;
*Xhevat Korca, Historian- Tiranë;
*At Juston Rrota, Linguist-letrar- Shkodër;
*Ethem Haxhiademi, Dramaturg- Tiranë;”

2. “Instituti i Studimeve Shqiptare”,shkëputet nga “Fondata Skandërbeg” dhe formohet “Instituti Mbretnor i Studimeve Shqiptare”
Më vonë Instituti, gjatë veprimtarisë tij pati arritje, duke krijuar një përvoje, mbi bazën e së cilës u rivlerësua dhe rëndësia e tij.
Nga ana tjetër, në kushtet e rritjes e të fuqizimit të autonomisë qeverisëse, Kabineti i Qeverisë së Tiranës, nga viti 1942, Instituti i Studimeve Shqiptare, nga një nismë gjysëm vullnetare e personaliteteve të kulturës shqiptare, që patën krijuar Institutin e Studimeve Shqiptare si pjesë e Entit Italo-Shqiptar “Fondata Skandërbeg”, u kalua në një fazë të re të këtij procesi. Në fakt që në krijimin e Institutit, por edhe tani në fazën e konsolidimin dhe krijimin e autoritetit institucional-akademik e nacional-etnik, qe organizuar e udhëhequr nga dyshja Mustafa Kruja & Ernest Koliqi.

3. Krijimi institutit Balkanologjisë
Qëllimi i krijimit të këtij instituti lidhej me bashkërendimin e punës shkencore e hulumtuese në fushat respektive të Historisë, civilizimit (Kulturës) dhe të Edukimit e Arsimit të popujve në Ballkan. Në bazë të objektivave shkencore dy vendet, Shqipëria dhe Rumania hartuan dhe strukturimin e Institutit për studime Ballkanologjike pranë sejcilës Ministri Arsimi. “Nji rregullore do të caktojë mënyrën e organizimit dhe të funksionimit të Institutit”
Një aspekt tjetër i zhvillimit të strukturës, lidhej dhe me Krijimi i “Institutit për Studime Ballkanologjike” pranë Ministrisë Arsimit dhe të Fevet, si pjesë edhe e bashkëpunimit me Shtetin e Rumanisë dhe Universitetit Shtetëror atje”
Gjatë vitit 1942 e deri në fillim të vitit 1943 u ideua dhe u hartua objekti dhe strukturimi i Institutit ne fjalë.

Si konkluzion mund të themi me siguri se;
Duke evidentuar veprimtarinë dhe produktet e Tij atëdhetare, Mustafa Merlika Kruja, nuk i len gjë mangut as rilindasve më të spikatur e më të mëdhenj të Historisë së Shqipërisë….!

Gjet NDOJ
Krujë, me 24 nëntor 2024