Askush nuk ka pritur që në takimin e 2 majit në Bruksel ndërmjet kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, dhe presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, do të ketë pajtim lidhur me statutin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe.

Kështu vlerësojnë përfaqësuesit e partive opozitare, Partisë Demokratike të Kosovës (PDK) dhe Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK), si dhe njohësit e proceseve politike, Agon Maliqi dhe Ognjen Gogiq.

Në takimin e kryesuar nga shefi i politikës së jashtme të Bashkimit Evropian, Joseph Borrell, Ekipi Menaxhues për hartimin e statutit të Asociacionit, i përbërë prej katër pjesëtarëve të komunitetit serb, ka prezantuar draft-statutin për formimin e Asociacionit.

Kryeministri Kurti tha se “qartazi ekziston dëshira për një Republikë Sërpska në Kosovë dhe kjo dëshirë e ka shkruar këtë statut”. Sipas tij, dokumenti, si i tillë, është “fundamentalisht në papajtueshmëri me kushtetutshmërinë”.

Kurti në këtë takim ka propozuar “një draft-vizion se si do të duhej të ishin vlerat dhe principet dhe çfarë do të duhej të ishte korniza që e rregullon çështjen e komuniteteve joshumicë, përkatësisht të komunitetit serb në Kosovë”.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, ka këmbëngulur se Kosova “ose do ta pranojë atë për të cilën është rënë dakord në vitin 2015 (Marrëveshja për parimet e Asociacionit), ose do të jetë fundi i gjithçkaje ”.

Megjithatë, Borrell ka theksuar se me prezantimin e draft-statutit të Asociacionit nga Ekipi Menaxhues, Kosova dhe Serbia “morën një hap simbolik” drejt themelimit të Asociacionit dhe se pavarësisht që palët nuk janë pajtuar, “ato kanë rënë dakord për t’i filluar negociatat për të ardhmen e Asociacionit”.

Rashit Qalaj, deputet i Partisë Demokratike të Kosovës, vlerëson se askush nuk ka pritur që pala e Kosovës do të pajtohet me draftin për Asociacionin, të cilin e ka hartuar Ekipi Menaxhues. Siç thotë ai, përmbajtja e atij drafti nuk i referohet vendimit të Gjykatës Kushtetuese të Kosovës, e cila në vitin 2015 kishte vlerësuar se Marrëveshja për parimet mbi të cilat do të formohet Asociacioni, nuk ishin në harmoni me Kushtetutën e vendit.

“Mirëpo, ajo që tha zoti Borrell, mendoj se ka kuptim, sepse është vetëm hapi i parë i diskutimit rreth modelit apo statutit që do të hartohet. Unë besoj që do të jetë rrugë e gjatë, sepse do të mbahen shumë takime që do të përfundojnë pa sukses. Besoj që drafti, në fund, do të bëhet nga Bashkimi Evropian, do t’iu prezantohet palëve dhe do të jetë, në njëfarë mënyre, i detyrueshëm për zbatim”, thekson Qalaj.

Më 27 shkurt, në Bruksel, Kosova dhe Serbia janë pajtuar për Marrëveshjen bazë drejt normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve. Më 18 mars palët janë pajtuar edhe për Aneksin e zbatimit të marrëveshjes, e cila parasheh një nivel të caktuar të vetmenaxhimit të komunitetit serb në Kosovë.

Lutfi Haziri, nënkryetar i Lidhjes Demokratike të Kosovës, thotë për Radion Evropa e Lirë se pas arritjes së kësaj marrëveshjeje, pala serbe i ka ngritur pritjet dhe ato shkojnë përtej Marrëveshjes së Brukselit të vitit 2013 për formimin e Asociacionit, si dhe Marrëveshjes së vitit 2015, mbi parimet për formimin e tij.

“Pra, 18 marsi (Marrëveshja në Ohër) i tejkalon këto zotime. Marrëveshja për vetëmenaxhim të komunitetit i tejkalon ato dhe ka shkaktuar pritje tjera. Unë besoj që do të shkohet drejt një modeli të ndërmjetëm, i cili do t’u ofrohet palëve për të negociuar. Dokumenti, si i tillë, negociohet fjalë për fjalë. Por, mandati i takon Ekipit Menaxhues dhe ndërmjetësit, që të ecet përpara”, thotë Haziri.

Analisti i proceseve politike, Agon Maliqi, vlerëson se Kosova, pavarësisht refuzimit të draft-statutit, tregoi gatishmëri për të hyrë në diskutim konkret për Asociacionin, gjë që ka qenë kërkesë e aleatëve të saj.

Sipas tij, ka qenë joreale të pritet se në takimin e 2 majit palët mund të pajtohen për draft-statutin e Asociacionit, siç e ka hartuar ekipi menaxhues. Deklaratat këmbëngulës të Vuçiqit që Asociacioni të formohet sipas Marrëveshjeve të vitit 2013 dhe 2015, Maliqi i sheh si retorikë për konsum të brendshëm, për t’i ngritur pritjet e opinionit në Serbi se Asociacioni është diçka më shumë se që është paraparë realisht në këto marrëveshje.

Sipas tij, nuk është fare e besueshme që Vuçiqi nuk është i vetëdijshëm që në Marrëveshjen mbi parimet për formimin e Asociacionit, e vitit 2015, për të cilën palët janë pajtuar, është paraparë edhe vlerësimi i kushtetutshmërisë së saj nga ana e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës.

Maliqi thekson se Vuçiqi, duke vënë formimin e Asociacionit “sipas interpretimit të tij”, po përpiqet të nxisë palën e Kosovës dhe opinionin e saj, të bëjnë, siç i quan ai, “gabime” dhe në këtë mënyrë t’i fajësojë ata për dështimin e zbatimit të të gjithë Marrëveshjes bazë për normalizimin e marrëdhënieve.

“Pikërisht, mendoj se skenari më i parapëlqyer i Vuçiqit është dështimi i marrëveshjes. Por, ai kërkon me çdo kusht që në një mënyrë Kosova të bëhet palë penguese. Thjesht, Kosova duhet të jetë e kujdesshme dhe në bashkërendim me aleatët t’i ndjekë hapat me kujdes. Besoj që edhe Vuçiq e ka parasysh që çdo veprim i tij është i monitoruar edhe nga Perëndimi, kështu që nuk e ka shumë të lehtë këtë detyrë të sabotimit të marrëveshjes”, vlerëson Maliqi.

Politologu nga Mitrovica e Veriut, Ognjen Gogiq, vlerëson se draft-statuti për Asociacionin, i prezantuar nga ekipi menaxhues, më 2 maj, në Bruksel, është “gisht në sy” ndaj ekipit të Kosovës. Sipas tij, pala serbe po përpiqet të ngre shkallën e kërkesave të saj, të cilat janë të papranueshme për palën kosovare, me qëllimin që ajo t’i refuzojë.

“Unë nuk mendoj se ekziston dëshira e palës serbe që të formohet Asociacioni. Ajo më shumë është mjet në dialog sesa qëllim. Kjo shihet nga deklaratat e Vuçiqit, i cili e formimin e Asociacionit e kushtëzon kundrejt plotësimit të obligimeve tjera (të Marrëveshjes bazë). Unë mendoj që, në fakt, ai do të bëjë gjithë çka mundet që Asociacioni të mos formohet kurrë. Ai me këtë blen kohë që të shtyjë zbatimin e detyrimeve tjera”, konsideron Gogiq.

Gjithashtu, u diskutua edhe për çështjet aktuale dhe situatën në terren.

Shefi i politikës së jashtme të BE-së, Josep Borrell, tha se ka shprehur shqetësimin për situatën në veri të Kosovës, pas zgjedhjeve që atje u mbajtën më 23 prill, për kryetarët e katër komunave veriore (Mitrovicë e Veriut, Leposaviç, Zubin Potok dhe Zveçan) ku pati dalje të ulët në votime.

Analisti Agon Maliqi vlerëson se deklarata e Borrellit është një lloj vlerësimi i BE-së dhe Perëndimit në përgjithësi, për potencialin që mund të shkaktojë përshkallëzim në veri të vendit, si dhe situatën e paqëndrueshme atje, në kontekstin e krijuar muajt e fundit.

“Ata vlerësojnë në bazë të analizave dhe informatave që kanë, se ka mundësi që situata të përshkallëzohet, qoftë me nismat e palëve apo të ndonjë pale të tretë. Së dyti, kjo është një lloj tërheqjeje e vërejtjes për palët që të përqendrohen te procesi politik i negociatave dhe të mos e përdorin situatën e sigurisë për ta minuar procesin e negociatave”, thotë Maliqi.

Politologu Gogiq shpreh mendimin se situata në veri, ndonëse ndihet tensioni, nuk do të përshkallëzohet, për shkak se pala serbe dhe kosovare dëshirojnë që të tregohen konstruktive në raport me kërkesat e Bashkimit Evropian. Megjithatë, sipas tij, secila palë, dëshiron që pala tjetër të duket jokonstruktive.

Zyrtarët e Bashkimit Evropian kanë theksuar se palët do të vazhdojnë të diskutojnë lidhur me Asociacionin, në takimet e ardhshme të grupeve negociatore.

Draft-vizioni, siç e ka quajtur kryeministri Kurti dokumentin e propozuar nga ai, për rregullimin e çështjes së komunitetit serb në Kosovë, i referohet pikës së 7-të të Marrëveshjes drejt normalizimit të marrëdhënieve Kosovë-Serbi.

Dokumenti parasheh një projekt-statut, në të cilin “vetëmenaxhimi do t’u ofrojë mundësi pjesëtarëve të komunitetit serb në Kosovë të promovojnë interesat e tyre përmes kornizës vetëmenaxhuese”.

Dokumenti, ndër të tjera, thotë se “do të nxisë projektin joterritorial”, “do të sigurojë një kanal të drejtpërdrejtë të komunikimit” me Qeverinë e Kosovës, si dhe do të ofrojë mundësinë që të financohet nga buxheti i Qeverisë së Kosovës, organizatat ndërkombëtare, institucionet e vendeve të treta dhe donacionet, përfshirë edhe nga Serbia.

Projekt-statuti, siç thuhet në propozimin e Kurtit, “do të njohë plotësisht karakteristikat kushtetuese të Republikës së Kosovës”.