Valentina Madani – Vili Minarolli, tashmë i shkëputur nga jeta politike dhe ajo diplomatike, ndërkohë që vitet e fundit i është përkushtuar publicistikës përmes romanit “Trafikantët”, paralajmëroi dy vite më parë “Kërcënime dhe vrasje, hakmarrje dhe pushtet, tradhti dhe para”. Z.Minarolli përmes “Gazeta Shqiptare” shprehet kritik për situatën në vend, teksa thotë se i ka njohur ata që erdhën në pushtet përmes vjedhjes së votës me paratë e krimit. Ish-drejtuesi i lartë i PD-së vlerëson aksionin e opozitës për shkëputjen e lidhjeve të krimit me politikën, por lidershipit të saj i kujton se jo revoltat, por vota e lirë e ndryshon qeverisjen. Kreun e PD-së Lulzim Basha e quan lider vizionar, por sipas tij ka nevojë për përvojën dhe këshillat e Sali Berishës. Ish-ambasadori i Shqipërisë në Greqi flet edhe për marrëdhëniet me Greqinë, teksa këshillon qeverinë shqiptare se nuk duhet të bëjë asnjë marrëveshje me Athinën sa kohë Greqia mban si “gozhdë” ligjin absurd të luftës.

Z.Minarolli, si është të qëndrosh larg jetës politike dhe diplomatike pikërisht tani që pozita dhe opozita “ziejnë” nga konfliktualiteti i krijuar mes tyre?
Për mua është krejt e natyrshme dhe normale. Si politika, ashtu edhe diplomacia janë në një farë mënyre profesione në shërbim të një force politike apo të një interesi më të gjerë dhe si në çdo profesion, vjen një moment që e gjykon se puna jote nuk u sjell ndonjë dobi këtyre interesave dhe tërhiqesh. Por kuptohet se pas një jete aktive në politikë dhe diplomaci, nuk mund të qëndrosh indiferent kundrejt zhvillimeve të mëvonshme, që sigurisht duhet t’i gjykosh të ndërvarura me rrethanat dhe konjukturat e reja të krijuara qoftë brenda vendit, qoftë në arenën ndërkombëtare. Edhe pse duke mos qenë protagonist nuk mund të jesh indiferent me gjykime apo opinione thjesht si qytetar për të shprehur shqetësimet për të ardhmen e vendit dhe zhvillimet demokratike në vend.
Si ish-ambasador i Shqipërisë në Greqi, si i gjykoni ngjarjet e Bularatit dhe a mendoni se cenon marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Greqisë?
Unë gjykoj se ngjarja e Bularatit nuk ka të bëjë me politikën shtetërore të shtetit grek dhe si e tillë nuk ka e nuk duhet të ketë asnjë ndikim në marrëdhëniet midis dy shteteve tona. Unë vlerësoj mendimin e shprehur nga zoti Pangallos dhe pas tij, kjo çështje duhet të quhet e mbyllur.

Gjatë kohës që ju ishit ambasador, a jeni ndeshur me veprime të qarqeve ekstremiste dhe a kanë pasur mbështetje publike apo politike?
Sigurisht, në detyrën time në Greqi, unë jam ndeshur me veprime të këtyre qarqeve ekstremiste, që e shikojnë këtë mënyrë veprimi si protagonizëm politik, por që nuk kanë gjetur mbështetje as në opinionin publik grek dhe as në atë politik. Ashtu si normalisht nuk duhet të kenë jehonë as në shtypin dhe median tonë.
Prej 10 vitesh çështja e kufirit detar vazhdon të jetë e pazgjidhur, kjo pasi marrëveshja e 2009-ës u shfuqizua nga Gjykata Kushtetuese. Ndërkohë, qeveria “Rama” po negocion për një marrëveshje të re. Pse kaq i vështirë negocimi i një marrëveshjeje të tillë?
Unë kam qenë në detyrë në Athinë kur u bisedua për kufirin detar, po nuk kam qenë pjesë në bisedime. Në atë kohë, si edhe për marrëveshje të tjera ndërshtetërore, kjo nuk krijonte ndonjë ndjeshmëri tek publiku dhe nuk kishte interes për transparencë për atë që bisedohej. Di që delegacioni shqiptar ishte i përbërë nga njerëz profesionistë të fushave të tyre dhe për disa që i njihja personalisht kisha respekt për integritetin dhe përgjegjshmërinë e tyre, në dobi të interesave kombëtare. Asnjë prej tyre nuk besoja se mund të futej në pazare “shitje-blerje”, ashtu siç doli së fundmi nga ish-ministri Korcias. Por kisha informacion se për këtë problem me efekte kombëtare dhe ndërkombëtare ne nuk e kishim përvojën dhe ekspertizën e domosdoshme.

Realisht a iu fal det Greqisë nga territori shqiptar?
Unë edhe sot nuk e di që Gjykata Kushtetuese bëri matje dhe konstatoi që i ishte “falur” det Greqisë me marrëveshjen e 2009, por di që me të drejtë e zhvlerësoi marrëveshjen si antikushtetuese nga ana procedurale, për shkak se delegacioni ynë nuk kishte marrë miratimin e presidentit, kërkesë kjo kushtetuese. Për mendimin tim, marrëveshja në vetvete paraqet vështirësi për shkak të veçorive specifike fizike të terrenit dhe pastaj të metodologjisë sipas të cilës do të procedohet. Për shkak të ndjeshmërisë që ka krijuar në opinionin publik dhe politik dhe për shkak të kufizimeve që jepen në vendimin e GJK, marrëveshja e re kërkon informacion dhe transparencë të plotë, së pari për Presidentin e Republikës dhe forcat politike, pastaj edhe për publikun. Kjo edhe tani ka munguar nga ana jonë dhe ai pak informacion që është mësuar, ka ardhur nga pala greke, i saktë apo i deformuar.

Megjithatë, negociatat mes Shqipërisë dhe Greqisë janë të bllokuara…
Po, në fazën aktuale negociatat janë bllokuar dhe me të drejtë. Për palën tonë mendoj se vazhdimi i bisedimeve nuk ka interes tashmë që u shtynë afatet për hapjen e negociatave me BE-së, për të cilën vota e palës greke kushtëzohej me këtë marrëveshje dhe me të tjerat, siç ishte “mbyllja” e çështjes çame apo hapja e varrezave të reja greke në jug të vendit. Unë kam menduar dhe këtë mendim e kam gjetur edhe tek bashkëbisedues ndërkombëtarë, se Marrëveshja e Miqësisë dhe Bashkëpunimit midis dy vendeve tona e vitit 1995, ku edhe çështja çame trajtohej se çështje e pronave të banorëve shqiptarë në Greqi, automatikisht e abrogonte ligjin e luftës midis dy vendeve. Gjatë gati pesë viteve që shërbeva në atë vend, në të gjitha bisedimet qoftë diplomatike, qoftë të niveleve më të larta shtetërore, asnjëherë nuk u përmend ligji i luftës dhe të dyja palët vazhduam marrëdhënie shumë të mira në interes reciprok. Tani, ndoshta edhe si rezultat i politikës amatoreske dhe infantile të qeverisë sonë, problemi i ligjit të luftës po përdoret si një kusht nga pala greke për të kërkuar lëshime dhe detyrime. Kjo më ka bërë të gjykoj se me palën greke nuk mund dhe nuk duhet të ulemi për asnjë marrëveshje, pa hequr nga ata që e mbajnë si “gozhdë” ligjin absurd të luftës midis dy vendeve. Si mund të bisedohet për kufij detarë apo tokësorë midis dy vendeve, që janë në gjendje lufte? Dy vendet tona janë aleatë në NATO dhe secili vend ka detyrim të mbrojë tjetrin kur i cenohet integriteti territorial nga një palë e tretë. Dhe unë gjykoj se ky është një problem politik dhe diplomatik i shtetit shqiptar për ta shtruar në organizma ndërkombëtare, ku bëjnë pjesë të dyja vendet tona, në qoftë se nuk zgjidhet nga pala greke.

A është e vërtetë që çdo qeveri shqiptare e shmang çështjen çame sa herë që bisedohet me Athinën zyrtare? Çfarë e bën të pazgjidhshme këtë çështje?
Kur themi çështja çame, unë besoj se nuk ka të bëjë me ndonjë pretendim territorial të Shqipërisë ndaj shtetit grek. Ashtu siç është shkruar edhe në Traktatin e Miqësisë, ajo ka të bëjë me kthimin e pronave të qytetarëve shqiptarë në Greqi dhe anasjelltas. Popullsia çame u dëbua me dhunë nga trojet dhe shtëpitë e tyre me pretendimin se kishin qenë bashkëpunëtorë të pushtuesve. Në qoftë se ka pasur disa persona të tillë nga kjo popullsi, ka ligje ndërkombëtare dhe kombëtare që veprojnë ndaj tyre, po nuk mund të dënosh një popullsi të tërë, që pasi masakrove edhe fëmijët e sapolindur, i përzure me dhunë nga shtëpitë e tyre. Kjo i përket historisë dhe është detyrë e politikës ta korrigjojë. Tani në bazë të konventave ndërkombëtare, ata gëzojnë të drejtën e pronësisë. Po si mund ta fitojnë këtë të drejtë kur ata nuk lejohen të shkojnë të kërkojnë pronat e tyre, për shkak të një ligji absurd të sekuestros dhe të një tjetri po aq absurd, siç është ligji i luftës? Pra, këtu duhet të fillohet: të hiqet ligji i luftës dhe pastaj të lejohen çamët të shkojnë të kërkojnë të drejtën e pronësisë në qoftë se kanë dokumentet ose të shkojnë t’i gjejnë në arkivat dhe kadastrat greke, ashtu siç mund të bëjnë edhe qytetarët grekë për pronat e tyre në Shqipëri. Unë jam dëshmitar i përpjekjeve të paimagjinueshme që bëri politika shqiptare ’92-’97, por edhe më tej për pavarësinë e Kosovës në faktorin ndërkombëtar. E njëjta gjë duhet bërë edhe për pronat e popullsisë çame, meqenëse shteti grek e bën veshin e shurdhët.

Të ndalemi tek aktualiteti në vend. Kur shkruat dy vjet më parë librin “Trafikantët”, a e kishit menduar se situata me krimin veçse do të përkeqësohej për shkak të ligjeve me pushtetin? A i njihnit këta që po qeverisin sot shqiptarët?
Sigurisht, situata që është sot u duk që me veprimet që ndoqi ish-opozita e majtë për të ardhur në pushtet. Çdo opozitë për të ardhur në pushtet, duhet të ngjallë shpresën te votuesit se do të qeverisë më mirë. Dhe bën premtime të mbështetura në një program realist, duke vënë në dukje defektet e qeverisjes aktuale. Socialistët shqiptarë të drejtuar nga Rama për disa vjet me radhë provuan forma të dhunshme të rrëzimit të qeverisë dhe kur nuk patën sukses, iu drejtuan krimit dhe bënë marrëveshje me të. Dhe premtuan pa asnjë program dhe pa asnjë skrupull, duke mashtruar e gënjyer si “Bijtë e etërve” që ishin. Kur shkruajta “Trafikantët”, i njihja kush ishin ata që na qeverisnin, e dija si erdhën në pushtet dhe shumë prej lidhjeve të tyre me krimin e organizuar, që po qeveriste vendin tashmë. Ashtu siç nuk më mungonin edhe disa informacione nga jashtë vendit.

Çfarë informacionesh…?
Unë nuk njoh në eksperiencën botërore një shtet që bashkëqeveris me krimin e organizuar në dëm të interesave të qytetarëve të vet, por edhe duke u bërë qesharak dhe i pabesueshëm në arenën ndërkombëtare. Edhe në ato vende ku krimi ka qenë shumë i fortë, që zotëronte zona e krahina të tëra, jo vetëm që nuk ka pasur bashkëpunëtore qeverinë, por në të kundërtën është goditur nga qeveria e vendit. Tek ne bashkëpunimi me krimin është parë si mundësi për të qenë në pushtet dhe për të vjedhur pasurinë kombëtare duke varfëruar popullin tënd. Kjo është qeveria jonë sot. U largua ministri i parë i Brendshëm, si njeriu që kanabizoi vendin dhe inkriminoi Policinë e Shtetit (sigurisht jo pa dijeninë dhe miratimin e bosit të tij) si kërkesë e ndërkombëtarëve dhe u caktua të mblidhte votat në fushatë meqenëse e kishte të ngritur infrastrukturën kriminale. Tjetri këto ditë u largua dhe ka hipoteza në lidhje me largimin e tij, por asnjëra për arsye morale apo integriteti. Ai ndërmori disa aksione, sigurisht me dijeninë, bashkëpunimin dhe kërkesën e partnerëve ndërkombëtarë, duke goditur disa nga bandat më të zëshme të vendit, në veri dhe Shqipërinë e Mesme, duke prishur skemën e kryeministrit si rezervate votash. Këto banda ishin siguria e kreut të Rilindjes për të fituar zgjedhjet. Me anë të tyre, ai siguronte votat me blerje, me shantazhe e krime, me lëshime karshi krimeve etj. Po për këtë qëllim i ka edhe disa kryetarë bashkish, që i mban për më shumë se dhjetë vjet, edhe pse i njeh mirë zullumet e tyre. Sa kohë kryetari i Bashkisë të Durrësit do të ndjehet i fuqishëm si hambar për votat e kryeministrit, edhe pse tashmë është i provuar për krime elektorale, ai do të jetë i paprekshëm. Xhafaj me arrestimet e bandave në Shkodër, Lezhë, Krujë apo Durrës (gjithnjë për pjesëmarrjen e tyre në krimin e organizuar ndërkombëtar) i rrezikoi qeverisjen Rilindjes dhe ai e largoi. Për këtë tjetrin që ka propozuar dhe që ia refuzoi Presidenti, ishte i bindur që është “pa gojë, pa sy e pa veshë” dhe kjo është e mjaftueshme për të qenë ministër i Brendshëm në këtë vend tashmë të kapur peng nga krimi.

Opozita e drejtuar nga Lulzim Basha ka nisur një betejë për shkëputjen e krimit nga politika. Pse kaq i sulmuar kreu i PD-së edhe nga vet brenda partisë?
Për mendimin tim, Lulzim Basha me ekipin e tij është një drejtues vizionar. Ai mori drejtimin e PD-së në një kohë kur besimi i votuesve tek forca e tij politike ishte në kuota shumë të ulëta. Pa gjykuar arsyet, Basha e orientoi partinë jo në beteja për të ardhur në pushtet, por për të rritur besimin dhe shpresën te kjo forcë politike. Duke e krahasuar me situatën e PD-së pas vitit 1997, të cilën e njoh mirë, them se situata e PD-së pas 2013-ës ishte krejt tjetër. Dhe betejat politike që ndërmori PD-ja nën drejtimin e zotit Basha ishin të duhurat. Duhej treguar dhe bindur shqiptarët se u deformuan parimet e demokracisë të ndryshimit të pushtetit me votë të lirë dhe u vërtetua se ne kishim një parlament të mbushur me njerëz të ardhur nga bota e krimit. Jemi i vetmi vend në rruzull që kemi një ligj të dekriminalizimit për politikën shqiptare. E kam thënë edhe njëherë tjetër që në parlamentin kolumbian vetëm gjysmë ore e lanë të ulej deputeti kriminel Eskobar dhe e nxorën jashtë sallës, edhe pse i mendonin pasojat që mund të kishin. Ne kishim disa eskobarë në parlament dhe në drejtim të pushtetit dhe nuk i lëshonim, se na kishin kapur për gryke. Opozitës i duhej të provonte dhe të bindte shqiptarët se krimi po komandonte vendin dhe kërkonte si haraç për vota kanabizimin dhe kthimin e vendit në Kolumbi të Europës. Ka ndonjë dyshim për këtë dhe për bashkëpunimin e krimit të organizuar me qeverinë? Dhe këtë luftë e fitoi opozita që udhëhoqi Lulzim Basha. Basha e ka të qartë se pa goditur dukuritë që shoqërojnë qeverisjen aktuale, në vend nuk mund të flitet për votim të lirë dhe të ndershëm; nuk mund të kthehet besimi tek opozita dhe nuk mund të rritet shpresa e shqiptarëve për një qeverisje në shërbim të interesave të tij. Unë nuk gjykoj se tashmë është emergjent ligji elektoral, sesa kthimi i shqiptarëve te vota e lirë. Dhe për këtë mbështes plotësisht aksionet e politikës që ndjek opozita e drejtuar nga zoti Basha.

Si e shikoni Sali Berishën të tërhequr nga vendimmarrja e PD-së? Largimi i tij nga drejtimi i PD e ndihmoi apo e dëmtoi të djathtën, që realisht pësoi humbje të mëvonshme?
Sali Berisha me veprimtarinë e tij e ka treguar veten se është burrë shteti, si shumë politikanë të tjerë në botë. Ai u largua vetë nga drejtimi, sepse forca që drejtoi humbi besimin e elektoratit, por jo besimin ndaj tij. Unë e gjykoj se lidershipi i PD-së ka nevojë për përvojën dhe këshillat e tij, edhe pse ndoshta nuk ka fuqi vendimmarrëse. Ashtu siç ka nevojë edhe faktori ndërkombëtar ta ketë si interlokutor në çështje kombëtare dhe rajonale. PD, siç po provohet çdo ditë, nuk arriti rezultatet e pritshme në zgjedhjet e kaluara, jo se në drejtim të saj nuk ishte Berisha, por se vota u vodh, u ble, u tjetërsua me ndihmën e krimit dhe të kriminelëve.

Si mund të rrëzohet qeveria “Rama”? Besoni se revoltat popullore janë zgjidhje, siç kanë deklaruar disa nga eksponentët e së djathtës?
Edhe në çështjen e marrjes së pushtetit është një nga dallimet thelbësore midis të majtës dhe të djathtës. Marrja e pushtetit me dhunë është në thelbin e filozofisë të së majtës regresive dhe jo si një forcë liberale. “Bijtë e etërve” nuk ndryshojnë nga trashëgimia e tyre. E djathta në këtë drejtim, edhe PD si një forcë që vendosi demokracinë dhe pluralizmin në Shqipëri, e shikon ndryshimin e pushtetit vetëm nëpërmjet vullnetit të lirë të qytetarëve të shprehur me votë. Prandaj në këto momente kaq të veçanta për të ardhmen e vendit, misioni i opozitës shqiptare dhe në veçanti i PD-së nuk duhet të jetë marrja e pushtetit si qëllim në vetvete, por ndryshimi i pushtetit nëpërmjet votës të lirë të qytetarëve. Dhe nuk mund të arrihet pa shkëputur politikën nga krimi, që njerëzit të shprehin lirshëm vullnetin e tyre për qeverinë në shërbim të tyre. Revolta dhe protestat popullore janë të drejta demokratike të çdo qytetari. Ata mund dhe duhen të protestojnë dhe të shprehin revoltën e tyre ndaj padrejtësive të pushtetit, ndaj rritjes së taksave, rritjes të papunësisë, arrogancës të shtetit… por jo si mjet për të ndryshuar qeverisjen. Revoltat mund t’i heqin të drejtën e qeverisjes një pushteti që i ka mashtruar për t’u marrë votat, por do të jenë gjithnjë zgjedhjet dhe vota e lirë, ajo që do të ndryshojë qeverisjen.

Kush është Vili Minarolli

Vili Minarolli lindi në Elbasan, më 8 gusht 1944. Më 1962 mbaroi gjimnazin “Petro Nini Luarasi” në Tiranë. Më 1966 u diplomua në Fakultetin e Shkencave të Natyrës dega Matematikë. Për shumë vjet punoi mësues në Berat e Kuçovë, e më pas punonjës shkencor në Institutin e Studimeve Pedagogjike dhe pedagog në Universitetin e Tiranës. Më 1988 mori titullin “Doktor i Shkencave”. Më 1992 u emërua drejtor në Ministrinë e Arsimit, më 1993 në Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe i Ngarkuar me Punë në ambasadën shqiptare në Beograd. Më 1995 drejtor i Europës në Ministrinë e Punëve të Jashtme. Nga 1996 u angazhua në politikë si një nga drejtuesit kryesor të Partisë Demokratike dhe deputet në tri legjislatura. Më 2005 u emërua ambasador në Athinë, ndërsa në 2010 në Austri. Në nëntor 2013 u largua me dëshirë nga shërbimi diplomatik dhe nga të gjitha funksionet shtetërore e partiake.