VOAL

Meta letër KLGJ-së: Keni kaluar afatet ligjore për kandidatët e Gjykatës së Lartë

July 3, 2019

Presidenti i Republikës Ilir Meta i është drejtuar me një letër zyrtare kryetares së Këshillit të Lartë Gjyqësior në lidhje me faktin se kjo gjykatë është jashtë funksionimit të saj për shkak të mungesës së plotësimit të gjyqatrëve.

Në letër Meta vë në dukje se KLGJ ka kaluar afatet e saj ligjore për të sjellë para Presidentit kandidaturat për Gjykatës të Lartë.

“KLGJ-ja ka tejkaluar afatin fillestar 3-mujor të përcaktuar nga neni 174/1, shkronja “a” e ligjit nr. 96/2016, edhe me më shumë se 3-muaj të tjerë, periudhë brenda të cilës këshilli duhej të kishte miratuar të gjitha aktet e nevojshme nënligjore për të nisur procedurat e plotësimit të vakancave në Gjykatën e Lartë sipas kushtetutës dhe ligjit.

Ky afat 3-mujor i përcaktuar nga ligji ka përfunduar në datën 12 mars 2019, ndërkohë që, nga ky moment kanë kaluar edhe 3 muaj e 20 ditë të tjera dhe ende Këshilli i Lartë Gjyqësor rezulton që se nuk ka përmbushur detyrimet e tij ligjore.”-shkruhet në letrën e Metës.

LETRA E PLOTE

REPUBLIKA E SHQIPËRISË
PRESIDENTI

Nr. 1778/2 Prot. Tiranë, më 03.07.2019

Lënda: Kërkohet informacion shterues, si dhe marrja e masave nga Këshilli i Lartë Gjyqësor për propozimin e kandidaturave për plotësimin e vakancave në Gjykatën e Lartë.

Drejtuar: Zonjës Naureda LLAGAMI
KRYETARE E KËSHILLIT TË LARTË GJYQËSOR

TIRANË

Për dijeni: Z. LUIGI SORECA
AMBASADOR I DELEGACIONIT TË BASHKIMIT EVROPIAN NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË

AMBASADAVE TË VENDEVE TË BASHKIMIT EVROPIAN NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË

SH.T.ZNJ. LEYLA MOSES-ONES
E NGARKUAR ME PUNË E AMBASADËS SË SHTETEVE TË BASHKUARA TË AMERIKËS NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË

TIRANË

E nderuar zonja Llagami,

Institucioni i Presidentit të Republikës me shkresë nr. 1778 prot, datë 06.06.2019 ka përcjellë pranë Këshillit të Lartë Gjyqësor (KLGJ) shqetësimin e Presidentit të Republikës mbi situatën në sistemin e drejtësisë për shkak të mosfunksionimit të institucioneve më të larta të dhënies së drejtësisë, në të cilat përfshihet edhe Gjykata e Lartë.

Siç është cituar në shkresën nr.1778 prot, datë 06.06.2019, Gjykata e Lartë prej një periudhe të gjatë kohe ka funksionuar me një trupë gjyqësore të cunguar, deri me vetëm 3 gjyqtarë nga 19 që ka qenë numri i përgjithshëm i tyre. Ndërkohë që, aktualisht Gjykata e Lartë ka ngelur vetëm me dy anëtarë duke e patur të pamundur ligjërisht të formojë një trupë gjykuese, si dhe duke dalë praktikisht jashtë funksionit të saj.

Neni 136 i Kushtetutës parashikon se, Gjyqtarët e Gjykatës së Lartë emërohen nga Presidenti i Republikës, me propozim të Këshillit të Lartë Gjyqësor, për një mandat 9-vjeçar, pa të drejtë riemërimi. Ndërsa neni 179, pika 12, paragrafi i 2-të i Kushtetutës, parashikon se me krijimin e Këshillit të Lartë Gjyqësor, Presidenti emëron gjyqtarët e Gjykatës së Lartë, sipas nenit 136 të Kushtetutës.

Pra, referuar këtyre dispozitave kushtetuese, Këshilli i Lartë Gjyqësor (KLGj) është organi i cili duhet t’i propozojë Presidentit të Republikës kandidatët që zgjidhen nga rradhët e juristëve për t’u emëruar në Gjykatën e Lartë, si dhe gjyqtarët që promovohen për në këtë Gjykatë.

Bazuar në këto parashikime kushtetuese, referuar faktit që deri në këto momente pranë Institucionit të Presidentit të Republikës nuk është administruar asnjë propozim nga Këshilli i Lartë Gjyqësor, si dhe në kushtet kur ekziston një paqartësi se deri kur do të zgjasë kjo gjendje në Gjykatën e Lartë, Presidenti i Republikës, Sh. T. Z. Ilir Meta, në zbatim të nenit 92/h të Kushtetutës, me shkresën nr.1778 prot, datë 06.06.2019, i ka kërkuar institucionit tuaj informacion mbi dy aspekte thelbësore dhe më konkretisht:

1. Informacion mbi ecurinë dhe veprimtarinë e deritanishme të KLGJ-së për procesin e shpalljes dhe administrimit të aplikimeve për plotësimin e vakancave në Gjykatën e Lartë, si dhe në çfarë faze është procesi i verifikimit dhe vlerësimit nga Këshilli në lidhje me këtë çështje me kaq rëndësi për vendin.

2. Referuar gjithashtu të dhënave të bëra publike, Presidenti i Republikës ka kërkuar informacion nëse pranë Këshillit të Lartë Gjyqësor është administruar opinion i misionit të ekspertizës së BE-së “Euralius V”, ku i sugjerohet Këshillit (KLGJ) përdorimi i një skeme provizore/zgjidhje sui generis për plotësimin e vakancave në Gjykatën e Lartë, duke caktuar anëtarë “të përkohshëm” në këtë gjykatë nëpërmjet skemës së delegimit nga gjykatat e niveleve më të ulta, për të formuar trupën gjyqësore të përkohshme në Gjykatën e Lartë, derisa të riformohet numri i tri kolegjeve.

Në përgjigje të kërkesës për informacion, Këshilli i Lartë Gjyqësor, nëpërmjet Sekretarit të Përgjithshëm me shkresë nr. 3061/1 prot, datë 18.06.2019, ka konfirmuar vetëm faktin se:

“Pranë Këshillit të Lartë Gjyqësor në rrugë elektronike nga Misioni ‘EURALIUS V’, ka ardhur një opinion, i cili është një dokument pune, në proces përpunimi dhe vlerësimi si nga Këshilli, ashtu dhe nga EURALIUS-i. Ky dokument nuk i është nënshtruar ende vlerësimit nga Këshilli dhe në momentin që do të ketë një qëndrim të tillë, institucioni juaj do të bëhet me dije”. Bashkëlidhur është dërguar dhe opinioni i Misionit “EURALIUS V”.

Përgjigja e institucionit tuaj ndaj kërkesës së Presidentit të Republikës nuk përmbush kriteret formale dhe përmbajtësore.

Së pari, referuar përmbajtjes së përgjigjes së Këshillit të Lartë Gjyqësor dhënë me shkresë nr. 3061/1 prot, datë 18.06.2019, evidentohet se ka një mungesë impenjimi të KLGJ-së për t’i kthyer një përgjigje shteruese kërkesës së Presidentit të Republikës për një ҁështje kaq të rëndësishme.

Këshilli i Lartë Gjyqësor nuk i ka kthyer përgjigje Presidentit të Republikës për informacionin e kërkuar mbi ecurinë dhe veprimtarinë e deritanishme të Këshillit të Lartë Gjyqësor për gjithë procesin e shpalljes dhe administrimit të aplikimeve sipas Kushtetutës dhe ligjit për plotësimin e vakancave në Gjykatën e Lartë, si dhe në çfarë faze është procesi i verifikimit dhe vlerësimit nga Këshilli.

Këshilli i Lartë Gjyqësor është konstituuar më datë 20 dhjetor 2018, kur zhvilloi mbledhjen e tij të parë, duke zgjedhur Kryetarin e këtij organi dhe ka deklaruar me vendim si datë të krijimit të Këshillit të Lartë Gjyqësor datën 12.12.2018. Në nenin 174 pika 1, shkronja “a”, “Aktet nënligjore”, të ligjit nr. 96/2016 “Për statusin e Gjyqtarëve dhe të Prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”, parashikohet shprehimisht se:

“Ngarkohen Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë të miratojnë rregullat e detajuara, sipas parashikimeve dhe afateve të këtij ligji. a) Brenda tre muajve nga krijimi i Këshillave, aktet që lidhen me aktivitete jashtë funksionit, krijimin e dosjeve personale, caktimin e përkohshëm në detyrë të të emëruarve të rinj në pozicione të komanduara, magjistratët në skemën e delegimit, ngritjen në detyrë në nivele më të larta ose të specializuara, emërimin e anëtarëve jogjyqtarë të Gjykatës së Lartë, emërimin e Prokurorit të Përgjithshëm dhe caktimet në pozicionet e përkohshme”.

Pra sipas kësaj dispozite, rezulton se KLGJ-ja ka tejkaluar afatin fillestar 3-mujor të përcaktuar nga neni 174/1, shkronja “a” e ligjit nr. 96/2016, edhe me më shumë se 3-muaj të tjerë, periudhë brenda të cilës këshilli duhej të kishte miratuar të gjitha aktet e nevojshme nënligjore për të nisur procedurat e plotësimit të vakancave në Gjykatën e Lartë sipas kushtetutës dhe ligjit.

Në këtë situatë, Presidenti i Republikës kërkon, sa më parë, informacion nga KLGJ-ja, se ҁfarë është bërë konkretisht deri më tani mbi këtë çështje, për të identifikuar qartësisht se cila ka qenë arsyeja e tejkalimit të afatit ligjor për hartimin e akteve nënligjore, zbatimi i të cilave do të bënte të mundur më pas nisjen e procedurave ligjore për plotësimin e vakancave në Gjykatën e Lartë.

A është shkaktuar kjo shkelje e afateve ligjore për shkaqe të pavarura nga vullneti i KLGJ-së dhe cila ka qenë problematika dhe faktorët që kanë ndikuar në këtë situatë ?

Nëse KLGJ-ja është ndeshur me shkaqe të pavarura prej saj, që mund të vijnë nga identifikimi i problematikës në cilësinë e ligjit, Presidenti i Republikës, kërkon të informohet gjithashtu me faktin nëse Këshilli ka kërkuar ose jo pranë Kuvendit të Shqipërisë apo Ministrisë së Drejtësisë ndryshime në legjislacion për përmirësimin e tij?

Kjo çështje nuk është një zgjedhje për KLGJ-në, por një detyrë e përcaktuar drejtpërdrejtë nga ligji nr.115/2016 “Për organet e qeverisjes në sistemin e drejtësisë”, ku në nenin 93, pikat 1 dhe 3 të këtij ligji parashikohet tekstualisht se:

“1. Këshilli i Lartë Gjyqësor është përgjegjës për të shprehur mendime dhe për të bërë propozime lidhur me ndryshimet në legjislacionin, që mund të ndikojë në punën e gjyqësorit dhe çdo çështje tjetër që është nën përgjegjësinë e Këshillit.

3. Këshilli i propozon Ministrit të Drejtësisë ushtrimin e nismës për ndryshime ligjore në lidhje me çdo çështje që është nën përgjegjësinë e tij.”.

Në këto kushte, Presidenti i Republikës kërkon të informohet në mënyrë shteruese nga KLGJ-ja për një vlerësim të këtij organi mbi shkakun e vonesave.

Kërkesa për informacion mbështetet jo vetëm në nenin 92/h të Kushtetutës, por dhe referuar kompetencave që ka Presidenti i Republikës sipas nenit 136 të saj, në të cilin parashikohet e drejta e Presidentit të Republikës në procesin e emërimit të gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë, që eventualisht po cenohen nga mosveprimi apo nga vonesat e Këshillit të Lartë Gjyqësor (KLGJ).

Këto vonesa në kryerjen e procedurave përkatëse cenojnë drejtpërdrejtë funksionalitetin e Gjykatës së Lartë dhe në këtë mënyrë edhe stabilitetin e sistemit gjyqësor në tërësi.

Mungesa e funksionalitetit të Gjykatës të Lartë, veç të tjerave, përbën shkelje të drejtëpërdrejtë të nenit 42/2 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë dhe parashikimev të nenit 6/1 të Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.

Referuar bashkëpunimit të detyrueshëm kushtetues midis dy institucioneve tona, Presidenti i Republikës duhet të jetë i informuar plotësisht nga Këshilli i Lartë Gjyqësor për ecurinë e këtij procesi për të qartësuar faktin se kur do të mundet ai të ushtrojë kompetencat e tij kushtetuese për emërimin e anëtarëve të Gjykatës së Lartë, në mënyrë që kjo gjykatë të bëhet sa më shpejt funksionale me trupa gjyqësore të përzgjedhur dhe emëruar sipas standardeve kushtetuese.

Në këtë rol, interesi kushtetues i Presidentit të Republikës është i lidhur jo vetëm me ushtrimin korrekt dhe në kohën e duhur të kompetencës kushtetuese, por dhe me zbatimin korrekt të reformës në sistemin e drejtësisë në drejtim të cilësisë së dhënies së drejtësisë për qytetarët që kanë të drejtë të shqyrtojnë pretendimet e tyre nëpërmjet një procesi të rregullt, brenda një afati të arsyeshëm dhe nga një gjykatë e krijuar me ligj.

Sa më sipër, Presidenti i Republikës në mbështetje të nenit 92/h dhe në zbatim të nenit 136 të Kushtetutës, kërkon nga Këshilli i Lartë Gjyqësor një informacion shterues dhe të plotë për çështjet e parashtruara më sipër dhe angazhimin maksimal të këtij organi për të përmbushur qëllimin kushtetues.

Së dyti, referuar përmbajtjes së dokumentit “Opinion Ligjor”, “Mbi situatën emergjente në Gjykatën e Lartë” të datës 29 maj 2019, të hartuar nga ekspertët e Misionit “EURALIUS V”, Presidenti i Republikës vlerëson të domosdoshme të paraqesë vlerësimin e Tij si më poshtë.

Dokumenti “Opinion Ligjor”, “Mbi situatën emergjente në Gjykatën e Lartë” i datës 29 maj 2019, i hartuar nga ekspertët e misionit “EURALIUS V” Grzegorz Borkoëski dhe Klodian Rado, rezulton se është dhënë në kuadër të kërkesës së Këshillit të Lartë Gjyqësor drejtuar misionit “Euralius”, për t’iu përgjigjur pyetjes nëse ka bazë ligjore për t’i dhënë zgjidhje më të shpejta situatës emergjente (ndërkohë që hartimi i akteve nënligjore për procedurën e ngritjes në detyrë të gjyqtarëve dhe për emërimin e jo-gjyqtarëve është ende në proces).

Nga informacioni që jepet në dokumentin e prodhuar nga misioni Euralius dhe referuar përmbajtjes së përgjigjes së KLGJ-së dhënë me shkresë nr. 3061/1 prot, datë 18.06.2019 rezulton se, Këshilli i Lartë Gjyqësor deri më datë 29 maj 2019, ende nuk ka hartuar dhe miratuar të gjitha aktet e nevojshme nënligjore për procedurat e ngritjes në detyrë të gjyqtarëve dhe për emërimin e anëtarëve jomagjistratë, në Gjykatën e Lartë.

Presidenti i Republikës, referuar përmbajtjes së këtij opinioni ligjor dhe tejkalimit të afatit nga KLGJ-ja për hartimin e akteve nënligjore të nevojshme, konstaton të paarsyetuar faktin se përse nuk është vepruar në kohën e duhur për t’i kërkuar EURALIUS-it të gjithë ndihmën dhe asistencën për të hartuar dhe miratuar aktet nënligjore të nevojshme, ndërkohë që, i kërkohet opinion për zgjidhjen e një situate “emergjente”, të krijuar së fundmi, kur Gjykata e Lartë ka ngelur vetëm me dy anëtarë.

Siç u përmend edhe më sipër, KLGJ-ja ka tejkaluar edhe me 3-muaj të tjerë, afatin fillestar 3-mujor të përcaktuar nga neni 174, pika 1/a, të ligjit nr.96/2016, për miratimin e aktit nënligjor që do të bënte të mundur nisjen e procedurave të plotësimit të vakancave në Gjykatën e Lartë.

Pra në kushtet kur kanë kaluar 6-muaj e 20 ditë nga momenti i krijimit të KLGJ-së dhe ende nuk janë hartuar të gjitha aktet nënligjore për këtë proces, paraqitja e gjëndjes së emergjencës nga KLGJ dhe Euralius është tërësisht e pajustifikuar.

Nëse Këshilli i Lartë Gjyqësor do të kishte përmbyllur miratimin e akteve nënligjore brenda afatit të përcaktuar nga ligji (12 mars 2019), atëherë pas kësaj periudhe që ka kaluar do të mund të ishin hapur dhe procedurat për plotësimin e vakancave në Gjykatën e Lartë dhe rrjedhimisht kjo gjykatë mund të ishte sot funksionale.

Referuar kësaj gjendjeje, Presidenti i Republikës shpreh qëndrimin se Kushtetuta dhe ligjet parashikojnë një mekanizëm të qartë për plotësimin në mënyrë përhershme të trupës gjyqësore të Gjykatës Lartë dhe në këtë mënyrë, Këshilli i Lartë Gjyqësor ka përgjegjësinë që të veprojë pa asnjë vonesë për hartimin dhe miratimin e akteve nënligjore me qëllim që të shpallë thirrjet për plotësimin e të gjitha vakancave në këtë gjykatë.

Procesi i përzgjedhjes së gjyqtarëve apo kandidaturave për të qenë anëtarë të Gjykatës së Lartë është përgjegjësi e drejtpërdrejtë e KLGJ-së. Në cilësinë e organit përfitues të ndihmës ndërkombëtare KLGJ-ja, ka të drejtat e plota të kërkojë opinione mendime nga ekspertiza në dispozicion, por në zbatim të Kushtetutës dhe ligjit, është KLGJ-ja organi i vetëm që ka përgjegjësinë për suksesin apo dështimin në zbatimin e tyre.

Presidenti i Republikës e mbështet rekomandimin e “EURALIUS V”, në faqen e 7 të dokumentit, në kapitullin IV “Përfundim” ku citohet se:

“Ngritja në detyrë e gjyqtarëve për në Gjykatën e Lartë dhe emërimi i kandidatëve jogjyqtarë në këtë Gjykatë përbëjnë një përparësi themelore. KLGJ-së i rekomandohet që të përshpejtojë sa më shumë që të jetë e mundur procesin e përpilimit të akteve nënligjore të nevojshme, si dhe të shpallë njoftimet për promovimin e gjyqtarëve për në Gjykatën e Lartë si dhe për emërimin e kandidatëve që vijnë nga jashtë gjyqësorit”.

Sipas këtij Opinioni Ligjor të EURALIUS-it, evidentohet se, KLGJ-ja deri më tani nuk ka arritur të respektojë detyrimin kushtetues dhe ligjor, në drejtim të afatit dhe përcaktimit të rregullave për të bërë të mundur propozimin e kandidaturave për emërimin e gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë.

Përsa i takon pjesës së opinionit të “EURALIUS V”, që përmbyllet me rekomandim se:

“Me qëllim që të kalohet kjo periudhë tranzitore, ndërkohë që procesi i ngritjes në detyrë dhe i emërimit në Gjykatën e Lartë nuk ka përfunduar ende, KLGJ-ja mund të konsiderojë të përdorë skemën e delegimit dhe caktimin e gjyqtarëve të përkohshëm në Gjykatën e Lartë. Përveç kësaj, nëse në skemën e delegimit nuk ka magjistratë të përshtatshëm që plotësojnë kushtet për në Gjykatën e Lartë, atëherë referimi tek Neni 46 i Ligjit për Statusin do të ishte i argumentuar dhe i mundshëm, duke transferuar për një afat të përkohshëm, dhe me pëlqimin e tyre në Gjykatën e Lartë, gjyqtarë me performancë shumë të mirë profesionale”, Presidenti i Republikës vlerëson se ky rekomandim i propozuar:

– Cenon kompetencat kushtetuese të Presidentit të Republikës;
– Ky propozim bie ndesh në mënyrë flagrante me parashikimet e nenit 136, 179 pika 4 e 12 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë;
– Dëmton rëndë qëllimet kryesore mbi të cilat u ndërmor dhe u miratua paketa kushtetuese dhe ligjore e reformës në sistemin e drejtësisë;
– Cenon besimin e publikut tek organet e reja të sistemit të drejtësisë;
– Bën të mundur që Gjykata e Lartë të funksionojë me gjyqtarë të përkohshëm, të cilët do të ushtrojnë funksionet në gjykatën më të larë të vendit, pa kaluar më parë procesin e rivlerësimit kalimtar, duke cenuar besimin tek reforma në drejtësi e miratuar 3-vjet më parë.

Ky opinion në vetvete është një përpjekje për të ofruar një zgjidhje me mjete ekstra ligjore aspak kushtetuese e ligjore nën argumentimin e situatës emergjente. Nëpërmjet tij synohet së pari të fshihet problematika, apo mangësitë që mund të paraqesë baza ligjore ekzistuese dhe prej së cilës mund të jetë krijuar edhe kjo gjendje. Për shkak të përdorimit të këtij mekanizmi të papërshtatshëm të propozuar nga Euralius mund të bëhet i mundur promovimi përkohësisht në karrierë i gjyqtarëve, që nuk e meritojnë të jenë pjesë e sistemit të drejtësisë dhe që mund të vlerësohen si të tillë nga organet e rivlerësimit kalimtar.

Duhet të kujtojmë që misioni “EURALIUS V”, ka dhënë ekspertizën e tij në kuadër të hartimit dhe miratimit të paketës ligjore në kuadër të reformimit të sistemit të drejtësisë, dhe nëse kjo paketë ligjore paraqet mangësi, një pjesë të kësaj kostoje është përgjegjësi edhe e këtij misioni, i cili ka asistuar Komisionin e Posaçëm Parlamentar të Reformës në Sistemin e Drejtësisë dhe Kuvendin e Shqipërisë në miratimin e ligjeve shoqëruese në kuadër të reformës në sistemin e drejtësisë.

Nëse paketa ligjore paraqet mangësi, atëherë kjo gjë më së pari duhet të pranohet, të evidentohet dhe duhet t’i bëhet menjëherë prezente për zgjidhje Kuvendit të Shqipërisë.

Kuvendi ka të gjitha mundësitë dhe njëkohësisht detyrimin që të përmirësojë kuadrin ligjor ekzistues për t’i dhënë zgjidhje qoftë emergjencës së krijuar për formimin e trupave gjyqësore, ashtu dhe krijimit të mekanizmit të përshtatshëm kushtetues apo ligjor, që do të bëjë të mundur zgjidhjen e problematikës për shqyrtimin brenda një afati të arsyeshëm të 32 000 çështjeve të mbartura, që presin për t’u shqyrtuar në Gjykatën e Lartë.

Nuk është logjike dhe aspak e drejtë që duke argumentuar një situatë “emergjence” “EURALIUS” të propozojë zgjidhje të tilla ekstraligjore që cenojnë rëndë parashikimet e Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.

Kjo, përveçse ul besimin tek reforma, vendos njëkohësisht në pikëpyetje serioze nivelin profesional dhe paanshmërinë e këtij misioni në Republikën e Shqipërisë.

“EURALIUS V” është mision ekspertize që asiston të gjitha organet e reja të sistemit të drejtësisë ashtu dhe Kuvendin e Shqipërisë, dhe për këtë duhet që të japë opinione objektive për zgjidhje të përshtatshme dhe të koordinuara me të gjithë aktorët në përputhje me Kushtetutën, dhe jo të fshehë të metat dhe problematikën që mund të kenë aktet ligjore, apo të përfshihet në veprimtari “krijuese” të keqintepretueshme.

Nuk duhet të harrojmë që paketa kushtetuese e reformës në sistemin e drejtësisë jo vetëm që është hartuar dhe miratuar nga Kuvendi i Shqipërisë me konsensus absolut, por ajo u realizua bazuar në rekomandimet e vyera të Komisionit prestigjioz të Venecias, të studiuara dhe të konsultuara për një kohë të gjatë me këtë organizëm këshillimor të Këshillit të Evropës.

Sistemi i drejtësisë në Republikës së Shqipërisë është reformuar tërësisht duke ndërtuar një mekanizëm që promovon funksionimin e tij me gjyqtarë dhe prokurorë të zgjedhur në mënyrë përfundimtare me integritet të lartë moral dhe profesional, të cilët meritojnë të jenë pjesë e tij dhe kurrsesi me funksionarë të caktuar dhe promovuar përkohësisht në gjykatat e nivelit më të lartë të vendit.

Nuk është aspak logjike që 3-vite nga miratimi i ndryshimeve kushtetuese, “Euralius” të propozojë sërish skema të tilla, tranzitore, të përkohshme që shkelin rëndë parashikimet Kushtetuese.
Të drejtat themelore të qytetarëve të Shqipërisë për të patur një shqyrtim gjyqësor brenda një afati të arsyeshëm dhe nga një gjykatë e caktuar me ligj, po cenohen haptazi nga grumbullimi i çështjeve të mbartura në Gjykatën e Lartë, për të cilat askush sot nuk mban përgjegjësi publike dhe askush nuk mundet t’u thotë qytetarëve se kur do të përfundojë shqyrtimi i tyre.

Mosformimi i një trupe gjyqësore sipas ligjit në Gjykatën e Lartë mund të sjellë problematika shumë të rënda dhe nga më të ndryshmet në proceset penale apo civile, të cilat diktojnë shqyrtimin e domosdoshëm të çështjes brenda një afati të caktuar procedurial. Kjo kërkon vëmendje dhe mbikqyrje të shtuar nga KLGJ për të shmangur çdo pasojë në këtë drejtim.

Presidenti i Republikës kërkon nga Këshilli i Lartë Gjyqësor vlerësimin me shumë seriozitet dhe me prioritet të kësaj çështje si dhe ndërmarrjen e të gjitha masave për përshpejtimin e procesit të përpilimit të akteve nënligjore të nevojshme dhe për plotësimin e vakancave në Gjykatën e Lartë, në përmbushje të parashikimeve të nenit 136, 179 pika 4 e 12 të Kushtetutës.

Në përfundim të sa më sipër, Presidenti i Republikës, në zbatim të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, nëpërmjet kësaj letre:

– Kërkon dhënien e një informacioni shterues nga Këshilli i Lartë Gjyqësor, siç është parashtruar më sipër;

– Synon t’i japë impuls KLGJ-së që të vendoset në pozita të plota pune për të përmbushur detyrimet e kushtetuese brenda afateve ligjore në mënyrë që Republika e Shqipërisë të ketë sa më shpejt një Gjykatë të Lartë funksionale;

– Po i paraprin krijimit të një situate ekstraligjore që mund të vijë nga përdorimi i qasjes së këshilluar nga Euralius V, që eventualisht siç ka ndodhur edhe më parë (me zgjedhjen e Prokurorit të Përgjithshëm të Përkohshëm me 69 vota), mund të dëmtojë besimin tek Reforma në Drejtësi dhe që do të përbënte shkelje të hapur të parashikimeve kushtetuese;

– Synon të eleminojë ҁdo mundësi eventuale për cenimin e kompetencave kushtetuese të Presidentit të Republikës;

– Të kontribuojë që, të garantohet sa më shpejt për qytetarët akses i plotë në të gjitha shkallët e gjyqësorit, si dhe të garantohen të drejtat dhe liritë themelore të shtetasve që të mos cënohen nga mosfunksionimi i Gjykatës së Lartë.

Në pritje të përgjigjes shteruese dhe sa më të shpejtë, Presidenti i Republikës garanton se, bazuar në instrumentet kushtetuese në dispozicion do të ofrojë në çdo kohë bashkëpunim dhe mbështetje maksimale për Këshillin e Lartë Gjyqësor, por nuk do të lejojë asnjë cenim të autoritetit të Tij kushtetues në këtë proces, për çdo lloj arsye.

Duke ju uruar punë të mbarë,

Sinqerisht,

ILIR META

twitter
Follow
facebook
linkedin

Fjalë kyçe: Ilir Meta, Këshilli i Lartë, KLGJ

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

UGSHPD: RAMA JU “RRIT” PENSIONET, VELIAJ JU UL SHEQERIN (Dy anët e monedhës së pushtet-korrupsionit)

Këtë të vërtetë do t’ua zbulojmë diku më poshtë.

Më parë le të shohim skemën e mashtrimit që Rilindja Socialiste ka ndërtuar në çdo aspekt të jetës ekomomike dhe shoqërore për shtetasit shqiptarë.

Pra le të kuptojmë sa më thjeshtë atë që dihet por nuk e vërtetojmë dot sepse pushteti i pavarur i drejtësisë ka ngrirë.

Le të kuptojmë se si ndodh që shqiptarët kanë mbetur të varfër dhe vazhdojnë të largohen çdo ditë, ndërsa të kamurit si vjedhës të pamëshirshëm i shijojnë jetët e tyre prej pushtetit dhe e gjejnë mburojën edhe prej Kuvendit dhe mbeten të paprekshëm.

Është koha që njerëzit duhet të ndërgjegjësohen se pse aty në Kuvend përfaqësia politike e popullit rrëmbehet çdo katër vjet. Ndaj çdo protestë e drejtë të shihet jo thjeshtë si kërkesë përgjegjësish për premtimet e pa mbajtura dhe punët e pakryera sepse rotacioni politik do të kishte ndodhur çdo raund zgjedhjesh, por të shkohet më tej përmes drejtësisë dhe ligjit sepse nga më të pushtetshmit ndër vite këto protesta dhe lëvizje etiketohen dhe vihen në lojë. Janë fare cekët të trajtuara edhe nga mediat këto protesta, këndvështrimi i tyre politizohet skajshëm dhe qytetarët ndjehen të padobishëm për forcën që kanë. E drejta për të zgjedhur dhe për t’u zgjedhur, pra vota e lirë që sjell ndryshim humbet integritetin dhe qëllimin, vidhet dhe vritet prej mendësisë kriminale dhe prej korrupsionit ashtu sikurse edhe financohet prej tyre.

Si po përcillet forca e pushtetit sot në Shqipëri do të shtrohej pyetja?

Kjo tani nuk do më shpjegim pasi lufta për pushtet veç propagandës për një Shqipëri drejt Evropës 2030 apo dhe më shpejt, është shtrirë dhe thelluar në kërkim të vjeljes së votës së diasporës. Dhe kur vijmë tek kjo pikë mund të kërkojmë transparencë dhe llogari se: – A ka ndonjë nismë parlamentare për të motivuar dhe justifikuar shpenzimet për lëvizjet e figurave publike dhe të partive politike me tubimet ndërgjegjësuese për votën e diasporës?

Ku gjinden paratë për të tubuar kryeministri dhe administrata e tij në Greqi, Itali dhe ShBA?

Nëse pjesëmarrja sa vjen e zbehet dhe emigrantët e protestojnë hapur në mënyrën se si po keq qeveriset Shqipëria, së paku propaganda e Rilindjes Socialiste e ka kuptuar se strategjia populiste me këngë e valle nga këngëtarët/et VIP, nuk janë më të pranishëm për t’ia ngrohur dajren Ramës para fjalimit si dhe për t’i kthyer pyetje përgjigjet në aheng* dhe tallava për pjesën e mbetur të kohës.

Propaganda i lë jashtë këto realitete dhe qëmton nga tubimet mesazhin që i duhet Ramës për të qëndruar në pushtet.

Fakti që u përmend diaspora në çështjen më lart është se pjesa dërrmuese e pensionistëve dhe pensionisteve në Shqipëri e mbajnë frymën me pensionet nga vitet e punës dhe të tjerë kush ka fatin mund të mbështetet financiarisht nga ndihma e fëmijëve emigrantë.

Duke ju kthyer zhvillimeve politike-shoqërore në vend palëkundja e korrupsionit në pushtet duhet parë përmes ideologjisë politike që frymëzon skemën për të sunduar dhe jo qeverisur.

Shpjeguar në pak vite pas histori Rama dhe Veliaj ishin dikur paralel në bashkëveprimin mes tyre. Por më pas me pushtetin në horizont për veten e tyre dhe jo për shqiptarët ata u bënë të njohur si zërat e rinj të opozitës. Kryesisht kundër së djathtës në pushtet dhe arritën të bëhen me parti. Ndërsa sot që të dy janë kryqëzuar në majat e larta të udhëheqjes të partisë që morën dhe interesat e Rilindjes Socialiste janë shprehje e shkëputjes nga ajo bazë i mbështeti ata. Rama dhe Veliaj të dy bashkë janë të pandashëm nga vlerat që përfaqësojë. Ata janë prerja më e re e monedhës së pushtet- korrupsionit që kryen transaksione vetëm me tregun e zi dhe aferat brenda Shqipërisë, Bashkimi Evropian vazhdon si pa kuptuar të shtyhet më larg. Shtyhet sepse kjo fytyrë e vërtetë e pushtet-korrupsionit nuk shkëmbehet dot me valutat ndërkombëtare. Slogani BE 2030 nuk nënkupton këtë keq qeverisje drejt BE-së, por lë të kuptosh zgjimin qytetar për t’u afruar me BE-në, një ëndërr e nisur dhe e mbetur peng prej një tranzicioni të tej zgjatur.

Në këtë këndvështrim ‘kokë a pilë’ sikur ta kërkosh shortin e zgjedhjes në monedhën rilindëse, rezultati është i njëjtë. Ke ose Ramën ose Veliajn. Përmes mediave të kapura dhe propagandës që ushtrojnë tashmë ata kanë ngritur një kryeqytet brenda skemës së një sistemi të korruptuar. Ndër këta 11-12 vite të dy e kanë përforcuar rrugën e pashmangshme drejt autoritarizmit parti-shtet dhe kanë si synim jo vetëm mandatin e katërt, por edhe të synojnë që të qëndrojnë edhe më gjatë, pavarësisht rivalitetit fundosës me njëri-tjetrin.

Duke parë afrimin e zgjedhjeve të ardhshme në qoftë se Rama dhe Veliaj nuk dalin për të shprehur përgjegjësitë përballë kësaj shkalle korrupsioni përpara shpalljes së vlefshme të kandidatëve nga subjektet politike, çdo përpjekje do të duket e humbur sepse pavarësia e pushteteve si e tillë në demokracinë shqiptare vërteton se nuk jeton më. Por do të pranohet dorëzimi i demokracisë kundrejt autokracisë dhe shteti do të sundohet nga monedha Rama-Veliaj (edhe pse ata nuk do të duan të jenë në një), ata janë bashkë dhe do të jenë të pandashëm në shërbim të njëri- tjetrit.

Ai që qeveris sot, pra Rama ka nevojë për pranë dhe korrupsionin e Veliajt sepse do t’i duhet që t’i shkundë çdo qindarkë në emër të reformës në drejtësi po ja lypi puna.

Ka dy rrugë se si paratë mund të përdoren. E para, për të paguar shpenzimin e mbrojtjes nga avokatët dhe e dyta për të investuar tek votat për një mandat të katërt. Deri tani skema Rama-Veliaj ka funksionuar edhe pse është e dështuar. Por e keqja e demokracisë në gjendjen e saj ende të brishtë lidhet me sistemin drejtësisë.

Sa i pavarur dhe sa pushtet më vete ky sistem drejtësie ka për ta mbrojtur demokracinë?

Zhvillimet e kuvendit e tregojnë më së miri këtë. Po shohim në çdo seancë plenare dhe në çdo komision njëanshmërinë dhe protestën. Deputetët e shumicës, rilindësit socialistë janë aty në bllokun e numrave të duhur për të kaluar çdo ligj që e ka pikënisjen nga qeveria. Më i fundit ishte edhe ai i buxhetit 2025. Por me forcën e kartonit rilindësit socialistë janë aty në bllokun e numrave të duhur që edhe të mbrojnë monedhën e pushtet-korrupsionit, të ndjehen se janë pjesë e elitës pavarësisht se janë jashtë interesave dhe programit të bazës socialiste dhe të Partisë Socialiste.

E për sa kohë kjo “luftë” që tërheq vëmendjen në Kuvend vazhdon lind pyetja se ku ishin vendndodhjet e Ramës dhe Veliajt gjatë zhvillimeve të ditëve të fundit?

Të larguar nga lajmi i ditës, por edhe të angazhuar në fshehtësi me daljet e tyre në faqet e propagandës dhe mediave që e mbështesin.

Njëri (Rama) në COP29 për nismat globale të energjisë me një delegacion të ngjeshur të Rilindjes Socialiste dhe tjetri (Veliaj) duke vazhduar me “kujdesin” për të moshuarit dhe pensionistët aty ku Rama e la, diku me ndonjë përurim çerdheje, diku me ndonjë mbjellje fidani, por më therësja ishte kur Veliaj drejton mesazh për kujdesin e shëndetit të pensionistëve në ditën Botërore të Diabetit:-“Sot, në Ditën Botërore të Diabetit, një thirrje për të gjithë: Kujdesuni për veten! Kontrollet e rregullta janë çelësi për ta mbajtur diabetin nën kontroll dhe për të jetuar një jetë të shëndetshme”. Veliaj i padukshëm me mesazhin e tij përdor ngritjen e një stendë ku ofrohen analiza falas dhe ky ndërgjegjësim bëhet nga nënkryetari i bashkisë së Tiranës Andi Seferi, dhe me zv/ministren e Shëndetësisë Mira Rakacolli shoqëruar edhe nga një grup mjekësh. Teoritë dhe propaganda për ta pasur ushqimin bio dhe jetesën e shëndetshme në një qytet si Tirana janë jo vetëm tallje, por edhe një shuplakë ndërgjegjësuese qytetarëve që të zgjohen se ende nuk po e kuptojnë se për çfarë po flet qeveria Rama që premtoi mjeksinë falas.

Po kjo është e “vërteta”, falas vetëm për një ditë.

Po për 364 ditët e tjera?

Për 364 ditët e tjera kemi atë pjesë humori që përmendëm më lart. Indeksimi i pensioneve që shpesh shitet si rritje e pensionit krijon një çorientim. Premtimi për rritjen e pensioneve është parë si një rrezik për rënien e qeverisë, prandaj Rama e ka ndërruar tashmë atë shteg. Ai dhe ekonomistët e tij i shmangen edhe shifrës së indeksimit sepse kjo ishte një disfatë që tregoi se rritja ishte jo vetëm qesharake nga njëra anë, por ajo la zbuluar rimbursimin e barnave. Lista e barnave për një pensionist dhe nevoja për mirëmbajtjen e shëndetit shkon edhe më shtrenjtë se sa vetë vlera e pensionit që merr një shtetas shqiptar.

Kjo është pjesa e zbërthimit të mënyrës se si propaganda dhe imazhi i Rilindjes Socialiste vazhdon të punojë. Dy anët e monedhës së pushtet-korrupsionit. Rama ju “rrit” pensionet, Veliaj ju ul sheqerin.

Rama ka pohuar në fund të muajit Tetor se ka një bonus për pensionet:- “qeveria akordon aktualisht 350 milionë euro”. Ai nuk jep një shifër ekzakte sepse ushtrimin aritmetik u a lë 710 000 përfituesve pensionistë që janë 1/3 e popullsisë, por që vota e tyre u duhet mot.

Kjo është propaganda elektorale që nuk ka për tu ndalur me këtë strategji deri në zgjedhjet e 2025. Pensionistët në nevojë janë e vetmja shtresë numerike e popullsisë që mund t’u japë votën në shkëmbim të lëmoshës ashtu sikurse mazhoranca e përdor forcën e kartonit për ta mbrojtur këtë mënyrë qeverisjeje. Kjo është edhe mungesa e dinjitetit, bindjet që njerëzit kanë dhe fatkeqësisht detyrohen nga pamundësia fizike dhe e mbijetesës që t’i mbrojnë.

Kjo pjesë na shpie pikërisht në pasqyrën e zhvillimeve të javës. Në Kuvendin e Republikës së Shqipërisë për të kuptuar se a e kanë të zgjedhurit nga populli qëllim kryesor gjetjen e zgjidhjeve për të mbrojtur dhe interesat shtetasve?

Gjatë kësaj jave vendi kryesor i betejës politike u bë sërish Kuvendi i Republikës së Shqipërisë madje me orë të zgjatura për të kapur limitet fundore të kohës. Kështu u mbyll në mënyrë të njëanshme e Komisioni Hetimor “Për shërbimet publike të sterilizimit dhe të check-up-it në shëndetësi” i miratuar me vendimin përkatës i cili u drejtua pas shumë përpjekjesh nga opozita që prej krijimit të tij në muajin Mars 2024. Po kështu është mbyllur edhe Komisioni Hetimor “Për trajtimin e të Dhënave të sistemit TIMS”, ku depozitimi i procesverbaleve dëshmitarëve të thirrur me dyer të hapura ka prekur një numër të konsideruar funksionarësh të administratës deri në ministra që janë pas hekurave nën hetim dhe të dënuar për shpërdorim detyre dhe të lidhur me krimin. Por ka patur gjithashtu edhe funksionarë të lartë të cilëve u janë deleguar në detyra të tjera brenda Rilindjes Socialiste që kanë depozituar përgjigjet e hetimeve me dyer të mbyllura. Pjesa e tretë ata më të fuqishmit dhe me funksione të pandryshuara, nuk kanë depozituar asnjëherë dëshmi, nuk kanë dalë përpara përgjegjësive dhe më keq akoma kanë intimiduar dhe vonuar proçesin. Me mbështetjen e propagandës dhe të analistëve në media pushteti dhe mazhoranca e kanë parashikuar mos daljen e rezultateve. Madje përmes mediave të ushqyera dy Komisionet Hetimore të opozitës janë ndëshkuar si instrumente të politizuara dhe një kryekomisioner, Ervin Salianji po vuan dënimin me burg për një proces të stisur, kurth i ngritur dhe fajtor për “shpifje”. Në anën tjetër Kuvendi i Republikës së Shqipërisë i drejtuar nga një tjetër kryetare, Elisa Spiropali ka marrë pozicionin për të siguruar vazhdimin e lojës pro kryeministrit pasi, opozita në parlament është bashkuar, përveç individëve dhe grupimeve të vogla që dikur kanë qenë kundërshtarë të pandjeshëm ose opozitë fasadë që ishte e pajtuar me rolin e saj për të mos e shqetësuar pushtetin e Ramës dhe të elitës së Rilindjes Socialiste.

Por cila ishte kundër goditja e mazhorancës për pranimin e dy Komisioneve Hetimore të sabotuara tashmë të opozitës?

Askush nuk po mendohet për shifrën e 200 milion € që është përdorur gjatë periudhës 10 vjeçare 2015 e këtej. Por buxhetit të 2025 do t’i shtohen sa parashikon kjo qeverie dhe 142 milionë € pjesë e kontratave koncensionare, pra vetë skema e PPP-ve ku Sterilizimi dhe Check Up vazhdojnë edhe për dy vite me nga një shtesë përkatësisht 39 milion € dhe 18 milion €. Këto dy zëra pra me rreth 60milion € janë jashtë përllogaritjeve për inceneratorin e Tiranës i cili do të marrë rreth 40 milion edhe pse nuk ekziston akoma.

Me këtë buxhet të shtuar mazhoranca luan si të dojë me forcën e kartonit në Kuvend, por ndërgjegjësimi qytetar do të jetë edhe më i madh kur propaganda nuk përtypet dhe kur drejtësia vepron dhe jep rezultat.

Pikërisht në kuvend mazhoranca goditjet nga “komisionet e dështuara” ose më mirë të shprehura të sabotuara qëllimshëm i është përgjigjur me ngritjen dhe funksionimin pa pengesa të katër Komisioneve të Posaçme me qëllim fitimin e “kredisë politike” në opinionin publik që përmes emërtesave të goditura duket se është Rilindja Socialiste që do ta sjellë BE-në që nesër. Një propagandë dhe vetëlavdërim ku duket qartë se zhvillimet e jetës politike të Shqipërisë kanë mbetur në duart e po atyre protagonistëve që drejtohen nga interesa të njëanshme partiake dhe që me praktika jo demokratike. Kjo në vetvete është kredia e partisë-shtet që fiton mbi një opozitë të bllokuar, të ndëshkuar për mospjesëmarrje në jetën parlamentare apo të paralizuar plotësisht.

Kështu Komisionet e Posaçme si; 1- “Për Rolin e Integrimit të Republikës së Shqipërisë në Bashkimin Evropian”, 2-“Për Reformën Zgjedhore”, 3- “Për thellimin e reformave për mirëqeverisjen, sundimin e ligjit dhe antikorrupsionin për Shqipërinë 2030 në Bashkimin Evropian”, 4- “për të koordinuar dhe mbikëqyrur të gjitha veprimet institucionale për të luftuar dezinformimin dhe format e tjera të ndërhyrjes së huaj në proceset demokratike të vendit”, janë mënyra me moderne e kufizimit të të drejtave dhe lirive të shtetasve në emër të një partie e cila do të konsolidojë nesër pushtetin e saj pa nevojën e pasjes së një opozite.

Në këtë pikë të mbërritur zhvillimesh duhet të kujtojmë dhe të dallojmë mirë rolin dhe veçorinë e kthimit të opozitës së bashkuar në Kuvend. Në qoftë se precedenti që krijohet me mbylljen e njëanshme të Komisionit Hetimor “Për shërbimet publike të sterilizimit dhe të check-up-it në shëndetësi” thjeshtë për mbarimin e afateve kohore dhe pa vlerësuar humbjen nga milionat e shpenzuara sikurse dhe gjetjet nga dokumentacioni i të dhënave të ndjeshme të sigurisë kombëtare mbi lidhjet e krimit me korrupsionin shtetëror nga Komisioni Hetimor “Për trajtimin e të Dhënave të sistemit TIMS”, situata do të vazhdojë të përkeqsohet. ështu përfunduan dhe u depozituan dokumentet e

Jetëgjatësia e tij me në të kundërt edhe përsa i përket imazhit të shëndetësisë shqiptare. Kjo është një tragjedi-komedi e mazhorancës në Kuvend. Mënyra e vetme e funksionimit të parti-shtetit në qeverisjen qendrore dhe vendore. Duke imituar dhe plotësuar njëri tjetrin me pushtetin në duke paralel në vitet e largëta të tre mandateve, Rama dhe Veliaj po kryqëzohen dhe bashkohen në një pikë tani para zgjedhjeve të 2025. Nuk bëhet më fjalë se kush e pret ja i pari rrugën shokut, por se kush e nxjerr jashtë rruge tjetrin. Kjo është strategjia e të korruptuarve për të mbajtur pushtetin

____________

*aheng- argëtim i lëshuar ose dëfrim i shthurur nga përmbajtja.

14 Nëntor, 2024

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë Profesionistë të Diasporës (UGSHPD)

Verband Albanischer Berufsjournalisten der Diaspora (VABD)

Union of Professional Albanian Journalists of Diaspora (UPAJD)

L’Union des journalistes professionnels albanais de la diaspora (UJPAD)

Unione dei Giornalisti Professionisti Albanesi della Diaspora (UGPAD)

Si po plaket Shqipëria, 20% e popullsisë mbi 65 vjeç- Të dhënat e INSTAT

Përveç pakësimit struktura e popullsisë është plakur dhe moshat e vjetra dominojnë. Të dhënat e Censit 2023 tregojnë se mosha mesatare e popullsisë arriti 42.5 vite duke u rritur me 7 vite nga vitit 2011, ku ky tregues ishte 35.5 vjet.

Faktorët ndikues të lindjeve, vdekjeve dhe migracionit ndërkombëtar dhe të brendshëm sollën ndryshimin e strukturës së popullsisë, në Censin e 2023. Piramida e popullsisë bazuar në Censin e 2023, vjen e ngushtuar shumë poshtë për shkak të rënies së lindjeve dhe po zgjerohet ne mes dhe lart nga rritja e popullsisë në moshë të vjetër.

Të dhënat e Cens 2023 tregojnë se një në pesë individë (19,7%) janë 65 vjeç e lart, krahasuar me një në nëntë individë (11,3%) në Censin e vitit 2011 dhe 7,5% në Censin e 2001.

Tranzicioni drejt një popullsie më të vjetër vihet re edhe në raportet e varësisë. Raporti i varësisë së të rinjve pësoi rënie në 24,0% nga 30,4% vlerësuar në Censin e 2011, dhe raporti i varësisë së të moshuarve pësoi rritje në 30,4% nga 16,7% në 2011.

Analizuar në nivel qarku, Kukësi dhe Gjirokastra mbajnë pozicione të kundërta në termat e raporteve të varësisë: Kukësi ka raportin e varësisë së të rinjve më të lartë (31,8%) dhe raportin më të ulët të varësisë së të moshuarve (19,9%).

Ndërsa, Gjirokastra ka raportin e varësisë së të rinjve më të ulët (19,0%) dhe raportin më të lartë të të moshuarve (46,1%). Mosha mesatare e popullsisë është 42,5 vite, nga 35,3 vite që ishte në Censin 2011.

Duke analizuar grup-moshën 50-69 vjeç në piramidën e popullsisë, vërehet një zgjerim që përputhet me një periudhë lindjesh midis mesit të viteve 1950-1970. Shqipëria gjatë kësaj periudhe është karakterizuar nga një rritje e normave të lindshmërisë, njohur si “baby boom”.

Pas viteve ’90, norma të ulëta të lindshmërisë dhe trendi në rënie, kombinuar me emigracionin e popullsisë në moshë riprodhuese solli ngushtimin e bazës së piramidës së popullsisë. Lindshmëria nën nivelin e zëvendësimit prej vitit 2001, rritja e jetëgjatësisë, si dhe migracioni mbeten faktorët kryesorë të plakjes së popullsisë.

Mungon infrastruktura për të moshuarit

Brezi i sotshëm i pensionisteve jetoi rininë me mungesë kulture dhe njohurish për të siguruar mbrojtje financiare për pleqërinë.

Një shoqëri e bazuar në një traditë të brezave ku fëmijët kujdesen për prindërit në pleqëri po venitet nga nivelet e larta të emigracionit që kanë shkëputur lidhjet fizike ndërmjet prindërve dhe fëmijëve.

Edhe pse në tranzicion solidariteti mes brezave ende funksionon në aspektin financiar, pasi emigrantët shqiptare vazhdojnë të çojnë të ardhura pranë familjeve të tyre. Në vitin 2023 këto prurje ishin më shumë se 930 milionë euro, më shumë se gjyma e faturës së përgjithshme për pagesën e pensioneve nga qeveria shqiptare,

Për shumë të moshuar jeta do të lehtësohej po të funksiononin azilet, të cilat sot mungojnë në raport me nevojat që ka vendi për këto shërbime. Njësia e Kombeve të Bashkuara, për çështjet e punësimit (ILO) evidentoi pak vite më parë se popullsia e Shqipërisë po plaket me shpejtësi dhe 91 mijë persona mbi 65 vjeç kanë nevojë për përkujdesje sociale afatgjatë, ndërkohë që vetëm 1.6% e tyre përfitojnë mbrojtje.

Azilet publike mungojnë, ndërsa iniciativat për hapjen e shtëpive të kujdesit për të moshuarit gjithashtu mungojnë. Mirela një grua shqiptare që shërben në një shtëpi të moshuarish në Milano prej 20 vitesh ka dëshirë të sjellë këtë përvojë në Shqipëri, por tha se e ka vështirë për të gjetur staf që të ketë aftësitë për t’u kujdesuar për të moshuarit. Disa biznese nisen të investonin në qendra të posaçme për të moshuarit, por kërkesa e shpejtë për shtëpi i zhvendosi projektet e tyre.

Numri i pensionistëve do të rritet me shpejtësi në vitet në vijim për shkak të bumit të lindjeve në vitet 1950-1960. Në vitin 2021, një në 7 persona ishte mbi 65 vjeç. Vlerësohet se një në 3.8 persona do të jetë 65 vjeç e lart deri në vitin 2050. Të dhënat demografike tregojnë se, popullsia shqiptare po plaket me shpejtësi.

Ndërmjet viteve 1990 dhe 2022 dukë zënë rreth 16% të totalit të popullsisë më 2021 nga 5.5% më 1990. Në të ardhmen, popullsia mbi moshën 65 vjeç e lart do të rritet në 623 mijë persona dhe pjesa e saj në totalin e popullsisë do të rritet në 26.4% deri në vitin 2050.

Sipas Ministrisë së Shëndetësie në shkallë vendi funksionojnë rreth 39 qendra për të moshuar nga 259 qendra shërbimesh që janë në Shqipëri. 14 qendra ose 36% e tyre ofrojnë shërbime për të moshuar në qarkun e Tiranës, ndërsa 25 të tjerat ofrojnë shërbime përkatësisht në Korçë (6 qendra), Shkodër (5 qendra), Berat (3 qendra), Durrës, Vlorë dhe Elbasan (nga 2 qendra) dhe Lezhë, Dibër, Gjirokastër, Fier e Kukës (nga 1 qendër). Këto qendra nuk janë të mjaftueshme as 2% te të moshuarve në nevojë.

Mungon furnitura dhe logjistika për të moshuarit

Duke qenë se të moshuarit një grup i popullsisë që konsumon pak dhe nuk ka fuqi blerëse në treg ka shumë mungesa në produktet të dedikuara për këtë moshë, duke nisur që nga veshjet, furnitura e përshtatshme që i ndihmon ato në lëvizje etj.

Mirëpo në njësitë e shitjes me pakicë në vend shpesh mundësitë e zgjedhjeve për mosha të vjetra janë të kufizuara për faktin se bizneset e veshjeve, si çdo biznes tjetër ofrojnë produkt nisur nga aftësia blerëse, pohojnë tregtarët e pakicës.

Në vendin tonë aftësia blerëse është e përqendruar në grup-moshën 20-45 vjeç, pasi kjo ka të ardhurat më të larta dhe për rrjedhojë dhe shpenzimi është më i lartë. Sakaq tregu shqiptar i veshjeve nuk ofron shumë mundësi dhe cilësi për moshat mbi 80 vjeç, siç mund të gjenden në tregun europian.

Nevojat për kujdes intensiv për të moshuarit po rriten në Shqipëri, por nga ana tjetër, logjistika që mbështet me furnizime këtë kategori konsumatorësh pothuajse mungon. Në cens 2023, INSTAT numëroi se në Shqipëri jetojnë mbi 87,000 persona mbi 80 vjeç.

Një familje që trajton me shërbim në shtëpi një person në këtë moshë e ka shumë të vështirë të sigurojë pajisje që lehtësojnë rutinën e tij.

Në Shqipëri mungojnë njësitë e shitjes me pakicë për të moshuarit, të cilat në vendet e Europës Perëndimore janë mjaft të përhapura. Farmacitë kanë nisur të fusin furnizime të posaçme, por tregu ofron shumë pak në raport me nevojat që paraqiten.

Kompanitë që ofrojnë pajisje për shtëpi nuk kanë thuajse asnjë produkt të përshtatshëm për moshat e thyera, si krevate të lëvizshme dhe pajisje të tjera që lehtësojnë përditshmërinë e të moshuarve.

Pajisje që mund të manovrohen lehtë me prekjen e një butoni, si hapja e dyerve, dritareve apo krevate dhe dollapë, të nevojshme për moshat e vjetra. Pajisje mjekësore si karriget me rrota, sistemet e shpërndarjes së oksigjenit, pajisjet ndihmëse të lëvizjes etj.

Tualete të përshtatur për të moshuarit, mobilie si ashensor, banjot në këmbë do të kenë shumë shpejt një kërkesë në rritje edhe në vendin tonë.

64 mijë të moshuar jetojnë vetëm

Të dhënat e censit 2023 referuan se në të gjithë vendin, rreth 64 mijë persona mbi 60 vjeç jetonin vetëm. Nga 103 mijë persona të cilët jetonin vetëm, 62,5% e tyre ishin 60 vjeç e lart (64,375 persona).

Nga 103 mijë persona të cilët jetonin vetëm, 62,5% e tyre ishin 60 vjeç e lart (64,375 persona). Gati gjysma e familjeve në vend kanë 2 ose më pak persona. Kjo tregon një zhvendosje të madhe nga struktura tradicionale e familjeve shqiptare me shumë anëtarë ku dominojnë moshat e reja.

Madhësia mesatare e njësive familjare është 3,2 anëtarë në Cens 2023, krahasuar me 3,9 anëtarë për Censin e 2011.

Të dhënat e cens treguan se nga 755,950 njësi familjarë që u numëruan nga cens 49% e tyre janë mbi 60 vjeç./Monitor

Presidenti Zelenskiy thotë se Ukraina duhet të bëjë gjithçka për t’i dhënë fund luftës vitin tjetër

Presidenti Volodymyr Zelenskiy tha se Ukriana duhet të bëjë gjithçka që është e mundur për të arritur që lufta me Rusinë të përfundojë vitin e ardhshëm përmes diplomacisë, një koment që bëhet në një moment vendimtar pas fitores në zgjedhjet presidenciale amerikane të republikanit Donald Trump dhe ndërsa Rusia po bën përparime në fushën e betejës.

Sidoqoftë, presidenti ukrainas dha se udhëheqësi rus Vladimir Putin nuk është i interesuar për të arritur një marrëveshjeje paqeje.

“Sa na takon neve, duhet të bëjmë gjithçka që kjo luftë të përfundojë vitin e ardhshëm, të përfundojë me mjete diplomatike”, tha zoti Zelenskiy në një intervistë në radion ukrainase të transmetuar të shtunën.

Ambasadori i Moskës në Kombet e Bashkuara në Gjenevë tha të enjten se Rusia do të ishte e hapur për negociata për përfundimin e luftës nëse ato do të niseshin nga Presidenti i zgjedhur Donald Trump, megjithëse sipas tij në bisedime do të duhej të pranoheshin “realitetet territoriale”.

Moska e përdor këtë frazë për të nënkuptuar që Ukraina do të duhet të heqë dorë nga katër rajonet që forcat ruse i kanë pushtuar pjesërisht dhe për të cilat Rusia pretendon kontrollin e plotë.

Presidenti Zelenskiy është shprehur vazhdimisht që kur Rusia nisi agresionin në shkallë të gjerë në shkurt të 2022, se nuk mund të ketë paqe derisa të dëbohen të gjitha forcat ruse dhe të rimerret i gjithë territori i pushtuar nga Moska, përfshirë Krimenë.

Megjithatë, rikthimi tek kufijtë e njohur ndërkombëtarisht të Ukrainës të vitit 1991 nuk u përmend në “planin e fitores” të Presidentit Zelenskiy, që ai e prezantoi publikisht muajin e kaluar.

Presidenti Zelenskiy tha se lufta kishte të ngjarë të përfundojë më shpejt nën administratën Trump, i cili u shpreh gjatë fushatës së tij se do t’i jepte fund konfliktit me shpejtësi, pa dhënë detaje.

Presidenti Zelenskiy tha se ligji amerikan e pengonte atë të takohej me zotin Trump përpara inaugurimit të tij më 20 janar.

“Ne do të bëjmë gjithçka që varet nga ne (për të siguruar një takim). Ne patëm një takim vërtet të mirë në shtator”, tha Presidenti Zelenskiy, duke shtuar se ai do të bisedonte vetëm me vetë zotin Trump dhe jo me ndonjë të dërguar apo këshilltar.

Shpallen martirë nga Vatikani dy klerikët shqiptarë, i dërguari i Papa Franceskut drejton meshën. Massafra: Dhanë jetën për fe e atdhe

Kjo e shtunë e 16 nëntorit, shënoi një ditë të rëndësishme për Kishën Katolike por edhe kombin shqiptar, me shpalljen të lumë të dy martirëve At Luigji Paliq dhe Don Gjon Gazullit që i bashkohen listës prej 38 martirëve shqiptar të shpallur në 2016-ën nga Vatikani

Meshën për lumnimin e dy martirëve, njëri françeskan dhe tjetri dioqezian e udhëhoqi i deleguari i Papa Françeskut eminenca e tij Prefekti i Dikasterit vatikanas për Çështjet e Shenjtorëve, kardinali Marcello Semeraro.

Arqipeshkëvi i Shkodrës, monsinjor Angelo Massafra në meshën e lumnimit të dy martirëve tha se Luigji Paliq dhe Gjon Gazulli dhanë jetën për fe e atdhe. Një mesazh Massafra dha edhe për luftën në botë. Kardinali shqiptar i Nderit i Vatikanit Ernest Troshani dhe arqipeshkëvi i Kosovës Dodë Gjergji u shprehën se shpallja të lumë e dy martirëve është një nder.

Të pranishëm ishin edhe qindra besimtarë nga Shqipëria, Kosova, Mali i Zi, Kroacia, drejtues të politikës në Shqipëri dhe përfaqësues të trupave diplomatike të Rajonit. Ndërkohë me qindra besimtarë të tjerë qëndruan në mjediset e jashtme të Katedrales duke ndjekur meshën e shenjtë në këtë moment historik. bw

“Ndaluni! Të gjithë duhet ta dinë se Kosova është Kosovë ose Kosova është Shqipëri”, Amir Rrahmani në konferencën pas ndeshjes: Tri herë i kërkova gjyqtarit të ndërhyjë

Kapiteni i Kosovës, Amir Rrahmani, i ka bërë thirrje UEFA-s që të marrë masa dhe t’i mbrojë futbollistët kur përballen me sjellje raciste.

Pas ndërprerjes së ndeshjes në Bukuresht, Rrahmani ka thënë se në tri raste ka bërë përpjekje që ta bindë gjyqtarin për thirrjet anti-Kosovë në stadium.

“Ka pasur thirrje të vazhdueshme ‘Serbia, Kosova’. Kjo ndodhi për 90 minuta. Në minutat shtesë, nisën thirrjet me fjalë të tjera që s’dua t’i përsëris sepse është turp. I thash për herë të parë gjyqtarit që t’i dëgjojë. Ai s’bëri asgjë”.

“Herën e dytë s’deshi të dëgjojë. Pas herës së tretë i thash që do të dalim sepse kjo është shumë e gabuar. Ata kanë qenë në dijeni sepse Federata jonë ua ka bërë të qartë që të provojnë të shmangin këtë”.

“Fansat nisën edhe më shumë pas kësaj me thirrjet ‘Kosova, Serbia’. Prandaj vendosëm të mos dalim më siç ndodhi vitin e shkuar”.

“UEFA duhet të vendosë sepse jemi futbollistë, jemi për të përfaqësuar këtu popullin tonë, shtetin tonë që ka të kaluar të rëndë. Një luftë e madhe ka marrë jetën e njerëzve, ka pasur masakra. Kjo është e tepërt. Ndaluni”.

“Të gjithë duhet ta dinë se Kosova është Kosovë ose Kosova është Shqipëri. Kaq. Këtu mbaron”, ka përfunduar kapiteni i Kosovës. bw

Osmani: Kosova nuk mund të përmbushë detyrimet e dialogut derisa Serbia nuk hedh asnjë hap

Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani, tha të premten se nuk mund t’i kërkohet Kosovës zbatimi i detyrimeve që dalin nga marrëveshja me Serbinë derisa Beogradi nuk hedh asnjë hap drejt zbatimit të saj, ndërsa ngriti mundësinë e zbatimit të njëanshëm të saj në këmbim të garancive ndërkombëtare për çështjen e sigurisë, njohje të reja dhe anëtarësim në organizatat ndërkombëtare.

“Pra në qoftë se partnerët tanë ndërkombëtarë janë të interesuar që ne te ulemi me ta dhe zbatimi i marrëveshjeve nga ana e Kosovës të lidhet me përkrahjen ndërkombëtare, pra garanci të sigurisë, njohje dhe anëtarësim në organizata ndërkombëtare kjo është një situatë e re megjithatë deri tani nuk ka pasur përgjigje konkrete nga ana e komunitetit ndërkombëtar lidhur me një gjë të tillë”, tha presidentja Osmani duke nënvizuar se kjo është vetëm një ide e saj personale dhe jo qëndrim i institucioneve të vendit, Presidentja Osmani i tha agjencisë së lajmeve Kosovapress se më një qasje e tillë, Kosova ka përfituar në të kaluarën.

“Qëndrimi im, e kam thënë ka të bëj me mënyrat se si ne e kemi shfrytëzuar në vitin 2007 – 2008 që do të thotë atëherë kur Serbia nuk zbatonte ne e kemi pasur marrëveshjen tonë me partnerët, me aleatët tanë. Pra edhe pse Kosova e kishte zbatuar pakon e (Martti) Ahtisaarit në mënyrë të njëanshme, ajo çfarë kishte përfituar ishte pavarësia, njohjet dhe anëtarësimi në organizata ndërkombëtare”, tha ajo.

Në muajin shtator Presidentja Osmani gjatë një interviste për Zërin e Amerikës, kërkoi më shumë bashkërendim me Shtetet e Bashkuara në mënyrë që të hapen më shumë rrugë për Kosovën në politikën e jashtme, nëpërmjet anëtarësimit të saj në mekanizmat ndërkombëtarë.

Presidentja Osmani akuzoi ndërkaq Beogradin se po përpiqet të destabilizojë Kosovën nëpërmjet masave të shpallura në fund të muajit të kaluar me të cilat e shpalli Kosovën si zonë të mbrojtjes së veçantë sociale dhe për kompetencën e autoriteteve gjyqësore serbe në ndjekjen e veprave penale të kryera në territorin e Kosovës.

Serbia e ka arsyetuar legjislacionin me synimin që të mbrojë të drejtat dhe sigurinë sociale të qytetarëve serbë në Kosovë.

Kundër atyre projektligjeve janë shprehur edhe Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian, të cilët e kanë quajtur shkelje të detyrimeve të Beogradit që dalin nga procesi i bisedimeve në Bruksel.

Bashkimi Evropian ndërkaq sot sërish bëri thirrje për shmangie te veprimeve të “njëanshme” të palëve dhe zbatim të marrëveshjes për normalizimin e marrëdhënieve. Zëdhënësi i Bashkimit Evropian Peter Stano tha se blloku do të vazhdojë të lehtësojë dialogun derisa Kosova dhe Serbia janë të interesuara për procesin e anëtarësimit.

“Sepse që nga viti i kaluar kur u arrit marrëveshja në Ohër, palët u pajtuan ose palët pranuan se përparimi në dialog është i lidhur me përparimin e tyre në procesin e anëtarësimit. Pra, nëse nuk ka dialog, nuk ka proces anëtarësimi”, tha ai.

Presidentja Vjosa Osmani tha sot se nuk mund të kërkohet zbatim i detyrimeve vetëm për Kosovën pasi sipas saj nuk ka kuptim marrëveshja.

Kosova dhe Serbia në vazhdimësi akuzojnë njëra tjetrën për mungesë gatishmërie për zbatimin e marrëveshjes. Serbia ngulë këmbë në themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, ndërsa Kosova akuzon palën serbe se po këmbëngul në zbatimin e pjesshëm të marrëveshjes duke mohuar detyrimet e saj.

Osmani: Taktikat e Serbisë nuk e ndryshojnë realitetin e pakthyeshëm të Kosovës

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, i ka quajtur “taktika” për destabilizim masat që Serbia në tetor i miratoi lidhur me Kosovën.

Ajo ka theksuar se Serbia nuk do të mund të arrijë asgjë për ta ndryshuar realitetin e pandryshueshëm për Kosovën e pavarur.

“Serbia nuk ka asnjë juridiksion as gjyqësor e as territorial mbi Kosovën që nga viti 99. Edhe ende pa u shpallur Kosova e pavarur më 2008, rezoluta 1244 ia ka marrë çdo lloj juridiksioni në atë kohë Jugosllavisë dhe fillimisht ka vendosur kompetencat në kuadër të prezencës civile dhe ushtarake dhe nga viti 2008 i vetmi shtet që ka juridiksion mbi këtë territor është Republika e Kosovës, gjë e konfirmuar edhe nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë. Këto janë tendenca, taktika të Serbisë për ta destabilizuar Kosovën dhe rajonin dhe ajo që dëshmohet më së miri përmes këtyre veprimeve është që Serbia akoma e ka mendësinë e viteve 90, një mendësi që synon t’i destabilizojë shtetet fqinje, megjithatë realiteti është i pakthyeshëm dhe i pandryshueshëm dhe Serbia nuk do të mund të arrijë asgjë me këtë”, ka thënë Osmani.

Qeveria serbe ka miratuar një projektligj për, siç e ka quajtur ajo, organizimin dhe kompetencën e autoriteteve gjyqësore serbe në ndjekjen e veprave penale të kryera të territorin e Kosovës. Përveç këtij, ajo ka miratuar edhe një vendim përmes së cilit e shpalli Kosovën si “zonë të mbrojtjes së veçantë sociale”.

E, ndërkohë me gjithë kritikat e ndërkombëtarëve, këta të fundit nuk arritën ta bindnin Serbinë që të heqë dorë nga to. Beogradi zyrtar ka shprehur qëndrimin se do ta mbajë në fuqi vendimin për ta shpallur Kosovën “zonë të veçantë sociale” dhe se do ta miratojë në Kuvend ligjin për juridiksionin mbi veprat penale në Kosovë. sn

Mbi 44 mijë dokumente, blloqe shënimesh dhe…- DPA çel ekspozitë me dorëshkrimet e gjeniut të letrave shqipe Ismail Kadare

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave (DPA) në bashkëpunim me Qendrën për Hapje dhe Dialog (COD), ka çelur në mjediset e Bibliotekës së Kryeministrisë një ekspozitë që shpalos për herë të parë dorëshkrimet e gjeniut të letrave shqipe, Ismail Kadare.

Mbi 44 mijë dokumente, me dhjetëra publikime, blloqe shënimesh të hedhura gjatë procesit krijues, një roman i pabotuar, përmbledhje me poezi dhe skica, që përshkruajnë veprimtarinë letrare të pangjashme të autorit, i cili e përcolli Shqipërinë në rreth 50 gjuhë të globit, vijnë pranë publikut artdashës. Në hapjen e kësaj ekspozite ishin të pranishëm Drejtori i Përgjithshëm i Arkivave, Z. Ardit Bido, e bija e shkrimtarit të ndjerë, Znj. Besiana Kadare, Drejtoresha e Bibliotekës së COD-it, Znj. Jetona Koçibelli, shkrimtarë, botues, kritikë letrarë dhe gazetarë.

Në fjalën e marrë, kreu i DPA-së u shpreh se pas digjitalizimit në kohë rekord, këto dorëshkrime do të kalojnë në procesin e përpunimit dhe të restaurimit, për t’u dhënë brezava mundësinë e depërtimit në labirintin e mendimit të Kadaresë. “Është nder dhe kënaqësi që në kuadër të një viti të rëndësishëm për historinë tonë, sikurse është 80-vjetori i Çlirimit, të ekspozojmë figura që janë identitare për kombin. I tillë ishte edhe Ismail Kadare. Këto dokumente janë jo vetëm vepra të pabotuara apo thjesht drafte të veprave që më pas janë botuar, apo skica. Janë procesi krijues. Ne arrijmë që përmes tyre të shkojmë hap pas hapi në mendimin e Kadaresë, në mënyrë që të shohim që nga gjeneza deri në draftin final, labirintin e mendimit të tij. Këto dorëshkrime janë të rëndësishme edhe për studime të mëtejshme. Janë digjitalizuar brenda një jave, për të siguruar paprekshmërinë e tyre të mëtejshme. Pas këtij procesi, do i nënshtrohen përpunimit tekniko-shkencor dhe restaurimit, me qëllim që vepra e Kadaresë të jetë e përjetshme”, u shpreh Bido.

Në fjalën e saj të rastit, Znj. Besiana Kadare vlerësoi ekspozitën e paraqitur, duke theksuar se këto materiale do t’u shërbejnë studiuesve, si një udhërrëfyes i kombit. “Jam shumë e emocionuar dhe e nderuar që ndodhem sot me ju. Një falenderim i veçantë dhe mirënjohje për Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave dhe Z. Bido që mori përsipër përgatitjen e kësaj ekspozite kaq domethënëse, në vijim të dhurimit që familja jonë kreu pranë Arkivit të Shtetit. Jam shumë e emocionuar t’i shoh dorëshkrimet të paraqitura kaq bukur. Më vjen mirë që është ruajtur me kaq kujdes që të kenë akses brezat e ardhshëm, apo edhe studiuesit sepse nuk bëhet fjalë vetëm për një shkrimtar, por një kronikë të rrugëtimit të kombit shqiptar”, tha Znj. Kadare.

Mes dokumenteve të ekspozuara, publiku do të mund të shohë nga pranë fragmente nga romani i parë i pabotuar i Kadaresë, “Tri shokët”, shkruar në moshën 11-vjeçare, si edhe të bjerë në gjurmët e vokacionit të tij për letërsinë ndikuar nga vepra shekspiriane, nëpërmjet dorëshkrimit të sprovës letrare “Hamleti, princi i vështirë”. Pjesë e ekspozitës janë po ashtu:

-Dorëshkrimi i romanit të parë “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, i cili pati jehonë ndërkombëtare të pafrerë;

-Dorëshkrimet e romaneve më të lakuara dhe polemike, “Dimri i vetmisë së madhe”, “Nëpunësi i Pallatit të Ëndrrave” dhe “Përbindëshi”;

-Dorëshkrimet e dramës “Stinë e mërzitshme në Olimp” dhe të sprovës letrare “Dante i pashmangshëm”, ku narrativa përcillet mes mitit dhe bashkëkohësisë;

-Dorëshkrimet e romaneve “Prilli i thyer” dhe “Kush e solli Doruntinën”, që portretizojnë Shqipërinë zakonore;

-Dorëshkrimet e romaneve “Piramida” dhe “Qorrfermani”, që paraqesin alegorinë e një sistemi totalitar;

-Dorëshkrimi i librit “Ra ky mort e u pamë”, shkruar në formën e një ditari mbi Kosovën;

-Dorëshkrimet e romanit “Lulet e ftohta të marsit” dhe të sprovës letrare “Mosmarrëveshja”, të cilat ravijëzojnë Shqipërinë përballë vetes.

Prej këtij fondi të rrallë dokumentesh, janë evidentuar edhe dorëshkrimet e veprave “Spiritus”, “Ftesë në studio”, “Darka e gabuar”, “Koha e parasë”, “Historia e Lidhjes së Shkrimtarëve”, “E penguara” (Requiem për Linda B.), “Jeta, vepra dhe vdekja e Lul Mazrekut”, “Hijet” dhe “Mëngjese në Kafe Rostand”. Në këtë korpus materialesh, nuk mungojnë vlerësimet me çmimet dhe titujt “Komandant i Legjionit të Nderit”, “Oficer i Madh i Legjionit të Nderit”, “Princi i Asturias”, “Çmimi i karrierës” dhënë nga Akademia e Shkencave e Shqipërisë, si edhe dekreti për dhënien e nënshtetësisë së Republikës së Kosovës.

“Dorëshkrimet e Kadaresë” do të qendrojë e hapur për të gjithë të interesuarit pranë COD-it deri në datë 18 nëntor. Dokumentet nga krijimtaria e ngjeshur e shkrimtarit, u dorëzuan pranë DPA-së në shtator të këtij viti, në kuadër të një marrëveshje të nënshkruar me familjen Kadare.

Nga Dimali në Krujë, si guroret po shkatërrojnë pasuritë dhe pronat- Kompanitë që sfidojnë ligjet dhe shpërfillin interesin qytetar. Skemat për të fshehur ndarjen e parave publike

Në emisionin Vetting në News24 është trajtuar veprimtaria e guroreve, problemet që shkaktojnë jo vetëm në mjedis, por edhe në jetën e përditshme të qytetarëve, duke rrezikuar seriozisht edhe shëndetin e tyre.

Emisioni ndalet veçanërisht në zonat ku veprimtaria e guroreve po shkatërron masivisht të paktën dy prej zonave ku operojnë edhe numri më i lartë i këtij biznesi, Dimali dhe Kruja.

Guroret konsiderohen si ndër bizneset më të mëdha të dekadave të fundit, për shkak të hovit të ndërtimeve dhe lëndës së parë që duhet për to.

Një ndër dëmet që kanë sjellë guroret, por që është anashkaluar disi, lidhet me humbjen e sipërfaqeve pyjore për shkak të ndërhyrjeve në mjedis për të siguruar gurore të reja, që sigurojnë lëndën e parë për ndërtim.

Edhe pse e kanë të sanksionuar me ligj, kompanitë nuk rehabilitojnë zonat e shpyllëzuara për shkak të aktivitetit të guroreve që kanë kryer, duke lënë pas gropa, që sipas ekspertëve paraqesin efekte negative në mjedis.

Sipas të dhënave të siguruara nga Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore, aktualisht në Shqipëri gjenden 268 gurore dhe më shumë se 95% e tyre nuk kanë kryer rehabilitimin e zonës. Ky është një problem që nuk është ngritur vetëm nga banorët dhe shoqatat mjedisore, por edhe nga vetë zyrtartët më të lartë në Ministri.

Ekspertët ngrenë alarmin se guroret po shkatërrojnë florën dhe faunën, ndërsa banorë të zonave ankohen se shpërthimet pa kriter po dëmtojnë dhe shembin banesat, veçanërisht kur janë afër zonave të guroreve.

Sipas ekpertëve të mjedisit, guroret jo thjesht kanë impakt te bimësia, por po dëmtojnë seriozisht jetën e qytetarëve.

Problemi nis jo thjesht në shkatërrimin e burimeve natyrore, por këto gurore dëmtojnë tokat bujqësore, dëmtojnë banesat, sikundër rrezikojnë jetët e banorëve. Por cilët janë pronarët e guroreve që duket se kontrollojnë jo pak hapësirë dhe pavarësisht protestave të banorëve vijojnë aktivitetin.

Milionat që qarkullojnë nga bizneset e guroreve sfidojnë interesat e mijëra qytetarëve, të zonave ku shtrihen këto aktivitete. Dhe natyrisht kjo gjë nuk mund të arrihet pa lidhjet me pushtetin, qoftë në nivel lokal apo qendror. Paraja publike qarkullon brenda një rrethi të mbyllur e të mirëorganizuar, ku edhe institucionet e drejtësisë e kanë të vështirë të depërtojnë.

Nga lart qyteteve që janë të prekura nga kartelet e betonit dallon zgavra gjigande, ku janë shqyer pjesë masive të shpateve malore, ku rrëfehet qasja që ne si shoqëri kemi prej dekadash për natyrën, për jetën.

Këto plagë të hapura nga guroret që zhvillojnë aktivitetin pa kriter nuk sjellin vetëm shkatërrimin e natyrës shqiptare, por janë një kërcënim për të ardhmen, për brezat që vijnë. Njollat e stërmëdha të masakrës mbi male e kodrina krijojnë një peisazh të shkatërruar, ku dallohen nënshtresat e tokës, që e kanë humbur pjesën organike prej së cilës ushqehet bimësia.

Shumë pranë me qytetet, këto kantiere vazhdojnë të përhapen me shpejtësi në të gjithë territorin e Shqipërisë, ndonëse ky fakt është bërë problematik prej kohësh për banorët pranë tyre. Banorët janë dëmtuar dhe vazhdojnë të dëmtohen nga problemet që kanë sjellë guroret, shumica e të cilave funksionojnë në shkelje të çdo procedure ligjore, duke filluar nga mënyra se si e përpunojnë lëndën e parë. Tymi ndotës që ankohen banorët, kërkon përpunimin me ujë për të bllokuar ngritjen e grimcave të rrezikshme kancerogjene për shëndetin.

Sipas biologut Olsi Nika nga “ECOALBANIA”, guroret kanë pasoja serioze mbi mjedisin dhe njeriun. “Të gjitha grimcat e ngelura pezull në ajër janë ato që janë shqetësuesi kryesor, të cilët në fakt nuk është se dëmtojnë vetëm biotën, vetëm botën e gjallë, por dëmtojnë drejtpërdrejt edhe njerëzit nëse këto këto njësi vendosen pranë qendrave të banuara”, tha për “Vetting” Olsi Nika.

Prania e këtyre burimeve natyrore pranë komuniteteve po krijon vatra të reja për konfliktet sociale. Këto konflikte qendrojnë të heshtura duke u akumuluar dhe nëpërmjet protestave mobilizojnë popullsinë rurale dhe organizatat për mbrojtjen e të drejtave të njeriut.

Në këtë episod, “Vetting” do të trajtojë problemet që kanë sjellë guroret në zonën e Dimalit në Berat dhe në Krujë, të cilat janë dy zonat më të dëmtuara nga kjo veprimtari.

Dhunë fizike dhe verbale ndaj banorëve nga pronarët e guroreve, përplasje dhe protesta, shkatërrim të shtëpive dhe ambientit nga eksplozivi pa kriter, ndotje të ambientit, erozion, e mbi të gjitha asgjesim total të ekosistemit natyror, të gjitha nën indiferencën e institucioneve ligjzbatuese.

Këto të fundit reagojnë vetëm kur problemi bëhet publik, duke hedhur hije dyshimi për korrupsionin që mund ti ketë fijet e fshehura midis pronarëve të guroreve dhe drejtuesve të korruptuar të institucioneve.

Sipas ekspertit të mjedisit, Abdulla Diku, Shqipëria paraqet një rast unik përsa i përket menaxhimit të burimeve natyrore.

“Nuk kemi asnjë vend tjetër në rajon të paktën, në Europë jo e jo, i cili të jetë i keqpërdorur në këtë mënyrë burimet natyrore, malet”, tha për “Vetting” Abdulla Diku.

22 guroret që po shkatërrojnë Dimalin

Dimali, dikur i njohur si Ura-Vajgurore, është një nga zonat më të prekura nga shfrytëzimi pa kriter i burimeve natyrore. Ky qytet ka 22 gurore në territorin e tij, duke mbajtur rekord me numrin më të lartë në Shqipëri. Kur e viziton këtë qytet, ajo që të bie në sy është jo vetëm shtrirja e guroreve përreth, por një shkatërrim total i kodrinave, ku nuk ka më thjesht shenja të shfrytëzimit, por shihet qartë dëmtimi i parikuperueshëm që i është bërë natyrës.

Në këtë zonë, aktiviteti i guroreve është zhvilluar për vite me radhë, pa u ndalur, dhe gjatë filmimeve nga ekipi i “Vetting”, një re e madhe tymi mbulonte të gjithë territorin e Dimalit, duke mbuluar edhe fshatrat e Pashallisë, Guri i Bardhë dhe Konezbaltë. Kjo ndotje ka marrë përmasa alarmante, duke krijuar një situatë dramatike për banorët e zonës. Shtëpitë që ndodhen ngjitur me guroret janë të mbuluara nga pluhuri, si pasojë e drejtpërdrejtë e aktivitetit industrial. Ky peisazh i shkatërruar është dëshmi e papërgjegjshmërisë së institucioneve ndër vite.

Pluhuri, jo vetëm që ndikon në cilësinë e ajrit, por gjithashtu ndalon plotësisht aktivitetet bujqësore në tokat e zones mbuluar me një shtresë të dendur që ju ndalon bimëve proceset organike natyrore.

Sipas ekspertit të mjedisit Abdulla Diku përveç shëndetit të njeriut, guroret kanë impakt dhe te bimësia.

“Besoj kushdo e ka vënë re që në afërsi të tyre, të karrierave të gurit, pothuajse gjethet e bimësisë janë kthyer jo të gjelbra por kanë marrë ngjyrën e pluhurit të bardhë”, u shpreh për “Vetting” Abdulla Diku.

Një nga banoret e prekura nga kjo situatë tregon për “Vetting” situatën dramatike, që e përndjek për shkak të guroreve.

“Unë jam e tmerruar, e kam vënë urdhëro shikoje, e kam vënë shtëpinë në shitje se nuk duroj dot më, jam e sëmurë, jam me mushkëri të copëtuara, jam me, më është mbushur veshka, po ta shohësh, kam fletën e analizave, më është mbushur veshka plot me kiste e kam veshkën? Pse? Nga ky tym!”, tha për “Vetting”, Shkenca Hyka.

Ajo është banore e lagjes Pashalli në Dimal. Shtëpia e saj mbulohet e para nga tymi dhe ndjen më fort tronditjet nga eksplozivi dhe zhurma që vjen nga guroret.

E prekur nga drama sociale që i kanë shkaktuar guroret, Shkenca rrëfen për “Vetting” se ka ardhur herët në këtë qytet për të krijuar kushte më të mira, por hapja e guroreve I ka sjellë pasoja të rënda shëndetësore dhe ekonomike për të dhe familjen e saj.

Edhe pse shpreson të riparojë shkatërrimet e shtëpisë nga shpërthimet me eksploziv, Shkenca kërkon nga bizneset e guroreve që të respektojnë ligjin, pasi përpunimi i gureve duhet të bëhet nëpërmjet ujit për të shmangur ndotjen.

“Po bëhemi problematikë, unë javën e parë, dy herë në polici, as që u ndjenë fare, puna vazhdoi normalisht, që nuk dilja dot”, shprehet e zhgënjyer Shkenca,e cila priste ndihmë nga Policia e Shtetit.

Duke folur për problemet me ndotjen nga guroret, Shkenca kujtohet që kishte nxjerrë për t’u tharë rrobat e lara të nipit të vogël dhe me nxitim tenton t’i heqi pasi pluhuri ka pushtuar komplet zonën.

Në oborrin e kësaj shtëpie ka disa hardhi që kanë prodhuar rrush, por sipas banores nuk mund të konsumohen.

Sipas biologut dhe drejtuesit të “EcoAlbania” Olsi Nika, tymi i guroreve ka pasoja serioze mbi florën dhe faunën, ashtu edhe për njeriun.

“E gjitha ajo grimca e ngelur pezull hyn në mushkëritë tona dhe patjetër ndikojnë te bimët duke i veshur, duke pamundësuar ose duke mininimizuar ritmin e frymëkëmbimit, të fotosintezës, të frymëmarrjes së bimëve. Ka një ndikim të jashtëzakonshëm”, tha për “Vetting” drejtuesi i “EcoAlbania”.

Në momentin që largohemi nga Shkenca për të intervistuar një banor aty pranë që është duke punuar tokën, guroret ndërpresin veprimtarinë, pasi janë sinjalizuar nga kamionat për prezencën e gazetarëve tanë në terren.

Një nga banorët që ka tokën aty afër, Sotir Pilua tregon se ka probleme me tokën bujqësore pasi ujërat e gurores kullojnë te kanali ngjitur me tokën e tij.

“Edhe bimësia, ja e mbjell, do ta mbjell grurë, nuk bën përpjetë, do ta mbjellë hasëll për dhëntë, kam nja dy tre dhënë, i bie këtu nuk kullosin. Vetëm tym do hanë ato, ca do hanë ato, tymin e gurores ?!”, shprehet për “Vetting” Sotir Pilua.

Për “Vetting”, Pilo tregon se edhe ai nuk ka probleme vetëm me ndotjen nga guroret, por edhe me shtëpinë ku banon.

“Te shtëpia kam problem tymin. Na tymosin, na kanë bërë kështu blozë! Se kur kthen era që këtej, kur kthen për andej, këtej paradite na vjen këtej tymi (bën me shenjë për te toka bujqësore), mbasdite më vete në shtëpi”, tha Pilua, i cili nuk është optimist për reagimin e institucioneve shtetërore.

Problemi me ujin e kanalit që përmbytet nga ujërat e guroreve mund të ketë pasoja më të rënda për tokën pasi sipas ekspertëve këto ujëra tashmë kanë metale të rënda.

“Nëse shkëmbi përmban minerale, ka edhe metale të rëndë, që shkojnë në ujëra, përfundojnë në det, një pjesë e tyre janë edhe të dëmshme për shëndetin sepse përfundojnë në produktet bujqësore blegtorale dhe shumë nga metalet e rëndë janë kancerogjene”, tha për “Vetting” biologu Aleko Miho.

Sipas të dhënave zyrtare nga Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore, e vetmja kompani në zonën e Dimalit, që ka bërë rehabilitimin e zonës është “AGBES CONSTRUCTION”.

Nga informacionet e siguruara, kjo kompani me leje minerare të marrë që në vitin 2003 ka rehabilituar rrugën hyrëse për në shkallën e parë të lejes minerare. Sipas Ministrisë së Mjedisit, në 15 maj 2018 po në këtë zonë janë marrë masa me pezullim aktiviteti deri në korrigjimin e shkeljeve të evidentuara ndaj kompanive “Shpiragu B” sh.p.k, “AKS” shpk, “2 Po 6” shpk, “Klisal” shpk, “Mustafai” shpk, “Vëllezërit Llupo” shpk, “Agbes Construksion” shpk, “Zhopi” shpk, “Admir” shpk, “Guri i Bardhë” shpk, “Beta” shpk, ndërkohë që është gjobitur kompania “Salillari” shpk.

Kruja, aty ku hidhet shteti në erë

Kruja është qyteti i dytë në Shqipëri me numrin më të madh të guroreve, por në dallim nga Dimali, guroret janë më pak të ekspozuara prej rrugëve. Në një cep të një guroreje të braktisur, në vend të pemëve që duhet të ishin mbjellë nga kompania, duket një makinë e djegur, që vitet e fundit është simbol dhe mjet që digjet pas atentateve.

Edhe kjo zonë ka pësuar një shfrytëzim barbar të maleve e kodrave prej guroreve, duke sjellë shqetësime serioze për banorët, madje duke shkaktuar konflikte sociale në mungesë të reagimit nga institucionet shtetërore.

Në dallim nga qytetet e tjera, banorët e kësaj zone janë përplasur me pronarët e guroreve, apo njerëzit që dërgonin këta të fundit, pasi rezultojnë si persona të lidhur me pushtetin. Banorët kanë protestuar edhe tek institucionet ligjzbatuese, por shpesh raportoheshin si denoncues tek pronarët e kompanive.

Vitin e kaluar banorët e fshatit Borizanë në Krujë protestuan kundra guroreve që me anë të përdorimit të eksplozivit denonconin përdorimin e tij pa kriter dhe në distancë të afërt me shtëpinë

Banorët ankoheshin për shkatërrimin e shtëpive, për faktin që kishin bërë denoncime në polici dhe prokurori, por kompania vazhdonte aktivitetin e pashqetësuar.

Më 7 korrik 2023, deputetja e Partisë Demokratike Merita Bakiu do të ngrinte shqetësimin e banorëve të Borizanit dhe mungesën e masave nga Prokuroria dhe Policia, por përsëri asnjë masë nuk do të merrej për problemin e banorëvë.

Madje gjërat do të merrnin një kthesë akoma më dramatike, për banorët që ishin në krye të protestës për të mbrojtur shtëpitë e veta nga shkatërrimi.

Disa ditë më pas, në korrik 2023, disa nga banorët që protestuan, do të sulmoheshin dhe do të dhunoheshin në brendësi të një lokali në Thumanë nga vëllezërit e ish deputetit të Partisë Socialiste, Rrahman Rraja.

Fillimisht pamjet dolën në rrjetet sociale dhe u shpërndanë në media duke tronditur opinionin publik duke sjellë largimin e deputetit Rrahman Rraja nga Parlamenti me dorëzimin e mandatit, si edhe shkarkimin nga detyra të ish ministrit të Brendshëm Bledi Çuçi.

Në atë kohë, Policia e Shtetit doli me një deklaratë për shtyp, ku shpjegoi se ishte bllokuar gurorja “Delia Group”, e cila ishte në pronësi të Viktor Deliut dhe së bashku me institucionet e tjera kryen kontrolle për të matur dëmtimet në disa shtëpi, duke ia referuar rastin Prokurorisë së Tiranës.

Por edhe sot e kësaj dite, aktiviteti i guroreve në fshatin Borizanë të Krujës vazhdon dhe kjo verifikohet nga pamjet ekskluzive që sjell “Vetting” nga terreni. Banorët ankohen se guroret kanë ndikuar negativisht në jetën e tyre, duke sjellë pasoja ekonomike dhe sociale.

Një nga banorët që ka shprehu shqetësimin është Sinan Morina, i cili flet për problemet e shumta që u kanë shkaktuar guroret.

“Na mbyti ky tymi, guroret na dëmtuan shëndetin. Ka raste këta të gurores hedhin në orën 12 të natës, nuk lajmërojnë kur bohen mina,hic, kur dun me i bo, i bojnë.”, thotë për “Vetting” Sinan Morina.

Por këto zona duket se nuk janë nën kontrollin e institucioneve shtetërore, ku nuk ekziston ligji dhe ku njerëzit duhet të mbrohen vetë. Edhe pas protestave dhe reagimit të institucioneve asgjë nuk ndryshoi dhe rezultoi se e gjitha ishte një fasadë për të kaluar skandalin e radhës.

Sipas Sinan Morinës, me rastin e gurores është shkelur ligji pasi guroret janë shumë afër me zonat e banuara.

Ka shumë arsye që në Krujë nuk mund të mbyllen guroret jashtë kritereve, ose të paktën t’u kërkohet të zbatohet ligjit. Po të analizojmë me vëmendje listën e personave që kanë këto kompani, janë përfituesit më të mëdhenj të tenderave publikë dhe konçesioneve shtetërore, madje që shpeshherë janë lakuar për lidhjet me pushtetin.

Megjithatë në këtë rast problem nuk është përfitimi i fondeve publike, por mënyra se si këto kompani favorizohen dhe mbështeten nga institucionet publike dhe zyrtarët e lartë, në dëm të banorëve.

Në Krujë janë vetëm 3 kompani që kanë bërë rehabilitimin e zonës së guroreve; kompanitë “FUSHE-KRUJE CEMENT FACTORY”, “MILIS BRICK” sha dhe “ANTEA CEMENT” sh.a. Kompanive të tjera u është revokuar licenca nga Ministria e Mjedisit, pasi nuk kanë rehabilituar mjedisin.

Sipas ekspertit Abdulla Diku, mënyra se si bëhet hapja dhe zgjerimi i karrierave e bën të vështirë procesin e rehabilitimit.

“Nuk mund të rehabilitosh një faqe masive shkëmbore, ku pjerrësia është 90 gradë dhe ku do të duhet një volum i jashtëzakonshëm”, deklaron Abdulla Diku.

Në mars 2019, Ministria e Mjedisit i revokoi lejen për guroren në Krastë të Krujës kompanisë “Salillari” shpk, pasi kishte një sërë shkeljesh sipas Ministrisë. Konkretisht kompania nuk kishte bërë rehabilitimin e karrierës, nuk kishte rregulluar sistemimin e rrjedhjes së ujërave sipërfaqësore dhe mbetjet sterile nuk ishin vendosur në një vend të përcaktuar sipas lejes së mjedisit.

Disa ditë më pas, më 15 mars 2019 kompania “Salillari” bëri ankesë për revokimin e lejes, por kërkesa u refuzua nga Ministria e Infrastrukturës, duke i lënë si mundësi të vetme ankimimin në Gjykatë.

Por pezullimi i lejes mjedisore të kompanisë “Salillari” ka ngritur pikëpyetje për lejet e tjera për gurore që ka ky subjekt. Sipas nenit 37 të Ligjit nr.10 304 datë 15.7.2010 “Për sektorin minerar në Republikën e Shqipërisë”, zotëruesi i lejes minerare ka detyrimin të bëjë rehabilitimin e zonës që ka marrë për shfrytëzim dhe në rast të mosrealizimit të planit të rehabilitimit, ky subjekt nuk përfiton leje për një veprimtari tjetër minerare për një periudhë prej 50 vitesh dhe kjo gjë bëhet shkak që t’i hiqet çdo leje tjetër minerare, që ka në zotërim.

Pra, në këtë rast kompania “Salillari” rrezikon që t’i hiqen të gjitha lejet për gurore që ka edhe në zonën e Dimalit, ku në letrën e firmosur nga zv.ministri Ilir Bejtja kërkohet që të bëhet rehabilitimi i zonës.

Në aksionin e ndërmarrë në 2019, Ministria e Mjedisit i ka revokuar licencën edhe kompanive të tjera, si “VEGA” dhe “FRENKI” shpk.

Kompanisë “VEGA” i është hequr licenca pasi ka shfrytëzuar sipërfaqe jashtë lejes së shfrytëzimit, nuk ka respektuar lartësinë e shfrytëzimit dhe nuk ka bërë rehabilitimin e zonës.

Ndërsa kompania “FRENKI” shpk, e cila është në pronësi të shtetasit nga Jemeni Adel Thabit Ahmed Thabit dhe Sami Hoxhaj nuk ka patur leje mjedisi, por ka marrë në menaxhim guroren pas lejes së transferimit për shfrytëzim, që ka marrë nga kompania “ARVO” shpk. Edhe kjo gurore, ashtu si guroret e tjera që nuk kishin rehabilituar mjedisin, ka marrë një gjobë me vlerë 5 mijë euro nga Ministria e Mjedisit.

Nga të dhënat e siguruara nga AKBN-ja, vetëm për periudhën 2014-2023 janë mbledhur në total 7.6 milionë euro për garancinë e rehabilitimit për lejet minerare. Një pjesë e këtyre fondeve të mbledhura, 1.45 milionë euro, janë para nga kompanitë që u është revokuar leja.

Janë me dhjetëra rastet kur banorë të zonave kanë dalë në protesta kundër aktiviteteve të guroreve, që iu ka dëmtuar pronën dhe po ju merr dhe jetën dalëngadalë.

Prej gati 3 dekadash, mbrapa kësaj përplasjeje qëndron oligarkia ekonomike, e cila në Shqipëri është maska që mbulon pronarët e vërtetë të pasurive publike të gllabëruara, ku shpeshherë pas saj gjenden drejtues bandash kriminale nën petkun e biznesmenit, biznesmenë që janë mësuar të përfitojnë nga fondet publike të servirura nga politikanët dhe në fund ata, politikanët e korruptuar që me “Presta Nome” shmangin ligjin, i cili i pengon të dalin drejtpërdrejt si aksionerët e vërtetë të këtyre pasurive.

Në Shqipëri, guroret janë sinonim i abuzimit të pushtetit me burimet natyrore kombëtare, i mosrespektimit të ligjit dhe vjedhjes së shumicës përballë një pakice të korruptuar, që dhunon të drejtën e jetës, shkel ligjin dhe mbi të gjitha asgjeson të ardhmen.

Si shpërfillet ligji për rehabilitimin e zonave nga 95% e atyre që ushtrojnë aktivitet…

Nëse i kthehemi arkivës, vështirë të gjesh qoftë edhe një ish-ministër të mjedisit që nuk ka premtuar mbylljen apo kontrollin mbi aktivitetin e guroreve. Të gjithë janë përbetuar për zgjidhjen e problemit. Një ndër ta ishte edhe Blendi Klosi, i cili u investua personalisht në zgjidhjen e problematikës duke shkuar edhe në terren.

Në studion e “News 24”, ish ministri Klosi do të deklaronte afate konkrete për zgjidhjen e problematikës së guroreve dhe do të zvogëlonte lejet e mjedisit.

“Unë po ju premtoj publikisht dhe kjo do të jetë pjesë e konikës tuaj, pas një muaj, dy apo katër muajsh. Natyrisht deri më 24 maj 2018 do përfundojnë verifikimet e të gjitha gurorëve, evidentimi i problemeve dhe do merren masat përkatëse ligjore. Nga mali më i lartë i veriut dhe nga më i larti i Jugut kemi mbi 1000 leje mjedisore. Unë ju garantoj se nuk do te jenë kaq . Ata që do mbeten do e zhvillojnë aktivitetin brenda një standarti, brenda hapësirave ligjore. Kur një gurore për të zhvilluar hapësirat e biznesit në Shqipëri fiton para, bën biznes, duhet edhe ruaj mjedisin dhe duhet ruaj njerëzit”, deklaronte Blendi Klosi në një prononcim në News24 në vitin 2018.

Por problematika nuk nisi me Klosin, as me parardhësin e tij dhe më herët. Guroret, si shumë aktivitete të tjera të ngjashme e kanë origjinën shumë më herët.

Sipas raporteve nga organizatat mjedisore, transformimi i ekonomisë shqiptare në një ekonomi tregu të hapur mbas viteve 90’, ka shkaktuar një dëm të konsiderueshëm në natyrë dhe monitorimi pothuajse nuk ka ekzistuar. Këto aktivitete u intensifikuan dhe u bënë më të dëmshme pas vërshimit në sektorin e ndërtimeve.

Sipas biologut Aleko Miho, guroret kanë qenë biznesi më i madh i këtyre viteve, ku Shqipëria doli mbas viteve ’90 dhe ndërtimi mori hov të madh në zonat urbane, në bregdet dhe duhej lënda e parë për të ndërtuar dhe guroret kanë pasur gjithnjë aktivitet të madh.

Ky ndryshim i dha vrull ndërtimit të ligjshëm e të paligjshëm dhe në të njëjtën kohë lindi nevoja për të krijuar gurore, të cilat furnizojnë me lëndë të parë ndërtuesit, që edhe sot e kësaj dite janë personat më me ndikim në sferën ekonomiko-politike të vendit.

Në qershor 2018, ish Ministri Blendi Klosi do të deklaronte se zona të tëra nga guroret ishin dëmtuar dhe ishte shumë e vështirë që këto zona të rehabilitoheshin.

Në deklaratën për shtyp, Klosi do të theksonte se nuk duhet të jetonin njerëzit nën presionin e tymit dhe presionin e guroreve.

Ish-ministri Klosi do të pezullonte disa leje gjatë kohës që ishte në detyrë, por guroret që ishin licensuar nuk u mbyllën, përkundrazi do të rritej numri i tyre, njëherësh edhe numri i zonave që nuk janë rehabilituar. Janë fakte që “Vetting” i ka konfirmuar përmes Ministrisë së Mjedisit dhe Turizmit dhe Agjensisë Kombëtare të Burimeve Natyrore.

Sipas Ligjit nr.10 304, datë 15.7.2010 “Për sektorin minerar në Republikën e Shqipërisë”, kompanitë ose pronarët e guroreve duhet të realizojnë rehabilitimin e mjedisit, duke filluar me rehabilitimin e sheshit të depozitimit të mbetjeve dhe të gjitha veprimtaritë e tjera, me qëllim parandalimin e dëmtimit të mjedisit e ndotjeve, duke garantuar një rehabilitim të plotë të ekosistemit në këtë zonë.

Në momentin që bizneset pajisen me lejen minerare, ato duhet të paguajnë çdo vit garancinë financiare për rehabilitimin e mjedisit, e cila bëhet në formën e një garancie bankare në favor të shtetit, që përdoret për realizimin e planit të rehabilitimit përfundimtar të mjedisit.

Guroret marrin lejen mjedisore nga Ministria e Turizmit dhe Mjedisit, ku përcaktohet tarifa për rentën minerare dhe garancia për rehabilitimin e ambientit.

Në këtë leje gjenden koordinatat për vendndodhjen e gurores, sipërfaqja e karrierës dhe sasia e volumeve që do nxirren çdo vit. Karriera është vendi ku nxirren mineralet, drejtpërdrejt nga sipërfaqja, me anë të gërmimit ose të mënyrave të tjera, për të siguruar lëndë për ndërtim, tregti e për qëllime të tjera. Kurse renta minerare është përqindja e vlerës së mineralit të shitur, që i paguhet shtetit nga personi apo kompania që zotëron lejen minerare, si kompensim për zvogëlimin e burimeve minerare.

Guroret janë një biznes shumë fitimprurës pasi materialet që merren nga karrierat shkojnë drejtpërdrejt për projekte investimi shumë të mëdha si ndërtimi i objekteve publike, ndërtim pritash lumore, investime në rrugë, të cilat realizohen nëpërmjet procesit të tenderave publikë.

Milionat që sfidojnë interesat e mijëra qytetarëve, skema për të humbur gjurmët

Në rastin kur një bashki apo një institucion publik ka planifikuar ndërtimin e një rruge, ose një projekt ndërtimi që ka nevojë për lëndë të parë, në shumë raste realizohet një tender, ku fitues shpallet kompania që gjendet pranë qytetit, e cila merr pa kriter volume ndërtimi nga gurorja, duke realizuar dhe projektin që shpeshherë ka rezultuar me vlerë të tejfryrë.

Madje për të humbur gjurmët, kjo kompani përzgjidhet si nënkontraktor nga kompania fituese dhe në këtë mënyrë ndahen paratë publike. Këto kompani, si nënkontraktor, por edhe si fitues të tenderit gjenden në çdo sektor të prokurimeve publike dhe janë një mekanizëm se si fitimet shpërndahen në dëm të ambientit dhe taksapaguesve.

Këto janë disa nga mënyrat që paraja publike qarkullon brenda një rrethi të mbyllur e të mirëorganizuar, ku edhe institucionet e drejtësisë e kanë të vështirë të depërtojnë.

Milionat që qarkullojnë përmes këtij biznesi fitmprurës sfidojnë mijëra banorë të zonave përreth guroreve me shpresën e ndoshta edhe jetën që po iu shuhet dalëngadalë prej tymnajës së këtyre zgavrave që prodhojnë para për disa, e vdekje për të tjerë.

Në progres raportin e fundit të Komisionit Europian, në kapitullin 27 trajtohen problemet me ambientin dhe sektorët ku ka ngecur Shqipëria. Në raport shkruhet se Shqipëria ka bërë progres të kufizuar dhe i duhet të krijojë agjenci për të luftuar krimet kundër mjedisit për të qenë në një linjë me direktivat e Bashkimit Europian dhe për të mbrojtur burimet ujore.

Për të kuptuar regresin që ka bërë vendi ynë, mjafton të kuptohet se aprovimi i ligjit të ri në 2024 për Zonat e Mbrojtura nga Qeveria Shqiptare është parë nga Bashkimi Europian si një hap mbrapa në këtë drejtim, pasi nuk ka direktiva apo strategji për ndryshimet klimaterike.

Në këto pamje dramatike mbi shpatet e maleve dhe kodra është projektuar egërsia e njeriut si një grabitqar që vazhdon të kafshojë prenë e vet. Shkatërrimi i mjedisit vazhdon, ndërsa këto zgavra na rrëfejnë historinë e shkatërrimit, ku grabitqari dhe viktima është vetë njeriu. Nevojiten masa konkrete për parandalimin e këtyre aktiviteteve me dëme të pariparueshme dhe ndërgjegjësim për mënyrën si të kemi zhvillim të qëndrueshëm, në harmoni me natyrën dhe në shërbim të të gjithëve, jo vetëm të pakicave. Vetëm nëse i rikthejmë natyrës atë që i kemi marrë pa mëshirë, mund të ndërtojmë një të ardhme në vendin tonë.

VETTING- Nga Salillari te Vega, Frenki dhe Ahmedi nga Jemeni, ja pronarët e guroreve që abuzojnë me burimet natyrore në Krujë (VIDEO)

Në emisionin investigativ Vetting në News24 është trajtuar çështja e guroreve, që është kthyer në një problem për banorët e zonave ku këto biznese fitimprurëse ushtrojnë aktivitetin. Problemi nis jo thjesht në shkatërrimin e burimeve natyrore, por këto gurore dëmtojnë tokat bujqësore, dëmtojnë banesat, sikundër rrezikojnë jetët e banorëve. Por cilët janë pronarët e guroreve që duket se kontrollojnë jo pak hapësirë në Krujë, dhe pavarësisht protestave të banorëve vijojnë aktivitetin. Vetting zbulon pronarët, që rezultojnë që janë të njëjtët që përfitojnë miliona para publike përmes tenderave.

Banorët ankoheshin për shkatërrimin e shtëpive, për faktin që kishin bërë denoncime në polici dhe prokurori, por kompania vazhdonte aktivitetin e pashqetësuar.

Madje gjërat do të merrnin një kthesë akoma më dramatike, për banorët që ishin në krye të protestës për të mbrojtur shtëpitë e veta nga shkatërrimi.

Një nga banorët që ka shprehu shqetësimin është Sinan Morina, i cili flet për problemet e shumta që u kanë shkaktuar guroret.

Sipas Sinan Morinës, me rastin e gurores është shkelur ligji pasi guroret janë shumë afër me zonat e banuara.

Sipas ekspertit Abdulla Diku, mënyra se si bëhet hapja dhe zgjerimi i karrierave e bën të vështirë procesin e rehabilitimit.

“Nuk mund të rehabilitosh një faqe masive shkëmbore, ku pjerrësia është 90 gradë dhe ku do të duhet një volum i jashtëzakonshëm”, deklaron Abdulla Diku.

Në aksionin e ndërmarrë në 2019, Ministria e Mjedisit i ka revokuar licencën edhe kompanive të tjera, si “VEGA” dhe “FRENKI” shpk.

Kompanisë “VEGA” i është hequr licenca pasi ka shfrytëzuar sipërfaqe jashtë lejes së shfrytëzimit, nuk ka respektuar lartësinë e shfrytëzimit dhe nuk ka bërë rehabilitimin e zonës.

Janë me dhjetëra rastet kur banorë të zonave kanë dalë në protesta kundër aktiviteteve të guroreve, që iu ka dëmtuar pronën dhe po ju merr dhe jetën dalëngadalë.

Lidhjet e forta të guroreve me pushtetin, milionat që sfidojnë interesat e mijëra qytetarëve- Skema për të humbur gjurmët

Emisioni Vetting në News24 ka hedhur dritë mbi veprimtarinë e guroreve, cilat janë zonat më të prekura dhe cilat janë skemat që përdoren për të humbur gjurmët. Milionat që qarkullojnë nga bizneset e guroreve sfidojnë interesat e mijëra qytetarëve, të zonave ku shtrihen këto aktivitete. Dhe natyrisht kjo gjë nuk mund të arrihet pa lidhjet me pushtetin, qoftë në nivel lokal apo qendror. Paraja publike qarkullon brenda një rrethi të mbyllur e të mirëorganizuar, ku edhe institucionet e drejtësisë e kanë të vështirë të depërtojnë.

Këto janë disa nga mënyrat që paraja publike qarkullon brenda një rrethi të mbyllur e të mirëorganizuar, ku edhe institucionet e drejtësisë e kanë të vështirë të depërtojnë.

Osmani bisedon me Hovenierin për ndryshimet në administratën amerikane pas fitores së Trumpit

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, ka biseduar me ambasadorin e Shteteve të Bashkuara në Prishtinë, Jeffrey Hovenier, për ndryshimet në administratën amerikane, pasi Donald Trump i fitoi zgjedhjet presidenciale në SHBA javën e kaluar.

Zyra e Osmanit njoftoi se ky ishte një takim i rregullt i presidentes me ambasadorin amerikan, i cili është i pari mes tyre prej se Trumpi fitoi zgjedhjet më 5 nëntor.

“Presidentja Osmani shprehu mirënjohjen për mbështetjen historike bipartizane dhe bashkëpunimin me Shtetet e Bashkuara, si dhe nënvizoi angazhimin e përbashkët për ruajtjen e paqes dhe stabilitetit”, thuhet në njoftim.

Osmani tha në takim se marrëdhëniet e Kosovës me SHBA-të janë “ekzistenciale” dhe se shpreson se edhe me administratën e re të presidentit të zgjedhur Trump, do të vazhdojë bashkëpunimi i “shkëlqyeshëm” dhe se ajo do të vazhdojë ta ketë në vëmendje Kosovën.

Fitorja e republikanit Trump në zgjedhjet presidenciale të 5 nëntorit në SHBA ka sjellë paqartësi edhe në Kosovë.

Njohësit politikë në Kosovë dhe të huaj, kanë shprehur qëndrime të ndara për ndikimet që kjo administratë do të ketë mbi Kosovën.

Afrim Hoti, profesor i së Drejtës dhe Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin e Prishtinës, tha javën e kaluar për Radion Evropa e Lirë se është optimist se Trump sjell një “mundësi pozitive për Kosovën dhe rajonin”.

Por, për Toby Vogel, nga Këshilli për Politikat e Demokratizimit në Berlin “as edhe një gjë pozitive” për Ballkanin nuk mund të vijë nga kthimi i Trumpit në Shtëpinë e Bardhë.

Gjatë mandatit të parë të Donald Trump si President i SHBA-së (2016-2020), administrata e tij u përqendrua fuqimisht në atë që e quajti “normalizim ekonomik” të marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.

Më 2020, Kosova dhe Serbia në Shtëpinë e Bardhë, në prani të presidentit Trump, nënshkruan Marrëveshjen e Uashingtonit për normalizim ekonomik. Kjo marrëveshje, që përfshiu edhe njohjen e pavarësisë së Kosovës nga Izraeli, nuk është zbatuar plotësisht.

Synimi kryesor, sipas kësaj administrate, ishte që bashkëpunimi ekonomik t’i vendoste “në plan të parë përfitimet e qytetarëve, duke i ulur tensionet politike në rajon”.

Gjithashtu, në administratën e parë të Trumpit ka pasur disa zyrtarë, si këshilltari i atëhershëm për siguri kombëtare, John Bolton, që nuk e kanë përjashtuar opsionin e “korrigjimeve territoriale” mes Kosovës dhe Serbisë. REL

Meta letër KLGJ-së: Keni kaluar afatet ligjore për kandidatët e Gjykatës së Lartë

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

UGSHPD: RAMA JU “RRIT” PENSIONET, VELIAJ JU UL SHEQERIN (Dy anët e monedhës së pushtet-korrupsionit)

Si po plaket Shqipëria, 20% e popullsisë mbi 65 vjeç- Të dhënat e INSTAT

Presidenti Zelenskiy thotë se Ukraina duhet të bëjë gjithçka për t’i dhënë fund luftës vitin tjetër

Shpallen martirë nga Vatikani dy klerikët shqiptarë, i dërguari i Papa Franceskut drejton meshën. Massafra: Dhanë jetën për fe e atdhe

“Ndaluni! Të gjithë duhet ta dinë se Kosova është Kosovë ose Kosova është Shqipëri”, Amir Rrahmani në konferencën pas ndeshjes: Tri herë i kërkova gjyqtarit të ndërhyjë

Osmani: Kosova nuk mund të përmbushë detyrimet e dialogut derisa Serbia nuk hedh asnjë hap

Osmani: Taktikat e Serbisë nuk e ndryshojnë realitetin e pakthyeshëm të Kosovës

Mbi 44 mijë dokumente, blloqe shënimesh dhe…- DPA çel ekspozitë me dorëshkrimet e gjeniut të letrave shqipe Ismail Kadare

Nga Dimali në Krujë, si guroret po shkatërrojnë pasuritë dhe pronat- Kompanitë që sfidojnë ligjet dhe shpërfillin interesin qytetar. Skemat për të fshehur ndarjen e parave publike

VETTING- Nga Salillari te Vega, Frenki dhe Ahmedi nga Jemeni, ja pronarët e guroreve që abuzojnë me burimet natyrore në Krujë (VIDEO)

Lidhjet e forta të guroreve me pushtetin, milionat që sfidojnë interesat e mijëra qytetarëve- Skema për të humbur gjurmët

Osmani bisedon me Hovenierin për ndryshimet në administratën amerikane pas fitores së Trumpit

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

Komentet

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

NEWS LETTER

SOCIAL