Të gjithë flinin. U shtriva e bindur që nuk do ta rëndoja më veten duke sjellë në kujtesë gjithçka më kishte treguar ajo. Por qe krejtësisht e pamundur. Rrëfimi i asaj gruaje të bukur, me trup të zhdërvjelltë, më tërhiqte si të ishe duke parë një film nga ato të fondit rezervat të Kino studios. Krejt rastësisht më pat qëlluar dhe mua dikur. Më ftoj një shoqja ime regjisore montazhi atje. Ndoqëm filmin rus “Sorok Pjervi” (“I dyzetenjeti”) me Oleg Strizhenov e Izolta Izvickaja, dy nga yjet e kinematografisë sovjetike. Ishin filma të ndaluar për t’u shfaqur në kinema, që ruheshin në arkivin e filmit, por që herë pas here shfaqeshin “për efekt profesional”, enkas vetëm për regjizorë, operatorë e specialistë të fushës. Ndaj, si të isha duke ndjekur një film të tillë, nisa të sjell në kujtesë sërish rrëfimin e doktorantes.

– Kur dolëm atë natë nga biblioteka, – vijoi ajo, – vura re se kishte rënë shumë shi dhe u çudita që nuk e kisha ndjerë fare. Kaluam nga ana e pasme e Pallatit të Kulturës. Jashtë ishte ftohtë dhe mbi halat e degëve të bredhave pikëzat e shiut shndrisnin, ngaqë mbi to binin dritat e rrugës. Me hapa të shpejtë kaluam “Broduejn”, që si zakonisht ishte i mbipopulluar. Djemtë grupe-grupe bënin muhabet dhe tymosnin duhan. Ecëm krah për krah nëpër rrugicën që të çon te kinema “17 Nëntori” dhe vijuam drejt deri mbrapa gjimnazit “Sami “Frashëri”. Godina qe kredhur e tëra në errësirë. Sytë e mi vetvetiu u ndalën te dy dritare në katin e tretë.

Maturante. Bangat e asaj klase kisha njëzet e pesë vite që i kisha lënë. Oh, sa kujtime! Pikërisht nëpër gurët e rrugicës ku po kalonim kisha bredhur me një shokun tim të klasës, që ma kishte shfaqur dashurinë nëpërmjet një letre. Aty mbrapa shkollës, pas një mbrëmjeje vallzimi, ishim takuar për herë të parë. Ai kishte mbërritur përpara meje dhe po më priste. Kur e pashë, m’u prenë gjunjët fare. Zemra zuri të më rrihte me forcë; madje në çast desha të kthehesha dhe t’ia mbathja me vrap. Por nuk e bëra. Kur u gjendëm përballë njëri-tjetrit, ishim skuqur flakë. Ai u zgjat nga unë dhe më puthi lehtë. Të njëjtën gjë bëra edhe unë. Më pas si pa kuptuar, u përqafuam fort. Teksa rrinim mbështetur pas një shtylle elektriku më recitoi një poezi, që e kishte shkruar enkas për mua. Kanë kaluar kaq shumë vite, por mua edhe sot më kumbon zëri i tij, me ato vargje të thjeshtë, por brilantë që nuk i harroj kurrë:

Nuk e di

nëse qe

rrezatimi i shkëlqimit të syve të tu,

apo vezullimi i buzëqeshjes,

në buzët e trëndafilta.

A ndoshta hiret e shtatit,

me përsosmërinë e kurbave.

Apo emri yt foljor,

e kishte në vetvete

atë shkëndi,

që i dha zjarr në zemrën time,

më të madhnueshmes ndjenjë,

njerëzores

dashuri.

Nuk e di; jo, jo, nuk e di.

Ishte një djalë i mrekullueshëm, shumë inteligjent. Kur po bënim dokumentat për të vazhduar shkollën e lartë, u çudita kur më thanë shoqet që vetëm ai nuk e kishte plotësuar formularin. Në mbrëmjen e asaj dite, kur u takuam mësova se, babai i tij kishte mbi dhjetë vite që dergjej në burg për një akuzë absurde.

– Unë e di mirë, – nisi të më thoshte, – që mua nuk do të më dalë e drejta për të vazhduar Shkollën e Lartë. Përse t’i plotësoj kot ato

fletë, të cilat ata nuk do të denjojnë t’i hapin e jo më të më japin mundësi për të ndjekur universitetin?!

Heshti pas kësaj për disa çaste dhe vetëm pasi u mbush mirë me frymë vijoi:

– Të paktën tani për tani i kam dy para mend në kokë. Sa të tallen e të qeshin me kërkesën time, më mirë nuk e bëj fare. Do të hyj në punë. Të ndihmoj nënën, që deri më tani është robtuar ditë-natë në makinën qepse, për të na ushqyer e shkolluar, mua, motrën dhe vëllanë. Kisha kohë që doja të ta thosha por nguroja; nuk doja ta fishkja këtë lule të bukur me emrin dashuri, që ka nisur të lulëzojë mes nesh. Tani i erdhi koha. Unë të dua shumë. E di që edhe ti më

dashuron. Por për fat të keq dashuria jonë nuk mund të vazhdojë. Eshtë krejtësisht e pamundur. Kjo është hera e fundit që takohemi bashkë. Nuk ke përse t’i mbash mbi shpinë pasojat e problemeve të pafundme të biografisë sonë. Pse të vuash edhe ti?! Më fal, më fal që ta trazova jetën.

– Jo, jo, jo…, – nuk e di se sa herë e përsërita dhe ndërkohë u derdha në krahët e tij, mbytur në lot. Ai më shtrëngonte dhe teksa më ledhatonte flokët përsëriste herë mbas here:

– Të lutem mjaft! Qetësohu, të lutem! Mjaft!

Dhe ashtu, shtrënguar në krahët e njëri-tjetrit më përcolli deri afër shtëpisë.

– Më fal që ta trazova jetën, – tha sërish për të fundit herë.

Më puthi në ballë me buzët e ndezura prush. Iku. Kur hyra në shtëpi në korridor gjeta mamin.

– Po ti, – më tha, – ç’ke kështu?!

– Nuk kam gjë, – iu përgjigja.

– Si nuk ke gjë?! Po kjo njollë këtu mbi supin e xhaketës?!

Ishin lotët e tij. Ato dy muaj, që kishin mbetur deri në mbarim të shkollës, nuk mësonte fare. Maturën e mori sa për të thënë. Ne, të gjithë, ngjitëm shkallët e universitetit, ai nisi punë mekanik në një ofiçinë. Çdo mëngjes e shihja nga dritarja, para orës shtatë të nxitonte në anën tjetër të rrugës, me një xhaketë doku dalëboje, kurse nën sqetull mbështjellë me gazetë shtrëngonte një pako, ku sigurisht duhej të kishte dy feta buke. Më pikonte zemra, kur qëllonte të binte shi dhe ai pa çadër shpejtonte përmes rrebeshit. Doja t’i thirrja…Eh! Në atë kohë jetoja me gjithçka të tij. Pas një viti iku ushtar. Vonë jemi takuar. Isha bërë nënë. Ndodhi në shtëpinë e një mikut tonë, ku zakonisht fundjavave shkonim për të ndjekur programe të ndryshme muzikorë si festivali i Sanremos “Un disco per le statte”, “Cansonissimat”, ose ndonjë film. Në Tiranën e asaj kohe aparatet marrës televizivë ishin shumë të pakët. Mikut tonë ia kishte sjellë i ati, mjek i njohur, pas një udhëtimi jashtë shtetit, ku kishte marrë pjesë në një Konferencë Ndërkombëtare. Të shtunave salloni i vogël i asaj vile karakteristike tiranase, e cila ndodhej në një nga rrugicat që derdhen në “Rrugën e Kavajës”, shndërrohej vërtet në kinema. Domosdoshmërisht duhej të ishte errësuar; madje mirë fare, që të niseshim për atje. Si të ishim “ilegalë”, përshkonim rrugicën me hapa të shpejta dhe ashtu pa u ndjerë, në gjysmëerrësirën e sallonit zinim vend në karriget e caktuara enkas për ne. Vinin gjithashtu edhe plot të tjerë, miq e shokë, të afërm e komshinj. Ashtu, ngjeshur, sistemuar edhe nëpër stola të vegjël, bëheshim afro tridhjetë persona. Atë natë Rai-Uno do të transmetonte filmin e famshëm “Casablanca”, në kuadër të një cikli me filma, ku interpretonte aktorja suedeze Ingrid Bergman, e cila për disa vite kishte qenë bashkëshortja e regjisorit të shquar italian Roberto Rosselini. Në film ajo luante rolin kryesor, atë të Ilsa Lund Laszlo. Të them të drejtën kisha dëgjuar jo pak për atë film, vlerësuar me çmimin “Oskar” dhe digjesha nga dëshira për ta parë. Dija gjithashtu që rolin e Rick Blain, pronarit të lokalit “Rick’ Cafe”, ku zhvillohen ngjarjet e luante Humphrey Bogart, një gjigant i ekranit. Dhe vetëm kaq. Pra, me pak fjalë, tepër kureshtare me padurim prisja për ta ndjekur atë film. Ndërkohë, kur zumë vend, lajmet te TG1 sapo mbaruan, nisi e famshmja “Carosello” e reklamave dhe, teksa prisnim të fillonte filmi, zonja e shtëpisë, që ishte ulur pranë meje, më pëshpëriti:

– Do kënaqemi sonte, i thashë tim vëllai të na sillte një shokun e tij, njohës perfekt i gjuhës italiane. Për fat ai ka ardhur dhe do na e përkthejë.

Dhe vërtet që në sekuencat e para të filmit diku nga mesi i sallonit, u dëgjua një zë i ngrohtë disi kumbues, që me shpejtësi e saktësi nisi të përkthente. Fillimisht, e përqendruar në gjithçka po ndodhte në sekuencat filmike, sidomos në çastet e atij takimi të papritur mbas shumë kohësh midis Rick Blaine dhe Ilda Lund, timbrika e atij zëri m’u duk shumë e njohur. Teksa po vrisja mendjen se ku e kisha dëgjuar, zonja e shtëpisë foli sërish:

– Ngrije pak zërin të lutem…., dhe i përmendi emrin.

Një drithmë përcëllonjëse më përshkoj gjithë kraharorin. Ishte ai. O Zot! Sa vite kishin kaluar! Duhet të isha skuqur e tëra.

Faleminderit errësirës që askush nuk më vuri re. Në fakt, edhe pse kisha dashur dhe isha munduar ta fshija nga kujtesa, në të njejtën kohë nuk kisha arritur të mësohesha me faktin për ta humbur përgjithmonë.