VOAL- Robert Oppenheimer ishte një fizikant i rëndësishëm amerikan me origjinë gjermane dhe hebreje. Kontributet e tij në fushën shkencore gjenden mbi të gjitha në kontekstin e mekanikës kuantike: ai ishte i pari që kuptoi efektin e tunelit kuantik, që iu afrua zbulimit të pozitronit, formuloi teoritë mbi shirat e rrezeve kozmike dhe verifikoi kolapsin e yjeve të mëdhenj të shkaktuar nga forca gravitacionale.

Megjithatë, historia e kujton atë mbi të gjitha për pjesëmarrjen në ndërtimin e bombës së parë atomike si pjesë e projektit Manhattan gjatë Luftës së Dytë Botërore; Oppenheimer më vonë pati një krizë ndërgjegjeje që e bëri atë të refuzonte të punonte në bombën me hidrogjen.

Fëmijëria dhe studimet

Julius Robert Oppenheimer lindi më 22 prill 1904 në Nju Jork, i biri i Ella-s, një piktore, dhe Julius, një importues tekstili i pasur hebre, i cili erdhi në Shtetet e Bashkuara nga Gjermania më 1888. Në vitin 1912, familja Oppenheimer u zhvendos në një apartament në Riverside Drive, në Manhattan, një zonë luksoze: dhe me të vërtetë pasuria ekonomike e prindërve të Robertit konfirmohet nga koleksioni i tyre i artit, i cili përfshin vepra të Picasso dhe Van Gogh.

Roberti i vogël, pasi ndoqi Shkollën Përgatitore Alcuin, u regjistrua në Shkollën e Shoqërisë së Kulturës Etike të themeluar nga Felix Adler, i frymëzuar nga lëvizja e Kulturës Etike.

I pasionuar pas letërsisë dhe mineralogjisë franceze, Roberti përfundoi vitin e tretë dhe të katërt në një vit të vetëm.

Më vonë, pasi hyri në Kolegjin e Harvardit në moshën tetëmbëdhjetë vjeç, ai duhej të përballej me një sëmundje mjaft të rëndë: për t’u shëruar, ai u dërgua në New Mexico. Pasi shërimit, ai kompenson kohën e humbur duke studiuar dhe pranohet në Phi Beta Kappa; brenda tre vjetësh, ai u diplomua me lavde.

Në vitin 1924 mësoi se ishte pranuar në Kolegjin Christ’s, Kembrixh; prandaj, ai i shkroi Ernest Rutherford për të kërkuar leje për të punuar në Laboratorin Cavendish. Marrëdhënia me Radhërfordin shpejt përfundon, por në fund Robert Oppenheimer arrin të kontaktojë me J. J. Thomson. Pavarësisht konfliktit me mësuesin e tij, Patrick Blackett, Oppenheimer ia arrin qëllimit.

Në vitin 1926 ai vazhdoi studimet në Institutin Georg-August në Göttingen dhe pak më pas dërgoi një artikull me titull “Teoria kuantike e spektrave të vazhdueshme” në një revistë shumë autoritare gjermane, “Zeitschrift fuer Physik”.

Në vitin 1927 ai mori doktoraturën, duke krijuar marrëdhënie të ngushta me disa fizikantë evropianë. Për më tepër, në këtë periudhë ai u shqua për kërkimet e tij, të cilat synonin të lehtësonin hetimin e spektrave molekularë; dhe një pikë referimi për të gjithë studiuesit e angazhuar në sektorin molekular bëhet përafrimi Born – Oppenheimer, një traktat që ai e shkroi me bashkëpunimin e Max Born.

Zbulimet e para të rëndësishme shkencore

Në vitin 1928, fizikani i Nju Jorkut zbuloi efektin e tunelit (i cili më vonë do të ishte baza për funksionimin e transistorëve me një elektron dhe mikroskopët skanues të tunelit): ai ia bëri të njohur botës shkencore në mars falë një artikulli të botuar në “Proceedings of the National Academy of Sciences” “Proceedings”, i cili shpjegon se elektronet mund të çlirohen nga bërthama origjinale edhe me një fushë elektrike të dobët.

Në muajt e parë të vitit 1929, ndërsa vlerësonte disa oferta nga Shtetet e Bashkuara, Robert Oppenheimer vendosi të ndalet në Zyrih së bashku me Wolfgand Pauli: në këtë periudhë komuniteti shkencor po debatonte teorinë kuantike të elektronit të Paul Dirac.

Pikërisht në këtë kontekst Oppenheimer i afrohet shumë zbulimit të pozitroneve, grimcave me masë të barabartë me masën e elektroneve.

Më vonë u kthye në Amerikë, ku e ndau kohën e tij midis Institutit të Teknologjisë në Kaliforni dhe Universitetit të Berklit, i angazhuar si mësues i fizikës teorike dhe si studiues; i kushtohet studimit të përshpejtuesit të grimcave dhe pasojave të mundshme që rrjedhin nga përdorimi i deuteroneve në bombardimin e bërthamave të rënda.

Në fund të viteve 1930 ai botoi “Tkurrje gravitacionale”, në bazë të së cilës ai hodhi bazat teorike në fazat përfundimtare të proceseve yjore dhe avancoi hipotezën e ekzistencës së vrimave të zeza dhe yjeve neutron.

Projekti Manhattan dhe bomba atomike

Në vitin 1942 ai u thirr nga qeveria amerikane për të drejtuar Projektin Manhattan, dhe për ta bërë këtë ai vendosi të thërrasë fizikanët bërthamorë më të rëndësishëm në botë.

Projekti Manhattan çoi në zhvillimin dhe prodhimin e bombave të para atomike që u lëshuan gjatë Luftës së Dytë Botërore: Oppenheimer ishte përgjegjës për drejtimin shkencor, ndërsa gjeneralit Leslie Groves iu caktua koordinimi administrativ dhe menaxhues.

Oppenheimer-it, në veçanti, i kërkohet të studiojë nëse një armë atomike është e realizueshme: prandaj ai fillon të punojë në çështjen e difuzionit të neutroneve në një reaksion zinxhir (me bashkëpunimin e Robert Serber, nga Universiteti i Illinois) gjithashtu duke vënë në pikëpyetje hidrodinamikën dhe efektet që mund të shkaktojë shpërthimi që rezulton nga reaksioni zinxhir.

Në qershor të vitit 1942, Oppenheimer mblodhi teoricienë si Edward Teller, Hans Bethe, Richard Tolman dhe Felix Bloch në Universitetin e Kalifornisë, të cilët vendosën fizibilitetin e një bombe me ndarje: ishte hapi i parë drejt ndërtimit të bombave atomike.

Pas hedhjes së bombave në Japoni, Hiroshima dhe Nagasaki, Roberti është i vetëdijshëm për përgjegjësitë e tij: pas përfundimit të luftës, në fakt, pasi u emërua kryetar i komitetit këshillues të komisionit të energjisë atomike, ai do të kundërshtojë ndërtimin e bombës me hidrogjen.

“Fizikanët e kanë njohur mëkatin” – ishte komenti i tij pas shpërthimit të bombës në Hiroshima. Vetëm njëzet ditë më parë, gjatë testit të Trinitetit, ai kishte shqiptuar një frazë tjetër të tmerrshme, të marrë nga Bhagavadgita (teksti i shenjtë i hinduizmit): “Unë jam bërë Vdekja, shkatërruesi i botëve”.

Në vitin 1963 iu dha çmimi Enrico Fermi, si simbol i një lloj rehabilitimi historik.

Robert Oppenheimer vdiq në moshën 61-vjeçare më 18 shkurt 1967, në Princeton.

Në vitin 2023 u publikua biografia për historinë e tij: “Oppenheimer” me skenar dhe regji nga Christopher Nolan, me Cillian Murphy në rolin e protagonistit./Elida Buçpapaj