VOAL – Bill Murray, emri i vërtetë i të cilit është William James Murray, lindi më 21 shtator 1950 në Wilmette, Illinois, i pesti nga nëntë fëmijët, në një familje me origjinë Irlandeze. I apasionuar, që nga fëmijëria, me historitë e heronjve perëndimorë si Davy Crockett, Wild Bill Hickok dhe Kit Carson, ai është i shkëlqyeshëm dhe inteligjent, edhe nëse ka një karakter të konsideruar të vështirë për tu menaxhuar nga mësuesit.
Ndërsa punonte si caddy (për shkak të vështirësive financiare të familjes), që adoleshent ai interpretoi si këngëtar në Hollandisht Masters, një grup rock shkollor. Në ato vite, babai, një shitës druri, vdiq nga diabeti, ndërsa një motër duhej të përballej me një poliomielit të rënd.
Pasi ka mbaruar studimet në Loyola Academy, Bill Murray ndjek Universitetin Regis në Denver, duke synuar të bëhet një ndihmës, por përjashtohet nga kolegji brenda një kohe të shkurtër pasi policia i gjeti marijuanë gjatë një kontrolli në Aeroportin e Çikagos O’Hare. Kështu, ndërsa ai bie përsëri në punë të çuditshme (për shembull prodhuesi i picave për “Cezarin e Vogël”), ai fillon të punojë në teatër, me ftesë të vëllait të tij Brian, me trupën “Second City Chicago”, ku takohet me John Belushin. Falë Johnit, ai u bë pjesë e “The National Lampoon Radio Hour”, një program komedi në New York, dhe më 1976 u shfaq për herë të parë, në një kameo që zgjati disa sekonda, në kinema në filmin “Stop në Greenwich. Fshati ”.
Bashkëpunimi me Belushin vazhdon, deri në atë pikë sa Bill më 1977 u bë autori i “Saturday Night Live”, një program i famshëm komedi i transmetuar në Nbc. Edhe nëse hyrja e tij në shfaqje nuk u prit me entuziazëm në fillim (ai zë vendin e Chevy Chase, dhe kjo ngjall skepticizëm), në një kohë të shkurtër Murray arrin të bindë audiencën dhe kritikën, falë, ndër të tjera, interpretimi tërolit të këngëtarit të çuditshëm Nick dhe budallait Todd. Gjatë kësaj periudhe, ai hyn në një lidhje dashurie me Gilda Radne dhe thellon punën e tij në kinema. Debutimi i tij zyrtar zhvillohet në vitin 1979 me “Qoftet” e Ivan Reitman. Pastaj, disa role në filma mediokër pasuan suksesin e “Caddyshack”. 1980 është viti 1980: në atë vit, Bill largohet nga “Saturday Night Live” për t’iu përkushtuar ekranit të madh. Një rol të rëndësishëm i takon atij në “Stripes”, përsëri i drejtuar nga Reitman, ndërsa më 1982 (viti në të cilin ai është i ftuari i parë i një programi televiziv të destinuar të hyjë në histori, “David Letterman Show”) në “Tootsie”, ndërsa duke luajtur një pjesë të shkallës së dytë, ai arrin të vlerësohet shumë.
Ndërkohë, më 24 janar 1981 ai u martua me Margaret Kelley (e cila i dha dy fëmijë, Homerin dhe Lukën, dhe nga e cila u divorcua në vitin 1996). Pak kohë më pas ai shkroi skenarin dhe interpretoi “The Razor’s Edge”, i cili gjithsesi doli vetëm në vitin 1984. Marrëveshja për këtë film, në fakt, parashikon që Columbia do ta financojë atë vetëm duke rënë dakord të marrë pjesë menjëherë më pas në “Ghostbusters – Ghostbusters”, krijuar dhe shkruar nga Dan Aykroyd, një ish-koleg i “Snl”, dhe menduar fillimisht për John Belushin, i cili ka vdekur në ndërkohë. Roli i tij i synuar është ai i mjekut të çuditshëm Peter Venkman, i cili specializohet në parapsikologji.
“Ghostbusters” më 1984 provon të jetë një sukses i jashtëzakonshëm në të gjithë botën, dhe shenjtëron Bill Murrayn (dhe improvizimet e tij), deri në pikën që i jep atij një nominim për Golden Globe. Nga ana tjetër, ndërsa filmi i Aykroyd është gati të bëhet një kult i viteve Tetëdhjetë, “The Razor’s Edge” merr një dështim kumbues, falë rolit të parë serioz të aktorit të Illinois. Gjithashtu për shkak të këtij zhgënjimi, Bill, pjesërisht i pakënaqur me zhvillimet në karrierën e tij, zgjedh të qëndrojë larg Hollywoodit për katër vjet, me përjashtim të një cameo të vogël, në 1986, në “Dyqani i vogël i tmerreve”.
Përkohësisht duke u transferuar në Paris, ai ndoqi kurse universitare në Sorbonne dhe Cinematique. Pastaj, duke u kthyer në Amerikë, ai ndahet midis Luginës së Lumit Hudson, ku jeton me familjen e tij dhe teatrove të Nju Jorkut, ku është protagonist i leximeve publike të organizuara nga Timothy Mayer. Kthimi zyrtar në kinema materializohet në vitin 1988 me “SOS fantazmat”, një komedi fantastike që synon të riinterpretojë, në frymën e momentit, “Një Karolinë e Krishtlindjeve” nga Charles Dickens. Komeditë e tjera të interpretuara në atë periudhë janë “Ghostbusters II” (e cila, megjithëse është mirëpritur nga publiku në një mënyrë pozitive, konsiderohet inferiore ndaj episodit të parë) dhe “Të gjitha manitë e Bob”: gjithashtu në “Filloj nga e para”, Murray ka mundësi për të treguar të gjithë nervin komik. Jo se kjo nënkupton një heqje dorë nga rolet më serioze ose dramatike: “Quick Change” daton që nga viti 1990, me regji dhe interpretim të tij, ndërsa në 1993 është “Polici, shefi dhe bjondja” (gjatë së cilës xhirimet ai thyen pa dashur hundën Robert De Niros).
Në vitet nëntëdhjetë vijnë “Kingpin” dhe “Rushmore”, ndërsa mijëvjeçari i ri hapet me “Charlie’s Angels”, në të cilin ai luan Bosley, i thirrur direkt nga Drew Barrymore. Në vitin 1997, ndërkohë, Bill Murray u martua përsëri, këtë herë me Jennifer Butler, e cila do t’i dhurojë atij katër fëmijë (Jackson, Cooper, Lincoln dhe Cal).
Ai pastaj filloi të frekuentonte kinemanë auteur: mijëvjeçari i ri hapet me “I Tenenbaum”, në 2001, “Kafe dhe cigare”, në 2003, dhe në të njëjtin vit “Humbur në përkthim – Dashuria e përkthyer”, e cila i dha atij pushtimin e Bafta dhe Golden Globes dhe një nominim për Oskar. Ndjekur, më 2004, “Aventurat ujore të Steve Zissou”, dhe në 2005 “Lule të thyera”, ndërsa më 2009, pak pasi u divorcua nga gruaja e tij e dytë, në “Get low” Murray bashkë-interpretoi së bashku me Robert Duvall, në një rol që i dha atij “Çmimin për interpretimin më të mirë mashkullor” të fituar në Festivalin e Filmit në Torino./Elida Buçpapaj
Filmat
Tarzoon: Shame of the Jungle (1975) (zëri në versionin e dubluar në anglisht)
Next Stop, Greenwich Village (1976)
All You Need Is Cash (1978) (cameo)
Fear and Loathing in Gonzovision (1978) (cameo)
Meatballs (1979)
Mr. Mike’s Mondo Video (1979)
Where the Buffalo Roam (1980)
The Missing Link (1980) (zëri në versionin e dubluar në anglisht)
Caddyshack (1980)
Loose Shoes (1980)
Stripes (1981)
Tootsie (1982)
Ghostbusters (1984)
Nothing Lasts Forever (1984)
The Razor’s Edge (1984) (edhe skenarist)
Little Shop of Horrors (1986)
She’s Having a Baby (1988) (cameo)
Scrooged (1988)
Ghostbusters II (1989)
Quick Change (1990) (edhe regjisor dhe producent)
What About Bob? (1991)
Groundhog Day (1993)
Mad Dog and Glory (1993)
Ed Wood (1994)
Kingpin (1996)
Larger Than Life (1996)
Space Jam (1996)
The Man Who Knew Too Little (1997)
Wild Things (1998)
With Friends Like These… (1998)
Rushmore (1998)
Cradle Will Rock (1999)
Scout’s Honor (1999) (subjekt i shkurtë)
Hamlet (2000)
Michael Jordan to the Max (2000) (dokumentar)
Charlie’s Angels (2000)
Speaking of Sex (2001)
Osmosis Jones (2001)
The Royal Tenenbaums (2001)
Lost in Translation (2003); nominuar për Academy Award si aktori më i mirë kryesor
Coffee and Cigarettes (2003)
This Old Cub (2004) (dokumentar)
Garfield: The Movie (2004) (dublim)
The Life Aquatic with Steve Zissou (2004)
Broken Flowers (2005)
The Lost City (2005)
Garfield: A Tail of Two Kitties (2006)
Ray Gun (2007)
Agente Smart – Casino totale (Get Smart), regjia Peter Segal (2008)
Ember – Il mistero della città di luce (City of Ember), regjia Gil Kenan (2008)
The Limits of Control, regjia Jim Jarmusch (2009)
The Funeral Party (Get Low), regjia Aaron Schneider (2009)
Welcome to Zombieland (Zombieland), regjia Ruben Fleischer (2009) – cameo
Passion Play, regjia Mitch Glazer (2010)
Moonrise Kingdom – , regjia Wes Anderson (2012)
A Royal Weekend (Hyde Park on Hudson), regjia Roger Michell (2012)
A Glimpse Inside the Mind of Charles Swan III, regjia Roman Coppola (2012)
Monuments Men (The Monuments Men), regjia George Clooney (2014)
Grand Budapest Hotel (The Grand Budapest Hotel), regjia Wes Anderson (2014)
St. Vincent, regjia d Theodore Melfi (2014)
Dumb and Dumber To, regjia di Peter e Bobby Farrelly (2014) – cameo
Aloha, regjia Cameron Crowe (2015)
Rock the Kasbah, regjia Barry Levinson (2015)
Ghostbusters, regjia Paul Feig (2016) – cameo
(The Dead Don’t Die), regjia di Jim Jarmusch (2019)
(Zombieland: Double Tap), regjia Ruben Fleischer (2019) – cameo
The French Dispatch of the Liberty, Kansas Evening Sun, regjia Wes Anderson (2020)
On the Rocks, regjia Sofia Coppola (2020)
Ghostbusters: Legacy (Ghostbusters: Afterlife), regjia Jason Reitman (2021)
Komentet