Për të shkuar te prindërit e mi që banonin në krahinën malore të Gurajës, udhëtova në rrugën e re automobilistike, të përuruar disa muaj më parë. Më kishin thënë se banorët e moshuar të kësaj krahine e kishin kundërshtuar projektin e kësaj rruge që kalonte nëpër Pyllin e Zanave. Ata besonin se ky ndërtim i ri  do t’i trazonte qeniet e mbinatyrshme që banonin në pyllin e virgjër, të cilin e kishin mbajtur si një vend të shenjtë shumë breza malësorësh.

Para argumentit të pakundërshtueshëm se udha e re do ta përgjysmonte largësinë midis Gurajës dhe qendrës së rrethit; banorët e moshuar kishin hequr dorë nga protestat e tyre. Unë vetë e vura re se udhëtimi nëpër Pyllin e Zanave nuk ishte vetëm më i shkurtër, por edhe shumë tërheqës, falë peizazhit të pashoq  që shpalosej ndanë rrugës së re.

Kur ua thashë këtë gjë prindërve të mi, im atë pohoi se ai kishte qenë një nga ata që e kishin kundërshtuar projektin në fjalë, sepse ai do të përdhoste Pyllin e Zanave.

-Çfarëdo që të thonë librat tuaj, unë besoj se Zanat ekzistojnë dhe do të ekzistojnë gjithmonë, – nguli këmbë im atë. – Edhe ata që dyshojnë në ekzistencën e tyre, duhet të ndryshojnë mendim pas asaj që i ka ndodhur kushëririt tënd, Tomës.

-Çfarë i ka ndodhur? – e pyeta unë.

-Është më mirë ta dëgjosh këtë histori nga goja e atij që e ka jetuar.

M’u duk me vend mendimi i tim eti. Ndonëse nuk besoja në ekzistencën e qenieve të mbinatyrshme, isha kureshtar të merrja vesh se çfarë i kishte ndodhur kushëririt tim, të cilin e kisha bashkëmoshatar. Atë e kisha pasur shok në lojërat e fëmijërisë. Ne kishim mbaruar së bashku shkollën fillore dhe tetëvjeçare, që ishin të detyrueshme. Në vend që të vazhdonte të mesmen, ai kishte parapëlqyer të ndiqte kursin në një autoshkollë, e cila i kishte dhënë mundësi të plotësonte ëndrrën e tij rinore: të merrte patentën.

Gjatë studimeve të larta dhe pas emërimit tim si mësues në qendër të rrethit, unë kisha udhëtuar shumë herë me Tomën. Kisha dëgjuar se atë e çmonin jo vetëm për zotësinë e tij, por edhe për sjelljen e njerëzishme ndaj udhëtarëve.

Ngaqë e dija se ditën kushëriri im ngiste furgonin, i shkova për vizitë në mbrëmje. Ai banonte nja njëzet minuta larg nga shtëpia e prindërve të mi. Nëna e Tomës, të cilën e kisha teze, Toma, e shoqja dhe fëmijët e tij më pritën me ngrohtësi. Pas përshëndetjeve të zakonshme, e zonja e shtëpisë na solli kafe dhe raki të bërë vetë.

Në një çast të caktuar, unë i kërkova Tomës të më tregonte atë që i kishte ngjarë kohët e fundit në Pyllin e Zanave.

-Yt atë të ka folur për këtë gjë? -buzëqeshi kushëriri im.

-Po…Ai nguli këmbë që këtë histori ta dëgjoja nga goja jote.

Toma kroi fytin, u kollit lehtë, pastaj zuri të tregonte takimin më të çuditshëm të jetës së tij.

Një ditë me diell, aty nga fundi i pranverës së sivjetme, ai po ngiste furgonin në rrugën e re për të shkuar në qendër të rrethit. Kur kishte mbërritur në mes të Pylli të Zanave, aty ku xhadeja kalon ndanë një përroi të thellë, ai kishte vënë re  një gjarpër të gjatë e të larmë që po kapërcente rrugën. Toma e kishte ulur shpejtësinë menjëherë për të mos e shtypur. Kur gjarpri ishte dalë matanë dhe ishte  futur në pyll, ai kishte shtuar shpejtësinë dhe kishte vazhduar udhëtimin.

Pasi e kishte kaluar natën në qendër të rrethit, të nesërmen ai kishte udhëtuar në të njëjtën rrugë, në drejtim të kundërt. Në çastin që kishte mbërritur te vendi ku një ditë më parë kishte takuar gjarprin e gjatë e të larmë duke kapërcyer xhadenë, buzë rrugës kishte dalë një nuse e bukur, e veshur me petka shumë të hijshme. Ajo kishte ngritur dorën para makinës. Ngaqë e kishte marrë me mend se ajo do të kishte pasur ndonjë hall të madh që e kishte detyruar të ecte fillikat nëpër pyll, Toma e kishte ndalur furgonin pranë saj dhe kishte hapur derën e kabinës. Nusja kishte hyrë brenda, e kishte përshëndetur dhe ishte ulur në ndenjëse. Pas një heshtjeje të shkurtër, e panjohura i kishte thënë:

-Dje, çfarë takove në këtë xhade?

-Një gjarpër të gjatë e të larmë.

-Pse e ule shpejtësinë dhe u ndale?

-Për të mos e shtypur gjarprin që zvarritej para meje.

-Përse nuk e shtype?

-Si mund ta bëja këtë gjë ? Ashtu si mua, edhe atë e ka krijuar i Madhi Zot. Përse ta vrisja një gjallesë që nuk më kërcënonte, nuk donte të më bënte keq ? Ajo kafshë po shkonte në punë të vet. Do të ishte mëkat, po t’ia kisha marrë jetën me dashje.

-Pikërisht në këtë vend, një shofer tjetër ka takuar një gjarpër që po kapërcente xhadenë. Ai kishte në kabinë gruan e tij shtatzanë që po e çonte në qendër të rrethit për të bërë një vizitë mjekësore. E shoqja i ishte lutur burrit të saj të mos e shtypte gjarprin, sepse edhe ai ishte një krijesë e gjallë. Në vend që ta dëgjonte këtë lutje, t’i linte kohë gjarprit të dilte matanë xhadesë, shoferi e kishte shtuar shpejtësinë qëllimisht për ta shtypur. Sapo kishin ndeshur trupin e gjarprit, rrotat ishin zmbrapsur si të kishin goditur një shkëmb të patundur. Furgoni kishte dalë nga rruga dhe kishte rrëshqitur buzë humnerës që soste në shtratin e përroit. Gjatë rrokullisjes, dera e kabinës nga ana e gruas ishte hapur. E nxjerrë jashtë nga makina, gruaja shtatzanë kishte rënë në shpatin me bar të dendur, pa pësuar ndonjë dëmtim, ndërsa burri i saj kishte ngecur në kabinën e furgonit që kishte përfunduar në shtratin e përroit, ku kishte mbetur i kacavarur në një shkëmb. Punonjësit e ndihmës së shpejtë kishin mundur të nxirrnin nga makina  vetëm një kufomë të dërrmuar nga rrokullisja.

-Kush je ti që i di gjithë këto që po m’i thua? – e kishte pyetur Toma.

-Unë jam një Zanë e këtij pylli. Unë rroj këtu bashkë me shoqet e mia. Ne mbrojmë bimët, kafshët, burimet dhe rrëketë. Ne kujdesemi për të gjitha krijesat e gjalla, që nga thnegla deri te njeriu. Ne nuk i bëjmë keq askujt. Ne ndëshkojmë vetëm keqbërësit, vetëm ata që shkatërrojnë dhe vrasin pa kurrfarë aryesje. Udhë të mbarë!

Toma kishte kthyer kokën drejt saj, për t’iu përgjigjur, por ai kishte vënë re se ndenjësja ku ishte ulur nusja e bukur ishte e zbrazët. I tronditur nga ai takim i pazakontë dhe nga zhdukja e të panjohurës, ai kishte vazhduar udhëtimin. Qysh nga ajo ditë, ai e kishte vështruar me një sy tjetër mjedisin që e rrethonte…

Tiranë, 2024   

Marrë nga ExLibris

Mendoj për ty në këtë mbrëmje

Mendoj për ty në këtë mbrëmje,
Sa vite ka që s’jemi parë
Ti erdhe kur doje dhe ike prapë
Si bleta që merr pak nektar.

Pastaj erdhi vjeshta, erdhi dimri
Dhe pranvera erdhi përsëri
Por si bleta që nuk shkon më tek e njëjta lule,
Edhe ti bredh andej, këndej,nuk e di.

Mbase ke mbetur në zgjua dhe kujton kohët e bukura
Dhe s’të bën zemra të më thërrasësh.
Vitet ikin dhe mbase kopshti ka ndryshuar
Dhe as vrulli dhe energjia nuk janë të parët.

Rri në verandë dhe shoh mbrëmjen që bie.
Mengadalë,si koha që ikën pa u ndier.
Fluturojnë zogj në ajër dhe nuk e di nga shkojnë.
A thua, takohen më pas fluturimeve!?

Në Sarajevë

Po dëgjoj këngë jugosllave sonte
në një restorant në Sarajevë.
Kam nostalgji kur i dëgjonim këto këngë
në vitet 80 në Shqipëri.
Sikur na hapnin horizonte,
si iriqi kur del në liri,
edhe një lëndinë e vogël i duket e mrekullishme
krahasuar me ferrën ku jeton.
Kush kishte një radio dore,
ishte i privilegjuar,
Mund t’i dëgjonte këto këngë kur të donte.
Pale kur kalonte rrugës përmes pazarit,
me zërin e radios ngritur në qiell,
Sa e kishin zili njerëzit!
Dhe ai i shijonte edhe më tepër këto këngë
në mosvëmendjen e Sigurimit.

Bie gjethja

Bie gjethja prej pemës
Nuk pret ta heqin, as ta këpusin
Njeriu s’e ka kuptuar esencën e mëmës natyrë,
Prandaj shpiku luftën

Bie gjethja prej pemës
E zverdhur, e vyshkur, kupton se nuk vlen më.
Mirëpo njeriu nxiton drejt së pamundurës
pastaj rrëzohet, vdes, pa u plakur ende.

Bie gjethja prej pemës,
Duket se e ka kryer ciklin e plotë
Ia lëshon vendin një tjetre të re
Por jo pa kaluar dimrin me ngricë e të ftohtë.

Bie gjethja prej pemës
Pastaj shkelet, thahet, bëhet humus
I shërben së ardhmes, i shërben jetës
Të ripërtërihet natyrshëm, pa rendje, pa ngut.

Nëna në shtrat

Ne nuk rrimë gjithë natën zgjuar me të.
Ajo rrinte me ne.

Sado që i themi fjalë të mira
Nuk i këndojmë dot ninulla në djep.

Ëndrrat e saj janë për ne, jo për veten.
A thua do t’ia dalë djali ose vajza, thotë, edhe pa mua.

Nuk na i thotë të gjitha, si ne dikur asaj,
E ruan dhimbjen për vete, nuk e ndan krejt me ne.

Nëna në shtrat, kurorë e jetës,
Lule e vjeshtës, këngë e pranverës.

I shkundi mirë gjethet

I shkundi mirë gjethet dhjetori i egër,
si frutat e fundit të vjeshtës së vonë
Akoma këto këtu! E dua të pastër vendin,
kur të fryjë veriu me ngricë e me borë.

Nuk i duroj këto mbulesa, tha muaji i mrrolur,
që stinën e ftohtë e mori në dorëzim
Të më dëgjohet kuja pa fund e paanë,
si luani që shkon vrik me turfullim.

I shkundi mirë pemët dhjetori i kërthndeztë,
Qielli me tokën të mos ketë ndërmjetës,
derisa ta pastroj zonën nga ushtari i fundit,
të krihem në pasqyrën e tokës dhe të qiellës.

Tundi fort, dimër mizor, derisa të mos mbesë asnjë!
Se kështu pastrohet toka për pranverën tjetër.
Kur mendon se e ke zhbirë dhe nuk mbin më asgjë,
prite se do të zërë prapë e fuqishme fara e jetës.

Dimri i parë pa nënën

Fryjnë erërat nga të katër anët
Dhe s’ka kush të më mbrojë.

Është bërë më ftohtë sivjet.
Mbërthehem me një qyrk të trashë
Dhe prapë mërdhij.

Më duket një dimër i gjatë pafund
A thua do të dalë pranvera e të ngrohem pak.

Ajo është një engjëll që më sheh lart nga qielli
Dhe prapë më ruajnë bekimet e saj.

Dimër i ashpër sivjet.
A do të mësohem pa ty, nënë,
Të të mbaj si diçka të shtrenjtë, të padukshme
Që as nuk e zotëron, as nuk heq dorë prej saj,
si shpirti që e ndiejmë por s’e shohim.

Tani së voni doli në shqip romani “Balada”, – një titull për një titull, që kumbon sërish madhërishëm dhe në këtë vepër, – botim i “Onufrit”, i shkrimtarit rumun Adrian Lesenciuc, i cili erdhi dhe në Tiranë në përurimin e veprës në shtëpinë muze “Kadare”, që u zgjodh me qëllim.

Që në kopertinë të botimit lexohet “Një roman biografik për kompozitorin e madh rumun Ciprian Porumbescu – Kompozitori i himnit tonë kombëtar”.

Gjithsesi nga që “Balada” është për një kompozitor, ndjen se ajo harmoni dhe rendja ritmike, përftojnë një muzikë të brendshme dhe e kupton se e ka në trupin e vet si pema limfën.

Muzikë ballkanike, konkretisht rumune, e lidhur më shumë me Europën Qendrore, Vienën Perandorake, por gjithsesi me shpirtin e popullit të vet.

Dhe fjalët e mia do të doja t’u ngjanin akordeve muzikore, të përcillnin emocion, jo analize kritike…

Akordi 1

Pikërisht ky shënim i shkurtër në krye: …Kompozitori i himnit tonë kombëtar… do të shërbente si një thirrje dhe për lexuesin shqiptar, veçan:erisht, që edhe pse nuk bën pjesë në intrigën romanore himni ynë, kërshëria për të ditur për këtë kompozitur, për jetën dhe vendin e tij në kohën e tij, mbeten joshëse, pse ky himb doli aty, ndërkaq vepra e përplotëson prishmërinë ndryshe, bukur dhe me informacion letrar,

Nuk është një monografi, është një roman, monografi shpirtërore, mund të themi, që shpalos histori dhe një hapësirë kulturore, që janë të një të kaluare, që jehojnë si e tashme, ku rrëfimi në vetë të parë i jep një çiltërsi besimi.

Aq më tepër kur kemi të bëjmë me një shkrimtar të seriozes, me dije si Lesenciuc, poet dhe eseist dhe profesor universitar, me shumë çmime letrare kombëtare dhe ndërkombëtare, ndërkaq dhe njohës i letrave shqipe në rumanisht, ku herë pas here i ka shoqëruar me artikuj kritikë të ndjeshëm.

Akordi 2

Koha e ngjarjeve është dhe nuk është e kufizuar nga historia e vet, aq sa duket sikur kufijtë midis kohës reale dhe asaj mitike janë të zbehtë. Historia zhytet në një Rumani rurale, ku traditat, këngët dhe legjendat përcillen brez pas brezi, një përzierje antropologjike, ku elementët folklorikë ndërthuren me sfidat për të afruar të tashmen urbane, moderne, duke ngulmuar në nevojën e rikthimit ndryshe.

Kjo qasje bën që romani të qëndrojë si një urë mes traditës si një ëndërr dhe botës bashkëkohore si një vizion.

Akordi 3

“…Baladë për Piano dhe Violinë, op.29, kompozim të cilin e ndjeja në vena. Ka diçka që duket të jetë gjenetikisht e trashëguar. Teksa mblidhja të dhëna, – i thotë shkrimtari Adrian Lesenciuc si një kolegu Andreas Dushit në intervistën e tij, – zbulova se çfarë personaliteti i madh kishte qenë i ati i Çipirian Porumbesc-ut dhe vendosa të shkruaja rreth tij [,,,], që kontribuoi në ringritjen e shpirtit rumun gjatë revolucionit të 1848. Kam mbledhur informacione për diku dhjetë vjet […] e përfundova. Për mua, ishte si një çlirim.”

Pikërisht çlirimi është një terminal, që autori të vazhdojë te lexuesi si një tjetër terminal apo kohë muzikore.

“…Muzika e Çipirian Porumbescut është një mjet i tillë transmetimi kulturor dhe jam i lumtur që, nëpërmjet Asdrenit, një nga kompozimet e periudhës kur Porumbescu ishte student në Vienë, është bërë himni kombëtar i Shqipërisë.” Ja, pra poeti ynë i padukshëm në roman, as fantazmë, por është ai ajër dhe fryma që na çojnë atje. Romani “Balada” rrëfen një histori shumëdimensionale, ku ngjarjet duan të ngjajnë me mitet dhe baladat popullore të Rumanisë. Në qendër mbetet kërkimi për kuptimin e jetës dhe identitetin, që formëzohen nëpër rrugë të përshkuara nga figura simbolike dhe situata jo pa enigma. Përmes narrativës, shkrimtari eksploron fuqinë e artit dhe traditës si mekanizma të ruajtjes së identitetit kombëtar, po aq dhe njerëzor. Edhe kjo nëpërmjet artit me art.

Akordi 4
Romani i ngjan një udhëtim në kohë dhe hapësirë dhe të një dimesioni tjetër, atë shpirtëror, për të dhënë prani nëpërmjet së ikurës. Gjatë këtij udhëtimi ndeshesh me vetvete të tjera.
Figura e gruas është dhe mbartëse, ashtu si e dashurisë, dhe e baladave, që ruajnë sekretet e trashëgimisë së lashtë, ndërsa figura e të moshuarit-persoanzh ka urtësinë e popullit dhe lidhjen e ngushtë me natyrën. Së pari asaj njerëzore.

Dilemat morale, mëdyshjet e brendshme, tërheqja nga një zë mistik – kënga e një balade të harruar, që ngjan se mban të gjitha përgjigjet që kërkohen te ky roman.
.
Akordi 5

Personazhet e romanit aq sa janë vetvete, përfaqësojnë koncepte të veçanta dhe arketipe universale. Protagonisti, i cili shpesh duket si alterego e autorit, por dhe e lexuesit gjatë leximit, kalon një proces zhndërrimesh të brendshme, nga përjetime reale me dimensione fërgëlluese metafizike.

Figura të tjera përforcojnë karakterin alegorik të romanit.

Adrian Lesenciuc tërhiqet nga rëndesa e trashëgimisë kulturore dhe forca e saj që vërshon vetvetiu në përballjen me krizat e kohës moderne apo me zhvillimet normale, qofshin dhe të bujshme. Se edhe normalja mund të jetë e tillë.

Romani duket se është vepër e q;ellimshme kujtesës, do të thosha, e asaj kujtese që mbetet dhe në ajër si muzika e baladat, e karakterit dhe e lidhjes me rrënjët. Kërkimi për kuptimet ekzistenciale duket se ka si çelës përgjigjen e pyetja thelbësore: A mundet tradita të ndihmojë njeriun të kuptojë vetveten dhe botën?
Ashtu siç thoshte poeti i madh europian Mario Luzi, ne jemi ajo që kujtojmë.

Akordi 6

Vlerat dhe Stili. “Balada” ka një rrjedhë poetike, prej nga vjen dhe muzika e saj, me natyrshëri që e shndërrojnë leximin një përvojë estetike dhe ideore veçmas.

Titujet e krerëve janë si vargje baladeske. Adrian Lesenciuc ndërthur një gjuhë të kultivuar, që falë përkthimit nga rumanishtja nga Spriu Fuchi dhe Altin Vasillaq Kaso me thjeshtësi dhe lëng përcjellin një figuracion dhe simbole që pasqyrojnë një botë emocionale dhe ndodhish, të lidhura pandashëm me themelet, që kulmohet me vlerat pannjerëzore dhe artin.

“Balada” do të thosha se është një himn për traditat dhe një thirrje për të ruajtur kujtesën kulturore, e theksoj: kujtesën kulturore, në kohëra të trazirave shpirtërore. Kënga, ajo që është brenda nesh, edhe e papërfunduar apo e pakënduar, mbetet shtyllë e qëndrueshmërisë njerëzore.

Akordi i mbramë:

Në veprën e shkrimtarit rumun Adrian Lesenciuc gjej kishat si institucione, aq sa jashtë, edhe brenda njeriut, pra më shumë si konstrukte shpirtërore, i besimit të thellë.

Ndërkaq dhe romani i tij më i fundit, i botuat këtë vit në Rumani prandja dhe është “Gjuha e Jezusit”. pjesën e parë të të cilit na e solli në shqip në “ExLibris” përkthyesi, studiuesi dhe kritiku i artit Dr. Luan Topçiu
“- Paqja është për të dobëtit! Bëra kryq, sepse zavalli njeri, në padijen e tij, nuk mund të kuptonte që nga të gjitha viset nga vijmë, ne përshëndetemi duke i uruar paqe njëri-tjetrit, jo sepse jemi të dobët, por sepse dëshirojmë për njëri-tjetrin forcën e vërtetë.” Ja, matrikulla e veprës Lesenciuc – paqja. Përmes konflikteve që sjellin paqe. Jo luftës. Çuditërisht në veprën e tij sikur parandillet ajo që po ndodh tani në Siri: “Sapo kisha filluar të pija kafenë kur pashë ushtarët sirianë tek hyrja të cilët, papritur, u ngritën në qëndrim gatitu. Pas disa çastesh, një makinë e njohur u afrua… Mund të isha gabuar, sepse të gjitha makinat e zyrtarëve të zonës ishin Toyote të zeza, ose makina 4X4 nga General Motors. Nuk dija kurrë se kush ishte brenda tyre – klanet e fuqishme qarkullonin pa targa, shpesh me një kolonë të tërë Toyotash ose GMC, dhe çdo herë që një Toyota e zezë hynte në zonën e kontrolluar nga patrulla siriane, mornica rrëqethjeje më përshkonin gjithë shtyllën kurrizore […] – Paqja qoftë me ty, – më përshëndeti dhe u ul pranë meje. – U trembe? – Jo, – i thashë, ndonëse e dija mirë se ai e kishte kuptuar që po gënjeja dhe që dridhja ime ishte e dukshme”. Letërsia, ajo e njerëzve dhe e lirisë së tyre, jo ajo e sundimtarve, i paralajmëron ata dhe diktaturat e tyre, madje i përmbys sundimet e padrejta si sistem apo ideologji më parë se përballja si dëshirë sizmike, ëndërr dhe thirrje, ndërkaq jep atë kurajo, që bën të guxojmë për mirë. Në fund të fundit dëshmon me emocionin si me muzikë në ajër, që është kujtesë e së ardhmes ose le ta themi me fjalinë e fundit të romanit “Balada”: “nuk është ajo që më përcakton. Unë nuk jam gjë tjetër veçse kohë.” Letërsia e vyer nuk na merr, por na jep kohë. Të duhurën…

U pamë.
Fytyra iu qesh
E goja vesh m’vesh,
Erdhi e më takoi,

Më puthi e m’përqafoi.
Më foli me nderime,
Me lavde e përgëzime,
Deri n’qiell m’naltësoi,

Me yjet më krahasoi,
Si e shoqnisë ndera
Për talent e vlera
…e tjera, e tjera.

U ndamë.

Të tjerë shpejt takoi,
U qeshi, i përqafoi,
U foli me vlerësim t’naltë
Tu’ derdhë sherbet e mjaltë

E n’çast që emni jem
N’bisedë u përmend
M’përfoli e m’përqeshi
E çka nuk më veshi,

Se isha i mjerë,
Njeri i pa vlerë,
…e tjerë, e tjerë.

…e vërtetova dhe një herë, e dija… gjithmonë e kam vrarë mendjen rreth kësaj, por tani e kam garancinë e vërtetësisë të sigurt, këngët kosovare janë diç si “profeci” – kurrë mos i harroni, kurrë për asnjë kurrënjëherë, ruajini diku në mbamendje sepse herëdokur përputhen 100% me realitetin : )

…siduket kosovarët mjaft të rrezikshëm në shtëpi, sipas “Prishtina Insight”, 1455 raste të dhunës në familje janë regjistruar në 6 muajt e parë të v. 2024 në Kosovë, e po ashtu policia ka lëshuar 59 urdhra për mbrojtje të përkohshme. Ndërsa në v. 2023, policia i paska regjistruar 2638 raste të raportimit të dhunës në familje, ku shumica e viktimave ishin gra (e qartë kjo, padyshim gra, s’ma merr mendja e kundërta, gratë s’i rrahin burrat, padyshim do jetë e kundërta), nga policia 286 gra dhe 335 fëmijë qenkan strehuar në shtëpi të sigurta, dhe në 129 raste policia paska lëshuar urdhra për mbrojtje të përkohshme për viktimat e dhunës…

…andaj (s’i paska as 2 javë kjo punë) Kosova paska vendosur “byzylyk n’dorë”, dhe atë s’e kemi fjalën për këngën popullore por për dhunën, s’e kemi fjalën për byzylyk të dashnisë – s’duhet ngatërruar lexuesi, kishte dikur një këngë ashtu, “byzylyk n’dorë”, kënga e kishte si temë dashurinë mes vjehrrës dhe resë (nuses së re) si dhe me djalin “tradhtar” të nënës së vet, duke e përkrahur tashmë nusen e vet, dashurinë e re, dmth. s’është fjala për këngën, tashmë ndryshe, teknologji e avancuar, bylyzyk elektronikë i “lidhur me policinë”, për të frenuar dhunën në familje…

…punën e byzylykut e mësova me vonesë 10-ditore (mbase 10 ditë s’është dhe aq vonë për njerëzit e humbur nëpër botë, sepse njeriu s’mund t’i përcjell 1 milionë lajmet e Ballkanit + të Evropës dhe + të botës, apo jo) dmth. kosovarët tashmë kanë vendosur me “byzylyk n’dorë” – e lexova lajmin në Insight (madje Anglisht, jo Shqip) dhe menjëherë gjërat u kristalizuan, përputhet gjithçka – po thosha mëvete, saora u qartësua dhe përputhja e këngës tjetër, m’u kujtuan Etno Engjëjt me “kompetencat” – kaniher pe kqyri për çudi e po thom ta kapi, ta rrehi, e ta boj llom, po nuk asht leht, se m’lajmron në polici, muj mi ra kavallit tre muj dite n’qeli : )

…ose më mirë po e ngjes këtu gjithë këngën – padyshim do ketë lexues që dhe nuk e dinë, o do kenë harruar… pasi i ka 20 vjet kjo punë, kënga e “kompetencave” i takon v. 2005 – shkurt e troç, mbajini mend këngët kosovare, mos i harroni sepse janë diç si profeci, herëdokur do vërtetohen : )

[ fotoja ngjitur, s’është shkrepur enkas për humoreskën tonë, mirëpo përputhet dhe fotoja, gjoja të dashuruar… megjithatë shih majtas, shihja sëpatën aty anash, nga njëra gjoja foto romantike, plisbardhë e me buzëqeshjen ndërsa ku i dihet çfarë “mize” i bën zzzzz nën plis, ndoshta ka ndërmend t’ia heq kokën, s’mund ta kesh sigurinë… sidoqoftë tashmë qenkan ndërmarrë masat, s’i besohet më askujt, ajo nusja patjetër do e ketë “byzykykun e policisë” : )

Etno Engjujt – “Kompetencat“, 2005

Gati në çdo orë, palidhje bona hor
kur i matem, e s’guxoj, në gru me qu dorë
kaniher në kuzhinë më kap një nostalgji
kur e shoh një thupër, e s’guxoj me ja hi
Kulturu me zor, po qiroj turshi
me dorza t’pllastikës, që mu kan bo thi
qka o ma e keqja edhe hudra e oriz
e hajvarin moti e kom shti e lon në friz
fmijt në qerdhe po i çoj, tona senet po i boj
fjalën e mir po ja ndrroj, po prap m’tranoj
thojke plaku nifar vakti shpesh një fjal të gat
“demokracia asht me brina kur hin te grat”
1244 po na çon n’fund t’pusit
gruja o standard para statusit
e kam babën patriot e shpesh po m’thot:
“bone le me qu kry, me qit n’vend e ki kot”

(Ref)
Me prek në gjini, si me prek n’tel
përlahem derisa për hunde më del
e mu ndreq prap i qoj lutje, intervenca
ma kajti nanën gruja s’po m’jep kompetenca
Muzikën çfar e du, s’po ma len në kerr
raki mo nuk pi, le mo cigare asniher
bab e nan s’pi kqyr, tan ditën në pasqyr
nuk mërzitet për sene tjera, po për rrudha n’ftyr
e me dal me shok, ka koh qe s’jom dal
se nuk më merr malli me to me bo fjal
un puno si kali, ajo veç tesha blen
gjithmon naj arsye për me ble e gjen
kur i tham që mashkujt jan ma nalt për një shkall
thot po, veç ata bura ma nuk jan gjalle
po ma kthen fjalën, thot ta thirri policinë
modeli i evropës ma ka qit grun mbi shpin
shpesh po thom, u prish dynjaja
na hini belaja, mori fund edhe sefaja
kaniher po m’shkon mendja me bo ni komitet
për mbrojtjen e burrit nga tortura e grus vet
M’ka bo kuzhinier, zanatli të shpis
nuk ka mo me nejt në kafe të rakisë
kaniher për çudi pe kqyri e po thom
ta kapi, ta rrehi, e ta boj llom
po nuk asht leht, se m’lajmron në polici
muj mi ra kavallit tre muj dit në qeli
si amvis i detyrum, s’di ka me ja majt
edhe thmijt e mij mi ka drejtu ka dajt
(yeah, ky sen asht për burra
për ata burra që jan provu me kit sen)

Nënë, ti  më  dha dashurinë e jetës

qumështin  e  gjirit  të  gjakut tënd

më  dha  edukatën  dhe  kulturën e

kohës, dhe, më të mirën e një nëne.

.

E lindur dhe rritur me zemër ipesh

ti bashkë me babin na dhatë arsim

na mësuat  të  jemi të dinjitetshëm

e qëllimin vet  ta kthejmë në vepër.

.

Nënë, ca fjalët më mungojnë që t´i

gjej të  duhurat, të  merituarat, dhe

të ëmblat sublime për  emrin  tënd

nënë, fryma  e  tokës të mori herët!…

.

Në këtë poezi qashtërisht familjare

ti kurrë s´na e fshehe etjen për dije

as ëndrrat për një Kosovë të çliruar

dhe as dëshirat për ipet në një shtet

.

Kombëtarisht shqiptare  e atdhetare

nuk njoh bardhësi  më  të shenjtë se

emri  nënë, baba,  motër  dhe  vëlla

kjo fjalë monument është gjaku im.

.

Atdhe Geci – poezi nga dorëshkrimet

Trëndafili, simbol i dashurisë,
i lakmueshëm e plot aromë,
po zgjate dorën ta këputësh,
befas me gjemb ai të shpon.

Hithra, një bimë barishtore,
kjo “mbretëreshë” kuruese,
kur i prek pushin e kërcellin,
të jep dhembje përvëluese.

Ngacmove zgjuan e bletëve,
me thumba ato t ‘sulmojnë,
ngordhin ato pas thumbimit,
ama zgjoin e tyre e mbrojnë.

Macja ledhatare qime butë,
ëmbël të lakohet në gushë,
nëse ndjen rrezik prej teje,
thonjtë t`i ngulë në trup.

Qenin besnik dhe të dashur,
mos e provoko se të sulmon,
me dhëmbët e tij t ‘mprehtë,
instinktivisht veten mbron.

Gjarpri në fole dhe n ‘territor,
është zot, me t ‘vegjlit jeton,
kur dikush vërtitet pranë tij,
ai i vërsulet dhe e kafshon.

Kur klloçkës zogjtë ia trazon,
ajo shqetësohet e trimërohet,
t ‘hidhet në fytyrë e t ‘pickon,
për zogjtë e saj sakrifikohet.

Njeriun e urtë kur e sulmon,
ndryshon e reagon në çast,
vetëmbrohet dhe egërsohet,
kur i fut thonjtë në gurmaz.

Gjallesat në natyrë e njerëzit,
jeta me instinkt i ka ndërtuar,
nëse ti i ngacmon e i sulmon,
s`të lënë pa të ndëshkuar!