Ministrat e Jashtëm nga vendet e NATO-s mblidhen në Pragë të Çekisë sot dhe nesër (30-31 maj). Mbi ta bie vendimi kryesor se kush duhet të udhëheqë aleancën transatlantike në vitet e ardhshme.

Jens Stoltenbergut të Norvegjisë, i cili e mori detyrën në vitin 2014, tashmë i është zgjatur katër herë mandati i tij dhe do të japë dorëheqjen më 1 tetor.

Aleatët pothuajse janë puqur në një zgjedhje, por ka ende pengesa rrugës, shkruan Euronees duke shqyrtuar pretendentët dhe sfidat për postin më të lartë ushtarak.

Vendimi i tyre vjen në një moment kyç për aleancën ushtarake transatlantike, pasi ajo përballet me kërcënimin e një Rusie gjithnjë e më luftarake dhe një presidencë të dytë Trump.

Si e zgjedh NATO-ja, Sekretarin e saj të Përgjithshëm?

Sekretari i Përgjithshëm është nëpunësi më i lartë civil i NATO-s, i zgjedhur me konsensus të anëtarëve të paktit ushtarak.

Ai – dhe historikisht ka qenë gjithmonë një burrë – kryeson komitetet kryesore të NATO-s, vepron si zëdhënës dhe rekruton personel ndërkombëtar.

Në praktikë, përzgjedhja për rolin bëhet përmes kanaleve diplomatike jozyrtare – por gjetja e një kandidati të përshtatshëm për të 32 aleatët nuk është e lehtë.

Sipas traditës së gjatë që tani është pak a shumë e zyrtarizuar, posti mbahet nga një figurë e lartë politike evropiane dhe kohëzgjatja e zakonshme e mandatit është katër vjet.

Kush janë kandidatët?

Një kandidat është duke udhëhequr këtë fushë – Mark Rutte, i cili është kryeministër i Holandës që nga viti 2010.

Kandidatura e tij deri më tani ka fituar mbështetje nga 29 nga 32 anëtarët e aleancës së mbrojtjes, duke përfshirë ata më me ndikimin, SHBA.

Rutte ka të ngjarë të ndalojë punën e tij të përditshme shumë shpejt. Pas muajsh bisedimesh paszgjedhore mes katër partnerëve të koalicionit, ish-shefi i spiunazhit Dirk Schoof duket se do të emërohet si kryeministri i ardhshëm i Holandës – që do të thotë se Rutte mund të largohet brenda disa javësh.

Si udhëheqës i partisë liberale VVD, Rutte ka menaxhuar me sukses një seri koalicionesh të ndërlikuara në botën shumë të përçarë të politikës holandeze – megjithëse vendimi i fundit i VVD-së për të bërë aleancë me partinë PVV të ekstremit të djathtë të Geert Ëilder-it po ngjall polemika.

Por ai nuk është i vetmi kandidat atje. Presidenti rumun Klaus Iohannis e ka ende emrin e tij në ring pasi u paraqit në mars – megjithëse ai ka shumë më pak mbështetës se Rutte.

Emra të tjerë të mundshëm, duke përfshirë kryeministren e Estonisë Kaja Kallas dhe ministrin e atëhershëm të Mbrojtjes të Mbretërisë së Bashkuar, Ben Ëallace, tani e kanë lënë veten jashtë garës dhe që të dy tani mbështesin Rutte.

Ariu rus

Emërimi i Rutte do të ndiqte një tendencë për liderët e NATO-s, nga të cilët tre të mëparshëm ishin nga Norvegjia, Danimarka dhe Holanda, ministri i jashtëm i të cilëve Jaap de Hoop Scheffer mori postin në 2004.

Ndërsa kjo mund të çojë në protesta nga gjetkë në Evropë, prejardhja evropiane veriore e Rutte mund të llogaritet në favor të tij.

Disa janë shqetësuar se emërimi i një kreu të NATO-s, i cili është shumë anti-rus, mund të përshkallëzojë më tej tensionet – një faktor që mund të jetë numëruar kundër emrave si Kallas.

Rutte është pro-ukrainas. Një dekadë më parë, ai favorizoi nënshkrimin e një Marrëveshjeje Asociimi me BE-në me aleatin e saj lindor, megjithëse PVV bëri fushatë me sukses kundër saj në një referendum të vitit 2016, ku 61% e votuesve holandezë refuzuan ratifikimin.

Por, as shumë djallëzor dhe as arrogant, Rutte duket kandidati i duhur – në përputhje me konsensusin e NATO-s, por pa rrezikuar provokimin e ariut rus.

Cilat janë pengesat e mbetura?

Ndërsa Rutte duket i preferuari, ka edhe tre pengesa të rëndësishme për t’u bindur – përfshirë vetë Iohannis.

Midis tyre është Hungaria, ku lideri i ekstremit të djathtë Viktor Orbán ka vënë në mënyrë të përsëritur veton ndaj ndihmës së BE-së për Ukrainën dhe sanksioneve ndaj Rusisë, dhe e cila e sheh Perëndimin si nxitës të luftës.

Vetëm pak ditë më parë, ministri i jashtëm hungarez Péter Szijjártó konfirmoi se nuk do të mbështeste Rutte, duke favorizuar kandidatin lindor.

Nuk është gjithashtu e qartë si dhe kur skeptiku i tretë, Robert Fico, mund të qëndrojë pas Rutte. Kryeministri sllovak mori plagë të rrezikshme për jetën në një sulm të motivuar politikisht në mes të majit dhe aktualisht është duke u rikuperuar në spital.

Çfarë ndodh tani?

Mbledhja e Pragës mund të jetë shumë e vogël politikisht për të zgjidhur ngërçin. Shpresat janë më të përqendruara në një Samit të NATO-s që do të zhvillohet në Uashington, DC në korrik, pas një takimi të ministrave të mbrojtjes në mes të qershorit.

Shtyrja e një vendimi deri pas zgjedhjeve evropiane të 9 qershorit e bën të mundshme që të përfshihet në një seri më të gjerë vendimesh për postet kryesore të BE-së për udhëheqjen e institucioneve të tjera të Brukselit.

Vetë Iohannis nganjëherë supozohet se do të drejtojë Komisionin Evropian – megjithëse kjo punë duket se ka më shumë gjasa t’i shkojë presidentes aktuale, gjermanes Ursula von der Leyen.

Po kështu, Kallas mund të jetë zgjedhja e Estonisë për komisionere të BE-së, apo edhe të përfundojë në krye të shërbimit diplomatik të bllokut evropian.

Si të tilla, marrëveshjet anësore të arritura në samitet e BE-së që do të mbahen më 17 dhe 27 qershor mund të ndihmojnë në zhbllokimin e problemit të NATO-s.

Sytë e të gjithëve do të jenë te zgjedhjet amerikane që do të zhvillohen në nëntor, me disa që kanë frikë se rezultati mund të dëmtojë tërësisht aleancën transatlantike.

Kandidati republikan Donald Trump u ka kërkuar aleatëve të arrijnë objektivat e dakorduara për shpenzimet ushtarake dhe madje i bëri thirrje Rusisë që të sulmojë ata që nuk e bëjnë këtë./ar.sh/SYRI.NET