Profesor Përparim Kabo dhe politikani, politologu, gazetari, profesor shumë i njohur në Zvicër Andreas Gross
Profesor Përparim Kabo sjell të përkthyer në shqip një intervistë të Andi Gross, politikan, politolog, gazetar, profesor shumë i njohur në Zvicër botuar në gazetën e së dielës të Tiçinos “La domenica”.
Andi Gross nuk është i panjohur për këdo që është i interesuar në politikë, si në Zvicër ashtu edhe më gjerë. Anëtar themelues i Grupit për Zvicrën pa Ushtri në 1982, Këshilltar Nacional Socialist për Zyrihun nga viti 1991 deri në 2015 pas pesë vitesh në legjislaturën komunale të Zyrihut, anëtar shumë aktiv i Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës gjatë së njëjtës periudhë, gazetar dhe politolog e ka profilizuar veten si një nga njohësit më të mirë evropianë të politikës ruse dhe satelitëve të saj. Ai është kështu autori i rreth 44 raporteve mbi politikën e sigurisë dhe ka ndjekur zgjedhjet në zonat e krizës njëqind herë si vëzhgues, veçanërisht në Rusi, Azerbajxhan, Çeçeni dhe Ukrainë.
Raporti i tij për zgjedhjet ruse për Këshillin e Evropës bëri bujë në vitin 2012, madje bëri që Sergei Narichkine, presidenti i Parlamentit rus, Duma, të hiqte dorë nga ndërhyrja e tij përpara Parlamentit Europian. Ai gjithashtu shqyrtoi në mënyrë të veçantë çështjen Magnitsky, këtë avokat rus që kundërshtonte Putinin, i cili vdiq në mënyrë misterioze në burg. Andreas Gross është gjithashtu shumë i njohur me situatën politike në Ukrainë, ku ai ndoqi veçanërisht zgjedhjet e vitit 2014 si kreu i misionit vëzhgues të Këshillit të Europës. Ai madje u takua me Vladimir Putin edhe para zgjedhjes së tij si president në vitin 2000; pasardhësi i ardhshëm i Jelcinit kishte ardhur për të shpallur synimet e tij përpara komisionit parlamentar të Këshillit të Evropës, ku kishte bërë një figurë mjaft të mirë.
Andreas Gross është vendosur tani në Saint-Ursanne, në Jura, ku ai ndjek aktivitetet e tij editoriale dhe politike brenda “Atelier pour la Démocratie Directe”, të cilën ai e themeloi. Ai kërkohet rregullisht nga shtypi të ndajë analizat e tij për situatën politike. Në veçanti, ai shkruan një rubrikë javore mbi këtë temë në “Quotidien jurassien”.
Mund ta lexojmë këtë të 10 prill 2022 në gazetën e së dielës Ticino “La Domenica”, ku ai i përgjigjet Andrea Stern, mendimet e tij për situatën në Ukrainë, Vladimir Putin, NATO dhe reagimet në Zvicër. Një tekst shumë interesant që do të ishte humbje po të mos e përkthej.
Pyetje, A jeni befasuar nga sulmi rus?
Andreas Gross:🔸 Absolutisht. Nuk do ta kisha imagjinuar kurrë se Putini mund ta mbivlerësonte veten në një masë të tillë dhe kështu të shkaktonte atë që do t’i jepte fund dominimit të tij autokratik. Ushtria e tij mund të shkatërrojë pjesë të mëdha të territorit ukrainas, të vrasë dhjetëra mijëra burra dhe të hedhë miliona familje ukrainase në rrugët e mërgimit, kjo nuk do të ndryshojë asgjë. Shoqëria ruse do të jetë po aq e lënduar, nëse nuk do të thyhet; kjo luftë do ta lërë atë të tharë ekonomikisht, nga ana sociale dhe kulturalisht, ajo shoqëri do ta gjejë veten të hedhur me dekada mbrapa. Shoqëria ruse me siguri do të humbasë nderin e saj, ndoshta edhe vetëvlerësimin e saj. Madje mund të shembet, fjalë për fjalë, mund të çojë në një luftë civile mes rusëve. Pas përfundimit të Bashkimit Sovjetik, kjo kohë mund të jetë jo vetëm fundi i kleptokracisë së Putinit, por edhe muzgu i Rusisë në tërësi.
👉 Ju u takuat me Vladimir Putin në vitin 2000 dhe thatë se ai ju bëri një përshtypje të mirë atëherë. A e imagjinonit se mund të kishte arritur deri në pikën e bombardimit dhe vdekjes së një popullsie nga uria? Çfarë mendoni se ndodhi ndërkohë?
Andreas Gross: Pak para zgjedhjes së tij si president në vitin 2000, Putin erdhi për t’u paraqitur me një delegacioni para Asamblesë Parlamentare, duke u paraqitur si një europian i bindur; Në këtë kuptim, ai kishte arritur të na bindte, njësoj si Bundestagu Gjerman vitin e ardhshëm, kur ai ishte testuar në Berlin. Edhe sikur në atë kohë ai ta kishte përfshirë ushtrinë ruse në aksione të errëta në Çeçeni, në atë kohë askush nuk do ta mendonte atë aq budalla sa të sulmonte Ukrainën me 200 mijë ushtarë, të vriste popullsinë dhe të donte ta fshinte nga harta. Jemi të humbur në hamendje: si mund të arrinte ai në këtë qëndrim neo-imperialist? Unë vetë nuk e kuptoj pse, dhe kur, Putini u largua papritur nga parimi i një Rusie të shëndoshë demokratikisht, nga ana sociale dhe ekonomikisht duke zgjedhur një kleptokraci të Kremlinit që neglizhon dhe neglizhohet nga katër të pestat e shoqërisë ruse.
Cilat ishin gabimet e Perëndimit?
Andreas Gross:🔸 Jam dakord me tezën e strategut dhe njohësit më të madh të Rusisë brenda diplomacisë amerikane të shekullit të 20-të, ambasadorit Georges F. Kennan (1904-2005). Në vitin 1998, në moshën 94-vjeçare, ai kishte botuar një artikull të shkurtër në New York Times, ku shkruante në mënyrë të veçantë se gabimi kryesor i diplomacisë amerikane që nga Lufta e Dytë Botërore ishte, në vitet 1991/1992 pas shpërthimit të Bashkimit Sovjetik, për të mos i dhënë fund NATO-s, një nga objektivat kryesore të së cilës kishte qenë mbrojtja e Perëndimit kundër Bashkimit Sovjetik. Pasi NATO të shpërbëhej, atëherë do të ishte e mundur bashkimi i Shteteve të Bashkuara me vendet e Evropës Perëndimore, Qendrore dhe Lindore, brenda një “Organizate të re Evropiane për Paqe dhe Siguri” (EPSO), duke përfshirë Rusinë në mënyrë që të mos largohej ajo më anash. Ministrat e jashtëm të Shteteve të Bashkuara (Baker) dhe Gjermanisë (Genscher) do të kishin qenë në favor, ndoshta edhe Franca dhe Italia e Mitterrand-it; por Presidenti Bush Senior nuk donte ta dinte. Duke e konsideruar veten “fitues” të Luftës së Ftohtë në 1990, ndryshe nga Roosevelt në 1945, ai bëri të njëjtin gabim si fituesit e 1918: ata jo vetëm që i identifikonin qartë humbësit, por edhe donin t’i poshtëronin ata. Ky gabim sigurisht që nuk shpjegon në vetvete agresionin e Putinit kundër Ukrainës dhe nuk mund ta justifikojë në asnjë mënyrë atë. Por themelimi i një organizate si OEPS mund të kishte parandaluar shfaqjen e një Putini, duke e shtyrë Jelcinin të zgjidhte një personalitet të ndryshëm nga një nostalgjik i Bashkimit Sovjetik hakmarrës për ta pasuar atë.
Pse, pas pushtimit të Krimesë, reagimi perëndimor ishte kaq i dobët?
Andreas Gross: 🔸Shumica e europianëve nuk e kishin kuptuar ende personalitetin toksik të Putinit. Në atë kohë, ne e konsideronim pushtimin e Krimesë si një korrigjim të thjeshtë të “dhuratës” që Sekretari i Parë Hrushovi, me origjinë ukrainase, i kishte bërë atëherë “kantonit” të tij sovjetik në dëm të shumicës ruse me banim në këtë territor. Por nëse, për Putinin, ishte shumë më tepër një hap i parë drejt ripushtimit ushtarak të Perandorisë Sovjetike të shpërndarë në 1989, shumica prej nesh perëndimorët panë në të vetëm një distopi (një gjendje ose shoqëri e imagjinuar në të cilën ka vuajtje ose padrejtësi të mëdha, zakonisht një që është totalitare ose post-apokaliptike) joreale. Ne nuk e kuptuam Putinin, edhe pse ai tregoi agresivitet të qartë në Mynih, me rastin e një konference për sigurinë në Europë. Ne nuk donim t’i merrnim këto fjalë të ashpra në vlerë, i konsideruam si sharje të ekzagjeruara të një imperialisti të frustruar, nostalgjik për Rusinë e Madhe. Sot jemi më pak naivë. Megjithatë, mbetet për t’u parë, dhe kjo është një pyetje thelbësore, nëse, e gjithë në Reconquista-n e saj agresive neo-imperialiste, do të ishte vërtet gati të rrezikonte një Luftë të Tretë Botërore atomike – apo edhe të merrte parasysh këtë eventualitet.
Si mund të përshpejtohej përfundimi i luftës?
Andreas Gross:🔸 Përsëri, nuk mendoj se askush e ka çelësin. Unë mund ta imagjinoj fare mirë skenarin që sa më shpejt që ushtria ukrainase të arrijë të rimarrë territoret e saj të humbura, aq më shpejt mund të kundërshtojë sulmet rreth Detit të Zi midis qyteteve të bukura të Odessa dhe Mariupol dhe të ketë sukses jo vetëm në mbrojtjen e tyre, dhe kush e di, ndoshta, për të çliruar të gjithë bregdetin nga pushtuesi rus. Pra, ndoshta Putini mund të jetë i kënaqur me shkëputjen e territoreve rreth Donetskut dhe Luhanskut, por pa Kharkiv-in, dhe kjo mund të çojë në një armëpushim. Që nuk do të ishte për t’u ngatërruar apo për t’u konsideruar si “paqe”.
Sipas jush, a janë të dobishme sanksionet?
Andreas Gross:🔸 Absolutisht. Ato kanë pasoja masive, pengojnë rëndë ekonominë ruse dhe shkaktojnë humbje të mëdha. Përveç kësaj, së shpejti do t’i shtohet një seri e re sanksionesh, të cilat do të kufizojnë sa më shumë lirinë e lëvizjes së oligarkëve dhe do të ulin në mënyrë drastike pasurinë e tyre. Ekonomia ruse ka humbur tashmë rreth një të tretën e vlerës së saj, ajo do të duhet të përballet me barriera të pakapërcyeshme për zhvillimin e saj. Dhjetëra mijëra punëtorë të kualifikuar me trajnim të mirë tashmë janë larguar nga Rusia për t’u vendosur kryesisht në Turqi, por edhe në Gjeorgji, Armeni apo Indi. Të gjitha këto forca jetike do t’i mungojnë Rusisë. Pa to, ekonomia do ta ketë shumë më të vështirë të modernizohet dhe të diversifikohet, do të duhen dekada për të reduktuar këtë handikap, këtë deficit.
Si e gjykoni reagimin e Zvicrës?
Andreas Gross:🔸Në këtë rast vendi ynë është dhe mbetet patetik, është turp. Ignazio Cassis nuk arriti kurrë të gjejë fjalët e duhura. Këshilli Federal në tërësi nuk arrin të projektojë një imazh uniteti. Ne do të duhet të rishikojmë seriozisht pamjen tonë. Tashmë do të jetë e nevojshme të sqarohet se pse u desh kaq shumë për të marrë vendimet e nevojshme. Pse edhe ne jemi ende prapa Bashkimit Evropian, pse nuk kemi marrë menjëherë iniciativën për sanksionet e duhura, masa të dobishme për ngrirjen e llogarive bankare të oligarkëve dhe pse jo të parashikojmë konfiskimin e vilave dhe ndërtesave të tyre të pasura në brigjet e liqenet e zyrihut, Luganos dhe liqenit të Gjenevës. Është gjithashtu urgjente të përditësojmë politikën tonë të neutralitetit aktiv: është koha për të marrë frymëzim nga shembulli finlandez, duke e konsideruar atë si embrion të një politike të paqes kontinentale dhe jo më si një ekran prapa të cilit mund të ndjekim dyshimet tona dhe biznese të vogla egoiste, që kërkojnë të përfitojnë nga krizat.
Zvicra dhe vendet e tjera europiane tani duan të forcojnë ushtritë e tyre. A është ky një reagim logjik apo i rrezikshëm?
Andreas Gross:🔸 Të dyja, në fakt: është edhe logjike edhe e rrezikshme, por mbi të gjitha nuk ka kuptim në të gjitha rastet. Për anëtarët e NATO-s dhe vendet fqinje, si Moldavia apo Gjeorgjia, përpjekjet në këtë drejtim mund të kuptohen, veçanërisht pasi të parët, në rast sulmi ndaj Polonisë apo vendeve baltike, do të detyroheshin të reagonin ushtarakisht, në të njëjtën mënyrë. sikur ata vetë të ishin sulmuar nga Kremlini. Në një rast të tillë, armët dhe avionët e Luftës së Ftohtë nuk do të mjaftonin më, duke ditur për më tepër se, që nga viti 2004, rusët e kanë përforcuar ushtrinë e tyre si kurrë më parë që nga vitet 1980. Por kur bëhet fjalë për Zvicrën, Irlandën apo Austrinë, këto vende të vogla nuk rrezikohen nga ndonjë sulm rus, por do ta gjenin veten viktima kolaterale të një konflikti atomik kontinental; edhe të armatosur deri në dhëmbë ata vetëm mund të shtypeshin dhe nuk do të kishin mjetet për t’iu kundërvënë sulmeve. Për ta alternativa e vetme do të ishte rruga politike – madje edhe kjo do të kërkonte burime të cilat mbiarmatosja nuk do t’i siguronte.
A ka nevojë ushtria zvicerane për avionë të rinj?
Andreas Gross:🔸 Jo domosdoshmërisht. Pajisja Me F35 do të kishte kuptim vetëm nëse Zvicra synonte të afrohej më pranë NATO-s dhe të integronte avionët e vet në sistemin e saj të mbrojtjes. Nëse do të ishte e nevojshme, Zvicra do ta gjente veten në një farë mënyre në një seli të palëvizshme të NATO-s, e autorizuar për të përfituar nga marrëveshjet e saj të sigurisë si një çështje ndihmëse. Kjo mund të ketë kuptim, por atëherë duhet thënë qartë dhe të bindë shumicën e qytetarëve. Sido që të jetë, një qasje e tillë do të nënkuptonte fundin e neutralitetit zviceran siç e kemi kuptuar deri tani.
A ka nevojë Zvicra për një ushtri?
Andreas Gross:🔸 Jo domosdoshmërisht. Të paktën jo nëse është vetëm për t’u mbrojtur kundër Rusisë ose ndonjë agresori tjetër hipotetik ushtarak. Jemi me fat që jemi në anën perëndimore të një Europe që për fat të keq është ende e ndarë që nga viti 1945. Edhe në vitin 1990 kjo ndarje nuk mund të ripërthithej realisht – dhe kjo është pikërisht pasojë e mirëmbajtjes së NATO-s, për të cilën fola pikërisht tani; gjithçka që ka lëvizur është kufiri midis blloqeve, të zhvendosur pak më në lindje. Është vetë këmbëngulja e këtij kufiri që do të shkaktonte një ngritje bërthamore. Dhe ky është faktori parësor që duhet të merret parasysh për zhvillimin e një politike të vërtetë të sigurisë zvicerane. Një kufi që e bën iluzore vendosjen e një pajisje sigurie në nivelin klasik ushtarak. Një ushtri më e zhvilluar nuk do të ishte më e dobishme për Zvicrën sesa muret e qytetit të ngritura pas shekullit të 14-të. Shumica e banorëve të qytetit ende besonin në këtë iluzion qetësues dhe nuk ishin konsideratat e sigurisë që çuan në braktisjen e tyre, por vetëm zhvillimi i transportit dhe urbanizimit të qyteteve.
Në vitin 2012 ju bëtë thirrje për bojkot të kampionatit evropian të futbollit në Ukrainë. Si ka ndryshuar vendi ndërkohë?
Andreas Gross: 🔸Pas revolucionit të dytë Maidan në 2014, Ukraina ka hyrë me vendosmëri në rrugën e demokracisë. Supremacia e oligarkëve ka filluar të gërryhet dhe shoqëria gradualisht po emancipohet nga strukturat e saj feudale dhe patriarkale. Liria e fjalës dhe liria e mendimit kanë filluar të rifitojnë të drejtat e tyre. Pluralizmi është rikthyer në Parlament, ndarja e pushteteve është afirmuar, korrupsioni po pakësohet gradualisht, ekonomia është zhvilluar, shteti ka filluar të decentralizohet, zgjedhjet po bëhen më të lira dhe më të drejta. Është një kurs gjithmonë i mbushur me gracka, i vështirë por inkurajues dhe Ukraina është e vendosur me vendosmëri për të. Shoqëria ruse nuk është ende atje.
A do t’i mbijetojë Putin luftës?
Andreas Gross:🔸 Nuk mendoj kështu. Pyetja e vetme është se sa do të zgjasë humbja e ndikimit të tij. A do të vendosë ai përfundimisht të japë dorëheqjen, apo do t’i duhet të presë që situata të përkeqësohet, si një gërryerje e pushtetit të tij? Do të varet nga rrethanat dhe forca e rezistencës ndaj Putinit, e cila mund të zërë vend dhe të përhapet në mesin e popullatës urbane ose në rrethin e tij oligark. Shoqëria ruse duhet të përgatitet për një tronditje, një tërmet psikologjik. Dhe kjo mund të ndodhë vetëm nëse njerëzit arrijnë të dinë të vërtetën rreth këtij sulmi të Kremlinit ndaj Ukrainës, i cili në pamje të pasme do të konsiderohet si një nga konfliktet e armatosura më budalle, e panevojshme dhe më vdekjeprurëse e historisë botërore. Nuk e dimë ende se çfarë do të bëhet me energjinë e çliruar në këtë mënyrë kur të ndodhë kjo goditje shpëtimtare. Por, në një afat pak a shumë afatgjatë, ajo që është e sigurt është se Putini do të përfundojë duke u pastruar.
Ju e njihni mirë Rusinë. A mendoni se njerëzit do ta pranonin demokracinë?
Andreas Gross:Rusët jo vetëm që do ta pranojnë demokracinë, por po e bëjnë thirrje, e kanë shpresuar prej kohësh. Por ajo që u nevojitet është një demokraci e vërtetë, besnike, sociale, e vëmendshme. Dhe jo ajo që u ishte shitur mes viteve 1990 dhe 1995 nën etiketën “demokraci”: në atë kohë, ata nuk panë asnjë ndryshim në krahasim me të kaluarën, dyqanet mbetën po aq bosh. Përkundrazi, pasuria kombëtare u monopolizua nga një elitë, e cila pushtoi malet e frangave dhe dollarëve, që fillimisht synonin të shoqëronin dhe të zbusnin evolucionin e të gjitha shtresave të shoqërisë. Popullsia ruse nuk e meritonte këtë, gjë që çoi në zhgënjime. Putini është një produkt i pastër i këtyre frustrimeve dhe padrejtësive, të cilat prekën 99% të popullsisë në fillim të viteve 90. Ajo që ata përjetuan atëherë ishte më afër një kapitalizmi grabitqar mezi të fshehur sesa një demokracie të vërtetë dhe të fortë.
👉 Si mund të shmangim konfliktet e reja të armatosura pas kësaj lufte?
Andreas Gross: Do të jetë e nevojshme të rifillohet me vendosmëri ndërtimi i një politike reale të paqes dhe sigurisë në nivel kontinental, e nisur më pas e braktisur me shpejtësi pas vitit 1990. Por kjo detyrë do të jetë jashtëzakonisht e vështirë për shkak të rritjes së madhe të urrejtjes që kjo luftë e Ukraina ngjall dhe do të zgjohet për një kohë të gjatë. Do të duhet shumë kohë. Alternativa e vetme ndaj përpjekjeve të tilla mund të zhvillohet vetëm në shkallë globale, por duke pasur parasysh pozicionin e marrë nga Kina, kjo perspektivë do të ishte edhe më e largët.
Profesor Kabo shënon në fund të intervistës tëAndreas Gross të përkthyer prej tij: Andreas Gross është profesor shumë i njohur, teza e tij ka të bëjë me Demokracinë direkte referendare….Kur ai mori Honoris Causa tek Universiteti Mesdhetar, unë isha një nga oponentët, i vlerësuar shumë nga Gross dhe që prej asaj kohe na lindi një miqësi kulturore….
Ne Basel në një ekspozitë të Pikasos
Në festivalin e Shakespeare
Pkabo 12 prill 2022
Komentet