(Molla te keputuna nje deget / dy qershia lidh ne nj’ rrfan’. Ku fillojne kufijt ‘ e geget , rrin’ dy çika me njI nane .Ndre Mjeda “Andrra e jetes ” )

Kujtoj, qe ende nxenes , kur shkoja nga Skorea ne Polican, per te ndjekur tetevjecaren dhe kur nga larg , shikonim mushka te ngarkuara, qe i ngisnin kufitare te postes se Sopikut , ne fshiheshim ne dushkajen e dendur poshte rruges .Mbanim frymen deri sa te kalonin dhe mundoheshim qe te dallonim ndonje fjale nga dialogu i tyre .Asnjehere nuk shkonte pas mushkave , nje ose me shume te ishin ato , nje kufitar .Me sa duket e kishin si regull ushtarak .E kapnim ndonje fjale dhe pastaj mundoheshim qe te zberthenim kuptimin Dhe konstatonim se ishin fjale qe i dinim , por pak me ndryshe .Nuk ishte vetem gjuha pak ndryshe , se shumica e tyre vinin nga krahina te Shqiperise se mesme dhe te veriut , ashtu dhe djemte e aneve tona ,shkonin ushtare ne viset e tyre , por ajo qe na trembte me shume ishin armet .Karabine apo automatik , me shpesh me gryke poshte dhe rralle te varura ne samarin e mushkes .E dhe ne me te vegjlit morrem guxim dhe qendronim anash se perpjetes shtufore, deri sa te kalonin ata .Na therisnin ” ella re pedhja , ella re kopeles ” dhe ne dilnim nga dushqet .Guximi dhe miqesia arriten deri atje sa qe benim dhe shkepje boshe .Mua pra , qe dikur ne femini trembesha nga fjalet e gegerishtes me takoi fati qe te ” bashkejetoj ” me kete dialekt te shqipes gati 20 vjet .Ne fillim kontakti me te ishte ne librat e Leximit letrar dhe Antologjite mesimore .Mjeda , Migjeni , Filip Shiroka , Qemal Stafa Vaso Pasha e Luigj Gurakuqi , ishin poetet mjeshtra te poezise se shkruar ne kete dialekt .Dhe rasti e solli.qe te jem student mu ne zemer te gegerishtes letrare, e cila i dha letersise shqipe perla te pa arriteshme .Muajt e pare ishin te veshtire .Por muzikaliteti nga njera ane dhe koloriti gazmor dhe humoristik i te folmes , bene qe t’ i kuptoj , por asnjehere nuk munda qe te flas sado pak ne shkodranishten e bukur .Kur isha nxenes ne Polican ne nje numur estrade te rinise se fshatit , te drejtuar nga i shumetalentuari Jorgo Iso , Kosta Iso , veterineri qe kishte bere shkollen ne Shkoder , ne nje kuplet te interpretuar ne shkodranisht beri qe te qeshin te gjithe .Ndoshta per mua qe isha nga jugu dhe greqishtfoles me pengonte dhe ” tradhetonte ” akcenti i toskerishtes jugore dhe me shume ai i greqishtes , nje gjuhe krejt e vecante .Tani qe injoh mire te dy gjuhet, greqishten dhe shqipen , bindem se kane te perbashket jo.melodine , por anen dinamike te te folurit .Erdhi emerimi .Ne Diber .Fillimisht Lura !As nje muaj .Ndoshta ishte se vija tashme nga nje jete disa vjecare ne nje qytet te gegerishtes , por e folmja e Lures m’ u duk shume e kuptueshme .Jo vetem kur me drejtoheshin mua , se njerezit ne kete rast mundoheshin te kujtonin gjuhen e librave , por edhe kur flisnin me njeri – tjetrin i kuptoja mire .U transerova ne Ostren .Rezistova pak tek zyra e drejtorit Hajri Begu , nje nga mesuesit intelektuale te vertete te Peshkopise .-Nuk mund te te ndihmoj !Eshte urdher i Sanie Batkut .Vrapova tek harta e Shqiperise ,qe te shoh se ku ndodhet ky fshat .Sa po pashe , se gati ngjitur me te kalonte vija e kuqe e xhadese , mblodha valxhen .I hipa nje makine te tregetise .Te nesermen.dal tek axhensia ,prane lumit .I drejtohem nje burri .-Cili autobus shkon per ne Klenje ?-Futu mbrend dhe po nuk degjove shqip, ulu ne te !Po kjo , thashe me vete.!Nuk e dija kete hollesi ,se ne vendin ku shkoja, nuk.flitej shqip.Si ne fshatin tim , me kaloi nje mendim .Gjate gjithe rruges shumica flisnin sllavisht .Me vone mesova, se asaj te folmeje ,vendasit i thoshnin ” bugarski ” dhe degjova shprehjen ” ar znaesh bugarski Njie znajet po nash ” , ishte nje shprehje qe e degjova shpesh ,sa kohe qendrova ne Ostren .Me ndjekin gjuhet e huaja , mendova ato dite .Por kishte dhe nje te mire , shqipen e flisnin si ne Pogon , shume prane gjuhes se librave .Mesova goxha nga gjuha e vendit .E dhe tani ne Greqi e praktikoj me bullgaret .Nuk me kuptojne gjithmone . Erdhi dhe transferimi tjeter .Nga kufi me Mirditen , ne kufi me Librazhdin dhe tani me Kuksin.Zall Dardha !E njohur prej meje nga kenget e Aziz Ndreut dhe Lirie Rashes .Sa rame ne kontaktin.e pare me banoret , fqinjet e pallatit, ku do te banonim ,dhe disa nxenes qe na ndihmuan per te shkarkuar skoden , e ndjeva veshtiresine e te folmes se vendit !Nga ato ditet e para me ka mbetur e pashlyer nga kujtesa kjo skene : Ishte nje mbasdite e vranet .Ne lartesite e maleve rete kishin.zbritur ne pllajat e tyre .Isha para ptt-se .Une , Shqipja , mamia e spitalit, dhe xha Mustafa , njeriu i mire Mustafa Hoxha , me te cilin me vone u beme miq .Filluan te bien ca pika shiu .Xha Mustafa thiri nje nga djemte e tij , nxenesi im , dhe i thote : Or tei , a je tu shkue me mal dhaet se a tu fillu shaju !Une hapa syte dhe veshtrova mamine .Me sa duket veshtimi im ishte i tille qe mamise iu duk sikur i thashe: Me thuaj se c’ fare i tha!? Xha Mustafa i tha djalit te tij te shkonte te milte dhite para se te fillonte shiu .Djali filloi te fliste si shoket e tij vendas .Kur shkonim ne Tirane i jipnin pecin e peteve dhe e vinin te kendonte nje kenge me cifteli .Dhe ai nuk ia prishte qefin.gjyshit , se i sillte fera manafera dhe kendonte : A me njeve ( ndjeve ) moj a me njeve , kur te vuna unazen , te cilen e kishte degjuar te kenduar ne festivalin zonal.Kur shkonim ne Skore dhe i shpetonte ndonje fjale ne gegerisht, disa e ngacmonin duke i thene ” malok ” .Nje dite erdhi i merzitur .Gati per te qare na tha : Ne Zall Dardhe me thone grek , ne Skore me thone malok !Njerez te mire te Dardhes , me dashurine dhe respektin me te cilat na rrethuat ,i kaluam te gjitha veshtiresite .Kur ikem lame shume miq e shoke !Por une si lexues gjithmone .kam lexuar dhe lexoj letersi ne gegerisht .Mbaj mend , pa permendur klasiket e letersise shqipe , ” Vlaga e dheut ” dhe “Diell nen kreshta ” te Filip Ndocajt , Novela dhe tregime , poezi te Mark Gurajuqit , Poemat e Llazar Siliqit , vellimi poetik i Kolanes se poezise shqipe te Drago Siliqit , proza dhe poezia e Kol Jakoves etj .Vepra te cilat i lexoj e dhe tani .Pas vitit 1990 hapesira e leximeve ne gegerisht u zgjerua dhe me vepra te Fishtes , Koliqit , Camajt etj.Me kane rene ne dore dhe botime te brezit me te ri te autoreve shkodrane kryesisht .Nuk jam plotesisht dakort me ta !Ja , pra , nga frika prej fjaleve gege , u bera nje lexues i zellshem i letersise se shkruar ne ate dialekt .Sa here me merr malli per ato vise te legjendave shqiptare dhe banoret e tyre, marr nje liber nga rafti dhe cmallem !