Menduan se e kishin hequr qafe. Nuk pyeten per asgje tjeter, po vec per qetesimin e shpirtrave te tyre. E kishin me teper me veten, se sa me ate. Nuk kishin patur kurrfare talenti, po iu ishte mbushur mendja per te kunderten. Ah, sikur te funksiononte dhe nje gjykate e Hages per talentet! Kur Kadare shpalli se nuk do te shkruante me romane, ata shtruan dreke. U zderhallen duke e marre neper goje. Po c’kishin valle? Jo, jo, me ate vete, nje i moshuar tashme, s’kishin asgje me dremitjen e tij ne kolltuk, po me famen e tij qe i kishte pleqeruar pa u shfaqur dot. Ai i kishte penguar! Tani qe s’do te shkruante me romane, ndryshonin punet. Kaloi kohe qe atehere, po asgje s’po ndodhte. Bota e letrave shkonte nga shkonte, e s’nxirrte gje ne drite, se talentet qenkeshin mistike, jo realitet, si paraja. Ato lindkan me njeriun. Po a eshte kaq e besueshme kjo? Dhe pse kaq pak talente, nje e dy, nder miliona qe duan etheshem te shfaqen? Po u shtuan drekat dhe darkat, orgjite dhe dafrunget per kinse talentet e medhenj qe na qelluan pak si shume. Kudo tingellonte nga nje emer i ri, perdite, gjersa u shpeshtuan e u bene per ore e tani per sekonde. Ra mistika!

Po ja, ai, Kadare, doli rrens, se botoi Mjegullat e Tiranes, kinse i shkruar ne vitet studenteske, po i mbajtur i mbyllur ne senduk. E dime furtunen qe shpertheu, si u ngazellye gjindja me perplasjen e dy miqve te dikurshem; E ka shkruar atehere, apo tani, kur e ka katranosur.. Merr e jep me gaz e gallate, romani u shnderrua ne bestseller, prej polemikes qe shpertheu e vrerit te vjeter qe gjeti kohen te vershonte, po nderkohe dhe ai tjetri gjeti perfitoi te ribotohej e te kerkonte, si ai fitili me uje, nje shkrepese qe ta ndizte. Po vec shkrumb e tym! Kadare eshte Kadare, edhe nje liber i dobet si Mjegullat e Tiranes mund te befasoje aty ketu me ndonje shkendije diamantine. Po mire, or miq, a nuk ka te drejte Kadare qe te botoje dhe nje veper te mbetur, ashtu mekur, pa energjine e mundshme per nje fluturim, pse ta mbaje te varrosur, kur dihet, se ajo, mund te jete e manget nga ana artistike, por vec mund te jape para. Dy pensioniste, ai dhe Elena, me nipa e mbesa, me shtepi per te mbajtur, qira, udhetime, veshmbathje, ushqime, nje mori pazaresh banale, nje litar ekzistencial ne fyt qe shtrengohet, dreka e darka, pritje e percjellje, merzi dhe pleqeri, ilace, fundi i fundit nuk paska nevoje ky cift per para? I vetmi biznes eshte shkrimi. Por dihet se sa rrohet ne Shqiperi prej shkrimit! Pse e mbylli keshtu Kadareja, me tha nje mik i pangushelluar i fames, ta linte me mire. Pse, c’beri, ndonje krim? Ia beri vetes, shtoi, c’ishte ai roman.. Sidoqofte s’duhej ta botonte! Ra dhe miti Kadare! shfryu me pezm, Na e mori shpirtin, s’na la qe s’na la te dilnim! Kjo simptome po i binte lodertines!

Pastaj doli romani; Kukulla. Perseritje, avazi i vjeter, shtepia gjirokastrite me burg. Nje liber i vogel, i nxjerre nga nje ese per nenen. Esene e kishin pelqyer fort, ndersa romanin, keta buzehollet pretendues, qe kishin lindur nen yllin Kadare, i cili, sipas tyre, s’i kish lene kurrsesi  yjet e tyre te shkelqenin, ( ashtu iu ish tiposur! ) nuk moren mundimin ta lexonin, vec hamendesonin ne ate perseritjen, thatersiren e shkrimtarit qe ka marre fund. Edhe une nuk isha entuziast. Po vec me vinte mire qe Kadare sidoqofte, s’kishte hequr dore nga romani. Nuk e di si me ndodhi, po ne vend qe te merrja me vete ne tren nje tregim te Floberit, kisha marre Kukulla, romanin e fundit te Kadarese. Po shkoja ne Manhattan, Down Town, Battery Park. Trecerek ore udhetim. Mbeta i mahnitur. Jo, s’mund te kete ne bote nje roman per nenen, kaq te vecante sa Kukulla. Mberrita, zbrita, vura nje leter te faqja ku kisha arritur dhe u nisa te mbaroja nje pune me dokumentat e mia, po nena e Kadarese me shfaqej ne rruget, rrokaqiejt, si nje kukull, me e mrekullueshme se cdo reklame tjeter. Ia kalonte te gjitha reklamave njujorkeze, madje dhe Galaxy 8, te fundit, per te cilin mbanin radhe qe prej tre ditesh, padyshim nje roman e tipit ese, nje kryeveper! Mbarova pune shpejt dhe nxitova te hyja ne tren per te rinisur leximin e asaj nene qe kish mbetur shtatembedhjete vjece dhe s’u rrit me, te asaj nene qe ngaterronte famen me mendjemadhesine, qe zymtonte, fliste pak, qe kishte frike se mos i biri e nderronte me nje nene tjeter. Jo, Kadare kishte mbetur ne moshen kur shkroi Gjeneralin.. Nuk ishte rritur me dhe ai. I fresket, i cuditshem, i jashtezakonshem, me nje befasi sikur ne toke te shfaqej Krishti per te dyten here. Doja t’ia thoja keto nje njeriu te besuar, po kujt t’ia thoja, te gjithe nxitojne ne nje takim imagjinar me famen. I kane kthyer shpinen Kadarese dhe, mos o zot, sikur ai te thyeje perseri paktin me veten; te shkruaje serish roman. E kane vdekje! Nuk duan qe Kadare te shkruaje romane! Ore, po nuk duan!

U ulem ne ate kafen tone, ku kendojne kengetaret italiane te viteve 60-70-te  dhe une fola per Kukullen. E shikoja me trishtim se si humbja pike ne syte e tyre. C’flet ky, sikur thonin, akoma me Kadarene? Po une flisja e flisja e ndonjeri prej tyre me nderhynte; I ka thene, i dime..Pastaj nje tjeter, me nje ze te qete, qe dukej sikur mbante lidhur per fyti nje pezm te vjeter, kengezonte; Ta linte me mire kete pune qe para 20 vjeteve, po ai eshte gjirokastrit..

Tani me ka mbetur pasqyra si nje mik. Rri para saj dhe i peshperis tjetrit dhe ai me peshperit mua; Kukulla, ah! Kaq thote shume, besoj. Sa bukur ta marresh Nobelin me nenen, asaj qe ai njehere i tha; Idiote! dhe ajo me peshperime iu pergjigj, Jo, une s’jam idiote! Le ta marre nena Nobelin!

Nju Jork 2016