Ne prag te zgjedhjeve parlamentare te vitit 2017, z. Rama deklaronte se … menjehere pas perfundimit te zgjedhjeve mazhoranca do te organizonte dhe do të zhvillonte nje reforme te thelle legjislative, pjese e te ciles do te ishin edhe ndryshimet ne Kushtetuten e vendit dhe ne legjislacionin zgjedhor.
Ky angazhim elektoral, i cili nenkuptonte se ishte nje nder dakortesite e arritura me opoziten, si pjese e marreveshjes se 17 maj 2017, u mireprit nga e gjithe shoqeria.
Ishte koha kur vendi dhe, ne vecanti demokracia, kishin nevoje per nje reforme te tille, ne te gjithe ngrehinën legjislative.
Dakoresia mazhorance-opozite, e arritur pas zgjedhjeve, per fillimin e punes per reformen zgjedhore, u vleresua si tregues se, ndryshimet e premtuara ne sjelljen partive politike ndaj detyrave qe kane per mirerregullimet e legjislacionit zgjedhor po beheshin realitet.
Koha nuk e provoi dhe nuk dha argumenta ne favor te ketij ndryshimi.
Nderkohe, perdite dhe perhere e me shume, vendi dhe shoqeria ekspozoheshin ndaj mungesave shumepermasore, ndaj situatave te veshtira ekonomike e sociale, problemeve ne funksionimin e shtetit ligjor dhe shtetit te te drejtes , funksionimit te demokracise perfaqesuese dhe te drejteperdrjete.
Perballja me te tille situata nxiste reagimin e shoqerise, i cili, veç te tjera, theksonte nevojen per kryerjen e nje reforme te thelle legjislative, e cila duhet te rregullonte çështjet qe lidhen me funksionimin e demokracise perfaqesuese dhe demokracies se drejteperdrejete, ne vendin tone.
Ndryshimet kushtetuese te bera ne vitin 2008, te cilat percaktuan sistemin propocional rajonal per zgjedhjet per Kuvendin e Shqiperise , menyrat se si kerkesat e ketij sistemi u pasqyruan ne Kodin zgjedhor dhe rezultatet qe u moren nga zbatimi i ketij legjislacioni zgjedhor, treguan se efekti i ketyre ndryshimeve ne funksionimin e demokraciese perfaqesuese, ishte negativ.
Ky legjislacion e zvogeloi skajshem te drejten e zgjedhesve per te zgjedhur direkt, me voten e tyre, kandidatet te cileve donin t`ju delegonin te drejten per t`i perfaqesuar ne Kuvend.
Votimi me lista kandidatesh te mbylluara, i shnderoi kryetaret e partive ne vendimmarresit kryesor, ne jo pak raste te vetmit, per caktimin e personave qe do te merrnin mandatin e deputetit.
Pasoje e kesaj ishte tronditja e themeleve te demokracise perfaqesues dhe krijimi i kushteve qe nxiten dhe ushqejnë per dite sjelljet autokrative te lideshipit ne partite politike.
Ndaj kesaj situate reagimi i partive politike ka qene dhe eshte i paperfillshëm.
Tregues domethese per kete eshte sjellja e tyre dhe vendimet qe u moren ne kuader te reformes zgjedhore, marreveshjes se 5 qershorit, ndryshimeve kushtetuese qe bene dhe menyres se si ato u pasqyruan ne Kodin zgjedhor.
Partite politike dhe Keshilli politik u sollen ne menyre refraktare te plote ndaj kerkeses se perseritur dhe kembengulese te shoqerise, per ndryshimin e sistemit zgjedhor.
Angazhimi i tyre shkoi vetem deri tek deklarata se ishin te gatshme qe kete çështje ta trajtonin ne nje faze te dyte.
Ndryshe e thene, sistemi zgjedhor, per pasoje edhe mire funksionimi i demokracise perfaqesuese, nuk ishte shqetesim i tyre.
Tregues domethenes i ketij qendrimi eshte edhe menyra se si u trajtua dhe u zgjidh problem i votimit me lista te hapura.
I deklaruar si nje angazhim ne pergjigje te kerkeses se qytetarve per te patur me shume mundesi ne ushtrimin e te drejtes se votes dhe per zgjedhjen e perfaqesuesve te tyre, ne fakt ndryshimet e bera ne legjislacion, Kushtetute dhe Kodin zgjedhor, nuk i krijuan hapsirat e nevojshme per ushtrimi efektiv te kesaj te drejte.
Kodi parashikon qe listat e kandidatëve eshte 100% e hapur. Zgjedhesi mund ta jap voten e tij parapelqyese per seicilin nga kandidatet e listes.
Nderkohe, rregulli qe percakton në se votat paraperlqyese arrijne apo jo te shnderrohen ne mandat deputeti , e bene shume te veshtire efektin qe pritej te arrihet nga votimi me liste te hapur.
Ne veçanti kjo eshte plotesisht e pamundur per te gjithe ato parti te cilat arrijne te fitojne vetem nje kandidat ne njesine zgjedhore perkatese.
Deputet i nje partie te tille eshte kandidati qe kryetari i parties e ka vendosur te parin ne listë.
Mundesite per te patur neser ne Kuvend deputet qe do te marrin mandatin jo nga renditja ne liste por nga numri i votave paraperlqyese, rritet sa me e madhe te jete fuqia elektorale e parties ne njesine zgjedhore perkatese.
Megjithe kete, duhet te theksohet se edhe per te tille raste, Kodi zgjedhor eshte shume pengues.
Qe te mund te behet realitet nje mundesi e tille duhet qe qytetaret, zgjedhesit, te votojnë ne shumice, te japin voten e tyre parapelqyese ne shumice, per kandidatin qe vlerësojne, pa u ndikuar fare nga renditja dhe /ose nga pesha qe mund te kete, ne partine politike perkatese, kandidatet e ndryshme.
Shperndarja e votes parapelqyese midis shume kandidateve e bene te pavlefshme kete vote ne lidhje me efektit qe parashikohet se duhet te kete.
Ne fakt kete synon te arrije edhe menyra se si eshte trajtuar ne Kodin zgjedhor mundesia qe vota parapelqyese te “prodhojë” mandat deputetit.
Reforma zgjedhore qe parapriu zgjedhjet e 25 prillit 2021, realizoi ndryshime ne legjislacionin zgjedhor te cilat krijojne kushte me te mira per zhvillimin e nje procesi zgjedhor ne standarde.
Natyrisht per kete eshte e domosdoshme te kete vullnete te shprehuara nga partite politike, institucionet dhe edhe nga vete zgjedhesit, per zbatimin e tyre.
Nderkohe, duhet te thuhet se ndryshimet e bera nuk kane efekt per parandalimin e veprimit te faktoreve, te cilet ishin pergjegjes per cilesite e trupes legjislative qe po e mbaron mandatin.
Ndryshimet nuk arrijne te gjenerojne efekte pozitive ose modifikuese ne sjelljen e lideshipit te partive.
Hapësirat shume te vogla te krijuara per zgjedhesit, per te zgjedhur perfaqesuesit e tyre nepermjet votes paraperlqyese, jane te pamjaftueshme per te sjell ndryshime te tilla.
Komentet