Shkelqim Hysenaj
Ekrem Fazliu
“K’cimi i Tropojës” është futur zyrtarisht në Listën e UNESCO-s. Ky vallëzim ritmik shqiptar i shoqëruar me tupan, çifteli dhe fyell luhet zakonisht në festa tradicionale, përfshirë dasma, fejesa, ditëlindje e shumë ngjarje të tjera festive.

Jeta e Adem Belit, një prej agronomëve të rëndësishëm shqiptarë, e rrëfyer përmes përshkrimit të të birit, dokumenteve zyrtare dhe fotove domethënëse. Një jetë e ndarë mes kontributit të vyer në disa sektorë të bujqësisë dhe torturave çnjerëzore në qelitë e diktaturës komuniste të Enver Hoxhës. Rryma elektrike në veshë dhe goditjet në shputat e këmbëve, i lanë dëmtime të pariparueshme e megjithatë, pas daljes nga burgu, ai vazhdoi të shërbente aty ku ua kishin nevojën, dijeve dhe përvojës së tij! Tulipanët dhe Gladiolat, eksportoheshin me sukses në Holandë, por ato nuk mund të “tregonin” për torturat që ishin bërë ndaj agronomit të tyre, si dhe padrejtësitë e tokës ku rriteshin.

E kush e ka menduar që Holanda e Tulipanëve, në vitet ’70-të, një pjesë të luleve të saj simbolike i importonte nga Shqipëria! E bashkë me Tulipanët, Irisë, Zymbyla, Zambakë e Gladiola…! Kultivimi i tyre, mbikëqyrej nga Stacioni Eksperimental i Flori-kulturës, drejtues teknik i të cilit, në vitin 1971, u emërua agronomi Adem Beli. Ademin e caktuan në këtë stacion, që rezultoi shumë i suksesshëm, për të plotësuar vitet e punës, pasi kishte dalë në pension të parakohshëm, për shkak të gjendjes shëndetësore, si shkak i viteve që kishte kaluar në qelitë e Sigurimit dhe kampeve dhe burgjeve të regjimit komunist në fuqi.

Shqetësimi kryesor ishin këmbët që, të gangrenizuara dikur prej torturave në birucat e hetuesisë dhe punës për tharjen e kënetës së Maliqit, ishin acaruar më pas, nga ecja, terreni i thyer i kooperativave bujqësore ku e caktonin me punë dhe çizmet e llastikut, që nuk iu ndanë gjatë viteve kur ai shërbeu nëpër fshatra.

Siç thuhet në jetëshkrimin e tij, që i biri, Arben Beli, na ka mundësuar, shtëpia ku, në vitin 1909, u lind Ademi, në Korçë, ishte një nga qendrat e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, pranë oxhakut të së cilës mblidheshin patriotë të shquar, si; Sali Butka, Mihal Grameno, Spiro Bellkameni etj.

Ai ishte një nga nxënësit e shkëlqyer të Liceut Francez, ku filloi të studionte në vitin 1921 dhe më 1924, nisi Shkollën Ushtarake Mbretërore në Tiranë, të cilën e përfundoi në vitin 1931. Punoi për pak kohë si oficer dhe në fillim të vitit akademik 1935, nisi në Itali, Fakultetin e Mjekësisë Veterinare. Mbaron vitin e parë aty dhe zhvendoset në Universitetin e Tuluzës në Francë, ku përgatitet si inxhinier agronom.

U diplomua në vitin 1939 dhe në fund të atij viti u kthye në atdhe. Ademi ishte një i ri aktiv që u përfshi në veprimtaritë antifashiste dhe ndihmoi në mbledhjen e kontributeve financiare për të mbështetur Luftën Civile të Spanjës gjatë kohës që ishte në Tuluzë e Paris.

Në Shqipëri, u emërua kryeinspektor i bujqësisë, në prefekturën e Vlorës. Ai kishte ide nacionaliste, për një demokraci liberale perëndimore. Edhe këtu, vazhdoi të ishte njëkohësisht i angazhuar në punën shkencore dhe në zhvillimet kombëtare. Ndërsa trajtonte kulturën e ullinjve të bregdetit, zyra e tij në Vlorë, u shndërrua në qendër të organizimit të demonstratave antifashiste.

Bashkëpunonte me nacionalistët Skënder Muço e Hysni Lepenica dhe mori pjesë në luftën e Gjormit, si dhe veprime të tjera luftarake. Megjithatë, pikën kulmore të acarimit, marrëdhëniet e tij me pushtuesit italianë e arritën kur ai refuzoi të firmoste shitjen atyre, të fushës së aviacionit. Emri i tij u shtua në listën e internimeve në Ventotene, që Ademi i shpëtoi duke u hedhur në ilegalitet.

Në Vlorë la pas një bazë të saktë të dhënash, për çdo rrënjë ulliri, të ndërtuar sipas modelit francez. Jo vetëm kaq, por organizoi edhe punën për ndërtimin e Stacionit të Parë Sinoptik të Vlorës. Mbas tetorit të vitit 1943, rikthehet në detyrë, si kryeinspektor i përgjithshëm i Ministrisë së Bujqësisë.

Pas luftës, kur Shqipëria po përgatiste kuadrot e rinj në sektorë të ndryshëm, Adem Beli drejtoi kurset e para për formimin e mekanikëve, traktoristëve dhe drejtuesve të bujqësisë në fermën e Xhafzotajt, pasi ai kishte marrë në Tuluzë edhe dy diploma plotësuese, për traktorist dhe manovrator të makinerive bujqësore. Më pas transferohet në Berat, ku angazhohet ndër të tjera, me problemin serioz të karkalecave, që shkatërronin të mbjellat e asaj periudhe.

Vitet e reja të mbrapshta

Kishte vetëm shtatë vite që ishte kthyer në Shqipëri, kur e arrestuan. I vunë prangat më 31 dhjetor të vitit 1946. Të nesërmen për të, do të niste një vit dhe një jetë e re, e kundërta e asaj që zakonisht njerëzit janë të prirur të shpresojnë me optimizëm, në fillim të një viti. Jo vetëm për të, por edhe për familjen. Në këtë kohë Ademi ishte martuar me Shadije Alizotin dhe prej dy vitesh, ishte bërë baba i një vajze.

Adem Belin e akuzuan për tradhti në bashkëpunim me grupin e deputetëve, të kryesuar nga Riza Dani. 37-vjeçari provoi mbi trupin e tij, disa nga torturat më të egra të manualeve që hetuesve shqiptarë, u kishin rënë në dorë: goditje elektrike me fije të vendosura në veshë, goditje me shkopinj në shputat e këmbëve, mbushja e birucës me ujë, ku, prej plagëve të hapura e të patrajtuara, shumica e gishtërinjve, po i shkëputeshin. Për një vit të tërë, hetuesit, me në krye Nevzat Haznedarin dhe Stavri Xharën, nuk u lodhën së e torturuari. E lëshonin vetëm atëherë kur era e këmbëve të gangrenizuara iu bëhej e padurueshme.

Nuk merreshin vetëm me trupin, por edhe me shpirtin. E torturonin psikologjikisht, duke e çuar në një vend të panjohur, ku i vinin litarin në qafë, me kërcënimin që do e varnin po të mos tregonte bashkëpunëtorët. I fusnin spiunë në birucë…! Megjithatë, ai nuk e hapi kurrë gojën.

Akuza e tij dhe e një grupi të tërë të arrestuarish, ishte se; “kishin formuar komitete të ‘Ballit Kombëtar’, se kishte ekzekutuar vendimet e Komitetit Qendror, të përbashkët dhe nëpërmjet funksionarëve të UNRRA-s, janë lidhur me kriminelët e arratisur në Itali, Mid’hat e Mehdi Frashëri, Ali Këlcyra etj., prej të cilëve kanë marrë udhëzime, ndihma dhe u kanë dhënë informata”.

Morali i fortë, stoicizmi që buronte nga vlerat familjare dhe patriotike, besimi në Zot, i dha atë forcë të paimagjinueshme për t’u rezistuar të gjitha përpjekjeve të tyre që të pranonte fajin. I mbetej të priste ekzekutimin, që ia kishin premtuar më shumë sesa një herë, mirëpo kur doli në gjyq, në janar të vitit 1948, u dënua me 20 vjet heqje lirie dhe punë të detyruar, i akuzuar “për organizimin e komiteteve, kundër pushtetit popullor”.

Meritën për ndryshimin e akt-akuzës dhe vendimit të dënimit, e kishte ndërhyrja e të vjehrrit, Ali Demir Alizotit. Emrin e tij e gjejmë në përshkrimet e hershme, si një nga themeluesit e Fabrikës së Trikotazhit në Korçë, ku bashkëshortja e Koçi Xoxes, kishte qenë drejtuese teknike, për disa vjet. Kjo njohje e vjetër, bëri që Ademit t’i falej jeta, por nuk ishte ndërhyrja e vetme, që e ka shpëtuar mrekullisht jetën e tij, gjatë viteve të dënimit dhe përndjekjes.

Këtë të dënuar me këmbë të gangrenizuara, e çuan në kampin ku të dënuarit punonin me këmbë të zhytura në baltë, për tharjen e kënetës së Maliqit. Gjendja e tij u rëndua, por me ndihmën e çmuar të doktor Isuf Hysenbegasit, plagët iu mbyllën. Megjithatë, veçse i shurdhët nga veshi i djathtë dhe pjesërisht nga i majti, prej goditjeve elektrike, ai mbeti përgjithmonë i dëmtuar, edhe nga këmbët.

Gjatë vitit që torturohej në hetuesi, qeveria shqiptare vazhdonte reformat e saj, të cilat do të preknin edhe familjen e Ademit. Fabrika e Trikotazhit të të vjehrrit, ku në vitet e para ishte angazhuar edhe bashkëshortja, Shadija, do të shtetëzohej. Pasuritë e luajtshme dhe të paluajtshme të Ademit, u sekuestruan si pjesë e dënimit. Të gjitha këto ia vështirësuan edhe më shumë jetën bashkëshortes së tij, e cila kishte mbetur e vetme, me vajzën e tyre dyvjeçare, Zanën.

Gangrenë në këmbë, gladiola në shpirt

Në vitin 1952, Adem Beli lirohet me kusht dhe çohet, sigurisht i survejuar, të punojë si i burgosur, në Gjazë të Lushnjës. Nga aty e çojnë në burgun e artizanatit në Tiranë, për të përkthyer literaturë nga italishtja dhe frëngjishtja. Në këtë kohë, ndodh sërish një nga ato ndërhyrjet mrekullibërëse që i jep lirinë agronomit, të cilin regjimi kishte vendosur ta kalbte në burg.

Drejtori i burgut, Laze Sulejmani, nga Vlora, e cili e njihte që në vitet e punës së Ademit në Vlorë, habitet kur e sheh dhe i premton se do të fliste me vlonjatin tjetër, Hysni Kapon, për ta nxjerrë që aty. Hysni Kapo, i cili njihte kontributin e Ademit në Francë, e më pas në qytetin e Vlorës, arrin që ta lirojë përfundimisht nga burgu. Nga viti 1954, deri në vitin 1971, kur doli në pension të parakohshëm, Ademi punoi si agronom në kooperativa të ndryshme të Shkodrës, Lezhës, Krujës e Tiranës.

Gjatë këtyre viteve, ai implementoi metoda origjinale të suksesshme, siç ishte ajo e plehërimit të kombinuar, për të cilat dekoratat shkonin në duart e gjoksin e kryetarit të kooperativës ku ai shërbente. Megjithëse Ademi arriti të kthehej në profesion, nuk ishte e thënë se “reja” e përndjekjes, u largua nga ai.

Në vitin 1957, e caktuan pedagog në Shkollën e Kuadrove të Kooperativave Bujqësore, por me ta marrë vesh drejtori, se kush ishte, bëri çmos, derisa e pushoi nga puna. Me të njëjtin trajtim të padrejtë, u godit dhe familja e tij, megjithëse ata patën fatin, të mos internoheshin.

Bashkëshortja, megjithëse një ish-liceiste ekselente dhe njohëse e disa gjuhëve të huaja, nuk mundi të ishte më shumë sesa edukatore kopshti. Vajza e madhe, Zana, megjithëse mbaroi me rezultate të larta shkollën Pedagogjike, punoi deri në rrëzimin e regjimit komunist, vetëm nëpër fshatra. Djemtë e tij, të lindur pas daljes nga burgu, Lirimi dhe Arbeni, pavarësisht aftësive intelektuale (Lirimi ishte një nxënës ekselent, siç thekson i vëllai), – nuk vazhduan dot studimet e larta, si bashkëmoshatarët e tyre, por u dërguan në repartet e punës, “ku kishte nevojë atdheu”. Ashtu si kishte shkuar gjatë gjithë jetës së tij, edhe Adem Beli.

Agronomi Adem Beli, e mbylli karrierën në sektorin e kultivimit të luleve bulbore, që kontrastonte për nga bukuria dhe ngjyrat me gjendjen e tij. Jeta e Ademit, ishte krejt e kundërta e një fushe me lule. Kishte mes tyre, megjithatë, një lule që përputhej me shpirtin e agronomit: Gladiola, që në shumicën e kulturave, simbolizon forcën e karakterit, ndershmërinë, integritetin dhe të mos dorëzuarit kurrë.

Koreja e Jugut u bë një demokraci vetëm në fund të viteve 1980 dhe ndërhyrja ushtarake në çështjet civile mbetet një temë sensitive.

Gjatë diktaturave që u shfaqën ndërsa vendi u rindërtua nga shkatërrimi i luftës koreane të viteve 1950-1953, liderët herë pas here shpallën ligjin ushtarak që i lejonte ata të vendosnin ushtarë luftarakë, tanke dhe automjete të blinduara në rrugë ose në vende publike për të parandaluar demonstratat antiqeveritare.

Skena të tilla sot për shumë njerëz janë të paimagjinueshme.

Diktatori Park Chung-hee, i cili sundoi Korenë e Jugut për gati 20 vjet përpara se të vritej nga shefi i tij i spiunazhit në vitin 1979, udhëhoqi disa mijëra trupa në Seul në orët e para të 16 majit 1961, në grushtin e parë të suksesshëm të shtetit.

Gjatë sundimit të tij, ai herë pas here shpalli ligjin ushtarak për të shtypur protestat dhe kritikët e burgjeve.

Më pak se dy muaj pas vdekjes së Park Chung-hee, gjeneralmajor Chun Doo-hwan udhëhoqi tanket dhe trupat në Seul në dhjetor 1979 në grushtin e dytë të suksesshëm të vendit. Vitin tjetër, ai orkestroi një goditje brutale ushtarake ndaj një kryengritjeje pro-demokracisë në qytetin jugor të Gwangju, duke vrarë të paktën 200 njerëz.

Në verën e vitit 1987, protestat masive në rrugë detyruan qeverinë e Chun të pranonte zgjedhjet e drejtpërdrejta presidenciale. Aleati i tij i ushtrisë Roh Tae-woo, i cili i ishte bashkuar grushtit të shtetit të Chun-it në 1979, fitoi zgjedhjet e mbajtura më vonë në 1987 falë kryesisht votave të ndara midis kandidatëve të opozitës liberale.

Vetëm me inaugurimin e Roh më 25 shkurt 1988, pas 40 vjetësh nën forma të ndryshme të sundimit ushtarak-autoritar, dhe me miratimin e kushtetutës së saj të pestë në atë kohë, Koreja e Jugut u bë Republika e Gjashtë aktuale, demokratike. Panorama

Në zonën naftënxjerrëse më të vjetër të Shqipërisë, në Kuçovë, autoritetet mjedisore kanë zhvilluar vetëm një kontroll mjedisor në dy vjet dhe kanë vendosur vetëm një gjobë për kompaninë publike Albpetrol, ndonëse ndotja në mjedis është e dukshme dhe banorët ankohen prej vitesh.

Është fillim i ftohtë dhjetori, por aroma e fortë e naftës dhe e gazit të shpon hundët sapo hyn në lagjen ‘’Rreth Tapi” të Kuçovës. Puset e naftës që ndodhen në lagje – në disa raste edhe brenda oborreve të banesave – rrjedhin vazhdimisht gjatë kohës që vendosen në punë.

‘’Po ja shikoje si është bërë rreth pusit, ‘lumë’ me naftë ndaj vjen kjo erë”, tha një banor i lagjes ndërsa kullot disa krerë dhi në lagje.

Rreth Tapia, lagjja hyrëse e Kuçovës është e mbushur me banesa të reja, por në zonë shikon pak aktivitete private. Një bar-kafe e vogël në hyrje të lagjes është mbyllur prej kohësh dhe ka lënë pak shenja të shërbimit me disa tavolina dhe karrige të braktisura në oborr.

“Çfarë aktiviteti mund të bësh në një vend ku ndotja nga nafta vazhdon dhe askush nuk pyet për këtë”, thotë i nevrikosur Servet Tushe, pronar i një pike të vogël servisi ndodhur në krye të rrugës kryesore.

Ndotja prej naftës është një prej problemeve kryesore të banorëve, por për vite me radhë autoritetet kanë bërë një sy qorr ndaj Albpetrol, kompania publike që shfrytëzon puset aty. Ankesat e shumta shpesh kanë rënë në vesh të shurdhër dhe pavarësisht ndotjes së dukshme, i vetmi kontroll u zhvillua në korrik 2023 kur Inspektorati Kombëtar i Mbrojtjes së Territorit dhe policia u sinjalizuan për derdhje të drejtpërdrejtë të naftës në një përrua të zonës.

“Gjatë vitit 2023 konkretisht në datë 07.11.2023, Drejtoria Rajonale e IKMT Berat në bashkëpunim me Policinë e Shtetit kanë ushtruar kontroll në qytetin e Kuçovës për shkak të ndotjes së një përroi si rrjedhojë e shkarkimit apo derdhjes së naftës nga një subjekt me aktivitet në fushën e hidrokarbureve,” tha IKMT kur u pyet nga BIRN për kontrollet në zonë në 2 vitet e fundit.

Sipas institucionit, verifikimi në terren ka nxjerrë në pah faktin se kompania publike e naftës ishte përgjegjëse për ndotjen e përroit.

‘’Nga verifikimet e kryera nga grupi i punës rezultoi se subjekti Albpetrol Sh.a, Dega: Qendra e Përpunimit të Naftës Kuçovë kishte kryer hedhje të një sasie të konsiderueshme të mbetjeve hidrokarbure në një përrua të qytetit duke sjellë ndotjen e tij në kundërshtim me ligjin”, tha IKMT. Pas kësaj gjetjeje, Albpetrol u gjobit me 1 milion lekë, ndërsa ndaj drejtuesve të kompanisë u nis një porocedim penal në gjendje të lirë.

IKMT pati premtuar në një përgjigje pas një kërkesë për informacion në vitin 2022 se do të verifikonte në tërësi situatën, por një kontroll i tillë nuk është kryer.

Kuçova është zona e parë naftënxjerrëse në Shqipëri dhe në shumë lagje të qytetit dhe fshatrat përreth ka prezencë pusesh nafte, një pjesë e të cilëve janë në punë dhe të tjerë jo. Pusi i parë është hapur në vitin 1928 nga shoqëria italiane, AIPA, por shfrytëzimi filloi në vitin 1934 me puse që ndodhen në qytet dhe në fshatrat përreth.

Për banorët e këtushëm problemi i rrjedhjes në naftës nga puset që i sheh kudo është i hershëm dhe të gjithë duken të mërzitur dhe të lodhur duke folur për këtë çështje.

“Sa herë kemi folur për këtë hall, askush nuk na ka dëgjuar se puset vazhdojnë punën dhe asnjë masë nuk merret për të pastruar ndotjen,” tha Servet Tushe. Sipas tij në lagjen ku jetojnë rreth 400 banorë, numërohen dhjetra puse nafte në punë që shkaktojnë ndotje dhe masa nuk kanë parë që të merren.

“Vetëm një vit më parë mbaj mend që erdhën ata të nxjerrjes së naftës dhe hodhën zhavor rreth puseve, pastruan njëherë zonën e mbushur me naftë dhe më pas i hodhën zhavorr, por nuk janë parë më”, tha Tushe.

Situata është e njëjtë edhe në Kozarë, ku shikon shumë puse që duket sikur lundrojnë në pellgje nafte. Megjithëse zona vitet e fundit është mbushur me sera perimesh, pasi dhjetra banorë kanë investuar në këtë fushë, askush nuk duket se kujdeset për ndotjen.

“Problemi ka qenë gangrenë dhe vazhdon të jetë për banorët. Ka munguar një reagim mbarëqytetar dhe askush nuk e zgjidh problemin që ka vite me të cilin bashkëjetojmë”, tha Fadil Marra, një banor i zonës për BIRN.

Marra ushtron një aktivitet tregtimi imputesh bujqësore në fshat dhe i vlerëson si pozitive nismat e banorëve në fushën e bujqësisë, por thotë se ndotja është frenuese.

“Po ka shumë fermerë që kanë ngritur sera, gati në çdo lagje, banorët duan dhe po e tregojnë se përkrahin zhvillimin, por institucionet e shtetit duhet të bëjnë punën e tyre për të eleminuar ndotjen nga nafta”, tha Marra.

Sipas tij e gjithë kjo situatë ka ardhur për shkak të mos kontrollit të autoriteteve ndaj aktivitetit të naftës dhe teknologjisë së vjetër që ka sektori. “Puset janë të vjetër, teknologjia e vjetër, kontrolle nuk ka, ndaj grykat e puseve janë gjithë naftë dhe gaz,” shtoi burri.

Në zonën naftënxjerrëse që ndodhet mes bashkisë së Kuçovës dhe asaj Dimal ka 1623 puse, nga të cilat 950 janë në gjendje pune. Në Kozarë, puset ndodhen shumë afër me serat dhe në disa raste fermerët përpara se të futen në serë, duhet të kalojnë përpara puseve, ku ndotja nga nafta është e dukshme.

“Çfarë të bëjmë, do jetojmë. Herë –herë e mbuloj me dhe grykën e pusit, ç’të bëj tjetër, askush nuk vjen t’i pastrojë”, tha një djalë i ri, të cilin e gjejmë duke punuar në një nga serat e zonës./BIRN

Një grup shtetasish bullgarë të akuzuar për spiunazh për Rusinë shënjestruan një gazetar investigativ me gazetën Bellingcat dhe u përpoqën ta joshin atë në një “kurth mjalti” përmes Facebook, thanë prokurorët në një gjykatë në Londër të hënën.

Në gjyqin në Londër, u zbuluan detaje të një operacioni kompleks nga rrjeti rus i spiunazhit që kishte në shënjestër gazetarin investigativ Christo Grozev, i njohur për ekspozimin e aktiviteteve të inteligjencës ruse.

Plani përfshinte përdorimin e të ashtuquajturit “kurthe mjalti” për të diskredituar apo shantazhuar Grozevin, u tha jurisë në Old Bailey.

Sipas provave, operacioni u organizua nga Jan Marsalek, një shtetas austriak i njohur me pseudonimin “Rupert Ticz” dhe Orlin Roussev, drejtuesi i një grupi spiun me bazë në Mbretërinë e Bashkuar.

Duke përdorur komunikimin e koduar, dyshja përpunuan një plan në të cilin Grozev do të joshej nga Vanja Gaberova, një estetiste 30-vjeçare nga Londra.

Gaberova udhëtoi për në Valencia, Spanjë për të shoqëruar Grozev në një konferencë në Hotel Palace, ku mori pjesë edhe themeluesi i Bellingcat, Eliot Higgins.

“Ne kemi nevojë për vajza të forta dhe të pavarura, ajo është e sigurt në vetvete dhe një kurvë e vërtetë seksi për këtë punë”, tha Roussev.

Pse ishte një objektiv Kristo Grozev?
Grozev, një gazetar investigativ bullgar dhe anëtar i ekipit Bellingcat, ka qenë i rëndësishëm në ekspozimin e krimeve shtetërore ruse, duke përfshirë helmimin e Sergei Skripal në 2018 në Salisbury dhe rrëzimin e aeroplanit malajzian Flight MH17 në vitin 2014. Puna e tij në dokumentimin e lidhjes së agjencive të inteligjencës ruse me këtë dhe raste të tjera e bëri atë një objektiv kryesor të shërbimeve ruse të sigurisë.

Puna e tij për të ekspozuar rrjetin përgjegjës për helmimin e liderit të opozitës Alexei Navalny zemëroi më tej autoritetet ruse, si rezultat i së cilës Grozev u pa si një kërcënim për interesat e tyre. Operacioni kundër tij duhej të dobësonte reputacionin dhe punën e tij kërkimore.

Detaje të operacionit të spiunazhit
Gjatë konferencës, Gaberova e ndoqi Grozevin, duke bërë fotografitë e tij dhe duke monitoruar aktivitetet e tij. Ekipi i spiunazhit regjistroi gjithashtu ndërveprimet e tij me persona të tjerë me interes për Rusinë, si Eliot Higgins.

Mesazhet midis Marsalek dhe Roussev zbulojnë skenarë të tjerë të mundshëm, duke përfshirë rrëmbimin, djegien e pronës së tij dhe madje edhe vrasjen. “Do të doja ta rrëmbeja edhe më shumë”, dyshohet se ka shkruar Marsalek në një nga mesazhet.

Operacioni nuk u kufizua vetëm në Grozev. Spiunët ndoqën edhe objektiva të tjerë, duke përfshirë gazetarin rus Roman Dobrokhotov, themelues i portalit The Insider. Ivanova, një nga të akuzuarit, ishte përfshirë në spiunimin e Dobrokhotovit në fluturimin nga Budapesti për në Berlin, ku madje arriti të regjistrojë kodin PIN të tij në telefonin e tij celular.

Në bankën e të akuzuarve ishin shtetasit bullgarë Vanja Gaberova, Katrin Ivanova dhe Tihomir Ivanov Ivançev, ndërsa Orlin Roussev dhe Biser Zambazov tashmë e kanë pranuar fajin. Të pandehurit ishin pjesë e një rrjeti më të gjerë që kryente aktivitete spiunazhi për Rusinë për gati tre vjet, duke synuar individë dhe vendndodhje me rëndësi strategjike.

Gjatë operacioneve, spiunët përdorën metoda të sofistikuara, duke përfshirë gjurmimin duke përdorur identitete të rreme dhe maskimin si shofer transporti ose personel mjekësor. bw

Rrëzimi i avionit të mallrave të postës së shpejtë DHL në afërsi të aeroportit të Vilniusit të hënën, bombat që së fundmi frikësuan banorët e Londrës, nga sheshi Euston, aeroporti Gatwick e deri të ambasada amerikane, janë vetëm disa nga tentativat e Rusisë për të filluar luftën e fshehtë me Perëndimin, shkruan Telegraph.

Madje dronët që janë parë duke fluturuar mbi bazat ajrore amerikane në Britani të Madhe dhe shpërthimi i armëve në fabrikat e municionit në Wales në prill, vetëm sa kanë përshkallëzuar situatën.

Kabllot e telekomunikacionit që u këputën në Detin Baltik në fillim të këtij muaji, sulmet me zjarrvënie përfshirë ato të bizneseve ukrainase në Leyton në lindje të Londrës në mars të këtij viti, ndërhyrja në operatorët hekurudhor në Çeki, janë tregues i qartë, janë raste e tjera të regjistruara.

Dëmet në satelitë dhe pengimi, shkaktoi ndryshime në programet televizive në të gjithë Evropën. Dhjetëra incidente tjera të ngjashme ndodhën, ndërsa Perëndimi mbështet Ukrainën, nderkohe Rusia ka rritur veprimet e sabotazhit nëpër Evropë dhe më gjerë – duke ndjellë ndjenjën e pasigurisë në kontinent që nga Lufta e Ftohtë.

Shërbimet e sigurisë tashmë kanë dhënë alarmin. “Ne duhet të presim të shohim akte të vazhdueshme agresioni këtu në shtëpi”, tha drejtori i përgjithshëm i MI5, Ken McCallum në një fjalim muajin e kaluar.

“GRU [shërbimi i inteligjencës ushtarake të Rusisë] në veçanti është në një mision për të krijuar kaos në rrugët britanike dhe evropiane: ne kemi parë zjarrvënie, sabotim dhe më shumë. Veprime të rrezikshme të kryera në rritje”, shtoi ai.

Është, tha ai, një “fushatë e bashkërenduar” që kërkon një “përgjigje të fortë dhe të qëndrueshme”.

Këtë javë, Bruno Kahl, kreu i shërbimit të inteligjencës së jashtme të Gjermanisë, tha se “masat hibride” ruse vetëm rrisin “rrezikun që NATO përfundimisht të konsiderojë thirrjen e klauzolës së saj të mbrojtjes reciproke [neni 5]”.

Dhe në një fjalim të përbashkët me homologun e tij francez të premten, Sir Richard Moore, shefi i MI6 – i njohur si “C” – foli për “boshtin moralisht të falimentuar të agresionit” të mbikëqyrur nga Vladimir Putin.

“Kohët e fundit kemi zbuluar një fushatë jashtëzakonisht të pamatur të sabotazhit rus në Evropë, edhe pse Putini dhe bashkëpunëtorët e tij i drejtohen goditjeve bërthamore, për të mbjellë frikë për pasojat e ndihmës ndaj Ukrainës dhe për të sfiduar vendosmërinë perëndimore për ta bërë këtë”, tha ai.

Por, “siguria jonë – britanike, franceze, evropiane dhe transatlantike – do të rrezikohet”, shtoi Sir Richard për perspektivën që Putini ta reduktojë Ukrainën në një shtet vasal.

“Kostoja e mbështetjes së Ukrainës është e njohur mirë, por kostoja e mosbërjes së kësaj do të ishte pafundësisht më e lartë”, shtoi ai. Panorama