VOAL

Kompania “Starlink” e Elon Musk-ut ndihmon Ukrainën në luftën me Rusinë

June 26, 2022

Kompania “Starlink” e Elon Musk-ut ka vendosur në dispozicion të Ukrainës mijëra paisje për lidhje satelitore. Kjo i ka shërbyer së tepërmi vendit që po lufton ndaj agresionit të Rusisë. Ekspertët thonë se Moska ka treguar interes të veçantë që në fillim të luftës për të ndërprerë sistemet ukrainase të komunikimit.

Terminalet e kompanisë “Starlink” për lidhjen satelitore të internetit shërbejnë si një sistem rezervë kur rrjetet e internetit në Ukrainë dalin nga përdorimi.

Prodhuar nga kompania “SpaceX” e Elon Musk-ut, mijëra nga këto paisje të lëvizshme, që mundësojnë lidhjen me internetin, janë dërguar në Ukrainë.

Nëpërmjet tyre koordinohet zjarri i artilerisë, drejtohen dronët, por edhe mundësohet komunikimi videofonik me programin “Zoom” në zonat e largëta të vendit.

Terminalët e parë “Starlink” u aktivizuan në Ukrainë në 26 shkurt, vetëm dy ditë pasi filloi lufta.

Sipas Zëvendës Kryeministrit ukrainas Mykhailo Fedorov, vetëm në Chernihiv u shkatërruan nga lufta mbi 10 kilometra lidhje kabllore të komunikacioneve. Kompania lokale e internetit arriti të rikthejë shërbimin me vetëm një terminal Starlink.

Sot, mbi 14 mijë terminale Starlink, po funksionojnë në mbarë Ukrainën, thotë Todd Humphreys, shkencëtar në Universitetin e Teksasit që shërbeu si konsulent me kompaninë SpaceX. Ai thotë se këto terminale janë jetike, pasi rrjeti në Ukrainë vazhdon të sulmohet nga forcat ruse.

“Që nga fillimi i luftës, Rusia ka treguar interes të veçantë për ndërprerjen e linjave të komunikimit. E filluan luftën me një sulm kibernetik ndaj terminaleve Viasat në mbarë Ukrainën. Sulmi i tyre ndikoi madje tek terminalet Viasat në mbarë Evropën”, thotë zoti Humphreys.

Një raketë SpaceX mbart në bord 53 satelitë Starlink (Florida, 18 maj 2022)

Hakerët rusë u përpoqën të sulmonin edhe terminalet “Starlink”, njoftoi në muajin maj zoti Musk. Por sulmet nuk patën sukses.

“Rezulton se aftësia e Rusisë për të lokalizuar terminalet ‘Starlink’, përfshirë ato aktive, është nën nivelin që pritej”, thotë zoti Humphreys.

Terminalet “Starlink” u shërbejnë edhe civilëve.

“Ukrainasit e përdorin sistemin Starlink si lidhje Wi-Fi”, thotë Konstantin Naumenko, nga kompania Vodafone në Ukrainë.

Sipas faqes së lajmeve “Politico”, Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy gjithashtu e përdor sistemin “Starlink” për të publikuar informacion jetik në internet dhe për të biseduar nëpërmjet programit Zoom me udhëheqësit botërorë, si me Presidentin francez Emmanuel Macron dhe me Presidentin amerikan Joe Biden.

Ukrainasit e përdorin gjithashtu sistemin “Starlink” për të publikuar fotografi dhe video të zhvillimeve në vend, duke iu kundërvënë kështu pretendimeve false të propagandës ruse.

“Komunikimi në këto kohëra ndihmon shumë; u mundëson njerëzve të kuptojnë se cila është e vërteta”, thotë zoti Naumenko.

Qeveria e Shteteve të Bashkuara mbështet ofrimin e terminaleve Starlink për Ukrainën. USAID-i ka bashkëpunuar me kompaninë SpaceX për të transportuar rreth 5 mijë terminale Starlink drejt Ukrainës.

twitter
Follow
facebook
linkedin

Fjalë kyçe: Elon Musk, lidhje satelitore, Starlink

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

MPJD: Serbia refuzoi kërkesën për vizitën e Sveçlës në Luginë të Preshevës

Serbia ia ka refuzuar kërkesën ministrit të Punëve të Brendshme të Kosovës, Xhelal Sveçla, për të zhvilluar një vizitë dyditore në komunat në jug të Serbisë, të banuar me shqiptarë.

Kështu bëri të ditur Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës e Kosovës, e cila tha se Sveçla ishte paraparë që më 23 dhe 24 dhjetor të qëndronte në Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc për t’u takuar me përfaqësuesit e Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve të Luginës.

MPJD tha se kërkesa u refuzua edhe pse u ndoqën procedurat e parapara për vizita të tilla në bazë të Marrëveshjes së Brukselit për vizita zyrtare.

“Si pretekst për refuzim janë theksuar qëndrimet dhe veprimet e ministrit Sveçla, të cilat, sipas Qeverisë së Serbisë, janë të drejtuara kundër komunitetit serb në Republikën e Kosovës si dhe kundër normalizimit, paqes dhe stabilitetit”, u tha në njoftim.

Në janar të këtij viti, Serbia po ashtu kishte refuzuar kërkesën që Sveçla të qëndronte në Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc, komuna që njihen edhe me termin Lugina e Preshevës.

MPJD tha se në dy vjetët e fundit, Serbia rregullisht ka refuzuar vizitat e zyrtarëve të lartë qeveritarë të Kosovës, duke përmendur këtu vizitën e fundit që ishte paraparë të zhvillohej nga ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku më 19 dhjetor.

MPJD tha po ashtu se edhe drejtueses së kësaj ministrie, Donika Gërvalla, i ishte refuzuar pjesëmarrja në pritjen vjetore të pavarësisë së Kosovës që ishte organizuar nga Zyra Ndërlidhëse e Kosovës në Serbi më 27 shkurt dhe vizita, sipas këtij institucioni, u refuzua “pa asnjë arsyetim të vlefshëm dhe disa orë para se znj. Gërvalla të arrinte në pikën kufitare”.

“Veprime të tilla të Qeverisë së Serbisë kanë për qëllim të qartë mbajtjen e tensioneve me Republikën e Kosovës në shkallë të lartë. Janë pjesë e provokimeve të vazhdueshme, të cilat Serbia i bën në baza të rregullta dhe me qëllim të shkaktimit të konflikteve, ku aktet terroriste në Banjska dhe Ibër-Lepenc janë manifestimi më i dukshëm i këtyre synimeve nga ana e Serbisë”, tha MPJD-ja.

Edhe Kosova ka refuzuar kërkesat për vizita në Kosovë të zyrtarëve serbë. Në maj të këtij viti, shtetet perëndimore e kritikuan Kosovën pasi nuk e lejoi patriarkun serb, Porfirije, dhe disa priftërinj të tjerë të zhvillonin vizitë në Kosovë.

Kërkesa për vizitë i është refuzuar po në maj edhe shefit të Zyrës për Kosovën në Qeverinë serbe, Petar Petkoviq.

Çështja e vizitave zyrtare mes Kosovës dhe Serbisë rregullohet përmes një marrëveshjeje të arritur në kuadër të dialogut për normalizim të raporteve, që ndërmjetësohet nga Bashkimi Evropian. Këto vizita duhet të paralajmërohen përmes zyrtarëve ndërlidhës të Kosovës dhe Serbisë. Ndërkaq, autoritetet e shteteve përkatëse duhet t’i autorizojnë ato. REL

Drejtuesi i Acromax Aldor Nini: “Tik Tok mund të ndikojë ‘frikshëm’ në rezultatin e zgjedhjeve”

Drejtuesi i Acromax, Aldor Nini tha se Tik Tok është i vetmi rrjet social që nuk menaxhohet dot.

Nini mori një rast hipotetik, duke thënë se nëse ka një skandal një ditë para zgjedhjeve, në rrjetet e tjera sociale ky skandal mund të menaxhohet, në Tik Tok është e pamundur, pasi në të ka akses edhe banori i fshatit më të humbur të vendit.

Kësisoj, shpjegoi ai, Tik Tok mund të ndikojë “frikshëm” në rezultatin e zgjedhjeve.

“Nëse një ditë para zgjedhjeve, teorikisht, ndodh një skandal…Në Tv mund të menaxhohet, në Instagram ka një audiencë të caktuar, Në Fb menaxhohet, në You Tube menaxhohet, në Tik Tok mund të marrë përmasa të mëdha dhe mund ta shikojë edhe ai që jeton në fshatin më të humbur dhe ajo mund të ndryshojë rezultatin e zgjedhjeve. Kjo mund të jetë keq dhe për opozitën, edhe për qeverinë. Tik Tok mund të ndikojë në mënyrë të frikshme në rezultatin e zgjedhjeve”, tha ai në emisionin “Open” në News24.

Mosbindja civile, forca shtetërore dhe e drejta për manifestim- Nga PËLLUMB NAKO

Edhe manifestimi i mbrëmshëm i opozitës, i quajtur “mosbindje civile”, edhe përgjigja e shtetit ndaj tij, shfaqën përsëri skenarë të njohur, të pandryshuar dhe të përdorur prej dekadash në realitetin social shqiptar. Fatkeqësisht asgjë e re. Përplasje forcash të kundërta, të cilat janë ngurosur në barrikada, ku njëra palë kërkon demokraci se e ndjen atë të cunguar dhe tjetra, në mbrojtje të demokracisë, sepse e konsideron prishje të rendit publik. Në skena të tilla që përsëriten e përsëriten prej dekadash, duket qartë që asnjë standard demokratik nuk po ndërtohet e jo më të konsolidohet.

Palët në konflikt sjellin në medie e rrjete sociale pamje videosh provokative për t’i treguar opinionit të gjerë publik se kush ka të drejtë e kush jo. Kush ushtron më shumë dhunë e kush më pak. Beteja më pas vazhdon nëpër studio televizive me të njëjtin qëllim, kush ka të drejtë e kush jo. Edhe vetë opinionistët japin argumente pro dhe kundër. Sherr me dëshmitarë. Gjithçka zhvillohet në kundërshtim me rrugën e konsolidimit të vetë demokracisë në vend. Rrugë këto me karakter ligjor, të cilat mundësojnë që të arrihet një standard i shëndetshëm në fushën e manifestimeve publike, në shërbim të lirisë dhe demokracisë. Videot provokative, përplasjet, opinionistët nuk kanë dhe nuk mund të kenë tagrin e ndërtimit të “së drejtës për tubim”.

Në kontekstin e “së drejtës për tubim”, opozita nga ana e saj, si më e interesuara për të pasur sa më shumë hapësira për të manifestuar pakënaqësinë e saj ndaj qeverisjes, duhet të ketë prirjen e fortë për të pasur ligjet e duhura të qarta dhe sidomos jurisprudencë të bollshme në raport me lirinë e manifestimit. Kjo sepse në këtë mënyrë, ajo do të gjente mundësi më të shumta për të ushtruar aksionin e saj antiqeveritar dhe vetë shoqëria shqiptare në tërësi do të gëzonte një standard të qartë të kësaj të drejte.

Përballë bollëkut të jurisprudencës shqiptare dhe të asaj të organizatave ndërkombëtare për të drejtat themelore, shkeljet e mundshme ligjore do të ishin më të dukshme. Opozita shqiptare tashmë e ka kaluar dekadën në këtë pozicion dhe ajo ka organizuar mjaft e mjaft manifestime proteste. Ndërkohë, ajo është edhe pjesë e parlamentit. A ka marrë opozita deri më sot nisma ligjore për garantimin sa më të qartë të së drejtës për manifestim? Madje në këtë drejtim nuk shkëlqejnë as organizatat e panumërta joqeveritare. Kjo, sepse nuk ndodh vetëm në Shqipëri, por edhe në botën e civilizuar që administrata qendrore dhe lokale e vendit të ketë për tendencë të ngushtojë vendet ku mbahen manifestime. Ato nuk e preferojnë prishjen e qarkullimit rrugor të mjeteve apo këmbësorëve. Aktet e tyre kanë karakter administrativ, të lidhura me sigurinë publike, ndërkohë nga ana tjetër dihet se qëllimi i vetë manifestimit të protestës është pikërisht të turbullojë rendin publik për të tërhequr vëmendjen dhe të flasë më zë të fortë.

Atëherë si duhen trajtuar këto dy tendenca të kundërta?

Ato që këto kohë të fundit po quhen “bllokime rrugësh”, nuk janë të parat që organizohen. Dhe janë militantët e partive, ata që e paguajnë më shtrenjtë këtë mënyrë proteste. Përveç denoncimeve politike nëpër ekrane apo manifestimeve para komisariateve, a ka marrë opozita nisma ligjore për t’u ankuar në të gjithë shkallët e drejtësisë shqiptare, deri në Strasburg e të sqarojnë nëse manifestimi i protestës në rrugë e sheshe ku qarkullojnë automjetet është shkelje ligjore? Nëse deri më sot një fakt i tillë quhet shkelje ligjore, përdorimi i forcës nga ana e policisë nuk është në kundërshtim me ligjin, ose më saktë me mënyrën se si kuptohet ligji dhe nuk është ky organ që ka për tagër marrjen e nismave ligjore për të drejtën e manifestimeve të protestës. Një opinionist mund edhe të thotë se e drejta për të manifestuar në hapësirat publike është një e drejtë themelore, e parashikuar nga Kushtetuta, kurse e drejta për qarkullim me automjet nuk është e drejtë kushtetuese. Kjo do të thotë se në raport me njëra-tjetrën, përparësi ka e drejta për të manifestuar. Ndërkohë, krahas së drejtës së qarkullimit me automjete, është edhe e drejta për qarkullim e këmbësorëve. Edhe kjo i nënshtrohet të drejtës për manifestim. Ndërkohë, ndarja e rrugës për qarkullim automjetesh nga trotuare për qarkullimin e këmbësorëve bëhet për arsye të sigurisë publike dhe jo si të drejta të mbrojtura nga Kushtetuta. Pra, bëhet për arsye sigurie. Këtu problemi komplikohet, pasi kjo përplasje e të drejtave lind prishjen e rendit publik, pasi rrezikohet edhe jeta e manifestuesve, edhe e drejtuesve të automjeteve. Në një kontekst të tillë, natyrshëm ndërhyn shteti.

Cila është natyra e ndërhyrjes së tij?

Ai përdor forcën për të larguar manifestuesit, sepse po pengojnë trafikun, pra po prishet rendi publik. Pra, i jepet përparësi sigurisë publike. Ndërsa diku tjetër, në vende me demokraci më të përparuar, shteti ndërhyn për së siguruar manifestimin dhe devijon trafikun rrugor duke i dhënë përparësi manifestimit. Por këto koncepte nuk japin dot zgjidhje kur ato thuhen nëpër studio televizive apo nëpër gazeta. Pyetjet e dilemat e mësipërme duhet të gjejnë përgjigje nga kolegje gjykatash kompetente. Janë ato që duhet të shprehen nëse manifestimet e protestës kanë karakter antiligjor nëse zhvillohen në sheshe e rrugë ku ka qarkullim automjetesh.

Është drejtësia që nëpërmjet jurisprudencës së saj, i jep rrugë mënyrës se si duhet që autoritet e administratës të menaxhojnë manifestimet dhe trajtimin e tyre me përparësi si një e drejtë themelore. Por që të shprehen, duhet dikush t’u adresohet autoriteteve ligjore në fjalë. Dhe i takon opozitës më shumë të atakojë këtë problem, madje dhe OJF-ve. Në rast se do t’u referoheshim eksperiencave të disa vendeve me demokraci solide, jurisprudenca është e plotë dhe e qartë. Sipas Gjykatës së Apelit të Kanadasë, “rrugët kanë për funksion të përditshëm lejimin e qarkullimit të automjeteve, të çiklistëve dhe këmbësoreve, por ato janë njëkohësisht hapësira për tubim e manifestim kolektiv të domosdoshme për ushtrimin e lirisë për manifestim paqësor”.

Më pas, vazhdohet më konkretisht: “Ndryshimi i përkohshëm nga përdorimi i zakonshëm i rrugës është një pasojë normale dhe nuk përbën pengim për përdorimin e një hapësire publike”. Kurse reporteri special për Kombet e Bashkuara, nga ana e saj thotë: “Në një shoqëri demokratike, hapësirat urbane nuk janë vende vetëm për qarkullim, por edhe vende për pjesëmarrje në tubime”. Ndërsa në vende të tjera demokratike si psh., Franca, koncepti “bllokim rruge”, në jurisprudencë nuk quhet rasti kur ka individë që manifestojnë në të, por kur në rrugë vendosen automjete apo materiale inerte si gomat e makinave që bllokojnë si qarkullimin e mjeteve, edhe atë të këmbësorëve. Nëse opozita do të ndiqte shkallët e gjyqësorit dhe do t’i drejtohej direkt Strasburgut për interpretim, me siguri manifestimi në sheshe publike ku ka qarkullim automjetesh, do të interpretohej si një e drejtë themelore që nuk lidhet me mosbindjen civile, por një manifestim normal.

/Gazeta Panorama

Si i shkrepën fotografët e REL-it fotot më të mira të vitit

Fotografi e Arben Hotit

Radio Evropa e Lirë

Në tentimin tonë të parë për të mbërritur në Borje, fshat në verilindje të Shqipërisë, afër kufirit me Kosovën, jemi kthyer mbrapsht nga rojet kufitare. Një ditë më vonë jemi kthyer me leje udhëtimi dhe na është mundësuar kalimi.

Përmes rrëfimit të një familjeje në Borje, ne kemi treguar sfidat me të cilat përballen rreth 900 banorët e fshatit – kryesisht të moshuar – për shkak se nuk kanë qasje në shërbimet thelbësore të Shqipërisë, në mungesë të rrugëve adekuate. Ata mund të furnizohen me ushqime dhe të marrin shërbime shëndetësore vetëm në Dragash të Kosovës.

E kemi vëzhguar banoren lokale, Shate Palinci, e cila me djalin e saj 12-vjeçar është nisur në agim për të kryer kontrolle shëndetësore në Kosovë, dhe më pas është kthyer në shtëpi për të përgatitur darkën për familjen. Ajo i ka kryer e vetme pothuajse të gjitha punët e shtëpisë.

Në këtë fotografi, Palinci shihet mbi gomarë, diku në Borje. Për mua kjo fotografi shpërfaq vështirësitë dhe forcën e atyre që jetojnë në izolim të tillë.

Ushtari ukrainas, Rustam, 35-vjeçar, duke shikuar dronët e armikut FPV, teksa udhëton me kamion në paralagjet e rajonit të Donjeckut. Fotografi e 31 gushtit.

Fotografi e Serhiy Nuzhnenkos

E kemi kaluar ditën në pozicionet e Brigadës së 25-të, dhe pastaj jemi nisur në muzg me trupat ushtarake që janë nisur për në front të luftës. Shumë ushtarë i kanë mbajtur sytë në qiell, të gatshëm për të goditur dronë rusë FPV.

Dronët e kanë ndryshuar gradualisht mënyrën se si luftohet. Në të kaluarën, pozicionet e fushëbetejës kanë qenë të qasshme relativisht lehtë – tani janë jashtëzakonisht të rrezikshme.

Dronët e zbulimit mund t’i gjurmojnë lëvizjet prej 10-15 kilometrave largësi prej vijës së frontit, dhe sapo t’iu afroheni mund të përballeni me forcën e tyre të pamëshirshme.

Tre prej nesh jemi ngushtuar aq sa kemi mundur mbrapa makinës, dhe kemi tentuar të zvogëlohemi në maksimum, për të mos u ngatërruar me ushtarët. Jam përpjekur që të mos mendoj për pozicionet ruse, që kanë qenë vetëm një kilometër larg, apo nëse kemi qenë shënjestër e dronëve të tyre.

Puna ime ka qenë të bëj fotografi, mirëpo në dritë të turbullt, në pluhur, dhe rruga me gunga, e ka bërë fokusin pothuajse të pamundshëm.

Një polic i maskuar shihet duke e flakur tutje një bombolë tymi të hedhur para ndërtesës së Parlamentit të Gjeorgjisë në Tbilisi, më 29 nëntor, në ditën e dytë të protestave të nxitura nga njoftimi i Qeverisë për pezullim të bisedimeve për anëtarësim në BE.

Fotografi e Mzia Saganelidzes

Pasi kryeministri i Gjeorgjisë, Irakli Kobakhidze, ka bërë të ditur se do të pezullojë bisedimet për anëtarësimin e vendit në Bashkimin Evropian deri më 2028, rrugët para Parlamentit janë mbushur shpejt me protestues.

Në natën e parë të këtyre protestave, më 28 nëntor, Qeveria i ka shpërndarë dhunshëm protestuesit, por këto veprime vetëm i kanë zemëruar edhe më tepër qytetarët. Ditën tjetër, turmat kanë qenë edhe më të mëdha.

Edhe pse dhuna dhe sjellja e keqe policore ka vazhduar me ditë, kjo natë ka mbetur në kujtesë për faktin se zyrtarët policorë kanë përdorur zmadhues zëri për të ofenduar dhe frikësuar protestuesit. Ata kanë ofenduar nënat e protestuesve me fjalë që nuk mund të publikohen, dhe janë zotuar se do t’iu shkojnë njerëzve nëpër shtëpi.

Kjo ka qenë gjëja më e paimagjinueshme për mua, që ekziston një grup njerëzish në këtë shtet që nuk ndëshkohet në asnjë skenar.

E kam bërë këtë fotografi në hyrje të Parlamentit, ku kanë qenë të stacionuara forcat speciale. Turma ka kërkuar përgjigje për ofendimet dhe dhunën e përdorur nga zyrtarët policorë.

Kori i Lirë në ekzil i Bjellorusisë duke performuar në Kishën e Reformuar Evangjelike në Vilnius, më 25 mars, për të shënuar 106-vjetorin e shpalljes së pavarësisë së vendit të tyre.

Fotografi e Viyaleta Sauchyts

Atë mbrëmje, Kisha e Reformuar Evangjelike e Vilniusit ka qenë e mbushur me bjellorusë që kanë ikur prej shtetit, dhe që kanë marshuar në rrugët e kryeqytetit lituanez më herët gjatë ditës.

Kjo fotografi është shkrepur teksa kori ka qenë duke performuar himnin e famshëm bjellorus Mahutny Boza (Zoti i Plotfuqishëm). Kënga është bërë simbol i protestave kundër Qeverisë së Bjellorusisë, më 2020.

Përgjatë performancës, kam parë njerëz duke qarë. Një grua më është afruar edhe më ka thënë. “Po më rrëqethet trupi. Kjo muzikë më kthen mbrapa traumën, por dhe shpresën”.

Para azilit të sforcuar, Kori i Lirë ka kënduar në mbështetje të protestuesve, të cilat kanë kundërshtuar shtypjen e dhunshme të disidentëve në Bjellorusi, pas zgjedhjeve presidenciale të kontestuara të vitit 2020. Shumë pjesëtarë të korit janë ndaluar plot herë. Sot, ata performojnë nëpër kryeqytete evropiane, me qëllim të rritjes së vetëdijes për vështirësitë që përjetojnë bjellorusët nën regjimin e Lukashenkas.

Një djalosh mëson si t’i manipulojë kambanat e kishës në fshatin Karkaliu në lindje të Rumanisë.

Fotografi e shkrepur nga Amos Chapple

Lipovanët e Rumanisë janë pasardhës të rusëve etnikë që kanë ikur nga skajet e ish-Perandorisë Ruse për t’iu ikur persekutimeve fetare në shekullin e 17-të. Përgjatë fundjavës së Pashkëve, kishat në fshatrat e lipovanëve të Rumanisë, i kanë hapur dyert për të gjithë ata që kanë dashur t’i vizitojnë.

Zilet e kambanave sa i shtonin atmosferën rrugës sonë, ndërsa lipovanët, të veshur me veshje tradicionale, dëgjoheshin duke i thënë njëri-tjetrit me gëzim se “Krishti është ringjallur”, dhe të tjerë që përgjigjeshin, “Natyrisht, është ringjallur”. Megjithatë, zhurma brenda kambanave ishte tepër e madhe.

Kur jam ngjitur në njërën kambanore, jam përballur me këtë skenë, sesi burrat dhe djemtë lëviznin kambanën për të krijuar meloditë.

Zhurma ka qenë shurdhuese, mirëpo poshtë nesh kanë qenë plot burra duke dëgjuar melodinë. Pak pasi jam larguar prej kishës, e kam humbur dëgjimin në veshin e majtë.

Dëgjimi më është kthyer pas disa javësh, por edhe sot, sa herë futem nën ujë, ai vesh më bllokohet dhe më humb dëgjimi për një kohë.

Një protestë jashtë Teatrit Kombëtar të Bullgarisë në Sofje lidhur me shfaqjen Armët dhe Njeriu, të regjisorit, John Malkovich.

Fotografi e Veselin Borishevit

Data e 7 nëntorit njihet si përvjetori i një beteje të rëndësishme të shekullit të 19-të në luftën serbo-bullgare, dhe nacionalistët e konsideronin fyese që në atë datë të luhej shfaqja, Armët dhe Njeriu, e cila bazohet në atë konflikt. Disa besojnë se shfaqja tallet me ushtarët bullgarë.

Shumë priftërinj nga Kisha Ortodokse Bullgare patën nisur të protestonin para teatrit, duke u lutur për shpirtat e ushtarëve të rënë, dhe ka pasur edhe fëmijë me veshje tradicionale. Nuk ka pasur kordon policor, dhe zyrtarët vetëm kanë qenë afër duke tymosur cigare grupe-grupe.

Turma ka nisur të rritet e të bëhet më e zhurmshme, dhe vetëm atëherë protestuesi më i vjetër, Yolo Denev, nacionalist 84-vjeçar, dhe kandidat politik që është prezent në secilën protestë në qytet, ka nisur të bërtasë i pari kundër shfaqjes.

E gjithë turma ka nisur të bërtasë më vonë: “Turp! Mallkovich, shko në shtëpi!”

Policia ka nisur t’i ndalë ata, por ka qenë vonë. Drejtori i teatrit ka dalë jashtë ndërtesës dhe ka tentuar të flasë me protestuesit, mirëpo është sulmuar fizikisht. Ai është rrahur dhe i është shqyer këmisha dhe kravata. Koka e tij shihet në fund të fotos. Policët kanë arritur ta fusin disi në ambiente të teatrit. Audienca është larguar nga teatri dhe shfaqja atë natë është luajtur vetëm për një grup gazetarësh.

Një shitës mishi në tregun Panjshabe në qytetin Hujdand të Taxhikistanit.

Fotografi e Petr Trotsenkos

Në qytetin e bukur të Hujdandit kam arritur në një ditë të nxehtë vere, në kuadër të një projekti fotografik në Lumin Sir Darja. Në ditën e arritjes, kolegu im taxhik, Farzon Masharipov, më ka çuar në atraksionin kryesor të qytetit, në tregun Panjshanbe.

Këto tregje në Azinë Qendrore janë një lumturi për fotografët. Ofrojnë pamje të ndritshme, janë të zhurmshme, interesante, dhe njerëzit nuk e kanë problem të fotografohen, ndonëse është gjithmonë mirë që të jeni nën shoqërinë e dikujt, që njerëzit ta dinë se jeni fotograf dhe jo spiun.

E kam përdorur një kamerë kompakte që pothuajse nuk i ka rënë në sy askujt. Kam bërë shumë fotografi atë ditë, mirëpo siç ndodh zakonisht, më e rëndësishmja është bërë aksidentalisht.

Kam rastisur në dyqanin e një kasapi dhe menjëherë më ka marrë vëmendjen. Mënyra se si drita i ka rënë mishit, e ka bërë atë edhe më joshës për konsumatorët. Para dyqanit ka qenë një grua dhe kam pritur derisa është larguar për t’ia bërë një fotografi shitësit. Kam pasur pak sekonda për të drejtuar aparatin dhe sapo është larguar gruaja, kam nisur të bëjë foto. Kasapi më ka vërejtur dhe menjëherë është fshehur. Kaq kohë kam pasur për ta bërë foton.

Një ushtar ukrainas duke tentuar të pushojë në atë që njihej si "vrima e lepurit", afër frontit të luftës. — Një ushtar ukrainas duke tentuar të pushojë në atë që njihej si “vrima e lepurit”, afër frontit të luftës.

Fotografi e Maryan Kushnirit

Ky njësit ka qenë në një fushë, vetëm qindra metra larg pozicioneve ruse, teksa ushtria ruse ka tentuar t’i thyejë linjat ukrainase të frontit. Streha përbëhej prej një zgavre ranore, ndoshta një metër të thellë. Trungjet e pemëve e krijonin tavanin.

Kanë qenë gjashtë ushtarë brenda asaj që i referoheshin si “vrima e lepurit”, në të cilën nuk ka hapësirë për të bërë gjumin rehat. Disa luftëtarë kanë qenë duke punuar për ta bërë strehën më të banueshme, të tjerë kanë tentuar të pushojnë për pak kohë. Çdo 15 minuta, ushtria ruse i ka goditur pozicionet me artileri të rëndë. Në disa raste mund të shihej lehtësisht stresi në fytyrat e ushtarëve. Temperatura ka qenë e acartë atë natë, dhe një qiri ka qenë burimi i vetëm i dritës dhe nxehtësisë në strehë. Gjithçka tjetër do të rrezikonte ekspozimin e pozicionit.

Përgjatë ditës, ka qenë pothuajse e pamundshme të endesha nëpër zonë, pasi bombardimet nuk ndaleshin. Ushtarët e quanin zonën ‘Pylli i Verdusë’, si referencë për betejën e Luftës së Parë Botërore në Francë. Pothuajse një vit më vonë, ushtria ruse ka arritur t’i shtyjë linjat ukrainase të frontit në rajonin e Harkivit dhe e ka zaptuar këtë pozicion.

Përgatiti: Krenare Cubolli

Njerëzit e politikës të pas luftës, adhurimi i vetes i mbushi më ndjenja arrogance- Nga Skënder MULLIQI

Shpërbërja e ish-Jugosllavisë përfundojë më luftën në Kosovë. Mori fund ngrehina artificiale e Titos. Kosova fitojë pavarësinë pas shumë vitësh të okupimit klasik nga serbosllavia. Shtëgtimi në liri nuk fillojë ashtu siq është pritur. Dështuan njerëzit e politikës në shtetndërtim dhe mirëqenie të përgjithshme. U vunë interesat përsonale para ineteresit të përgjthshem. Politika e autoriteteve shqiptare do të kishte qenë ndryshe që nga viti 2000, mund të kishte qenë një histori suksesi. Të gjithë kemi pritur zhvillime shumë më pozitive të te gjitha proceseve. Të disa njerëz të politikës dhe afaristë u preukopuan nga lakima për përfitime, në kurriz të tjerëve, në dëm të shumicës. Krijuan lumturi për vete dhe familjët e tyre, e për të tjerët shumicë pak ju honger palla!

Ata që duan vetëm të kenë për veten e tyre, kan një strukturë të veqantë prej grykësve dhe sadizmit. Kan një zemer të ftoftë apo të themë zemer të ligë dhe shpirt të varfër. Për njerëzit më karaktër të fortë dhe moral të duhur, kjo është abnormale, është jashtë mendjës se shëndosh të njeriut normal. Njerëzit e pa përgjegjshem dhe të pa ndërgjegjshem të politikës, e kapën Kosovën e vogël fortë për gryke duke krijuar kriza përmanente ekonomike–mjerim siocial, kriza politike dhe institucionale. U ngritën mbi popullin duke u ndie të pa prekshem, jashtëzakonisht të fuqishem sepse bën para në kurriz të popullit më të varfër në Evropë. Shpirti i tyre ju tha nga grykësia për pasurim të pa kufishem, i shëndrroj në hiena.

Na u mbushë kuvendi dhe institucionet më dëbil politik, më tylifarë matrapazi dhe analfabeti potencial, duke lënë anash njerëz më kredbilitet, dhe të zotët në profesionin e tyre. Një person që është i pamësueshëm nuk i sheh gabimet e veta, ndaj hap pas hapi thellohet në një gjykim të kufizuar dhe rrjedhimisht të rrezikshëm. Aftësia për të perceptuar gabimet e veta është një fitil. Por ata që janë të shtyrë vetëm nga dëshira për “më shumë” e humbin këtë instinkt. Kjo është kur shpirtërat humbasin shkëlqimin e tyre. U humbas rasti në Kosovë për përsonalitete autentike, për njerëzit të cilët posedojnë vlera.

Shumë njerëz të politikës të pas luftës adhurimi i vetës i mbushi më ndjenja arrogance. Nga humbja e reflektimit edhe shpirti vdes. Qëllimi i të gjitha regjimeve autoritare, e shumë u instalua pas luftës kjo logjikë, është eliminimi i veçorive dhe shtypja e rezistencës. Ashtu si objektivizimi i njerëzve dhe kthimi i esencialitetit të tyre në vlerë përdorimi është karakteristikë e personazheve nekrofile. Dhe, të jetosh jetën me gjithë zemër dhe mirë është e dhënë. Është qëllimi që ne e quanim sukses në kohën e vlerave. Ky është përkufizimi i vërtetë i suksesit të gjithë neve. Vetëm ky….

E shkruar për festat e Krishtlindjes ose të fundvitit….- Nga Agron Shabani

Ndodhemi ne prag të festave te Krishtlindjes ose fundvitit…. Bota ndodhet ne feste.

A e dini se mjeshtëri, artisti dhe arkitekti i famshëm italian, Mikelangjello Bonaroti, ishte inxhinjeri dhe arkitekti kryesori i Bazilikës së njohur (impozante) të Shën Pjetrit në Vatikan.

Ngritja ose ndërtimi i Bazilikës (Katedrales) së Shën Pjetrit në Vatikan thuhet se do fillonte në etapën ose periudhën e parë të shekullit XVI. Në periudhën e njohur të Renesansës. Ishte prag festash te Krishtlindjes dhe Vitit te Ri….

Qëndra ose metropola kryesore e Renesansës ishte Firenca (Firenze) e Italisë ku gravitonin, krijonin dhe vepronin asokohe kokat gjeniale ose artistët e shkëlqyer ose brilant si Mikelangjelo Bonaroti, Leonardo da Vinci, Boçeli etj.

Ndërkohë që familjet e shquara fiorentineze si Bardi dhe Medici e kështu me radhë, ishin donatorët ose sponzorizuesit kryesor të Leonardo da Vincit, Mikelangjelos, Boçelit si dhe të shumë mjeshtërve dhe artistëve të tjerë me fame boterore qe i kishin rafinuar, dekoruar dhe eksploruar asokohe Firencen, Romen (Vatikanin) si dhe shume metropola te tjera ne Vendin e Diellit (Itali) dhe gjithandej kontinentit te vjeter evropian.

Në Firencë atëbotë lulëzonin dhe shkëlqenin arti, skulptura, piktura, arkitektuara, kultura, letërsia, filozofia etj.

Aty ishte edhe Katedralja e shkëlqyer ” Sancta Maria dela Fiora” e Firencës, e ngritur ose ndërtuar qindra vite para Bazilikës së Shën Pjetrit në Vatikan së bashku me shumë godina ose objekte të tjera madhështore ose impozante ne Firenze.

Ne radhe ishte qyteti i lashtë mbretëror ose perandorak i Romës, respektivisht, Bazilika e famshme e Shën Pjetrit në Vatikan, e gritur dhe projektuar nga Mikelangjeloja i Madh. Në Romë ose Vatikan…Aty ku yjet e panumërt në qiellin e pafund, asnjëherë nuk kanë frikë nga sytë e bukur dhe profetik të Rea Silvisë dhe Lavinies, si dhe romakëve tè hijeshme, ekskluzive dhe romantike.

Ngritja ose ndërtimi i Bazilikës (Katedrales) së famshme të Shën Pjetrit në Vatikan, sikur i kishte sfiduar dhe lënë nën hije luftërat ose konfliktët e ndryshme në mes katolikëve dhe protestantëve ose ortodoksëve në Evropën e asaj kohe. Në periudhën e Renesansës jetuan dhe vepruan edhe Martin Lutheri dhe Johanes (Jann) Gutenbergu së bashku me shumë figura ose personalitete tjera epokale dhe historike që e reformuan, emancipuan, iluminuan dhe eksploruan Evropën dhe krejt civilizimin tonë.

Në kohën e Renesansës, sikur filluan edhe komunikimet e para globale ose universale në mes njerëzve, popujve, shtetëve dhe kulturave të ndryshme gjithandej globit. Aty si duket u bë e njohur edhe maksima ose formula pikante : Njeri, beso në ‘dekalogun’ ose ‘urdhëresën e pestë’ si dhe në vetvetën tënde objektive dhe subjektive, dhe mos i vritë kurrë kohën dhe ëndërrat tua!

Ndërkohë që revolucionet e njohura industriale dhe politike në Agli, Francë, Gjermani, SHBA-së, Itali, Kroaci dhe gjithandej, së bashku me arritjet ose përparimet e njohura të arsimit, shkencës dhe teknikës: Njëherë e përgjithëmonë sikur i emancipuan dhe reformuan kontinentin dhe globin ose planetin tonë. Duke i lënë pas vetit muzgujt ose hijet e ndryshme të mesjetës.

Një apologji diskursive, paradoksale, reaksionare dhe anakronike për botën dhe vet kohën tonë:

Europa dhe e tërë bota sot po e përjetojnë një krizë të thellë.

Në fakt, lufta e përgjakshme dhe apokaliptike në Ukrainë së bashku me krizën ose recesionin global të shkaktuar nga pandemia (endemia) globale e Covid 19, krizen akute dhe permanente arabo (palestinezo)-iraelite etj.., kanë nxitur ose shkaktuar një frikë, ose shqetësim tjetër akoma me të madh, i cili i tejkalon kornizat e një krize thjeshtë ekonomike, koniukturale, manufakturale ose socipolitike.

Bëhet fjalë mbi një shqetësim të madh global ose universal që ngre alarmin e lartë të zhdukjes së mundshme të njerëzimit nga një përplasje e mundshme ushtarake, gjegjësisht nukleare ose atomike në mes Rusisë dhe SHBA-së, Natos ose Perëndimit. Kush e di!?

Ironia tjetër është fakti së i ashtuquajturi “shteti i thellë” ose dubioz së bashku me forcat e ndryshme borxheze, skllavopronare, retrograde, egocentrike dhe të tjera, mund të dominojnë botën, duke përfituar nga lufta e Ukrainës, kriza e Lindjes se Mesme, si dhe nga kriza ose recesioni i thellë botërorë, i shkaktuar nga lufta e Ukrainës dhe krizat tjera.

Ne mos gabohem (?)-dikund në mes muajit gusht të bitit 1914, dhe muajit maj të vitit 1945, duke filluar nga Madridi në Moskë, nga Moska në Paris, nga Parisi në Londër, nga Londra në Berlin dhe kështu me radhë, vetëm kontinenti i vjetër europian, i kishte humbur afro 😯 milion banor ose qytetar të tij nepër luftërat e ndryshme botërore, lokale ose rajonale, nepër kampet e ndryshme të përqëndrimit, nga zia e bukës, ethët spanjolle, bombardimet masive, granatimet dhe shkatërrimet tjera.

Pa i harruar këtu edhe “luftërat e mbretërve ose perandorëve europian”, para, gjatë dhe pas periudhës së Renesansës së bashku me sëmundjen ose virusin vdekjeprues të “kugës” të cilat atëbotë e pllakosën dhe përgjysmuan popullsinë e Europës.

Një digresion:

Idetë, konceptët, doktrinat dhe teoritë moderne ose bashkohore mbi luftërat e ndryshme në kohë dhe hapësire, kanë filluar të aplikohën, zbatohën dhe të bëhen valide në shekullin XVIII (18) dhe XIX (19) -me rastin e zbulimit dhe përdorimit të municionit ose armëve të zjarrta (pushkëve, topave, tanskëve etj.) si dhe të ngritjes ose promivimit të armatave ose ushtrive të mëdha dhe të fuqishme shtetrore dhe nacionale gjithandej kontinentit dhe globit tonë.

Duke i përfshitë ose nënkuptuar këtu idetë, konceptët, doktrinat ose teoritë e njohura ushtarake ose luftarake të K. Von Klausewitzit, A. H Jomminit, L. Von Ranckes, Th. Schiederit, Xh. Sorelit, W. Paretit dhe të tjerëve së bashku me shtrirjen ose zgjerimin e luftërave të ndryshme speciale, psikologjike, subverzive, propagandistike dhe të tjera nga niveli lokal ose rajonal (regjional) në nivel botëror ose interkontinental. Sidomos në shekullin XX (2O) kur ndodhën ose u zhvilluan edhe dy luftërat e mëdha botërore si pasojë e luftërave ose konfliktëve të ndryshme lokale, rajonale ose regjionale.

U mor vesh se Renesansa e cila ka filluar në shekullin XIV (14) dhe ka zgjatur plot dy shekuj ose 2OO vite me radhë, mund të konsiderohet si njëra prej etapava ose periudhave me të plleshme, me reformatore, me evolutive dhe me revolucionare ose restaurore në historinë e pergjithshme të kulturës dhe civilizimit tonë njerëzorë.

Shpikja e barotit dhe tipogragisë, zbulimi i Amerikës dhe shtetëve ose kontinentëve tjera, kosmologjia ose astrofizika e re e Galileut dhe Kopernikut, iluminati, restaurimi ose reformacioni, zbulimët e reja gjegrafike, shkencore ose humaniste së bashku me një mori risishë ose novitetësh tjera shkencore ose metodologjike: Asokohe e mundësuan ndarjen e shkencës dhe medicinës nga dogmat ose demagogjitë e ndryshme të religjionit, konspiracionit, dekonspiracionit, alkimizmit, ezoterizmit, hedonizmit, shamanizmit, agnosticizmit, astrolgjisës, retorikës dhe patetikës mesjetare dhe antike.

Aty i kemi edhe Leonardo da Vinçin, Boçelin, Mikelangjello Bonarotin, Françesko Petrarken, Jeronim De Raden etj.

Rënia ose pushtimi i Konstantinopojes (Stambollit të sotëm) me 1453, atëbotë i shpërndau ose degëdisi mësuesit ose dijetarët e njohur grek së bashku me letrat ose shkrimët e tyre letrare, shkencore ose kulturologjike gjithandej Europës dhe me largë.

Sokrati, Aristoteli, Platoni, Galeni, Hipokrati dhe të tjerë, tani mund të lëxohëshin, mësohëshin dhe studiuohëshin vetëm në bazë të burimëve ose deftesave të ndryshme, dhe jo nga përkthimet e njohura të romakëve, arabëve (muslimanëve) ose ebrenjve.

Edhe medicina ose mjekësia, kishte zënë të quhej si “skolastikë jetësore” për shkak të lidhje-ndarjeve të sajEevolutive. dialektike, organike dhe empirike me jetën e përditshme reale dhe praktike.

Mësimdhënësit ose pedagogët mjekësor ose medicional, asokohe kryesisht i përkthenin, mësonin dhe spjegonin veprat ose mësimet e njohura të shkenctarëve ose dijetarëve të njohur grek, romak, arab ose musliman. Kryesisht ato të Hipokratit, Galenit, Avicienit, Ibn Rushdiut etj. Parimisht ishte e ndaluar praktika, por jo edhe teoria. Feja ose religjioni nuk e lejonin derdhjen e gjakut, shpimin (shpuarjen) e trupit dhe obduksionin.Kështu që deri vonë nepër shkollat ose univerzitetët mjekësore, ishin të ndaluara kirurgjia, anatomia dhe disa lëndë të tjera nga shkenca e medicinës.

Ndërkaq, në periudhën e renesansës, kirurgët do quhën ose titullohën si ‘mjeshtër’ ose ‘maestro të zanatit ose profesionit’ dhe ishin të bashkuar në kuader të korporatave profesionale. Ndonëse, edhe shkolla e njohur medicionale e Parist, në vitin 13OO, kishte qëndrim negator dhe reaksionar ndaj kirurgjisë. Anatomia mësohej së bashku me fiziologjinë dhe medicinën e përgjithshme praktike dhe teorike.

Tek në gjysmën e dytë të shek.XIII (13) kirurgjia si lëndë ose disiplinë e posaçme e medicinës, kishte filluar të mësohej ose ligjërohej në Univerzitetin e Bolonjes së bashku me librin e parë të Anatomisë dhe Kirurgjisë në Europë, të shkenctarit dhe profesorit të shquar italian, Mondino de Luzzi.

Ndërkohë që disekcionet ose obduksionet e para të trupave të vdekur njerëzor nepër fakultetët ose univerzitetët e njohura të Bolonjes, Napolit, Salernos etj., asokohe ishin quajtur si ngjarje senzacionale dhe bombastike, apo si “teatro të anatomisë dhe kirurgjisë”! Edhe në Univerzitetin e njohur të Montpeljes në Francë, dikur ishte futur praktika e lartërmendur italiane e obduksionit dhe disekcionit. Në Moskë, Kijevè, Krakov, Lavov, Granjsk (Dancig) dhe Dnjeper të Rusisë, Ukrainès dhe Polonisë në vitin 1669 gjithashtu, por me dekrete tè posaçme mbretërore ose perandorake. Enciklopedia e përgjithshme kirurgjike e asaj kohe ndodhët e ndërlidhur me emrin dhe mbiemrin e shkenctarit, pedagogut ose kirurgut të njohur francez, Guy de Chollak ( 13OO-1368)- një studenti dhe pedagogu të shquar të Univerzitetëve të Bolonjes (Itali) dhe Montppeljes (Francë)

Ndërkaq, në periudhën e Renesansës, emrat më të shquar në fushën e medicinës ishin: iitalianèt Girolamo Fracastoro dhe Leonardo da Vinçi, gjermani (flamani), Andreas Vesalius, anglezi William Harvey, francezi Ambriose Pare, gjermanët Theofrast B. von Hohenheim dhe Phiipp Aurelius-autor të librit të njohur “De Humani Corporis Fabrica”; homologët e tyre rusë dhe polak si George Dragobich Katermak dhe Philipp Lashkovsky, anglezi ose britaniku i shquar T. Sidenham i quajtur asokohe si “Hipokrati anglez ose britanik” , Francis Silvius, Herman Burgave, Bartholini, Stena, De Graafa, Brunner, Wiersung, Whaton, Pachion dhe të tjerë, të cilët mësimet ose leksionët e përgjithshme në fushën e medicinës, thuhet se i kanë marur nga shkenctarorët e njohur arab (musliman) në fushën e anatomisë, kirurgjisë, fiziologjisë ose epidemiologjisë infektive si Ibn Z. Rushdiu, Aviceni, Maimonidezi etj.

Ndonëse, mu në periudhën e njohur të Humanizmit dhe Renesansës, një epideme (pandemi) e rëndë dhe vdekjepruese e cila erdhi nga kontinenti i madh aziatik, me emrin “vdekja e zezë” ose “kuga”, thonë se atëbotë e pllakosi, gjymtoi, sakatosi ose përgjysmoi popullsinë e Europës! Asokohe (1348-1349 etj.) nga “vdekja e zezë” (kuga) e gjetën vdekjën me tepër se 25 milion njerëz ose qytetar europian etj. Kjo në një kohë iluminizmi, humanizmi dhe renesanse të përgjithshme në kontinentin e vjetër europian dhe më gjërë: Kur u shfaq pra- mortaja e zezë vdekjepruese! Duke i pllakosur dhe sakatosur kështu kontinentin dhe tërë globin tonë në të gjitha fushat ose drejtimet e mundshme për disa shekuj ose dekada me radhë.

Në ambiente, atmosfera ose situata konfuze, pasigurie ose frike alarmante dhe kaotike, njerëzit zakonisht jetojnë dhe reagojnë në bazë të lutjeve, ëndërrave, pritjeve ose meditimëve të ndryshme, ndërsa veprojnë ose rezistojnë në bazë të frikës dhe dyshimit të imponuar nga situata e ndodhur dikund në mes ” jetës dhe vdekjës”, ku nuk i dihet dhe s’i besohët më as ditës së nesërme!?

Sipas psikologëve dhe sociofilozofëve, ata që kanë kaluar nepë faza ose situata të rënda traumatike dhe psikologjike të luftërave dhe konfliktëve të ndryshme, i kanë gjasat me të mëdha për t’u prekur ose sulmuar nga nga sëmundje, pandemi ose epidemi të ndryshme.

Sikur nuk ka më as kod moral, dhe as unitet etik dhe estetik, por vetëm epigonizem, recidivizëm ose zëvëndësim aparent dhe transparent të konceptëve, formulave ose “modeleve” të huazuara nga njëri tjetri ose njëra tjetra si një mish-mash “fragmentesh dramatike” nga paniku ose situata kaotike e shkatuar nga ufta në Ukrainë, ajo e lindjes se Mesme etj…pa asnjë kuptim, vizion ose lidhjesh të ndryshme empirike, organike, politike, ordinare, shkencore, ose dialektike me njera tjetren. Sikur nuk ka madje më as tendenca ose tentativa serioze dhe relevante për të kthyer tërësinë e mendimit shkencor dhe humanist në instancë ose institucion moral, mendorë ose ideorë (ideologjikë) në këto kohë krize, paniku, pasigurie dhe recesioni global.

Të nxitur, mërzitur ose stimuluar nga pandemia ose “vdekja e zezë” (kuga) në përiudhën e lartëpërmendur të “Humanizmit” ose “Renesansës”: Thomas More dhe Tomasso Campanella i shkruan veprat e njohura “Utopia” dhe “Shteti i Deillit”, ku pos tjerash u shprehën se në rast krizash ose situatash të rënda dhe dramatike të shkaktuara nga luftërat ose pandemitë (epidemitë) e ndryshme vdekjepruse: Populli dhe autoritetët e shtetit, duhet të jenë të bashkuar dhe tepër unik me njëri tjetrin, dhe se shteti duhet të këtë rezerva ushqimore, sanitare ose higjienike- sëpakut dyvjeçare, për të mbijetuar ose përballuar krizat ose fatkeqsitë e ndryshme objektive dhe subjektive.

A i kanë sot globi dhe kontinenti ynë ato rezerva?, shtrohet pyetja.

Anglezët dhe gjermanët si për shëmbull, për shumë shekuj dhe dekada e kanë dominuar Francën. Ndërkaq, pas dominimit (sundimit) afro katërqind (4OO) vjeçarë të Parisit, Bordos (Akvitanisë), Bretonisë dhe qytetëve e rajoneve tjera të Francës nga Anglia: Në Kale (Calais) të Francës, dikund në mesin e shekullit të XVI (16)- thuhet se u arritë paqëja ose “marrëveshja historike” në mes mbretit anglez, Henriku VIII dhe mbretit të Francës, Franci (Franku)I.

Luftërat dhe dominimin e mbretërve ose perandorëve europian sikur i pasuan ose eklipsuan etapat e sundimit ose dominimit të pjesëtarëve të gjinisë së bukur në krye të monarkive (mbretërive) të njohura të kontinentit plak, si Maria Terezia e Austro-Hungarisë, Elizabeta I ose An Stuart e Britanisë së Madhe, Katarina e Madhe ose Ana Petrovskaja e Rusisë etj. Mrekullia e tërë asaj periudhe sfiduese dhe turbulente është ajo se globi (planeti) dhe kontinenti ynë, kanë mbijetuar nga krizat ose fatkeqsitë e mesipërme. Ndonëse, rilindja ose ringjallja globale ose europiane, asnjëherë nuk ishte e plotë, veçse e pjesshme ose sipërfaqësore. Njerëzit vritën, shtypen, diskrimonohen dhe vdesin edhe sot në Europë dhe gjithandej.

Siç po shihet pra, Europa po kalon sot një cikël të ri sfidash ose krizash serioze e besa madje edhe dramatike. Nuk ka patur asnjëherë një mbyllje të tillë kontinentale, gjeografike, politike, administratije ose juridike si sot: Kontineti plak sot po mbyllet ose izolohet nga jashtë, dhe po çelët (hapet) ose integrohet nga brenda, ose brenda kornizave të tij burokratike, teknokratike, politokratike, administrative, juridike etj. Ndërkohë që çdo ditë e natë, me qindra ose mijëra njerëz nga Ukraina, Siria, Iraku, Avganistani, Magrebi, Lindja e Mesme, Afrika ose Ballkani, përpiçen të kapin Europën Perëndimore për një kafshatë bukë, apo kulm mbi kokë.

I tmerrshëm dhe shpesh edhe tragjik, është fati i emigrantëve ose azilkërkuesve, të cilët ne ikje ose lektisje e sipër, shpeshherë shuhen ose vdesin pa ditur kurrë në kanë jetuar ndonjëherë. Pastaj vjen kriza e vdekjës ose mbytjes së “papritur” nepër valet e detit me gomone dhe gjësende të tjera për t´i kapur, prekur ose arritur brigjet ose tokën e premtuar të Anglisë (Britanisë së Madhe, Gjermanisë, Francës, Spanjës, Italisë etj.

Ndonëse, emigrimi, kontakti, integrimi,,njohja ose mësimi i cdo gjuhe të madhe, është një dritare e hapur mbi botën. Kështu është mbase edhe në politikë dhe diplomaci….E gjithë filozofia politike dhe diplomatike, janë pra një akt, stil, takt, talent ose arti i gjuhës, dialogut, komunikimit….Diçka që na drejton drejt afrimit dhe koperimit me të tjerët. Çdo mendim i madh fillon me një fjalë, ide, teori, metaforë, adiaforë, alegori…Mendimtarët e mëdhenj janë shpeshherë edhe komunikues, dialogues ose oratorë supremë ose kulminant, por, nganjëherë, raporti ose marrëdhënia mes mendimit, shkrimit, gjuhës ose komunikimit, mund të shfaqet konfliktuale, kontraditore, banale ose fataliste.

Ndaj, mu për këtë fakt, filozofët, sociologët, psikologët dhe politologët e specializuar dhe kompent, bëjnë prova, duke folur ose shkruar për politikanët ose diplomatët e ndryshëm, derisa i gjejnë ne gaf, ose i fusin në brendinë ose vetvetën (egon) e tyre, dhe i bëjnë për veti. Si miq ose klient të tyre racional e konstruktiv-kuptohet. Këtë stil ose këtë traditë dydrejtimëshe ose insubordinuese, mund të hasim tek Kanti, Hegeli, Niçëja, Shopenhauri, Dekarti, Spinoza, Poperi, Loku, Hjumi (Humbi), Raselli, Platoni dhe deri tek filozofia ose pedagogjia e rreptë (strikte) e Aristotelit.

Sikur jetojmë në pikëtakimin ose pikëkalimin ndarës në mes botës së vjetër klasike, romantike, idealiste ose realiste, dhe “botës moderne” materialiste dhe surealiste të kaosit dhe anarkizmit. Bota jonë sikur po tkurret. Shkenca dhe teknika janë bërë të pakapshme, imagjinare ose fiktive.

Kush mund t’i kuptojë aventurat e fundit të gjenetikës, astrofizikës, astrobiologjisë etj..? Kush mund t’ia shpjegojë sot ato popullit ose profanit ?, do pyesnin filozofët dhe sociopsikologët.

Shkenca dhe teknika sikur nuk komunikojnë më fare me ne. Shkrimtarët, artistët, filozofët dhe sociopsikologët ndërkaq, sot sikur janë të paaftë ose të pa fuqi, për të na i bërë të kuptueshme shkencën dhe tekniken në një kohë kur shkenca dhe teknika, shkëlqejnë dhe lulëzojnë nga futurizmi, egoizmi, imagjinata dhe fantazia. Kultura e lartë shkencore dhe humaniste vazhdimisht sikur ka humbur ose falimentuar përballë cinizmit, injorancës ose përbuzjës së skajshme të aristokracisë dhe borxhezisë së lartë industriale, teknologjike ose makrokapitaliste.

Për çfarë shërbejnë atëherë arti, kultura, letërsia, shkenca (filozofia), politika ose diplomacia, nëse nuk na bëjnë me racional, me human ose me njerëzor? Në të kundërten, ato e bëjnë të kanosur (rrezikuar) qenien, materiren, krijesën dhe ekzistencën tonë individuale dhe kolektive

Nuk është aspak e lehtë të jetosh me ankthin dhe stresin e madh të frikës latente ose permanente nga lufta eventuale (nukleare ose atomike) në mes Rusisë dhe Perëndimit, madje nga pasojat e njohura të krizes ne Lindjen e Mesme etj.

Të gjithë ne sikur jemi të përballur me stresin dhe frikën… ku çdo ditë jtojmë me pasiguri individuale dhe kolektive në kontekstin objektiv dhe subjektiv…S’ka gjë më të ankthshme dhe me stresuese se kjo. Në anën tjetër ndërkaq, zbulimët ose teknologjitë e reja ushtarake (luftarake), kimike, biologjike, baktereologjike, mikroskopike, mikroçipike dhe të tjera, e rrezikojnë seriozisht jetën, qetësinë, intimitetin, dinjitetin, ekskluzivitetit dhe autenticitetin tonë. Teknologjitë e reja, sikur i shkurtojnë, thjeshtëzojnë, konektojnë, vibrojnë, detektojnë (deshifrojnë) dhe i rrobotizojnë madje, madje edhe shpirtin dhe mendjen (logjikën) ose intelektin tonë. Na bëjnë të pa ndjenja dhe të pashpirtë….Dhe, kjo është “blasfemi industriale ose teknologjike”. Apo…?!

Është e tmerrshme, shokante ose alaramante ajo që po ndodhë në luftën e Ukrainës ku pos dëmëve ose shkatërrimë të shumëta: Tepër i madh (shokant ose alarmant) është numri i ushtarëve të vrarë ukrainas në frontët e ndryshme të luftës. Bëhet fjalë për qindra mijëra ushtar ose luftëtar të vrarë të Ukrainës, shumë prej të cilëve janë vrarë ose e kanë gjetur vdekjën ende pa i njohur dhe takuar kurrë në vijat e frontit, ushtarët dhe komandantët rusë. Janë vrarë, zhdukur ose eliminuar nga granatimet dhe bombardimet masive të aviacionit dhe artilerisë ruse. Gjithashtu edhe humbjet njerëzore, materiale, teknike ose luftarake të ushtrisë ruse, janë enorme.

Se këndejmi, askush me shumë se ne shqiptarët, ndoshta nuk i ndjen dhe përjeton dhëmbjet, traumat ose vuajtjet e popullit martirë dhe heroik të Ukrainës, por gjithashtu ndjejmë dhimbje dhe keqardhje të thellë edhe për viktimat ruse. Kemi vuajtur, pësuar dhe sakrifikuar aq shumë ne shqiptarët në rrugën e gjatë të çlirimit (lirisë) dhe pavarësisë shtetrore, nacionale dhe politike. Janë sakrifikuar shumë breza ose gjenerata të tëra.

Mrekullia e tërë kësaj maratone ose odisejade të gjatë dhe kaq të mundishme qëndron në faktin se falë Zotit të Madh e Falenderues, falë luftës çlirimtare dhe heroike të UÇK-së dhe përpjekjeve tjera biblike dhe titanike të popullit (kombit) dhe shtetit tonë ëmë (Shqipërisë), e sidoms falë SHBA-s, Natos ose Perëndimit, i mbijetuam dhunën, terrorin, gjenocidin, etnocidin, urbanocidin, kulturocidin dhe masakrat serbe së bashku me muzgujt ose hijet e lugatëruara të mesjetës. Kosova dhe shqiptarët sot janë të lirë (çliruar) nga zgjedha dhe tirania serbe. Ky është lajmi kryesor për çastin ose momentin.

Por, ironia e tërë kësaj të arriture epokale dhe historike, ndërkaq qëndron në faktin paradoksal, reaksionar dhe anakronik, sipas të të cilit, Kosova dhe shqiptarët, sikur i harruan shumë shpejt vuajtjet ose të kaluarën e tyre së bashku me vlerat dhe sakrificat e djemve dhe vashave me të mira të kombit!

U harruan lufta çlirimtare dhe heroike e UÇK-së bashku me angazhimin dhe kontributin kolosal dhe titanik të SHBA-së, Natos ose Perëndimit për Kosovën dhe shqiptarët. Sikur u harruan madje edhe konceptët, idealet, vizionet dhe parimet e njohura të Humanizmit dhe Renesansës në fazat e brilimit ose shkëlqimit të tyre me të madh. U mor vesh se ata që bëjnë gabime ose gafe të rënda në politikë të lartë ose diplomaci, nuk kanë parë dhe mësuar asgjë nga lufta. “Miqtë e mi, nuk vritët vetëm jeta në luftë, por edhe e vërteta.” (Platoni)

Ndryshe nga kjo, sipas epistemologjisë dhe antropologjisë politike: Asnjë shtet, asnjë popull, asnjë komb, fe, kulturë, person ose individ, nuk janë të autorizuar nga Zot dhe natyra, për të sunduar, dominuar ose qeverisur me të tjerët, por të gjithë janë të njëjtë dhe të barabartë para Zotit, ligjit dhe natyrës.

E kuptoj se nuk është aspak e lehtë të jetosh me ankthin dhe stresin e madh të një “jete pluraliste ose demokratike” të ndodhur dikund në mes krimit dhe fasadës.S’ka gjë më të ankthshme, me të keqe dhe më stresuese se kjo. Luftërat jo rrallë janë edhe tregti, bisnes, profit ose trofe horrash, maskarënjësh, matrapazësh, tiranësh ose diktatorësh të ndryshëm, tha dikur Napoleon Bonaparta.

“Të parët që erdhën dhe morën aq sa munden; ishin artarët ose argjentarët. Dhe, unë isha i kënaqur; sepse po vidhnin. Pastaj erdhën dhe morën hebrenjtë ose cifutët: Heshta, sepse më ishin antipatikë. Pastaj erdhën dhe morën pedofilët dhe homoseksualët, u ndjeva i lehtësuar dhe relaksuar, sepse ishin të besditshëm dhe patologjik. Me vonë, erdhën e morën komunistët dhe unë nuk u thashë prap asgjë, sepse vet nuk isha komunist. Një ditë erdhën të më merrnin edhe mua, aty ku nuk kishte mbetur më askush për t´i ngopur ose plotësuar epshët dhe orekset e tyre. ( Berthold Brecht)

Nuk po dij…?!

Të mirëmbahëmi, të ushqehëmi, rritëmi dhe shtohëmi sipas ligjit ose progresionit të njohur matematikorë ose aritmetik?, të shtrihëmi dhe zgjërohemi sipas ligjit ose progresionit të njohur gjeometrik dhe gjeografik?, apo të ndahëmi (coptohëmi) ose pjesëtohemi sërish, duke e bërë një hap përpara dhe dy hapa prapa në favot të mbrotjes, tkurrjes dhe sigurisë? Si duket kjo është dilema kryesore e Kosovës dhe shqiptarëve për çastin ose momentin.

Disa thonë se serbët sërish po kërkojnë luftëra ose konflikte të reja kundër Kosovës dhe shqiptarëve!

Ata po kërkojnë edhe koncesione ose kompromise të reja të Kosovës dhe shqiptarëve deri në atë masë, saqë të zhbëhet ose të ndahet dhe coptohët tërësisht shteti i Kosovës, i ngritur dhe krijuar me lumenj gjaku, si dhe me viktima dhe sakrifica të panumërta njerëzore dhe materiale të shqiptareve.

Serbët i kanë humbur luftëtat e tyre pushtuese, koloniale, imperiale, shkatërrimtare ose apokaliptike në Kosovë, Kroaci si dhe kundër popujve (kombëve) dhe shtetëve tjera. Kapitulli i luftërave të atjeshme, sikur është mbyllur njëherë e përgjithëmonë, apo….!?

Si të kapërcehet ylberi ? Apo, si t’ia bëjmë me serbët?, shtrohet pyetja.

Me “Gomarin nga Marsi” te K. Trebeshines, me “Rilindjen” e Edvin Rames , me “Gorrillat e UCK-s” ose “barbarin (barbarët) e ri” të filanit dhe fistekut, apo…?!

Për bindjen dhe mendimin tim personal, ekzistojnë disa opsione, solucione ose formula të ndryshme alternative, distopike, intrinznike dhe ekstrinznike-përballë këtij ekuacioni të komplikuar me shumë të panjohura dhe të paprituara: E para: T’i mposhtin ose shkatërrojmë armiqtë e ndryshëm shekullor ose gjakatar, duke shtuar numrin e miqve dhe aleatëve tanë si armiq kundër tyre, sipas asaj se “arma me e fortë kundër një armiku, është një armik tjetër kundër tij.”? E dyta: T’i mundim ose mposhtim armiqtë tanë shekullor ose gjakatar me edukatë, moral, kulturë, politikë dhe diplomaci të kualifikuar, profesionale, intelektuale, komolementare, suplementare, kontemplative, komprehensive, superlative ose intelegjente, duke i bërë kështu miq, partner, aleat, anticipant dhe participant të popullit, shtetit dhe pushtetit të Kosovës? E treta: T’iu besojmë ideve, terorive, doktrinave, formulave ose sintezave të ndryshme paqësore (pajtimtare), integruese, civilizuese, politike, diplomatike, shkencore ose humaniste të miqve dhe aleatëve të njohur të Kosovës dhe shqiptarëve? E katërta: Të futëmi në luftëra ose konflikte të reja dhe të pafundme me serbët në një kohë kur lufta shkatërrimtare ose apokaliptike e Rusisë-kundër Ukrainës etj.: Botën ose civilizimin tonë, sikur i ka sjellur buzë të të fikëtit ose një infrakti të përgjithshëm. Për të mos thënë këtu para një lufte të mundshme nukleare ose atomike në mes Natos dhe Rusisë, ose….?!

U mor vesh se, sipas John F.Kennedyt: Njerëzimi patjetër do duhej t’u jep fund luftërave ose konfiktëve të ndryshme, duke e zbritur (ulur) spiralen e dhunës dhe shkatërrimit, përpara se luftërat e ndryshme, t’i japin fund njerëzimit ose civilizimit tonë. Kjo në radhë të parë për faktin se paraqitja ose zbulimi i enërgjisë bërthamore, e sidomos i armëve të ndryshme nukleare ose atomike, sipas politologëve, filozofëve ose sociopsikologëve të shumtë: Sikur e kanë nxitur ose përshpejtuar nevojën imanente ose imediate për zgjidhejn emërgjente të luftërave, konfliktëve ose problemëve ekzistuse siç është lufta në Ukrainë etj.

“Nuk e di se me çfarë armësh do zhvillihet Lufta e Tretë Botërore, por e di se Lufta e Katërt Botërote, do zhvillihet me gurë, heshta, shigjeta ose me shkopinjë.”, tha dikur Albert Einsteini.

Teoria dhe ptaktika e përgjithshme ushtarake ose luftarake, pos tjerash sikur na bëjnë të ditur se armata ose ushtria, asnjëherë nuk i fitojnë luftërat ose konfliktët e ndryshme. Janë politika e lartë ose diplomacia e kualifikuar, intelektuale, profesionale dhe intelegjente që i fitojnë ato. Në të kundërten, lufta është pasojë, shpalosje, deshifrim ose pasqyrim i taktikave, strategjive ose llogaritjeve të gabuara shtetrore, nacionale, politike, diplomatike etj.

“Mua me duhet studuar dhe mësuar për luftën, politikën dhe diplomacinë, në atë menyrë që biri (djali) im të studiojë, mësojë dhe kuptojë medicinën, matematikën, drejtësinë ose filozofinë.”, do thoshte dikur John Adamsoni.

Ne duhet t’i përmbyllim, përfundojmë ose varrosin luftërat ose konfliktët e ndryshme midis nesh, para se ato të na vrasin, varrosin ose përfundojnë të gjithë neve.”, thotë në një rast N. Chomsky.

Ndonëse, luftërat e njohura çlirimtare dhe patritiotik, siç ishte lufta çlirimtare, heroike dhe patriotike e UÇK-s, janë shumë të rëndësishme, esenciale ose jetike për mbijetesën dhe ekzistencën e një populli (kombi) dhe një shteti. Në fushën e nderit ose frontin e lutës, shpeshherë venosët edhe për ekzistencën, edhe për zhdukjen ose shfarosjen e një populli (kombi) ose etnikumi të tërë. Janë fronti i lutës ose fusha e nderit së bashku me aktin e lartë të heroizmit, sakrificës ose vetflijimit individual dhe kolektiv, ato vlera dhe parime sublime e kaq relevante, që vendosin për mbijetesën, ekzistencë, fatin dhe ardhmërinë e popujve, kombëve dhe shtetëve. Janë trashetë, rrogozet, ruinat ose istikamët e luftës ato mbi të cilat shpeshherë ose vazhdimisht janë skicuar, vizatuar, hartuar, formuluar, ngritur ose projektuar fitorët e mëdha së bashku me harat ose gjeografitë e reja shtetrore, nacionale, etnike, politike, historike etj.

Ndërkohë që luftëtat e lavdishme liridashëse, çlirimtare ose patriotike siç ishte lufta e lavdishme e UÇK-së: Nuk na mësojnë kurrë t’i duam pushtuesit e deridjeshëm, apo armiqtë e ndryshëm shekullor ose gjakatar, por t’ i shpërfillim dhe injorojmë miqtë ose aleatët e tyre natyrorë ose historik.

Se këndejmi, luftërat e njohura çlirimtare ose patriotike, të mbiquajtura ose titulluara shpesh edhe si prindërit (baballarët) dhe të lindurit (femijët) e parë të një kombi dhe shteti: E kanë efektin dhe mesazhin e njohur determinant ose paradigmatik të përmirësimit dhe përmbarimit të paradoksëve, naivitetëve ose padrejtësive të ndryshme shtetrore, nacionale, politike, historike, gjeografike e tjera nga e kaluara. Në fund të fundit, sipas idealeve, koncepteve, formulave ose doktrinave të shquara të luftërave të njohura çlirimtare dhe patriotike: Lufta, gjaku, mundi dhe djersa e heroit ose deshmorit, shpëtojnë lirinë, tokën, nderin, moralin, gjakun, gjuhën, atdheun dhe ardhmerinë e kombit.”

Ndaj, sipas Aleksandrit (Lekës) të Madh, Aristotelit, Talësit, Sokratit, Platonit, Homerit ose Herodotit: Njerëzit ose popujt e ndryshëm, nuk shohin, nuk lexojnë, nuk logjikojnë, ose nuk shkojnë në luftë vetëm për t’i parë dhe numruar yjet në qiellin ose universin e pafund! Apo, për të kapërcyer ylberin përtej asaj “anës tjetër” si Sizifi, por, edhe për t’i parë, njohur, zbuluar, skicuar, vizatuar, ravijezuar, konturuar, identifikuar dhe përcaktuar kufinjtë e tyre me të tjerët, si dhe për t’i njohur, zbuluar, lidhur ose identifikuar urat ose rrugët e reja të fatit dhe ardhmërisë së tyre individuale dhe kolektive.

Ç’thonë politika dhe diplomacia e kualifikuar, e mençur, intelektuale ose intelegjente?

Politika, apo puna e kualifikur, profesionale, intelektuale dhe intelgjente për popullin (kombin), shtetin dhe pushtetin, mbi bazën e marrëveshjeve, obligimëve dhe përgjithësive të njohura morale, ligjore, institucionale, konstitucionale, profesionale dhe patriotike: është një proces ose aktivitet i lartë i personave ose individëve të zgjedhur, caktuar, nominuar ose emruar në poste ose funksione të larta shtetrore, nacionale, qeveritare, parlamentare, politike ose diplomatike, për zgjedhjen e problemëve të ndryshme shoqërore ose qytetare, si dhe për marrjen e vendimëve dhe arritjen e marrëveshjeve të brendshme dhe të jashtme në të mirën e gjithëmbarëshme të kombit dhe atdheut. Në domenin ose kontekstin e njohur kolokfial, tekstual ose lingustik: Politka parasegjitjash ka për qëllim enkodimin, dekodimin (deshifrimin), identifikimin, klasifikimin dhe artikulimin e ligjëve, rregullave, çështjeve, vlerave, parimëve, postulimëve, nevojave, kërkesave, interesave dhe prioritetëve të larta shtetrore, nacionale, politike, diplomatike, strategjike, gjeopolitike, koniukturale, nomenklaturale, manufakturale dhe të tjera. Aty i kemi pra edhe gjeopolitikën ose politikën dhe diplomacinë e kualifikuar, intelektuale, profesionale, intelegjente, komplementare, suplementare, kontemplative, komprehensive, intelegjente, konvencionale dhe strategjike, politikën popullore ose populiste, metapolitikën ose politikën e mbështetur ose bazuar në vlerat, parimët ose narrativat e njohura etike, estetike, normative, kognitive, intrinznike, ekstrinznike etj. Ndërkaq, shkencat politike në këtë drejtim: I studiojnë, hulumtojnë dhe analizojnë sjelljet, reagimët, vlerat, parimët, postulimët (postulatët), format, metodat, mjetët ose instrumentët e njohura shkencore ose humaniste, me anë të të cilave realizohen ose garantohen forca (fuqia) dhe autoriteti i përgjithshëm i shtetit, pushtetit dhe shoqërisë së bashku me arritjen e marrëveshjeve ose traktatëve të ndryshme, si dhe realizimin praktik dhe teorik të aspiratave ose interesave të larta shtetrore dhe nacionale në kontekstin e njohur strategjik, gjeopolitik etj.

Në këtë frymë, politologjia ose shkencat politike, asnjëherë nuk pretendojnë të tutorojnë, motintorojnë, monopolizojnë ose obligojnë shtetin dhe pushtetin për marrjen e vendimëve dhe përgjithësive të ndryshme institucionale, funksionale, konstitucionale dhe të tjera (lexo:”të vërtetat e përjetshme”), por vetëm japin spjegime, ide, teori, formula, vizione, narrativa, solucione, alternativa ose sinteza të ndryshme shkencore ose metodoligjike-përballë tezave, antitezave ose ekuacionëve të komplikuara ushtarake (luftarake), politike, diplomatike etj.

Apo, çfarë (çka) duhet ditur? (kritika e unit të ndërgjegjshem ose unit të shëndoshë); çfarë (çka) duhet bërë ? (kritka e unit të përgjithshëm ose atij praktik) dhe çfarë (çka) duhet besuar dhe shpresuar? ( kritika ndaj forcës së gjykimit dhe reagimit): Janë ato tre pyetjet ose kërkesat e njohura dhe kryesore në kuadrin e Idalizmit kritikë të Immanuel Kantit, Sen Simonit si dhe te filozofëve ose mendimtarëve të tjerë në kontekstin e njohur gneseologjiko-ontologjiko-epistemologjik rreth asaj se çka (çfarë) dhe kush është në të vërtetë njeriu i ditur, njeriu krijues ose inovator…?

Pa i harruar këtu edhe ato tre pyetjet ose kërkesat e njohura : Çfarë (çka) guxojmë të dijmè?, çfarë (çka) guxojmë të flasim, shkruajmë, gjykojmë dhe mendojmë ? dhe çfarë (çka) duhet të bejmë për të mirën e gjithëmbarshme të popullit, shtetit dhe shoqërisë sonë…?

Kosovës dhe shqiptarëve, nuk iu duhet lufta ose konflikti i ri kundër serbëve ose dikujt tjetër.

Zoti, fati, natyra , gjeografia dhe historia, kanë vëndosur asisojit që me serbët dhe popujt tjerë sllavë, të jemi fqinjë ose komshi.

Të pajtohemi me ta dhe popujt tjerë sllavë pa fobi, paranoja, urrejtje, xhelozi, diktate, nënçime të ndryshme, cinizëm dhe injorancë….Ose, të luftojmë kundër tyre si burrat e jo si kurva!

Unë, jam skeptik dhe pesimist i madh -lidhur me zgjidhjen e duhur për tejkaklimin e problemit shekullor me serbë Me duket një obligim ose privilegj i madh për ata ose ato që nuk kanë mundësi, fuqi, ideal, vizion , narracion, motiv, moral dhe autoritet global ose universal për t´levizur gjërat përpara dhe ndalur luftën e re (eventuale) në Kosove.

Imagjinoni një botë futuriste, inkarnative, ataraktive ose interaktive ku neurokirurgjia, neurokimia ose neurobiologjia astrale, interstelare ose galaktike, mundohen të na shpjegojnë edhe “gjuhën e Zotërave ose Perëndive” së bashku me gjuhën e alienëve ose jashtëtokësorëve….!?

Imagjinoni “mbinjerëzit” ose “spermenët” e pasur nga Veri-Perëndimi dhe pjesën tjetër të varfër dhe të pazhvilluara nga Jug-Lindja….!!!

Imagjinoni ose paramendojini sot politikanët ose diplomatët shqiptar ose kosovar, me “Trepçën, Ujmanin” ose fatët e kombit dhe atdheut nepër çantat ose valixhët e tyre “politike ose diplomatike…Nepër “kazinot e globit” në emër të “liberalizimit të vizave” dhe “integrimëve” të ndryshme….!!!

Mos harroni se morali, karkateri dhe virtyti i larte njerëzor, respektivisht, të pasurit e një force dhe bazament të fortë personal, moral, intelektual, profesional dhe intelegjent, si dhe të përdorurit e maturisë dhe mençurisë në të dyja rastet, në mendime dhe veprime ose reagime, është çelësi ose formula kryesore e cila e hap portën e lumturisë së gjithëmbarshme objektive dhe subjektive. E hap portën e njohur globale ose universale, për t´i lënë të hyjnë vetëm nevojat tona bazike ose ekzistencialiste. Duke i lënë përjashta ose të përjashtuara të gjitha ato që nuk duhen.

Pa i harruar këtu edhe mirëshëndetin, mirëqenien dhe lumturinë e gjithëmbarshme objektive dhe subjektive të personit ose individit, së bashku me familjen, karirën, profesionin, standardin ose kualitetin e njohur jetësor, intelegjencën e brendshme shpirtërore ose emocionale, stabilitetin e preferuar psikofizik, psikosocial, modelin pesëfaktorial dhe të ngjajshme, në kuadrin e faktorëve të tjerë rekonstruktiv, determinant ose paradigmatik.

Fillim i kolapsit, bankrotit ose dekadencës totale të personit ose individit, mund të konsiderohet situata ku nuk ndien turp (marre) as përgjithësi për asgjë.

Kosova dhe shqiptarët nuk guxojnë të bëhën poligon ose ‘arenë e gladiatorëve” të ndryshëm spekulant, agjitues (propagandistik), anarkoindividualist dhe anarkoteorik të cilët përmes ngjarjesh, figurash, personalitetësh ose simbolësh instiktive, imagjinare ose fiktive, lozin dhe manipulojnë vazhdimisht me ndjenjat, emocionet, shpirtin dhe ëndërrat e popullit të shumëvuajtur dhe martirizuar shqiptar nè Kosovë.

Politologjia ose shkencat politike e kanë strukturën ose substancën e njohur plurale, primare ose ambivalente të cilat mbështetën ose bazohën në ndërkohë në substratin ose substituin determinant dhe paradigmatik të antagonizmave, divergjencave, kontrasteve, kontraversave, disonancave ose diskrepancave të ndryshme politike, ushtarake, konceptuale, ideologjike, strategjike, gjeopolitike etj.

Globalizimi ose universalizimi plural dhe aksiologjik i vizionëve, idealeve, koncepteve, ideve ose teorive të njohura shkencore dhe humaniste sè bashku me shquarjen, identifikimin, dekodimin dhe artikulimin e përvojave, njohurive (diturive), aftësive ose afinitetëve të njohura objektive dhe subjektive të individit dhe kolektivitetit, si dhe postulimi, ratifikimi, institucionalizimi dhe realizimi praktik dhe teorik i vlerave, parimeve, kauzalitetit ose aspiratve dhe interesave më të larta shtetrore, nacionale, politike, strategjike, gjeopolitike dhe të tjera, ndodhën në fokusin ose agjendën kryesore të politologjisë dhe filozofisë politike ose diplomatike.

Boshti i etikës politike dhe diplomatike, qëndron pra tek fuqia dhe aftësia e njohur për universalizimin e koncepteve dhe postulimin e vlerave dhe parimeve.

Të zgjohemi….!

Nuk e dijë nëse lufta është alternativë ose tehuajësim i paqës dhe lirisë, apo paqëja dhe liria, alternativë ose tehuajësim i luftës?!, do pyeste dikur George Clemenceau.

Clemanceau i Francës së bashku me Orlandon e Italisë, Davide Llojd Xhorxhin e Britanisë së Madhe dhe Woodrow Wilsonin e SHBA-s, ishin figurat kyçe të “Traktatit të njohur (urbi et orbi) të Vërsajes” me 1919. Pasojat dihen ! (….)

U mor vesh se të gjitha luftëtat ose konfliktët e ndryshme, në radhë të parë i shpalosin ose deshifrojnë deshtimin e politikës dhe diplomacisë, gjegjësisht, muzgujt ose ambisin e humanizmit dhe intelektit njerëzor.m Ndaj, sipas Nikolla Makiavellit, nuk mund të ketë ikje ose shpëtim nga lufta, por vetëm shtyerje ose armëpushime të ndryshme në dëm ose dobi të palëve në luftë ose konflikt.

Lufta asnjëherë nuk pyet, nuk vendos ose nuk përcakton se kush kishte të drejtë në luftë, por vetëm kush shpëtoi ose mbeti i gjallë nga lufta. Ndaj, mu për këtë ne gjithëmonë sikur dijmë, flasim dhe mendojmë me shumë mbi luftën, vdekjën ose rëniet heroike në fushën e nderit ose frontët e luftës, se sa për të gjallët, paqën, jetën dhe ardhmerinë tonë individuale dhe kolektive. Në të kundërten, sipas filozofisë, sociologjisë dhe psikologjisë politike: Largoni (largojini) politikën dhe diplomacinë e korruptuar, jointelegjente dhe joprofesionale nga lufta, nëse doni që çështjet, problemët ose konfilktët e ndryshme ndërshtetrore, ndërnacionale ose ndërkombtare (internacionale) të zgjidhën brenda pak javësh.

Ndonëse, pa i harruar këtu edhe motivin (motivimin) e njohur intrinznik dhe ekstrinznik së bashku me sjelljet ose reagimet e mençura, intelektuale, profesional, intelegjente, intelektuale, asertive (pozitiviste), racionale, kontemplative, komprehensive, të kordinuara, komplementare, suplementare ose superlative-përballë ambientëve, situatave ose atmosferave të ndryshme shpërthyese, konfliktuoze, violente, infantile ose patologjike, siç është lufta e Ukrainës etj.

Në instancë të fundit, sipas konceptëve, doktrinave ose teorive të njohura ushtarake dhe politike: Lufta është shumë serioze për t’ia besuar amaterëve dhe diletantëve politik dhe diplomatik, si dhe ushtarakëve joprofesional ose komandantëve të luftës. Ndaj, përfundimi ose parandalimi i luftërave ose konfliktëve të ndryshme me anë të politikës ose diplomacisë së kualifikuar, intelektual, profesionale, intelegjente, komplementare, suplementale, komptehensive, kontemplative ose superlative, është shumë me i rëndësishëm ose efektivë, se sa protesta ose rezistenca kundër tyre.

PROBLEMET E SOTME TË SHKOLLËS, JANË SA TË VËSHTIRA AQ EDHE EMERGJENTE- Opinion nga FRAN GJOKA

Reformimi i shkollës është një sistem shumëplanësh dhe bashkëpunues i shumë faktorëve e aktorëve, ku japin ndikimin e tyre në forcimin cilësor të arsimit. Realisht sot sistemi që pretendon emrin, nuk po funksionon e për rrjedhojë mekanizmi i drejtimit dhe i menaxhimit subjektiv të arsimit ka ardhur gjithnjë në rënie. Arsimi nuk është një pirg reformash subjektive, që realisht kanë mbetur në letër, por është një projekt inteligjent që kërkon një menaxhim intelektual në rang qarqesh dhe bashkive të vendit.

Drejtimi i shkollës
nuk bëhet as nga militantët dhe as nga mësues të zakonshëm

Jo kushdo mund të bëhet drejtues arsimi, pavarësisht nga dëshira e mirë e njërit apo tjetrit. E parë në këtë këndvështrim mendojmë se militantizmi, e ka dëmtuar rëndë sistemin arsimor të vendit. Përzgjedhja e kuadrit drejtues të arsimit, i thënçin me konkurs, kanë vepruar, duke emëruar gjithnjë mbi bazën e kritereve të tjera, si ato nepotike, partiake, e pse jo edhe korruptive e servile, të cilat e kanë kompromentuar rëndë realizimin e reformës, duke krijuar kështu mendimin e gabuar se drejtor shkolle, arsimi rajonal apo vendor mund të bëhet kushdo. Në këtë kuptim, është paradoksale dhe i afrohet një shërbim i keq institucionit të arsimit dhe të ardhmes së tij, ku drejtori, që ka fituar të ashtuquajturin konkurs, ka më pak përvojë e përgatitje shkencore e pedagogjike sesa kolegët e tjerë. Është shkruar e shkruhet, është folur e flitet shumë për drejtimin, për drejtuesit e shkollave. Sa e si përzgjidhet drejtuesi? Sa efektiv e mjeshtëror është ai? Faktet dëshmojnë se konkurset apo opinionet, rekomandimet në emërime janë larg atyre që kërkon realiteti, koha, kërkesat në shërbim të reformimit. S’ka më të çmuar e realist se syri i kolektivit. Përse? Zotësia apo specializimi, posti drejtues efektiv rrezaton në kolektiv. Ai që merr postin e drejtorit a të drejtoreshës ka peshën e malit mbi supe. Pra, trinomi: Sinqeriteti, zotësi, dhe përkushtim, ia kalojnë çdo “konkursi”, çdo hamendësimi opinionesh nga lart. “Një shembull në praktikë, – thoshte ideologu i shquar Sami Frashëri,- është më mirë se një mijë fjalë të bukura”. Shembulli rrezaton aftësinë, taktin, vlerat, shpirtin krijues dhe nxit, organizon kolektivin pedagogjik. Drejtuesi me grada e konkurse (Sigurisht edhe këto duhen) por që i mungon shembulli i reformës, sinqeritetit e provat e përditshme si veprimtar, kurrsesi nuk gëzon respektin e trupës pedagogjike. Korrektësia drejtuesit nuk i falet të bjerë në grackën e konfromizmit apo të bajraktarizmit. Drita e dijeve rrezaton, kur udhëheq shembull, me kompetencë, si prijës e masovik. Problemet e sotme të shkollës janë sa të vështira aq edhe emergjente. Të bëjnë përshtypje qoftë drejtues të qeverisë, qofshin drejtues shkollash ku flasin “me duhet” , “duhet”, “edhe duhet”! Koha dhe dukuritë kanë nevojë për veprues reformues, vetëveprues, shëmbëllim në praktikë, takt, durim, e mbi të gjitha masivitet e premtim të punëve me kolegët, me prindërit. Takti i drejtuesit dhe i mësuesit është parësor, ku të shoqëruar me përkushtim e “peshoren” e fjalës, sigurisht të çojnë në arritje. Puna pa zotëruar atë çka e kërkon realiteti e koha ngjan me pemën pa kokrra. Kërkesat e reja kërkojnë përkushtim të ri, vlerësim serioz të dukurive.

Pesha dhe përgjegjësia e një drejtuesi shkolle
është e madhe, ajo kërkon zotësi drejtimi dhe kualifikim të lartë

Shtrojmë pyetjen: -Sa psikolog është drejtori, po mësuesi? Pesha e rëndë në shërbim të edukimit nuk arrihet me konstatime, me këshilla, por me durim, veprim, e mbi të gjitha me zotërim të punëve të njohjes së kolegëve (vlerave e halleve) të njohjes së nxënësve të kulturës e traditave të familjeve të nxënësve. I ashtuquajturi portal “Mësues për Shqipërinë” është huazuar keq në arsim. Është paradoks i vërtetë praktikimi i kësaj formule famëkeqe për mësuesinë shqiptare, ku fare mirë dihet se në Itali dhe në disa vende të BE bazohet në meritë dhe është vërtetë kuptimplotë.
Për Italinë, mësuesit shkojnë ku ka nevojë vendi, sepse mësuesit motivohen dhe u krijohen kushte optimale për punë e jetesë. E kundërta po ndodh në sistemin tonë arsimor ky portal po shërben si fasadë djallëzore e MAS, DARP, DAVP, ku si pasojë ka sjellë një paligjshmëri të vërtetë, që po i bëhet me emërimet dhe shkarkimet e mësuesve.
Me keqardhje shikojmë aty-këtu liberalizëm të theksuar në veprimtarinë mësimore edukative të punës në shkolla shtetërore, ndryshe po ndodh në disa nga shkollat private, ku zotëron rregulli dhe disiplina në kuota optimale. Kurse në disa nga shkollat publike mungon kërkesa unike e llogarisë ndaj nxënësve dhe informacioni i prindërve për shkelje disiplinore në shkolla. Adoleshenca e sotme është futur rrugës inkriminimit dhe prindërit heshtin apo s’dinë të punojnë me fëmijët në aspektin edukativ.
Me keqardhje dëgjojmë çdo ditë ngjarje makabre të adoleshentëve në rrethinat e shkollës dhe jashtë saj, që po trondit çdo ditë mbarë opinionin publik shqiptar. Me keqardhje vëmë re, MAS nuk ka impenjimin e duhur për të parë nëse është e domosdoshme një ndërhyrje e tillë në reformimin e kuadrit drejtues në të gjitha hallkat e sistemit para universitar. Kemi plot raste të vërtetuara, për veprime abuzive, nga media e shkruar dhe auovizive. Me këtë sistem arsimor çdo ditë në rënie, shtrohet detyrë të përzgjedhim drejtues që kanë guxim intelektual, persona jopolitik dhe që janë kundër konformizmit, të jenë racional dhe të realizojnë dy synime te mëdha: Aktin e pastrimit, dhe të ndryshimit, duke filluar nga drejtimi në shkolla, në rang rajonal dhe vendor të vendit. E themi këtë, se kemi drejtues rajonal dhe vendor që kanë hyrë në vitin e tetë apo të dhjetë të punës, pa kontribuar në asnjë fushë të kërkimit shkencor, pedagogjik e didaktik, në një kohë që kemi plot breza të tërë të rinjsh që janë të shkëlqyer në një apo dy mastra shkencorë apo profesionalë, e që mbahen larg institucionit të arsimit rajonal apo vendor të vendit.

Administrata e arsimit
ka shumë shkresa burokratike dhe pak zgjidhje konkrete

Me keqardhje shikojmë një administratë të fryrë rajonale dhe vendore, që fatkeqësisht janë kthyer vetëm në zbatues të shkresave dhe vendimeve burokratike që vijnë nga lart dhe që në shkolla pak ose aspak shkojnë. Çdo gjë ka mbetur në besimin absolut të drejtuesve të shkollave, ndërsa me mësuesit dhe vështirësitë e punës së tij me nxënësit nuk merret askush. Fatkeqësisht, u hoq kontrolli inspektoratit rajonal të arsimit. Mendoj se ishte një gabim i rëndë i MAS. Shpresoj të rikthehet, sepse drejtuesit dhe mësuesit në shkolla do të jenë më impenjativ për punën e tyre mësimore-edukative.
Sado të flasim e të shkruajmë, përsëri është politika që ka ndërhyrë dhe ka shkatërruar sistemin arsimor, janë simpatizantët drejtues të arsimit që po e mbajnë gjallë politikën e ditës në arsim. Është folur dhe shkruar për ngarkesën mësimore të mësuesit dhe të nxënësit, për peshën e rëndë të çantës, për Altertekstin që është kritikuar gjithnjë dhe Ministria hesht, për librat e mbingarkuara me materiale pa vlerë, për asimilimin e vështirë të marrjes e njohurive, për uljen e numrit të nxënësve në klasa etj. Konkretisht çfarë po ndodh në tekstet shkollore? Ku janë vlerat intelektuale e kombëtare? Po bota akademike pse hesht përballë këtyre fakteve që na shqetësojnë? Vazhdojmë të kopjojmë librat e vendeve të tjera të botës, kur kemi programet tona mësimore edukative, të cilat mund të përshtaten fare mirë, duke ruajtur kulturën, pavarësinë edhe mbi të gjitha vlerat tona të çmuara kombëtare.
Për të shkuar në rrënjët e problemit, duhet të kthehemi tek qëllimi themelor i mungesës totale të menaxhimit intelektual të arsimit, që me keqardhje themi se askush nga drejtuesit qendror apo vendor s’e kanë marrë ende seriozisht dhe të kemi një përgjigje urgjente se si duhet ndryshuar, drejtuar dhe administruar në të ardhmen e shpejtë arsimi ynë kombëtar. Ajo që e vyshk shpirtin e arsimit, pa mëdyshje është politika. Përse? Sloganet boshe, formalizmi, këshillat falsë, fjalori i shthurur e amoral i politikanëve, grindjet e shpifjet e tyre ndaj njeri-tjetrit, ashtu sikurse tik-toku e celulari bëjnë të kundërtën e edukimit, e shfuqizojnë rolin e mësuesit e të drejtimit të shkollës. Fëmijët sot kanë ngarkesë të madhe jashtë librave e punëve të mira në klasë a shkollë. Përse? Shumicën i tërheq shembulli negativ. Pra, sistemi i arsimit kurrsesi nuk përparon pa gjetur “çelësin e shpirtit” të arsimit. Çelësi i shpirtit është dëshmia e suksesit, është shtylla kurrizore e sistemit të arsimit.
Faktet dëshmojnë se çelësi i drejtimit është ndryshkur, ka nevojë të gërshetohet me blerimin e shpirtit në drejtim të dijeve e të edukimit. Sa lexojnë e zbatojnë drejtuesit? Sa fryte u jep ecuria konkrete në shkollë e komunitet? A kanë shkallën e vërtetë të një vatre komunitare: me veprimtari, me dhomë muze, me histori shkolle?! Çdo ditë mbetet që drejtuesit të mbajnë pasqyrë për ecurinë reformuese, mësimore-edukative.
Shërimi më i çmuar i kombit e i brezave është që me zell e veprime konkrete të reflektojnë shpirti i sistemit bashkëkohor të arsimit. Flitet e shkruhet për seminare, për reformim, për evidenca e planëzime, për rolin edukativ të nxënësve. Sigurisht kjo është anë e mirë dhe vlen, por nëse vlerësojmë frytet e gjendjen konkrete e aktuale të arsimit duken sheshazi e në plotësi boshllëku edukativ, formalizmi e burokratizmi pedagogjik janë të veshur me qyrk demokratik. Përse? Nën petkun e lirisë, të lidhjeve të ngushta me nxënësit e të mbajtjes afër mësuesve frenohet, tulatet bien në formalizëm, kurse drejtuesi bie në konformizëm. Pra, nxënësi di të respektohet, vlerësohet, por kurrsesi nuk duhet heshtur e tulatur para dukurive negative, para shfaqjeve të pahijshme, para përsëritjes së gabimeve. Autoriteti, lidhjet formale, mos guximi për t’u përballur e vyshkin, e thajnë autoritetin dhe shpirtin e arsimit. Një i moshuar na tha: ” Arsimi në ditët tona është gati si lisi pa lena e si i sëmuri që i dhemb zemra. Lisi pa lena shpejt mbetët i tharë, i sëmuri rëndë nga zemra shpejt ndërron jetë”.
Zotësia e mjeshtëria pedagogjike e psikologjike e drejtuesit të shkollës dhe e mësuesit matet me punë që bën e frytet që korr me të vështirat, me tipat që sjellin probleme në shkollë në komunitet. Sigurisht që mendja e nxënësit është nën sulmin e internetit, tik-tokut e të plot dukurive negative që shfaqen në ekrane me fjalorin bajat e tepër vulgar, të mjaft politikanëve, deputetëve, analistëve që grinden etj. Sistemi arsimor pretendon emrin, po shpirti i arsimit? Ky shpirt merr jetë nga drejtimi korrekt, krijues e i guximshëm, nga vetëmohimi e vetë kualifikimi, në proces në punën frytdhënëse mësimore-edukative.

Njohja nga Pesë Vendet e BE-së: Parakusht i Domosdoshëm për Avancimin e Kosovës drejt Anëtarësimit në Bashkimin Evropian dhe NATO- Nga Prof.Dr.Fejzulla BERISHA

Njohja e Kosovës nga pesë vendet e Bashkimit Evropian (BE) që ende nuk e kanë njohur shtetin kosovar është një faktor kyç dhe pengesë domethënëse për procesin e integrimit të Kosovës në Bashkimin Evropian dhe NATO. Këto shtete, që përbëjnë një pjesë të rëndësishme të BE-së, janë: Spanja, Sllovakia, Rumani, Greqia, dhe Qipro. Çështja e njohjes së Kosovës ka ndikuar në mënyrë të drejtpërdrejtë në formimin e politikave të BE-së, duke krijuar një situatë ku një vend anëtar mund të bllokojë përparimin e një shteti të kandiduar. Ky fenomen ka pasur një ndikim të madh në rrugën e Kosovës drejt anëtarësimit në BE dhe NATO, dhe gjithashtu në marrëdhëniet e Kosovës me shtetet e tjera dhe aleatët ndërkombëtarë.

Njohja e Kosovës është një çështje që ka mbetur në qendër të politikës ndërkombëtare, dhe për të kuptuar më mirë si ndikon kjo, duhet të analizojmë disa aspekte kyçe: ndikimi në diplomacinë ndërkombëtare, ngërçet në lidhje me qëndrimet e shteteve të BE-së, ndikimi në mundësitë e anëtarësimit në organizatat ndërkombëtare si NATO dhe BE, dhe ndikimet e politikave të brendshme të vendeve të BE-së që nuk e kanë njohur ende Kosovën.

Për të kuptuar pse njohja është kaq e rëndësishme për integrimin e Kosovës në BE, duhet parë se si funksionon procesi i anëtarësimit në Bashkimin Evropian. BE ka një politikë të përbashkët për shtetet që dëshirojnë të anëtarësohen. Ky proces përfshin disa faza, duke përfshirë hapjen e kapitujve të negociatave, përmbushjen e kushteve të caktuara për çdo kapitull, dhe arritjen e një marrëveshjeje të plotë për bashkëpunim të ngushtë dhe pjesëmarrje të plota në politikat dhe mekanizmat e BE-së.

Njohja e Kosovës nga të gjitha shtetet anëtare të BE-së është thelbësore për sigurimin e një qëndrimi të unifikuar dhe të bashkërenduar nga ana e BE-së ndaj Kosovës. Mungesa e njohjes ka bllokuar hapjen e kapitujve të negociatave për anëtarësim, pasi disa shtete të BE-së, të cilat kanë refuzuar njohjen e Kosovës, mund të përdorin të drejtën e veto për të penguar hapjen e kapitujve të rinj.

Spanja ka qenë një nga shtetet më të mëdha që ka kundërshtuar njohjen e Kosovës, dhe kjo është ndikuar kryesisht nga çështja e Katalonisë. Katalonia, një rajon autonom në Spanjë, ka kërkuar shpalljen e pavarësisë, duke shkaktuar tensione të mëdha me qeverinë e Madridit. Spanja është shumë e shqetësuar që njohja e Kosovës mund të krijojë një precedent për rajone të tjera që kërkojnë pavarësi, si Katalonia, dhe mund të rrezikojë integritetin e saj territorial. Ky qëndrim ka pasur ndikim të madh në BE, pasi Spanja, si një shtet anëtar i rëndësishëm, ka përdorur ndikimin e saj për të bllokuar çdo mundësi për njohjen e Kosovës brenda BE-së.

Në një kontekst të gjerë, Spanja ka theksuar nevojën për një qëndrim të fortë për mbrojtjen e sovranitetit dhe integritetit territorial të shteteve, duke e lidhur atë me çështjen e Kosovës. Ky qëndrim ka pasur një ndikim të drejtpërdrejtë në proceset e integrimit të Kosovës, duke i dhënë mundësinë Serbisë të mbajë një aleat të fuqishëm në bllokimin e njohjes ndërkombëtare të Kosovës.

Greqia, po ashtu, ka refuzuar njohjen e Kosovës për një sërë arsyeje, përfshirë çështjet e stabilitetit të Ballkanit dhe ndikimin që mund të ketë një njohje e Kosovës për statusin e disa rajoneve të tjera. Greqia ka pasur një politikë të mbështetjes për Serbinë, për shkak të marrëdhënieve tradicionale të ngushta ndërmjet dy vendeve dhe për shkak të shqetësimeve për minoritetet dhe rrezikun e krijimit të precedentesh të mundshme për kërkesa të tjera territoriale në rajon.

Greqia ka parë njohjen e Kosovës si një rrezik për integritetin territorial të Serbisë, dhe për këtë arsye ka përdorur ndikimin e saj për të bllokuar çdo mundësi për njohjen e Kosovës brenda BE-së. Kjo ka krijuar një situatë ku BE ka pasur një ndarje të brendshme dhe një qëndrim të papajtueshëm për sa i përket njohjes dhe integrimit të Kosovës.

Sllovakia dhe Rumania janë shtete të tjera që kanë kundërshtuar njohjen e Kosovës për arsye të ngjashme me ato të Spanjës dhe Greqisë. Të dy shtetet kanë pasur një qëndrim të fortë pro-Serbisë, duke theksuar që njohja e Kosovës mund të krijojë një precedent për rajonet tjera që mund të kërkojnë pavarësi.

Sllovakia, për shembull, ka theksuar shqetësimin e saj për stabilitetin e Ballkanit dhe për mundësinë që njohja e Kosovës të nxisë tendenca të ngjashme në rajone të tjera. Rumania ka pasur një qasje të ngjashme, duke argumentuar se njohja e Kosovës mund të shkaktojë destabilizim në rajon dhe mund të ndikojë negativisht në marrëdhëniet e Rumanisë me Serbinë, një shtet me të cilin ka ndërlidhje historike dhe strategjike.

Njohja e Kosovës është një çështje thelbësore për pjesëmarrjen e saj të mundshme në NATO. Pavarësisht se Kosova është një partner i ngushtë i NATO-s dhe ka bashkëpunuar me Aleancën për shumë vite, njohja e plotë nga të gjitha shtetet anëtare të NATO-s është një kërkesë e rëndësishme për t’u bërë pjesë e Aleancës Atlantike. Disa shtete anëtare të NATO-s, si Spanja dhe Greqia, janë kundër pranimit të Kosovës, duke argumentuar se ky proces do të minonte stabilitetin e rajonit dhe do të ndikonte negativisht në marrëdhëniet me Serbinë.

Rumania ka qenë një shtet që ka pasur një pozicion të ngurtë kundër pranimit të Kosovës në NATO, duke shprehur shqetësime për mundësinë që ky proces të shkaktojë pasiguri në rajon. Sipas Rumanisë, pranimi i Kosovës në NATO mund të krijonte tensione me Serbinë dhe mund të rrezikonte ekuilibrin e sigurisë në Ballkan. Ky qëndrim ka pasur një ndikim të madh në mundësitë e Kosovës për të u bashkuar me NATO-n, duke ndikuar në marrëdhëniet mes Kosovës dhe Aleancës Atlantike.

Kosova ka bërë përpjekje të vazhdueshme diplomatike për të ndryshuar qëndrimet e shteteve që ende nuk e kanë njohur, përmes fushatave ndërkombëtare dhe aleancave strategjike. Kosova ka përdorur mbështetje të fuqishme nga aleatët ndërkombëtarë, si Shtetet e Bashkuara të Amerikës, të cilat kanë pasur një angazhim të fortë për të mbështetur njohjen e Kosovës dhe integrimin e saj në organizatat ndërkombëtare.

Njohja e Kosovës nga këto shtete është një çështje kryesore në procesin e dialogut me Serbinë, i cili është ndërmjetësuar nga BE dhe i mbështetur nga ShBA. Kosova ka qenë e angazhuar për të arritur një marrëveshje të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse me Serbinë, që mund të përfshijë njohjen e ndërsjellë. Megjithatë, shtetet që ende nuk kanë njohur Kosovën kanë përdorur këtë si një kartë të fuqishme për të ushtruar presion ndaj Kosovës dhe për të kërkuar koncesione nga ana e Kosovës dhe Serbisë.

Në përfundim, njohja e Kosovës nga pesë vendet e BE-së që ende nuk e kanë njohur është një çështje kyçe për përparimin e Kosovës në rrugën e saj drejt Bashkimit Evropian dhe NATO-s. Pavarësisht përpjekjeve të Kosovës dhe diplomacisë ndërkombëtare, kjo çështje mbetet një pengesë e madhe dhe një burim tensionesh brenda BE-së. Kosova duhet të vazhdojë të ndjekë një politikë diplomatike të angazhuar, duke mbështetur aleancat ndërkombëtare dhe duke kërkuar mundësi për të arritur njohjen nga shtetet që ende janë të ngurtë në qëndrimet e tyre.

Deutsche Welle jehonë protestave masive kundër Vuçiç: Njerëzit duan drejtësi

100.000 njerëz kanë demonstruar në qendër të Beogradit, studentë dhe qytetarë të tjerë, kundër Vuçiqit dhe qeverisë së tij. Protestat po e tronditsin qeverinë serbe, si do veprohet më tej?

Në qendër të Beogradit u mblodhën të dielën (22 dhjetor) mbi 100.000 njerëz, njoftoi Arkivi i Tubimeve Publike, i cili merret me numërimin dhe llogaritjen e numrit të demonstruesve në tubime të ndryshme. Kjo e bën këtë edhe tubimin më të madh në Serbi që nga 5 tetori i vitit 2000 kur u rrëzua Millosheviqi nga pushteti. Ndërsa policia flet për 30 mijë pjesëmarrës, e këtë e tha edhe presidenti serb, Aleksandar Vuçiq.

Është e qartë se thirrjes së studentëve që po bllokojnë fakultetet iu përgjigj një numër i madh i qytetarëve, të cilëve në protestë iu bashkuan edhe fermerët. Masiviteti i protestave është elementi që bie më shumë në sy, ndërkohë që shpresa kryesore e autoriteteve ishte shuarja graduale e protestave studentore, që filluan para disa javësh.

Arrestoni traktorin!

[“Duart i keni të përgjakura”, një prej motove të protestës në Serbi]

Protesta kaloi pa incidente të mëdha, por gjatë ditës ishte evidente se qeveria po përpiqej në mënyra të ndryshme të parandalonte një reagim më të madh të qytetarëve. Kështu që qëllimisht u ndalën trenat për në Beograd dhe autobusët.

Paranoja ishte e dukshme edhe gjatë “arrestimit të traktorit” të Zlatko Kokanoviqit, nga iniciativa “Ne damo Jadar” (Nuk e japim Jadar). Ai u bllokua në afërsi të sheshit Slavija, ndërsa policia e hoqi traktorin për gjoja parkim të paligjshëm.

E teksa qytetarët po përgatiteshin për protestën, Vuçiqgjatë ditës hapi pjesën e autostradës nga Krushevci për në Vërnjaçka Banja, ndërsa vëzhguesve të kujdesshëm nuk iu shpëtoi fakti që presidenti shoqërohej nga ambasadoriamerikanChristopher Hill.

Vuçiq përsëriti qëndrimin e tij se “nuk do t’ia dorëzojë askujt pushtetin pa zgjedhje, nuk ka bir nëne që do ta marrë pa zgjedhje sa të jem gjallë. Ju mund të më vrisni, por pa zgjedhje nuk do të merrni pushtetin”. Në mbrëmje, Aleksandar Vuçiq mbajti një fjalim ku tha se “një tubim jashtëzakonisht i madh është mbajtur në Beograd. Ata janë të orientuar nga opozita, por unë kam qenë gjithmonë i gatshëm të dëgjoj se çfarë mendojnë të tjerët”, tha Vuçiq. Por ai theksoi se “nën flamurin serb duhet të të bashkohemi rreth qëllimeve themelore”.

Nuk ka tërheqje

Protesta masive ishte kulmi i bllokadave disajavore të fakulteteve dhe shkollave të mesme në Serbi. “Ky tubim i përmbushi pritshmëritë”, tha për DW Dragan Popoviq, drejtor i Qendrës për Politikë Praktike. “Ishte një demonstrim praktik i mbështetjes për kërkesat e studentëve. Po ashtu është treguar se kur ka një organizim të mirë dhe kur ka një pjesëmarrje të madhe, atëherë nuk ka incidente, rrahje, apo tentativa për të ndërprerë me dhunë tubimin”, thekson Popoviq. Sipas tij, autoriteteve u është treguar se njerëzit “duan drejtësi”.

“Këtu po ndodhin tragjedi që janë rezultat i mosveprimit të shtetit. Mendoj se Novi Sadi është pika e fundit në kupën e mbushur. Një tubim i tillë masiv është një mesazh shumë i qartë për autoritetet se dhembja ka shkuar deri në palcë. “Jemi me shpatulla pas muri, nuk ka më vend për tërheqje”, shton ai.

Artikulimi politik i protestës

Që nga fillimi i protestave studentore, ka rënë në sy distancimi i tyre nga partitë politike. Por shumica e opozitës mbështet kërkesat e studentëve. Tani pyetja kryesore është: Edhe sa kohë mund të bëhet presion ndaj qeverisë dhe si do të përfundojnë protestat e studentëve? Popoviq thotë se protestat në një moment duhet të artikulohen politikisht, nëse duam ndryshime. “Ka ide të ndryshme, por pa një opozitë të organizuar mirë politike nuk shoh asnjë mundësi për zgjidhje. Opozita duhet të jetë gati sepse në një moment kjo do të duhet të kapitalizohet politikisht. Qeveria do t’i shuajë protestat, por mendoj se kjo energji nuk do të shuhet lehtë”, tha Popoviq për DW.

Dy skenarë (të pa)mundshëm

Aktualisht po kristalizohen dy skenarë të mundshëm: greva e përgjithshme dhe qeveria tranzitore. Presidenti i Serbisë refuzon kategorikisht mundësinë e një qeverie tranzitore. Ndërkohë që edhe greva e përgjithshme është e diskutueshme, sepse në Serbi ka shumë sindikata që janë të përçara mes vete. Qeveria tranzitore për Vuçiqin do të ishte një njohje e kapitullimit, ndaj ai me siguri që nuk do ta pranojë. Ndërsa skenarët e tjerë akoma nuk janë të kristalizuar se si mund të realizohen. Por energjia për protesta akoma është e madhe, madje po shtohet./DW

Teoria, roli, ndikimi dhe fuqia e elitës….- Nga Agron Shabani

Me ka bërë përshtypje të jashtëzakonshme një vështrim ose analizë e thellë tunduese dhe tepër sfiduese e Zonjes Elida Buçpapaj me titull ” Tirana, metropoli i shqiptarëve nuk ka elitë”!

Ndërkaq, si përkufizim i njohur shkencor ose metodologjik, sipas Znj. Elida: ” Elita është një gup ose kategori e njohur sociale ose sociopolitike që ka vendin më të lartë në hierarkinë e shtetit. Gjë që e shprehur metaforikisht, kjo gjithnjë sipas Znj. Buçpapaj, do thotë se elita është ajka e shoqërisë, aristokracia, fisnikëria, bujaria etj. Ndaj, gjithë sipas zonjes Bucpapaj, në Tiranë nuk ka elitë, ka pseudoelitë që përfiton privilegje jo për shkak të arritjeve ose rezulateve të saj në të mirën e vendit, por për shkak të simbiozës së saj me politikën e krimbur nga korrupsioni dhe të qelbur nga cinizmi dhe injoranca, e cila gjithënjë sipas Elida Buçpapajt dhe teorive të njohura elitare, burimin ose gjenezën e tyre e kanë nga latinishtja e vjetër që nënkupton shtresën ose kategorinë me të ulët të shtetit dhe shoqërisë, apo të robit (skllavit) në shërbim të bindur dhe të vërber ndaj padronit ose skllavopronarit. Absolutisht e vërtetë kjo si ide dhe teori, e cila origjinën e vet e ka nga “shteti” (polisi) i Athinës dhe Roma së Lashtë -Antike kur romakët dhe athinase; ishin të fokusuar shumë tek të pasurit, aristokratët dhe politokratët e ndryshëm. Asokohe me tepër se 80 % e athinasve nuk kishin të drejtë vote as pune. Kështu që “polisi” (shteti) i Athinës asokohe ishte i ndarë në të varfër dhe shumë të pasur. Kjo deri me rastin e një intervenimi spektakular ose tepër energjik të Aleksandrit (Lekës) të Madh i cili ua konfiskoi pronën ose pasurinë aristokratëve të lartët të Athinës, duke ua shpërndarë shtresave ose kategorive të varfëra, si dhe duke i burgosur, përndjekur ose internuar të gjithë të korruptuarit ose abuzuesit e ndryshëm me pronën ose pasurinë e shtetit së bashku me ata që çuan Athinën drejt një qeverisjeje katastrofike si dhe në luftëra e disfata fatale.

Edhe mbreti ose perandori i njoh romak, Polibie ( viti 150.-para Krishtit) bën fjalë lidhur me nocionin, kuptimin dhe teorinë e njohur të elitës e cila në Romën Antike quhej pushtet mbi pushtetin dhe autoritetin e shtetit, autokraci dhe aristokraci intelektuale, kulturore dhe politike.

Aty e kemi edhe Shkollën e njohur italiane të Elitës ose Elitarizmit të përfaqsuar nga Vilfrido Pareto (1843-1923), Geatano Mosca (1855-1941), Roberto Michelis ( 1876-1936) etj

Geatano Mosca, i ndan elitat në klasa ose kategori të larta politike dhe jopolitike.

Robert Michelis ndërkaq, në kuadër të je “ligjit të hekurt të elitës dhe oligarkisë së lartë shkencore, intelektuale, kulturore dhe politike” i nënvizon ose potencon fuqinë dhe rëndësinë e madhe të teorisë së njohur mbi karakteristikat, afinitetët dhe përparësitë intelektuale, profesionale dhe intelegjente të elitës.

Erich Schattschnieder, në kuadër të studimeve dhe analiza të tij i shquan ose fokuson elitizmin, deficitin demokratik, elitën liberale dhe demokratike, teorinë e dominimit në kuadër të veprave të tij “Regional City” dhe “Global Statte” etj…

Pa i harruar këtu edhe teoriticientët tjerë elitarë ose prominentë si Flloyd Hunter, G. William Domhoff, Jammes Burnhan, Robert Putman, George Gonsales, Thomas Ferguson, Martin Gilens etj.

Aty i keni edhe teoritë ose hipotezat gjenerale, idetë, teoritë dhe hipotezat e posaçme ose specifike, idetë, teoritë dhe hipotezat personale ose individuale, teoritë e njohura menaxhuese dhe konkuruse si elemente dhe instrumente të fuqishme elitare të mbrojtjes dhe sigurisë-përballë kanosjes (rrezikut), befasisë dhe pasigurisë individuale dhe kolektive, e kështu me radhë.

Në fund të fundit, sipas Bodlerit dhe Servantesit, e keqja mund të bëhet edhe pa u lodhur fare, në mënyrë fatale ose ordinare, duke i pranuar memesisin dhe katarsinin ( fatin që nuk ndryshohet fare dhe nuk leviz dot nga vendi) në menyrë të pandryshuar natyre ose ordinare.

Dhe, mëqe George Wilhelm Freidrich Hegelit: ” Historia e përgjithshme e kulturës dhe civilizimit njerëzorë, nuk është asgjë tjetër, përvecse përparim ose avansim i vetëdijes, edukatës, kulturës dhe intelektit të lartë njerëzorë.” : Atëherë po t´i përmbahësh dhe referohesh vështrimit ose analizës elitare të Znj. Elida Bucpapaj, , del se vullneti për të jetuar, mbijetuar dhe dominuar, mishërohet, penetron dhe interferon tek të gjitha qeniet ose krijesat e mundshme njerëzore ose sociopolitike dhe lëvizë tek të gjitha gjërat në një luftë të përhershme ose permanente për përmbushjen e ëndërrave, caqeve ose qëllimëve të caktuara personale ose individuale, dhe jo atyre globale ose universale.

Është pra një “luftë” ose “stuhi infernale” që nuk pushon kurrë, ku qeniet ose speciet njerëzore, intelektuale, kulturore dhe politike, janë në kaos ose anarki, në kërkim të vazhdueshëm të vetvetës, gjegjësisht, identitetit, integritetit dhe ekskluzivitetit të tyre individual ose personal, si dhe të plotësimit të nevojave dhe kërkesave jetësore, materialiste, karieriste ose ekzistencialiste.

Ndonëse, sipas Aristotelit, shteti (polisi) nuk është vetëm njësi, por edhe shumësi (bashkësi) e posaçme dhe tepër specifike e pushtetit shoqërorë ose qytetar- kundër atij autokratik, despotik ose teokratik. Duke i nënkuptuar këtu edhe anën teorike dhe anën praktike..për dallim të “polisit” (shtetit) të Platonit, Tukididit etj. U mor vesh se nga thesari ose nga ‘kopshi i madh’ intelektual, kulturor dhe filozofik grek: Romakët e lashtë e ngritën, zgjëruan, modernizuan dhe afirmuan Perandorinë Romake nga “polisi”, “politia”(politeia) ose “polietika” në “civitas” (qyteti-shteti), “civis” (qytetari) , “civilis” ( i hapur ose pranuar për të gjithë) dhe “res publica” (republika ose realiteti i njohur shtetror, qytetar ose politik).

Socioantropologët e njohur politik si Linton, Lulen, Margaret Mid etj., janë të mendimit se në fokusin ose agjendën kryesore të epistemologjisë dhe antropologjisë politike, duhet të jenë marëdhëniet ose raportët e njohura në mes njeriut (liderit institucional ose politik), popullit (kombit), shtetit, pushtetit, edukatës, traditès luftarake ose patriotike,si dhe elitës së njohur shkencore, kulturore, intelektuale dhe politik, të cilës i përkasin ose takojnë Elida dhe Skënder Buçpapaj.

“Suksesi dhe lumturia ju falen vetëm atehere, nëse pranoni me zemërgjerësi t´I ndani ose pjëstoni ato me të tjerët. Mirëpo, për të qenë të lumtur, është esenciale të mos shqetësoheni me të tjerët. Si pasojë e kësaj, nuk ekziston falas ose gratis ndonjë shpërblim. Të lumtur dhe të gjykuar ose të falur dhe të mjerë.” (Albert Camy)

Aty janë edhe psikometria së bashku me mekanizmat dhe instrumentët e matjes së madhësisë dhe fuqisë së përgjithshme morale, shpirtërore, emocionale, mentale ose psikologjike të përfaqsuesve të elitës së kombit dhe atdheut, e sidomos fuqia, roli dhe misioni i gjinise se bukur ose polit te bute.

“Arti lindë ose buron nga deshira dhe gjurmimi për të bukurën, dashuria nga deshira ose nevoja e kahmotshme për artin, ndërsa, shkenca nga etja ose nevoja e madhe për të vërtetën.”( Eduard Bulver Liton)

Lufta, shteti, politika, diplomacia dhe fuqia e njohur e pushtetit të grave (femrave) të bukura, të mençura, intelektuale ose intelegjente, kane rendesi dhe karakter kolateral dhe multilateral.

Se këndejmi, kur e zgjodhën Teuten për mbretëreshë të Ilirisë në Antikë, dikujt nga elita ose superstruktura e njohur qytetare, kulturore ose politike në Romë e lashtë Antike, asokohe iu kujtua t’i thoshte edhe këto fjalë: “Lumë si ata të cilët, për dalëzotëse ose udhëheqëse të tyre supreme, kanë zgjedhur një pjesëtare të gjinisë së bukur ose polit të butë që e lindin, rrisin dhe edukojnë edhe pjesën tjetër të gjinisë mëshkullore.”,fund i citatit.

U mor vesh se e drejta, liria, barazia dhe pavarësia e njohur ligjore, gjinore, racore, shtetrore, nacionale, etnike, profesionale, institucionale, funksionale, klasore, sociale, kulturore, historike dhe politike së bashku me levizjet e njohura feministe dhe të tjera, kanë qenë objekt i studimëve, analizave dhe interpretimëve të njohura shkencore ose metodologjike që nga etapat ose periudhat e njohura revolucionare, pararevolucionare ose postrevolucionare dhe deri me sot. E sidomos feminizmi i cili në fillim, me tepër ishte si të thuash organizatë ose levizje politike, se sa koncept ose pozicion i definuar shkencor ose humanist në menyrë praktike dhe teorike.

Ndërkaq, me kyçjen, angazhimin, involvimin, inkorporimin dhe insubordinimin e grave (femrave) të njohura feministe në botën dhe jetën e përgjithshme politike, shkencore, kulturore ose akademike: Do bëhen valide dhe relevante kritikat dhe teoritë e njohura shkencore dhe humaniste jo vetëm ndaj shtetëve, sistemëve dhe shoqërive të ndryshme liberale, parlamentare dhe demokratike, por edhe ndaj teorive të ndryshme determinante dhe paradigmatike në fushën e arsimit, shkencës, kulturës, informimit dhe politikës, diplomcisë etj. Sidomos në Angli, Francë, SHBA-s dhe vende tjera nepër etapat ose periudhat e ndryshme revolucionare, postrevolucionare, bihevioriste, postbihevioriste etj.

Ndaj, sipas ideve, teorive, konceptëve dhe definicionëve të njohura feministe: “Duhet hedhur poshtë idetë ose teoritë e ndryshme maskuliniste ose paternaliste që kanë për qëllim limitimin ose përkufizimin e sferës politike mbi bazat e ndryshme gjinore ose sekiste etj.

Politika, shteti dhe pushtet sipas tyre, janë diçka përtej kuzhinës ose shtratit (krevatit) bashkëshortor ose martesor. Duke menduar në rendin ose sistemin e njohur shkencor dhe humanist ose gneseologjiko-epistemologjik të edukatës dhe kultutës së gjithëmbarëshme shtetrore, nacionale, familjare, gjenealogjike, institucionale, politike, kulturore, historike, gjeografike etj.

Ndaj, mu për shkak të asaj se forca ose fuqia politike, sipas teorisë dhe praktikës së njohur feministe :”janë shpikur ose zbuluar nga gjina mëshkullore si qëllime, mjete ose instrumente të kontrollit, monoplit, sundimit, komplotit, shantazhit dhe manipulimit”: Atëherë, gjithënjë sipas tyre, shkenca dhe politika aq sa janë çështje ose aspekte të logjikës, njohjes, përvojës dhe aftësisë, po aq janë edhe çështje ose aspekte të sistemit ose mekanizmit të autoritetit, forcës ose fuqisë materiale, ligjore, fizike (organike), politike etj.

Ndonëse, modernizmi ose postbiehorvinizmi, pos tjerash i kanë determunar, paradigmatizuar, fragmentarizuar dhe relativizuar edhe dallimet dhe pozicionet e ndryshme (metateorike, normativo-ontologjike, epistemologjiko-gneseologjike, kritkio-dialektike, materialisto-dialektike, racionale-logjike ose empiriko-pozitiviste etj.) në mes atyre që lindin, kriojinë ose prodhojnë dhe atyre që munden, dijnë dhe fitojnë.

Kohëve të fundit gruaja (femra) intelektuale dhe intelegjente është futur ose ka depërtuar në të gjitha fushat ose segmentët e mundshme të jetës. Në familje, shoqëri, arsim, shkencë, kulturë, informim, ekonomi, industri, tregti, ushtri (armatë), polici, politikë, diplomaci etj. Duke u angazhuar dhe kontribuar kështu për shëndetin, rritjen, zhvillimin, përsosjen, eksplorimin, afirmimin dhe avansimin e gjithëmbarëshëm dhe sa më të shpejtë të njeriut, popullit (kombit), shtetit dhe shoqërisë së gjërë njerëzore ose qytetare në kuptimin e plotë të fjalës.

Edukata, kultura, arsimimi, emancipimi, intelektualizmi, profesionalizmi, vlerat, konkurenca dhe patriotizmi, në esencën ose substancën e tyre janë integral, në aspektin njerëzorë ose qytetar-global ose universal, të rëndësishëm dhe karakteristik për çdo qenie ose specie njerëzore, për çdo racë ose gjini etj.

Ky realitet është padyshim aparent, empatik dhe transparent, për sa kohë që femra (gruaja) intelektuale, profesionale ose intelegjete, jeton, punon, krijon, mendon dhe është valide, ose e barabartë dhe relevante me të tjerët në arenën botërore ose ndërkombtare.

Në instancë të fundit, rrymat, tendencat ose levizjet e ndryshme feministe ose iluministe të gjinisë së bukur ose “polit të butë” i bëjnë mirë edhe popullit, edhe shtetit, edhe pushtetit, edhe arsimit, shkencës, kulturës, informimit, politikës dhe diplomacisë shqiptare etj.

Turqia ia zë vendin Iranit si forcë e huaj mbizotëruese në Siri

Konvoji i ushtrisë turke në provincën siriane, Idlib. 22 shkurt, 2020.

Rënia e Qeverisë së Bashar al-Assadit nga duart e rebelëve, përfshirë atyre të mbështetur nga Ankaraja, e ka bërë Turqinë forcë të huaj mbizotëruese në Siri, në kurriz të Iranit dhe aleates së tij, Rusisë.

Turqia dhe Irani kanë garuar për vite kundër për ta shtrirë ndikimin e tyre në Kaukazin Jugor dhe duket se rivaliteti mes tyre tani ka shkuar deri në Levant.

“Republika islamike ka pasur shqetësime të jashtëzakonshme lidhur me ndikimin turk në Siri, qoftë ekonomik, politik apo ushtarak, edhe shumë kohë para rënies së Assadit. Por, me humbjen e aleatit të vetëm shtetëror të Iranit në rajon, këto shqetësime pritet të shtohen çdo herë e më shumë”, tha Behnam Taleblu, analist për Iranin në Fondacionin për Mbrojtjen e Demokracive (FDD), me seli në Uashington.

Megjithatë, ekspertët thonë se profili gjithnjë në rritje i Turqisë në Siri, në dëm të Iranit, nuk do të thotë patjetër se marrëdhëniet mes Ankarasë dhe Teheranit do të preken në mënyrë të ndjeshme.

Çfarë kërkon Turqia?

Pas fillimit të luftës civile siriane në vitin 2011, Irani dhe Rusia e mbështetën Assadin, ndërsa Turqia i mbështeti grupet rebele që e kundërshtuan sundimin e tij.

Irani kishte nevojë që Assadi të qëndronte në pushtet për ta përdorur Sirinë si platformë për t’i financuar dhe armatosur partnerët dhe përfaqësuesit e vet, veçanërisht grupin libanez Hezbollah.

Për Rusinë, sundimi i Assadit ua mundësonte Moskës ta mbante bazën ajrore Hmeimim dhe bazën detare në Tartus, duke i siguruar asaj qasje më të lehtë në Lindjen e Mesme, Afrikën e Veriut dhe Detin Mesdhe.

Nga ana tjetër, Ankaraja në Siri e donte një qeveri në më të përshtatshme me vizionin dhe politikat e saj rajonale, veçanërisht ato që do t’i frenonin grupet kurde në verilindje të Sirisë. Një koalicion partish kurde, përfshirë Partinë e Bashkimit Demokratik (PYD), udhëheq Administratën Autonome të Veriut dhe Lindjes së Sirisë.

Krahu i armatosur i PYD-së, Njësitë e Mbrojtjes së Popullit (YPG), i udhëheq Forcat Demokratike Siriane (SDF), të mbështetura nga SHBA-ja.

“Turqia i ka pasur tri shqetësime kryesore në Siri: luftimin e YPG/PYD, mundësimin e kthimit të refugjatëve sirianë në Siri dhe parandalimin e flukseve të mëtejshme të refugjatëve drejt Turqisë”, tha Daria Isachenko, eksperte për Turqinë në Institutin Gjerman për Çështje Ndërkombëtare dhe të Sigurisë.

Rënia e Assadit më 8 dhjetor ka ndalur fluksin e refugjatëve drejt Turqisë, por “dy shqetësimet e para mbeten”, shtoi Daria Isachenko.

Siria tani kontrollohet praktikisht nga organizata e shpallur terroriste nga SHBA-ja, Hayat Tahrir al-Sham (HTS), dhe aleatët e saj – disa prej të cilëve janë të lidhur me Turqinë, rivalin e Iranit.

Isachenko thotë se ndikimi në rritje i Turqisë në Siri mund ta forcojë edhe më tej pozicionin e Ankarasë në Detin Mesdhe, nëse Turqia e nënshkruan një marrëveshje detare në stilin e Libisë me autoritetet e reja në Damask.

Rruga përpara

Rritja e prestigjit të Turqisë dhe dobësimi i pozicionit të Iranit në Siri mund të kenë pasoja për zhvillimet në Kaukazin e Jugut, ku Irani, Rusia dhe Turqia luftojnë për ndikim.

Ekspertët thonë se derisa bisedimet në Astana – një format i sponsorizuar nga këto tri vende për t’i dhënë fund konfliktit në Siri – mund të kenë dështuar, ato prapëseprapë shërbyen si një platformë për menaxhimin e interesave të ndryshme.

“Koordinimi dhe konsultimi për menaxhimin e konflikteve midis Turqisë dhe Iranit, si dhe Rusisë, në Lindjen e Mesme dhe Kaukazin e Jugut nuk duhet përjashtuar”, tha Daria Isachenko.

Ajo shtoi se edhe në Siri, Turqia dhe Irani mund të gjejnë disa interesa të përbashkëta, si për shembull gjetja e një kundërshtari të përbashkët si Izraeli, i cili ka hyrë në territorin sirian menjëherë pas rënies së Assadit.

Megjithatë, disa argumentojnë se Teherani do të përpiqet ta minojë ndikimin e Turqisë në Siri, me shpresën për ta shndërruar vendin në të ashtuquajturin “bosht i rezistencës” – rrjeti i lirë i aleatëve dhe përfaqësuesve rajonalë të Iranit.

“Korpusi i Gardës Revolucionare Islamike do të kërkojë mënyra për ta kthyer ndikimin në Siri”, tha Behnam Taleblu nga Fondacioni për Mbrojtjen e Demokracive (FDD).

Çështja kurde

Mbështetja e SHBA-së për Forcat Demokratike Siriane (SDF), të udhëhequra nga kurdët, është dobësuar vitet e fundit për shkak të një kombinimi faktorësh, përfshirë tërheqjen e shumicës së trupave amerikane në vitet 2018 dhe 2019 dhe presionin nga aleati i NATO-s, Turqia.

Ankaraja, e cila kreu një inkursion në Sirinë veriore në vitin 2019 kundër forcave kurde, tani është në një pozicion të fortë për të sfiduar më tej kurdët, thonë ekspertët.

Që nga rënia e Assadit, grupet rebele të mbështetura nga Ankaraja janë përplasur me forcat kurde dhe kanë marrë qytetet Manbij dhe Tarafat, të cilat më parë ishin nën kontrollin kurd pranë kufirit me Turqinë.

Wladimir van Wilgenburg, një analist me bazë në Kurdistanin irakian, i cili është bashkautor i librit për kurdët sirianë, thotë se prania e 900 trupave amerikane që kanë mbetur mund të ofrojë një farë lloj mbrojtjeje për kurdët, por situata mbetet e pasigurt.

“Administrata e re në Damask ka gjasa të parapëlqejë marrëdhëniet me Turqinë e jo me SDF-në”, tha ai.

“Situata është e vështirë për kurdët, përveç nëse arrijnë një marrëveshje me HTS”, sipas tij.

Lideri i HTS-së, Ahmad al-Sharaa, i njohur më parë me emrin e luftës Abu Muhammad al-Jolani, dëshiron t’i bashkojë të gjitha grupet e armatosura në Siri nën një flamur të vetëm. Por, nëse SDF-ja do të bashkohej, kjo do të ishte fundi i autonomisë kurde në Siri, thotë Wilgenburg.

Radio Evropa e Lirë

Kompania “Starlink” e Elon Musk-ut ndihmon Ukrainën në luftën me Rusinë

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

MPJD: Serbia refuzoi kërkesën për vizitën e Sveçlës në Luginë të Preshevës

Drejtuesi i Acromax Aldor Nini: “Tik Tok mund të ndikojë ‘frikshëm’ në rezultatin e zgjedhjeve”

Mosbindja civile, forca shtetërore dhe e drejta për manifestim- Nga PËLLUMB NAKO

Si i shkrepën fotografët e REL-it fotot më të mira të vitit

Fotografi e Arben Hotit

Fotografi e Serhiy Nuzhnenkos

Fotografi e Mzia Saganelidzes

Fotografi e Viyaleta Sauchyts

Fotografi e shkrepur nga Amos Chapple

Fotografi e Veselin Borishevit

Fotografi e Petr Trotsenkos

Fotografi e Maryan Kushnirit

Përgatiti: Krenare Cubolli

Njerëzit e politikës të pas luftës, adhurimi i vetes i mbushi më ndjenja arrogance- Nga Skënder MULLIQI

E shkruar për festat e Krishtlindjes ose të fundvitit….- Nga Agron Shabani

PROBLEMET E SOTME TË SHKOLLËS, JANË SA TË VËSHTIRA AQ EDHE EMERGJENTE- Opinion nga FRAN GJOKA

Njohja nga Pesë Vendet e BE-së: Parakusht i Domosdoshëm për Avancimin e Kosovës drejt Anëtarësimit në Bashkimin Evropian dhe NATO- Nga Prof.Dr.Fejzulla BERISHA

Deutsche Welle jehonë protestave masive kundër Vuçiç: Njerëzit duan drejtësi

Teoria, roli, ndikimi dhe fuqia e elitës….- Nga Agron Shabani

Turqia ia zë vendin Iranit si forcë e huaj mbizotëruese në Siri

Çfarë kërkon Turqia?

Rruga përpara

Çështja kurde

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

Komentet

Fotografi e Arben Hotit

Fotografi e Serhiy Nuzhnenkos

Fotografi e Mzia Saganelidzes

Fotografi e Viyaleta Sauchyts

Fotografi e shkrepur nga Amos Chapple

Fotografi e Veselin Borishevit

Fotografi e Petr Trotsenkos

Fotografi e Maryan Kushnirit

Përgatiti: Krenare Cubolli

Çfarë kërkon Turqia?

Rruga përpara

Çështja kurde

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

NEWS LETTER

SOCIAL