VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

Kisha e Dhërmiut me arkitekturë katolike, duan ta bëjnë ortodokse – Nga GJERGJ FRASHËRI

September 2, 2015

Para ca ditësh u dëgjua kuja e Athinës të ankohej zyrtarisht në Zyrat e Brukselit dhe më tej në Berlin e Washington, sepse në Dhërmi të Shqipërisë u prishën muret e kishës së Shën Thanasit, sipas tyre një kishë “orthodokse”! (Kisha e Athina notë proteste e ankesë në KE, BalkanWeb, 27.08.2015; gaz. Tema, 27.05.2015). Sa komshinj të ndjeshëm që kemi, i duan shumë kishat tona ortodokse në truallin tonë! Asnjëherë Athina nuk ka qenë më e lumtur në historinë e saj, sesa në 23 vitet e fundit, derisa Kishën Autoqefale Shqiptare e udhëheq një komandant shpirtëror 24 karat nga barku i tyre, safi grek – me pjellje, mendësi dhe nacionalitet! Lumturia e Orthodoksisë së Athinës ka qenë rrallë kaq e dalldisur, derisa merr kurajën t’u çirret Elefantëve të botës me diplomacinë e qaramanit ballkanik, pse fqinji ka prishur një faltore të tij në oborrin e vet. Ankimi i paudhë i Komshiut, i kriposur pak si tepër me histeri ortodoksie, pse fqinji matanë gardhit prishi apo ndërtoi një faltore në oborrin e vet, bëhet, pa dyshim, me dozë guximi të paturpshëm dhe grotesk, çka tregon se Komshiu e vlerëson fqinjin si inferior për nga aftësia shtetërore dhe i ekspozon vetë shqiptarët, si të vetmit që lejojnë dhe durojnë paudhësitë e Athinës në Evropën e sotme. Si nuk pamë një dhemokrat grek alla evropian të ankohej në Bruksel për shkeljen e Kushtetutës së Shqipërisë, meqë udhëheqësi i Kishës Autoqefale shqiptare duhet të ketë nënshtetësinë shqiptare dhe jo greke. Si duket nuk ka qenë e nevojshme të ankohej qytetari grek, sepse ka pasur qytetarë shqiptarë që e kanë ngritur zërin për këtë në mediat e vendit, por udhëheqja dhe politika përgjegjëse vendase, as ia ka fërshëllyer. Përse ankohet Athina për kishën e Dhërmiut? Pse bën sikur nga Dhërmiu po i vjen fundi ortodoksisë greke, domethënë kombit grek? Cila është dredhia e saj e radhës?

1. Nënshtresa fetare e Kapelës së Shën Thanasit në Dhërmi: Siç flasin dokumentet historike, një pjesë e të cilave janë paraqitur mjaft qartë edhe në formatin publicistik konciz nga studiues seriozë në ditët e fundit, Kapela e Shën Thanasit në Dhërmi gjatë periudhës e shek. 16-19 ka qenë pa asnjë pikë dyshimi një kishë uniate shqiptare (Matteo Mandala, Kisha ka qenë katolike e ritit lindor, Shqiptarja.com, 25.08.2015). Kjo do të thotë se ajo nuk ka qenë një kishë thjesht ortodokse, por nuk ka qenë as vetëm katolike. Kjo faltore ka qenë një kishë katolike, brenda së cilës kryhej riti ortodoks. Pra kemi të bëjmë me një faltore që prezantohet nga jashtë si kishë katolike, por në brendinë e saj besimtarët kryenin ritin bizantin. Kapela e Dhërmiut nuk ka qenë e vetmja e këtij lloji, por njëra në vargun e dhjetëra e dhjetëra kapelave dhe kishave të ngujuara kryesisht në pjesën malore të bregdetit shqiptar të Jonit (të paktën deri në Pargë), por edhe më në thellësi të vendit, pa llogaritur këtu një numër të pafundmë të kishave uniate në hapësirën e arbëreshëve në Italinë e Jugut. Kisha uniate është një produkt i mirënjohur historik – një kompromis historik midis dy aktorëve: Ortodoksëve Shqiptarë (arbëreshët e sotëm), të shpërngulur në Itali në shek. 15-16 prej vërshimit osman, dhe Selisë së Shenjtë të Vatikanit, që ajo të mbronte besimin e tyre shekullor.

Shqiptarët e shek. 15-16 nuk u hodhën në Italinë e Jugut apo në Veriun e saj (Venedikun) si dyndja ekzilante e tyre në 25 vjetët e fundit. Vepra gjigante që bënë ata nën udhëheqjen e Skënderbeut për mbrojtjen e qytetërimit të krishterë, e bëri Selinë e Shenjtë matanë detit mirënjohëse të përjetshme ndaj shqiptarëve. Prandaj, kompromisi për krijimin e Kishës uniate kishte në njërën anë, kërkesën dhe lutjen jetike të shqiptarëve të besimit ortodoks (bizantin) që t’u lejohej atyre në ngujimet e reja ndërtimi i faltoreve për të ushtruar ritin bizantin, ndërsa në anën tjetër, lejen historike që Vatikani u dha shqiptarëve në shenjë mirënjohjeje për të ndërtuar faltoret e tyre të dëshiruara ortodokse, por me një kusht. Meqenëse ato do të ndërtoheshin në një truall të mbushur me faltore katolike, Vatikani i kushtëzoi brenda marrëveshjes, që faltoret e tyre të ndërtoheshin nga jashtë me fytyrën arkitektonike të kishave katolike. Ai që ka pasur rastin të vizitojë me një interes të tillë Siqelinë, Bazilikatën, Kalabrinë dhe më tej, nuk është larguar pa takuar dhe pa u sqaruar, se ç’është kisha uniate arbëreshe.
E themeluar fillimisht në viset e mërgimtarëve shqiptarë ortodoksë në Itali, kisha uniate prej shek.16 erdhi e u përhap edhe në Shqipëri. Me pushtimin e vendit nga administrata osmane, kisha ortodokse shqiptare dhe besimtarët e saj mbetën pa përkrahje, jetimë. Në këto kushte ata kërkuan ndihmë dhe iu lutën Kishës së Perëndimit për mbijetesën e kishës së tyre ortodokse, sepse nga Lindja nuk kishte kush t’ua jepte. Prej shek. 16 ndërtohen kishat uniate (kryesisht kapela) në thellësi të vendit, që të mos binin në sy të administratës osmane, të ngjashme me atë të Dhërmiut. Jo vetëm kaq, por është edhe koha e pikturave murale dhe ikonografike me ndikime të ndjeshme perëndimore (Renesancës), kryesisht të shkollës venedikase, ndikime që studiuesit tanë tashmë i kanë zbuluar me kohë në muret e brendshme të këtyre kishëzave. Kemi të bëjmë pra me një kishë ku kanë të drejtë të hyjnë besimtarët e të dyja riteve, katolikë dhe ortodoksë, por mesha mbahet sipas liturgjisë ortodokse. Si të thuash në gjuhën popullore, Kisha e Shën Thanasit për nga statusi fetar, ka pasaportë të kishës katolike dhe një kombësi të ortodoksisë shqiptare.

Kisha e Shën Thanasit në Dhërmi qysh prej shek. 16 është përdorur nga shqiptarë të krishterë uniatë, pra edhe nga ortodoksë shqiptarë, por kanë pasur të drejtë të merrnin pjesë në meshën ortodokse edhe katolikë shqiptarë. Siç e kanë theksuar shumë studiues, shqiptarët e dy riteve të krishtera, duke mos qenë fanatikë të besimit fetar në përgjithësi, nuk kanë penguar kurrë veten të kërkojnë dhe të pranojnë kujdesin e Kishës Romane, sidomos në periudhën e sundimit të administratës osmane, në një kohë kur për mbijetesën e tyre nuk i ndihmonin më institucionet kishtare ortodokse fqinje. Një gjë është e qartë: sido që t’i kthesh dokumentet, Kapela e Dhërmiut nuk ka të bëjë aspak me ortodoksinë greke dhe nuk mund të jetë përdorur nga ortodoksë grekë. Nuk mund të besohet se këta të fundit mund të falen në një kishë katolike.

Publiku shqiptar është njohur tashmë mbi misionet e murgjve bazilianë në Himarë (shek. 17-18) dhe kudo gjetkë në brigjet e shqiptarëve të Detit Jon, të mirëpritur prej kërkesave dhe lutjeve të pareshtura të popullsisë së krishterë shqiptare të këtyre viseve. Por publiku shqiptar nuk është njohur ende sa duhet me një rezultat tjetër origjinal kombëtar të krishterimit mesjetar shqiptar, më të hershëm se dukuria e kishës uniate, me sintezën e bashkimit të të dyja riteve të krishtera nën të njëjtën ndërtesë kishtare, proces që ka nisur qysh në kohën e Topiajve dhe Muzakëve të shek. 14, dukuri kjo unikale e historisë kishtare botërore

2. Kapela e Shën Thanasit të Dhërmiut u prish në vitin 1972-‘74: Sipas vëzhgimit tim, kishat uniate (katolike të ritit lindor) nuk patën shumë fat në vlerësimin që u bëri të gjitha kishave të Shqipërisë një komision ndërshtetëror në vitin 1967. Mjerisht, qysh prej vitit 1991 koha u ka dhënë lapsa në dorë dhe të drejta të pakuptueshme një tufë “gazetarëve” për të shtrembëruar të kaluarën, jo vetëm me pasaktësi, por me gënjeshtra të gjalla dhe mashtrime me peshë kombëtare. Kështu është edhe me historinë e të ashtuquajturit “revolucion kulturor në vitet 1967”, pjesë e të cilit është edhe e ashtuquajtura “Lëvizja për prishjen e kishave dhe të xhamive”. Ata që e kanë shtrembëruar dhe mundohen çdo ditë ta shtrembërojnë më tej këtë histori, janë ideatorët, hartuesit dhe drejtuesit e kësaj lëvizjeje. Kishat dhe xhamitë që u prishën në Shqipëri, nuk u prishën brenda ditës dhe nuk u caktuan as nga Enver Hoxha dhe as nga partia që udhëhiqte. Listat e kishave që do të ruheshin u caktuan nga një Komision Ndërshtetëror në rangun më të lartë njohës shkencor të vendit të asaj kohe. Shteti nuk kishte mundësi ekonomike të mirëmbante me paratë e popullit faltore pa pikë vlere historike, arkitektonike, etnografike etj. Kanë qenë udhëzime shumë të qarta nga qeveria që u janë dërguar institucioneve kompetente të asaj kohe, për krijimin e këtyre komisioneve shtetërore dhe vlerësimin e veprave me seriozitetin më të madh, cilat prej tyre përfaqësonin dokumente për historinë e Shqipërisë dhe më tej. Kapela e Shën Thanasit, për të cilën po flasim sot, e cila në vitin 1967 ka qenë në këmbë, nuk u përzgjodh nga Komisioni Ndërshtetëror për t’u futur në listën e veprave-dëshmi të çmuara të trashëgimisë kulturore, pra për t’u shpallur monument kulture, pra për t’u futur në mbrojtje të shtetit. Por nuk ka qenë vetëm kishëza e Dhërmiut, por edhe disa të tjera, të cilat kishin të bënin kryesisht me sferën e kishës katolike. Mbi faltoret, kishën katolike dhe prelatët e saj ra kasaphana më e madhe, në krahasim me faltoret myslimane-osmane, ato bektashiane dhe sidomos ndaj kishave ortodokse, të cilat u listuan me shumicë për t’u mbrojtur, do të thosha, si më të privilegjuarat. Një peshë në këtë përzgjedhje luajtën edhe prania e pikturave murale te faltoret. Por nuk mund ta lë pa vënë në dukje konstatimin tim, se përçmimi që iu bë veprave të kultit të lidhura me kishën dhe ritin katolik në vitin 1967, është i njëjtë me atë të sotmin. Qëndrimi ka mbetur i pandryshuar. Kjo nuk ka të bëjë me të vërtetën historike, por me një lloj qëndrimi politik tradicional, që po i rezistoka kohës, me gjithë ndryshimin e sistemit politik në Shqipëri. Shikoni, edhe tani që kishës katolike të Shën Thanasit të ritit lindor iu zbuluan vlerat pozitive historike në mbijetesën dhe lëvrimin e gjuhës shqipe, nuk mendon kush ta shpallë atë monument kulture pikërisht për këtë vlerë historike kombëtare, por dëgjohen klithma nga segmente politike tepër të errëta brenda dhe jashtë vendit, të cilat kërkojnë me paturpësi të ndërtohet në vend të saj një kishë ortodokse?! Pse dhe kush fshihet pas? Përgjigjen po ia lë lexuesit. Por ju lutem, mos harroni Kalin e Trojës të dhuruar nga Komshiu i evropianizuar. Largoheni atë, përpara se ai t’i vërë zjarrin qytetit!

3. Çfarë kërkoi Athina në Bruksel? Strategjia e Athinës është – të ndërtohen sa më shumë kisha ortodokse në oborrin e fqinjit. Sidomos tani që komandanti i Kishës Autoqefale Shqiptare është grek, Mirësia e tij Janullatos, i cili i jep vetvetiu bekimin dhe rrjedhimisht, pse jo, ndoshta me kalimin e kohës edhe autorësinë greke të tyre. Sa herë që sajohet mundësia për të ndërtuar kundër së vërtetës një kishë ortodokse në oborrin e fqinjit, duhet ulëritur aq sa të dëgjohet në Bruksel, pse jo edhe në Washington apo Berlin. (E padrejta ka shans të bëhet një copë e Drejte, vetëm duke bezdisur me ulërima dhe kërcënuar). Një kishë ortodokse e ndërtuar në këtë konstelacion aktual në Shqipëri i duket Komshiut, copë Greqie. Në të vërtetë, Athina nuk e ka fare hallin pse po prishet një kishë apo xhami në Shqipëri. Strategjia e saj është që, çdo faltore që prishet në Shqipëri, të thuhet fillimisht se ishte kishë ortodokse, ashtu si çdo varr që zhduket, mundësisht të shpallet se i varrosuri ishte grek. Në rastin konkret, Athina donte patjetër që Kapela e Shën Thanasit në Dhërmi të prishej tërësisht, madje të zhdukeshin të gjitha gjurmët direkte apo indirekte që mund të ruhen në nëntokën e saj, sepse ajo e di mirë, se ato gjurmë nuk flasin kurrsesi për një kishë ortodokse greke, por tregojnë pikërisht identitetin e saj fetar të kishës uniate shqiptare. Athina ulërin që kisha të mos prishet, me qëllim që shqiptarët ta prishin.

Sepse Athina e di që gjërat në Shqipëri prishen pa u dokumentuar më parë, madje shpesh edhe pa vendime të rregullta shtetërore. Sidomos ato prishen edhe nga inati e sipër mes shqiptarëve, për t’i treguar njëri-tjetrit se kush e ka hundën më të madhe. Ajo e di që në këtë vend nuk bëhen vetëm ndërtime pa leje, e di që nuk bëhen as ekspertiza kur prishen monumentet, nuk mbahet as dokumentacion profesional, ose që merren vendime në shkelje të ligjit, që falsifikohen dokumentet, që nuk ndëshkohen dëmtuesit. Ajo e di që aksionin për prishje do ta realizojnë vetë shqiptarët, si në Kishën e Dhërmiut, kundër rregullave të shkruara, si gjithnjë për pesë aspra, madje në mes të errësirës, që të zhdukeshin sa më shumë dëshmi historike rreth kishës uniate shqiptare. Athina e di, se mbasi të prishej Kishëza uniate e Shën Thanasit në Dhërmi nga vetë shqiptarët, ajo do ta bindte Brukselin se ajo kapelë ishte ortodokse greke, siç po ndodh. Cili institucion shtetëror shqiptar përgjegjës po e kundërshton këtë të pavërtetë? Kush po ia tregon vendin me dokumente, provokimit dhe karshillëkut arrogant që Kreu i Kishës Autoqefale të Shqipërisë i bëri me këtë rast shtetit shqiptar?

4. Çfarë mendon institucioni shtetëror përgjegjës në këtë vend; është Kapela e Dhërmiut ortodokse (shqiptare apo greke), apo uniate shqiptare? Si ka ardhur puna, ortodoksia greke nuk e ka kapur kurrë më të dobët Shqipërinë sesa sot. Jo vetëm se në krye të Kishës Autoqefale Shqiptare ka një Kalë Troje, por sepse në 23 vjetët e fundit ajo nuk i ka pasur kundërshtare institucionet shtetërore të këtij vendi për t’i denoncuar dhe ndaluar të pavërtetat që manipulon. Kundërshtarët e saj për të nxjerrë në dritë të vërtetën historike janë vetëm personalitete individuale shkencore qytetare. Ndërsa tonin e jep shoqëria civile miqësore origjinale e papërsëritshme e këtij vendi dhe bandat mediatike politike nën komando, që merren me gjithçka. Midis këtyre të fundit komandohen shpesh politikanë dhe titullarë pushteti, që të lënë me gojë hapur (të habisin) për shkelje të kompetencave dhe për kaosin që shkaktojnë.

Ende pa u shprehur zyrtarisht ndonjë institucion shtetëror përgjegjës për të nxjerrë në dritë se e kujt nënshtrese fetare të krishterë i përket Kapela e Dhërmiut, dëgjon nga kryetari i Bashkisë së Himarës, se ai “beson” se kisha duhet të jetë e ritit ortodoks (Jorgo Goro, Kisha e Shën Thanasit do të rindërtohet, intervistë në Gazeta Shqiptare, 27.08.2015). Kompetencën e një historiani nuk mungon ta dëgjosh edhe në recitimet fëminore të Kreut të OMONIA-s, sipas të cilit, “populli i Himarës ka traditë dhe ka thurur edhe këngë, me të cilat ironizon përpjekjet e vazhdueshme që ndër shekuj janë bërë për tjetërsimin e besimit fetar nga Vatikani, por pa rezultat”(Kreu i OMONIA-s: Vatikani s’i tërhoqi dot në anën e vet ortodoksët e Himarës, 28 gusht, 2015, gaz. Panorama). Deri në vitin 1992 jam i sigurt se asnjë himarjot që jetonte në Himarë dhe sidomos ata më të shumtit që jetojnë matanë Adriatikut gjenerata pas gjeneratash, nuk kanë pasur këtë mendim. Përkundrazi, ata i janë mirënjohës Vatikanit, sepse përveç mikpritjes që u është bërë atyre prej shekujsh për themelimet e reja pas shpërnguljeve, nuk e harrojnë edhe kompromisin jetik historik në ndërtimin e kishave uniate, që himarjotët të mos e ndryshonin besimin e tyre ortodoks shqiptar, siç e kanë prej 500 vjetësh. Kush i ndihmoi stërgjyshërit e himarjotëve të sotëm të mbanin gjallë kishat e tyre ortodokse në shek. 16-19, Kostandinopoja, Athina apo Beogradi, të cilat nuk ekzistonin as si shtete? Është mungesë e madhe qytetarie për një drejtues institucioni, të mohosh dhe të ironizosh ndihmesën e paçmueshme që i ka dhënë katolicizmi, besimi më i lashtë dhe i përhershëm, historisë fetare të Ilirisë dhe Shqipërisë, gjithashtu të mohosh kontributin e madh të murgjve bazilianë dhënë besimtarëve ortodoksë shqiptarë dhe në veçanti atyre himarjotë, nëpërmjet kishës uniate shqiptare, për të ruajtur besimin që ata kanë dëshiruar gjatë historisë dhe për t’i ndihmuar djemtë himarjotë në mënyrë shembullore për mbijetesën dhe lëvrimin e gjuhës shqipe, tejpërtej robërimit stërshekullor osman të Shqipërisë.

Nuk më duket ortodokse të harrohet, se ishin besimtarët ortodoksë himarjotë me shtëpi e katandi të përvëluara, pa udhëheqje dhe përkrahje kishtare në toka të huaja, ata që i kërkuan dhe iu lutën Kishës Romane për t’i ndihmuar në ngritjen e institucioneve të tyre fetare dhe që ajo t’i përkrahte në zhvillimin e fesë së tyre ortodokse. Dhe Vatikani ia dha këtë ndihmë, himarjotët e morën dhe sot janë përsëri ortodoksë. Nuk është mirë të lëshohen deklarata apo të jepen përkufizime historike prej picirruku pa u konsultuar me historianët e vendit tënd.

Studiuesi i mirënjohur i kishave, A. Meksi shprehet se “kisha dhe trualli ku është ngritur, u përket besimtarëve ortodoksë, … se kishë katolike quhet ajo që përdoret nga besimtarët katolikë” (Aleksandër Meksi në krah të ortodoksëve: Kisha u përkiste atyre, Panorama/BalkanWeb, 27. 08. 2015). Nuk e di pse studiuesi ka ardhur në këtë përfundim, por Kapela e Dhërmiut ka në themelet e saj të varrosur një murg katolik. Duket pak kjo? Domethënë se kisha është përdorur edhe nga katolikët midis ortodoksëve, madje për të mësuar, shkruar dhe folur gjuhën shqipe në shekujt e errët të ortodoksisë. Pra mendoj, se nuk është e saktë të thuhet se kisha uniate u takon vetëm besimtarëve ortodoksë.

5. Si do të jetë fundi i fatit të Kapelës së Dhërmiut? Mjerisht ka ardhur kohë e keqe në këtë vend për ruajtjen e veprave ndërtimore historike, për respektimin e së vërtetës dokumentare historike që shprehin ato. E përsëris, ka 15 vjet që edhe vetë monumentet e kulturës që mbrohen nga shteti me ligj, më shumë po shpërfytyrohen dhe zhduken sesa po ruhen dhe aq më pak po mbrohen. Ka tashmë më se 15 vjet që shkatërrimet më të mëdha të tyre po vijnë me shembuj nga vetë Instituti i Monumenteve të Kulturës, i mbështetur nga Këshilli Kombëtar i Restaurimit, natyrisht jo pa tutelë më sipër. Në këtë situatë nuk është çudi, që Kapela e kishës uniate shqiptare të Dhërmiut të përfundojë në një kishë ortodokse. Shumë shpejt pas kësaj, mund të forcohet zëri i Athinës, se Dhërmiu ka qenë përherë ortodoks, pra ka qenë përherë grek. Më pas çështja do të humbasë shumë nga e vërteta. Ata politikanë, analistë, qeveritarë, forumsa, gazetarë që po llapin tani pa përgjegjësi, vetëm për t’u dukur, nuk do jenë në gjendje nesër të riparojnë dëmin që po bëjnë duke lozur sot me dokumentet dhe të vërtetën e historisë së vendit.
Më bëri përshtypje të hidhur kuraja e një ministri të qeverisë aktuale, duke paraqitur një projekt me tri pamje për të ardhmen e rrënojave të Kapelës së Dhërmiut me titull “Kisha si ishte, si është dhe si do të jetë” (Klosi në Dhërmi: “Shën Thanasi” do rindërtohet në një vend tjetër, Shqiptarja.com, 28.08.2015). Padashur, ndoshta nga padituria profesionale nga njëra anë, por edhe nga sinqeriteti për të zgjidhur problemin, në projektin e paraqitur prej tij është përmbledhur në mënyrën më koncize komedia që po luhet, ku vetëm mendimi profesional nuk është pjesëmarrës. Dihet tashmë se kisha uniate ka për fasadë, atë të arkitekturës së kishës katolike, ndërsa interieri i saj është i pajisur me orenditë e kishës ortodokse. Siç duket edhe në foton “si ishte”, fasada e hyrjes së Kapelës të Shën Thanasit në Dhërmi para se të prishej në vitin 1972, duket sheshit se ishte një fasadë tipike e një kapele katolike me çati tjegullash. Përkrah saj ministri servir një foto të një projekti të ri arkitektonik, se “si do të jetë” kisha e re, e projektuar nga arkitekti i tij i padeklaruar. Shumë interesant të shihet – se për kishën e re, projekti paraqet një kishë tërësisht ortodokse me kupole të vetme mbi tambur. Ka më komedi se kjo?

Pra kemi një shpërfytyrim flagrant të arkitekturës së jashtme të Kapelës së Shën Thanasit, siç ajo vjen nga historia. Ky veprim, sipas Kartës së Mbrojtjes së Monumenteve Evropiane dhe Shqiptare klasifikohet si falsifikim i dokumentit historik. Duket pak kurajë e madhe, që ministri i një qeverie merr përsipër të falsifikojë një të vërtetë dokumentare të historisë së vendit të tij. Përveç falsifikimit, përpjekja diletanteske e arkitektit të ministrit duket edhe më gazmore, sepse nga ana profesionale, ndërtesa ortodokse e fantazuar prej tij me kupolë mbi tambur nuk mund të qëndrojë kur të fillojë të ndërtohet. Sepse nga pikëpamja strukturale-konstruktive, ndërtesës i mungojnë krahët e shkarkimit të ngarkesës së kupolës. Në arkitekturë kjo lloj ndërtese quhet një zog pa të dy krahët e tij. Kështu, Kisha e ministrit, e propozuar për ndërtim, nuk mund të qëndrojë as mbi tokë. Siç duket, e gjithë zhurma që bëri Athina nuk shkoi kot. Ajo e di se nuk e pengon kurrkush në këto nahije, vetëm i lëpihen, duke ia përgatitur projektet që do.

Papërgjegjshmëria shtetërore në këtë vend shkon deri atje, sa ngrihet presidenti apo kryeministri i vendit një mëngjes, merr një avion për në Konferencën Islamike dhe pa pyetur as Parlamentin e shpall vendin e tij islamik, sikur myslimanizmi bizantino-otoman i shqiptarëve të jetë islamizmi i Arabisë apo i Afganistanit. Tjetri, takohet një herë me Papën dhe i shitet Romës për katolik italian. Ndërsa Athina ka hyrë më thellë, ka një komandant tashmë legjendar prej 23 vjetësh në krye të Kishës Autoqefale të Shqipërisë, një Kalë Troje të ortodoksisë greke, një bombë që po rrit çdo orë potencialin e shpërthimit të saj, ashklat e së cilës nuk e dimë se ku do të arrijnë në një situatë reale të mundshme të një shpërthimi etnik ballkanik. Po zgërdhihemi, por po mbytemi nga hidhërimi njëherësh, nga mjerimi që sjell Injoranca e Drejtimit dhe Pashpresa për një rregullim të saj në rrugë demokratike.
6. Kam një këshillë për Ministrinë e Kulturës për zgjidhjen e çështjes së Kishës uniate të Shën Thanasit në Dhërmi:

Së pari, të përcaktohet vlera e kësaj ndërtese (tashmë rrënojë qysh prej viteve 1972-‘74), për cilat vlera meritojnë të ruhen mbetjet e saj, ose të mos ruhen fare. Jo çdo kishë ka vlera domethënëse për ruajtjen dhe mbrojtjen e saj si monument kulture. Një kishë shpallet e tillë kur përmban dëshmi dokumentare historike të veçanta, si të thuash unikale, të cilat të tjerat nuk i kanë. Në rastin konkret, Kapela e Shën Thanasit në Dhërmi mund të ketë një histori 500 apo 600 apo 1600-vjeçare, por vlera e saj e spikatur është kontributi historik që ajo ka dhënë në shek. 16-19 (përfshirë edhe shekullin e Rilindjes Kombëtare) si strehë e besimtarëve ortodoksë dhe katolikë, të cilët kanë lëvruar gjuhën shqipe në kohëra shumë të vështira për asimilimin kombëtar. Kontributi që ka dhënë kjo kishë në periudhat e tjera, përpara apo mbrapa, nuk përbëjnë vlera më të mëdha. Për këtë vlerë historike, mbetjet e Kapelës meritojnë të shpallen në mbrojtje paraprake shtetërore dhe të kryhen nga profesionistët hulumtimi arkeologjik dhe ndërtimor i tërësisë së substancës që ruhen në mbitokë dhe në nëntokën e saj.

Së dyti, mbrojtja paraprake të kategorizohet si mjedis arkeologjik. Së treti, të programohet në mënyrë të menjëhershme gjurmimi arkeologjik, duke e dokumentuar të gjithë substancën arkeologjike ekzistuese, përfshirë edhe materialin e dalë nga shembja, dhe të bëhet katalogizimi dhe vlerësimi i tyre shkencor.
Së katërti, të bëhet konservimi arkeologjik i substancës arkeologjike të dalë nga gërmimi.
Së pesti, të merret vendimi nëse mjedisi arkeologjik i zbuluar do të ruhet ‘in situ’ dhe do të infrastrukturoret si park arkeologjik, apo jo.

Së gjashti, të hartohet projekti i rindërtimit të kapelës uniate sipas kritereve të Kartës së Restaurimit, duke shfrytëzuar të gjitha të dhënat e dala nga gërmimi arkeologjik dhe materiali arkivor dhe fotografik mbi ndërtesën origjinare.

Së shtati, t’i jepet përgjigje teorikisht dhe praktikisht në mbështetje të udhëzimeve bashkëkohore të restaurimit pyetjes: i plotëson kushtet rindërtimi ‘in situ’? Në rast se jo, rindërtimi i faltores të bëhet me besnikëri në afërsi të mjedisit arkeologjik.

Së teti, në të dyja rastet, brendia e ndërtesës së rindërtuar të shfrytëzohet për një muze modest të historisë së kishave uniate shqiptare, shpërndarjes së tyre në Shqipëri dhe në diasporë. Lëruani këtë punë ta bëjnë profesionistët e ndershëm që i kanë mbetur këtij vendi, të shohin dhe të mësojnë edhe të rinjtë, madje edhe ndonjë ministër rilindës, po që atij i është ndezur dëshira dhe pasioni për t’i hyrë profesionit se si mbrohet një dokument historik.
*Titujt janë të redaksisë, titulli në origjinal: Kalë Troje në Dhërmi. Autori është arkeolog

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe: , , , , ,

Komentet

Lajme të ngjashëm

Reporterët pa Kufij: Niveli i lirisë së shtypit në Shqipëri është një nga më të ulëtit në Europë

Konferenca e organizatës “Reporterët pa Kufij” në muajin prill me shtypin shqiptar
VOA/Ilirian Agolli

Organizata Reporterët pa Kufij dhe Këshilli Shqiptar i Medias publikuan sot një paketë rekomandimesh për të mbrojtur gazetarët në Shqipëri, për të siguruar të drejtën e informimit dhe një peizazh mediatik të pavarur, pluralist dhe të besueshëm.

Nisma u mor për shkak se, siç vlerëson organizata RSF, niveli i lirisë së shtypit në Shqipëri është një nga më të ulëtit në Europë dhe është përkeqësuar për një kohë të gjatë.

Shqipëria renditet e 99-ta midis 180 shteteve në Indeksin Botëror të Lirisë së Shtypit, që publikoi Reporterët pa Kufi në maj për vitin 2024, dhe e fundit në rajon krahasuar me vendet e zonës së Ballkanit.

Në udhërrëfyesin e publikuar sot gjatë një konference shtypi online propozohet për mbrojtjen e gazetarëve, që Shqipëria të forcojë ligjet për të kundërshtuar paditë abuzive SLAPP ndaj tyre, duke kërkuar që ankesa të kalojë nga një mekanizëm vetërregullues para se të shqyrtohet nga një gjykatë.

“Procesi i anëtarësimit në BE ofron një mundësi unike për Shqipërinë për të përmirësuar ligjin dhe standardet e lirisë së shtypit në mënyrë që të mbështesë në mënyrë efektive gazetarinë e lirë, të pavarur dhe të besueshme në vend”, thuhet në deklaratën e përbashkët të RSF-së dhe KSHM-së.

Në dokument propozohet gjithashtu të rishikohen ligjet për mbrojtjen e konfidencialitetit të burimeve të mediave përballë përpjekjeve të paligjshme për t’i zbuluar dhe viktimizuar ato, si dhe miratimi i një plani kombëtar veprimi për sigurinë e gazetarëve sipas rekomandimeve të Këshillit të Europës.

Sa i takon pavarësisë dhe pluralizmit të medias dhe mbrojtjes së saj nga ndërhyrjet dhe censura udhërrëfyesi propozon të miratohen masa që mbrojnë pavarësinë editoriale të redaksive veçanërisht nga ndërhyrjet e aksionerëve të medias në konflikte inteesi.

Garanci më të forta për pavarësinë editoriale dhe financiare u propozuan edhe për Radio Televizionin Publik (RTSH), sigurimi i një buxheti të qëndrueshëm dhe procedura të pavarura në zgjedhjen e drejtuesve të tij.

“Rekomandimet synojnë të mbështesin “Dialogun e Strukturuar për Lirinë e Medias”, një procedurë që do të ndihmojë Shqipërinë të përmbushë kushtet për të hyrë në BE. Përpjekjet tona, të motivuara nga interesi publik dhe të bazuara në besimin dhe transparencën, tregojnë se edhe në një vend ku liria e shtypit sfidohet në të gjitha nivelet, veprimi i përbashkët dhe i vendosur është i mundur”, tha Pavol Szalai, drejtuesi i zyrës së RSF-së për BE dhe Ballkanin.

Udhërrëfyesi nga RSF dhe KMSH propozon lehtësira ekonomike për qëndrueshmërinë afatgjatë të gazetarisë shqiptare si zbutje tatimesh, kredi pa interes ose heqjen e gjobave për mediat që janë në procesin e Iniciativës së Mirëbesimit JTI. Ndërsa bashkësia e biznesit mund të mbështesë gazetarinë e besueshme duke shtuar reklamat për mediat etike.

“Shqetësimet për situatën dhe besimin në median shqiptare po rriten, sidomos në kushtet e rritjes së autoritarizmit dhe propagandës. Nuk ka zgjidhje të thjeshtë, por pavarësia financiare për median është një pikënisje vendimtare. Vetëm atëherë media mund t’i shërbejë vërtet interesit publik”, thotë Koloreto Cukali, drejtues i Këshillit Shqiptar të Medias.

Në takimin e prillit të kaluar me përfaqësues të RSF-së gazetarët shqiptarë pohuan se janë rregullisht viktima të sulmeve të dhunshme herë fizike, më shpesh verbale si dhe presione për padi.

Po ashtu ata pohuan se mediat janë nën presione ekonomike, çka shton pasigurinë dhe autocensurën në punën e tyre.

Në takim u theksua se tregu mediatik është i përqendruar në duart e një numri të vogël pronarësh, ndërsa është rrënjosur thellë bashkëpunimi i interesave politike, biznesore dhe mediatike, çka ndikonshumë në pavarësinë editoriale dhe në raportimin e gazetarëve.

UGSHPD: MESAZHI DHE IMAZHI PËR ZGJEDHJET NGA DIASPORA 2025

Kush e fiton votën e diasporës?
Pjesmarrja dhe një proces i barabartë me integritet për ta respektuar të drejtën për t’u zgjedhur dhe për të zgjedhur do të ishte idealja.
Por që këtu çshtja trajtohet pa konkurrencë të ndershme.
Nga një anë kemi opozitën në riorganizim që po kërkon bashkëpunim dhe unifikim kundër regjimit dhe nga ana tjetër vetë regjimin, pra elitën qeveritare e cila ka financime dhe një strukturë kapilare brenda vendit dhe po mundohet ta zgjerojë atë edhe në diasporë. Në qoftë se kjo shprehet si aftësi organizative që i dallon të dy kampet pjesa tjetër e rëndësishme është se, mjetet e informimit/media sa barazi vendi dhe kohe u jep veprimtarive që ato organizojnë që nga njoftimet, lajmet, analizat apo transkriptimet e plota të fjalimeve nga oratorët pjesëmarrës në to.

Ndërsa Rama e hapi lojën me Greqinë (2 herë), Italinë (1 rast) dhe SHBA-në (2 herë), ku Gjermania dhe Britania edhe pse u premtuan nuk u realizuan, prej 5-6 muajsh mediat ende japin “jehonën” e tubimeve populiste dhe politike të Ramës ku për hir të së vërtetës janë tërhequr joshjet me këngëtarët VIP, por ata janë kompesuar nga administrata dhe përfaqësitë diplomatike. Nuk kanë munguar shfrytëzimi i rasteve të Kampionatit Evropian të Futbollit në Gjermani sikurse dhe Lojrat Olimpike në Paris që e gjithë qeveria, përfaqësues të Bashkive të mëdha e të vogla veshën ngjyrat “kuq e zi” për të qenë në krye të një fushate rienergjizimi politik dhe patronazhimi. Por muajt më pas nuk pastruan dot imazhin e rilindësve socialist pasi korrupsioni në realitetin shqiptar shpërthen çdo ditë. Tashmë çdo organizim dhe pjesëmarrje në tubimet e qeverisë për diasporën, ka reagimin e protestueseve jashtë dhe brenda mjediseve të jo vetëm kundërshtojnë politikat e qeverisë, por bartin me vete edhe ndërkombëtarizimin e imazhit të korrupsionit në vendet ku Rilindja Socialiste shfaqet.

Opozita nga ana e saj pas disa takimeve të ngushta në rajon fillimisht me përfaqësues të PD  është zgjeruar në Britaninë e Madhe dhe SHBA gjatë dy-tre ditëve të shkuara ku janë shënuar disa takime masive dhe simbolike. Dega e PD Londër përmes emigrantëve Shkëlzen Rustemaj dhe Daniel Nikolla kanë pritën disa përfaqësues të PD për komunikimin si Alfred Lela, Floriana Garo, Besart Xhaferri dhe u lidhën virtualisht me Kryetarin e PD Sali Berisha. Ndërsa drejtuesja politike e PD për diasporën, Jozefina Topalli është ndodhur në Nju-Jork (Nju Jork) dhe Uster (Masaçusets) në disa takime me bashkëatdhetarët. 

Mesazhi i përcjellë nga këto takime del i qartë Votoni për Shqipërinë! 

Por a është ky mesazh i mjaftueshëm dhe a është dëgjuar në Shqipëri po aq sa edhe në diasporë?

Kjo është pika kyçe e komunikimit dhe luftës mediatike e cila përtej të sotmes pritet të zhvillohet deri në zgjedhjet 2025.

ATSH dhe mediat pro qeverisë nuk e garantojnë këtë po nuk u ushtrua një presion që lidhet me ndërgjegjësimin e qytetarëve. Ajo fillon nga KQZ dhe Kuvendi e deri tek monitorimi i mediave dhe i rrjeteve sociale. Mund të fitojë kush ka më shumë financime, por mund të ndikojë edhe ai që kujdeset për përcjelljen e fortë të mesazhit në cilësinë e imazhit. 

Vetëm në një krahasim të fundit, Rama në Nju Jork dhe Selanik dhe Partia Demokratike në Londër janë jo vetëm numerikisht të ndryshme, por mediatikisht të mbështetura në raporte shumëfish për qeverinë dhe vetëm pak vend dhe hapësirë për opozitën. ATSH-ja nuk e përmend fare kur në raste të tjera, transkriptime të plota nga fjalimet e Ramës janë përcjellë si vizion për zhvillimin, Evropën 2030, turizmin, himne dhe lavde kulti dhe asnjë frazë për përgjegjësitë e tre mandateve për korrupsionin, sigurinë, krimin dhe shpopullimin e vendit.

Pikërisht në fund të kësaj analize duhen parë aktorët rreth votuesit.

Sa  do të garantojnë dhe sa do të ndikojnë ata në informim, ndërgjegjësim për ruajtjen e integritetit të procesit.

Tek sa subjektet politike kanë provuar terrenin sot në Tiranë OSBE dhe KQZ  organizuan  tryezën “Zgjedhjet 2025: Roli i medias në procesin zgjedhor – sfida dhe mundësi”. 

Shqiptarët ende presin një ligj përfundimtar për votën e diasporës tek i cili nuk do të ndërhyhet dhe të ketë vonesa pasi Gjykata Kushtetuese e ka thënë fjalën e saj. 

U12 Zgjedhjet diaspora.png

18 Nëntor, 2024

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë Profesionistë të Diasporës (UGSHPD)

Verband Albanischer Berufsjournalisten der Diaspora (VABD)

Union of Professional Albanian Journalists of Diaspora (UPAJD)

L’Union des journalistes professionnels albanais de la diaspora (UJPAD)

Unione dei Giornalisti Professionisti Albanesi della Diaspora (UGPAD)

UGSHPD: NARKOZA PROPAGANDISTIKE

 
 
Komisioni Hetimor Parlamentar “për sterilizimin dhe check-up ” u la në heshtje.
Qeveria kërkon buxhetin e vitit 2025.
Kur ende humbjet financiare nuk janë ndalur si hemorragji, qeveritarët luajnë me narkozë-propagandën, jo vetëm për opinionin publik, por blejnë heshtjen për të intimiduar drejtësinë.
Skica ilustrese nga autori LD NY24 tërheq vemendjen se si komisioni parlamentar i njëanshëm kthehet si instrumenta në duart e dr. Ramës për të pastruar gangrenën e korrupsionit.

16 Nëntor, 2024

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë Profesionistë të Diasporës (UGSHPD)

Verband Albanischer Berufsjournalisten der Diaspora (VABD)

Union of Professional Albanian Journalists of Diaspora (UPAJD)

L’Union des journalistes professionnels albanais de la diaspora (UJPAD)

Unione dei Giornalisti Professionisti Albanesi della Diaspora (UGPAD)

Baerbock: Vendimi i SHBA-së për armë me rreze të gjatë për Ukrainën, i rëndësishëm

Raketë e sistemit amerikan, ATACMS.

 

Shtetet e Bashkuara e kanë ndërmarrë një hap të rëndësishëm në lidhje me mbështetjen ushtarake për Ukrainën, tha të hënën ministrja e Jashtme e Gjermanisë, Annalena Baerbock.

Administrata e presidentit Joe Biden e ka lejuar Ukrainën t’i përdorë armët e prodhuara amerikane për të kryer sulme thellë brenda Rusisë, thanë mediat amerikane të dielën.

Baerbock, megjithatë, tha se kjo nuk përbën ndryshim të strategjisë nga Perëndimi.

“Vendimi nga pala amerikane – dhe dua ta theksoj se ky nuk është rimendim, por thjesht intensifikim i asaj që kanë dhënë deri tani partnerët e tjerë – është tejet i rëndësishëm në këtë kohë”, tha Baerbock në Bruksel para takimit me ministrat e Jashtëm të BE-së.

The New York Times, Associated Press dhe Reuters raportuan më 17 nëntor se Biden ka hequr këto kufizime, duke u thirrur në burime që kanë njohuri për këtë çështje.

Shtëpia e Bardhë ende nuk ka komentuar për këto raportime dhe nuk i është përgjigjur ende kërkesës për koment dërguar nga Radio Evropa e Lirë. Këshilli për Siguri Kombëtare po ashtu nuk ka komentuar për këtë raportime.

Nëse ky lajm konfirmohet, atëherë do të përbënte një ndryshim të madh në politikën amerikane, pasi Kievi që një kohë të gjatë i ka kërkuar Uashingtonit që ta lejojë që të përdorë armë me rreze të gjatë veprimi për të sulmuar Rusinë.

Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, nuk i konfirmoi drejtpërdrejt raportimet, por tha se një nga pikat kryesore të “planit të tij të fitores” që ia ka paraqitur aleatëve përfshinte përdorimin e armëve me rreze të gjatë veprimi nga ushtria e tij.

“Sot, shumë njerëz në media po thonë se kemi marrë leje për veprime të përshtatshme. Por, [ushtritë] nuk godasin me fjalë. Gjëra të tilla nuk bëhen publike. Raketat do të flasin vetë”, tha ai përmes një postimi në Telegram.

Reuters, duke cituar burime, raportoi se Kievi planifikon të kryejë sulmet e para me armë me rreze të gjatë veprimi pas disa ditësh, por nuk dha më shumë detaje.

Ukraina me gjasë do të përdorë raketat e sistemit ATACMS – që kanë rreze veprimi deri në 300 kilometra – tha Reuters, duke cituar tri burime që kanë informacione për këtë çështje.

ATACMS apo Sistemi Raketor Taktik Ushtarak është raketë e fuqishme hipersonike, balistike që mund të udhëtojë deri në 300 kilometra. REL

Pas SHBA-ve, Franca dhe Britania lejojnë Ukrainën të sulmojë Rusinë me raketa me rreze të gjatë veprimi

Pas Shteteve të Bashkuara, edhe Franca dhe Britania e Madhe, kanë lejuar Ukrainën përdorimin e raketave me rreze të gjatë veprimi SCALP dhe Storm Shadow për të sulmuar brenda territorit rus, shkruan Le Figaro.

“Francezët dhe britanikët kanë lejuar Ukrainën të përdorin për sulme thellë në territorin rus raketat SCALP/Storm Shadow”, u tha nga Le Figaro.

Artikulli më pas fokusohet më shumë në autorizimin e presidentit amerikan, sa i përket përdorimit të armëve amerikane me rreze të gjatë veprimi nga ana e ukrainasve sa i përket sulmeve në Rusi me raketat ATACMS.

New York Times kishte raportuar se Joe Biden kishte lejuar për herë të parë, që forcat ukrainase të përdorin raketat me rreze të gjatë veprimi ATACMS për të sulmuar në territorin rus.

Ato fillimisht do të duhej të përdoreshin për të goditur rusët dhe trupat verikoreane në rajonin Kursk të Rusisë.

SHBA ka qenë furnizuesi më i madh i armëve për Ukrainën që nga fillimi i konfliktit me Rusinë.

Midis shkurtit 2022 dhe fundit të qershorit 2024, SHBA dorëzoi armë dhe pajisje me vlerë 55.5 miliardë dollarë, sipas Institutit Kiel për Ekonominë Botërore.

Aleatët e tjerë si Gjermania dhe Britania e Madhe kanë dhënë armë dhe pajisje përkatësisht me vlerë 11 dhe 9,6 miliardë dollarë. Armët përfshijnë avionë, mbrojtje ajrore, tanke dhe drone.

Britania e Madhe e ka furnizuar Ukrainën me raketa me rreze të gjatë të quajtur Storm Shadows, por nuk e ka lejuar Ukrainën t’i përdorë ato kundër territorit rus.

Sistemi i raketave të ushtrisë MGM-140, ose ATACMS, është prodhuar nga Lockheed Martin. Këto raketa mund të arrijnë deri në 300 km (186 milje) dhe janë të vështira për t’u kapur për shkak të shpejtësisë së tyre të lartë.

Shtetet e Bashkuara i dërguan këto armë si pjesë e një pakete mbështetëse, dhe ato tashmë janë përdorur të paktën një herë për të goditur objektivat ruse në Krimenë e pushtuar.

Ato lejojnë Ukrainën të godasë më thellë zonat e mbajtura nga Rusia, duke synuar bazat, objektet e magazinimit dhe qendrat logjistike.

Rusia ka deklaruar më parë se këto armë nuk do të ndryshojnë rrënjësisht rezultatin e luftës, por Putin ka paralajmëruar SHBA-në kundër përdorimit të tyre në territorin rus. sn

Ish-zyrtari i NATO-s pasi Biden e bwautorizoi të përdorë armët me rreze të gjatë: Cilat do jenë objektivat e Kievit

Ish-zyrtari i NATO-s Nicholas Williams ka reaguar pas vendimit të presidentit amerikan Joe Biden për të hequr kufizimin për përdorimin e armëve amerikane nga ana e Ukrainës kundër Rusisë. Ai tha se ky është një hap i rëndësishëm.

Williams tha për Sky News se kjo lëvizje e bërë nga ana e Biden është e rëndësishme kur është fjala për pozicionin e Ukrainës, që të mos bëjë kompromise me territorin e saj në raport me shtetin rus.

“Kjo është një lëvizje domethënëse. Ukrainasit mund të thonë se është pak vonë, por se është tepër mirë të ndodhë diçka e tillë në një moment kritik”, tha Williams.

Ndër të tjera, ai tha se edhe telefonata e bërë mes kancelarit gjerman Olaf Scholz dhe presidentit rus Vladimir Putin tregoi se lideri i Rusisë nuk ishte i gatshëm që të bëjë hapa pas, me qëllim për të pasur paqe.

I pyetur se çfarë do të bënte tani Britania e Madhe, ai shtoi: “Starmer donte të tërhiqej dhe tani ai në mënyrë të pashmangshme do të vendosë të miratojë raketat me rreze të gjatë që sulmojnë objektivat ruse në afërsi të kufirit.” Sipas tij, Kievi do të synojë objektiva ushtarake “të cilat mund të kenë ndikim në kufi ose në betejë”.

Kujtojmë se sot presidenti amerikan Joe Biden i ka dhënë dritën jeshile Ukrainës që të përdorë raketa me rreze të gjatë veprimi të furnizuara nga SHBA për të goditur Rusinë, Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, ka kërkuar prej muajsh që kufizimet për raketat me rreze të gjatë veprimi të hiqen, duke lejuar Ukrainën të synojë vendndodhje brenda Rusisë. bw

SHBA-ja raportohet se i ka dhënë leje Ukrainës të sulmojë Rusinë me armë me rreze të gjatë

Mediat amerikane kanë raportuar se administrata e presidentit amerikan, Joe Biden, ka hequr kufizimet që e parandalonin Ukrainën që të përdorte armët amerikane për të sulmuar thellë brenda territorit rus.

The New York Times, Associated Press dhe Reuters raportuan më 17 nëntor se Biden ka hequr këto kufizime, duke u thirrur në burime që kanë njohuri për këtë çështje.

Shtëpia e Bardhë ende nuk ka komentuar për këto raportime dhe nuk i është përgjigjur ende kërkesës për koment dërguar nga Radio Evropa e Lirë. Këshilli për Siguri Kombëtare po ashtu nuk ka komentuar për këtë raportime.

Nëse ky lajm konfirmohet, atëherë do të përbënte një ndryshim të madh në politikën amerikane, pasi Kievi që një kohë të gjatë i ka kërkuar Uashingtonit që ta lejojë që të përdorë armë me rreze të gjatë veprimi për të sulmuar Rusinë.

Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, nuk i konfirmoi drejtpërdrejt raportimet, por tha se një nga pikat kryesore të “planit të tij të fitores” që ia ka paraqitur aleatëve përfshinte përdorimin e armëve me rreze të gjatë veprimi nga ushtria e tij.

“Sot, shumë njerëz në media po thonë se kemi marrë leje për veprime të përshtatshme. Por, [ushtritë] nuk godasin me fjalë. Gjëra të tilla nuk bëhen publike. Raketat do të flasin vetë”, tha ai përmes një postimi në Telegram.

Reuters, duke cituar burime, raportoi se Kievi planifikon të kryejë sulmet e para me armë me rreze të gjatë veprimi pas disa ditësh, por nuk dha më shumë detaje.

Ukraina me gjasë do të përdorë raketat e sistemit ATACMS – që kanë rreze veprimi deri në 300 kilometra – tha Reuters, duke cituar tri burime që kanë informacione për këtë çështje.

ATACMS apo Sistemi Raketor Taktik Ushtarak është raketë e fuqishme hipersonike, balistike që mund të udhëtojë deri në 300 kilometra.

Administrata aktuale amerikane së fundi ka qenë duke kërkuar për mënyra se si të rrisë ndihmën për Ukrainën, para se Bideni të përfundojë mandatin më 20 janar 2025, kur presidenti i zgjedhur republikan, Donald Trump, të rikthehet në Shtëpinë e Bardhë.

Trump ka kritikuar mbështetjen e fuqishme që Bideni i ka dhënë Kievit dhe ka thënë se synon që t’i japë fund luftës sa më shpejt që të jetë e mundur, por nën kushte që me gjasë do të jenë të papranueshme për Ukrainën.

Ende nuk ka ndonjë koment nga ekipi transitor i Trumpit, por këshilltari i tij kyç, Richard Grenell, e ka kritikuar këtë lëvizje të administratës Biden.

“Po i përshkallëzon luftërat para se të largohet nga detyra”, shkroi Grenell në X.

Sipas New York Times, lejimi që ukrainasit të përdorin armë me rreze të gjatë veprimi, ATCMS, erdhi si përgjigje ndaj vendimit të Rusisë për të përfshirë në luftë trupat koreanoveriore.

Burimet e kësaj media amerikane thanë se përderisa nuk pritet që ky vendim i administratës së Bidenit të ndryshojë në mënyrë thelbësore rrjedhën e luftës, një nga qëllimet e ndryshimit të politikës, sipas tyre, është që t’u dërgojë një mesazh koreanoveriorëve se ushtarët e tyre janë të cenueshëm dhe nuk duhet të dërgojnë më shumë në Rusi.

SHBA-ja, Ukraina, Koreja e Jugut dhe NATO-ja kanë thënë se Koreja e Veriut – e cila ka rritur bashkëpunimin ushtarak me Rusinë – i ka dërguar Rusisë mijëra ushtarë, për ta ndihmuar Moskën në luftën në Ukrainë.

SHBA-ja ka thënë se beson që 10.000 ushtarë koreanoveriorë gjenden në rajonin rus të Kurskut, i cili ndodhet në kufi me Ukrainën.

Armët amerikane me rreze të gjatë veprimi, sipas burimeve të The New York Times ka të ngjarë që fillimisht do të përdoren ndaj trupave ruse dhe koreanoveriore në Kursk.

SHBA-ja është mbështetësja më e madhe e Ukrainës, sa i përket ndihmës ushtarake dhe financiare, që kur Rusia nisi pushtimin e paprovokuar të shtetit fqinj më 2022.

Adminsitrata Biden fillimisht kishte hezituar që t’i jepte Ukrainës armë të fuqishme sikurse ATACMS, tanket Abrams dhe Sistemin raketor të artilerisë me lëvizshmëri të lartë (HIMARS), pasi kishte shprehur shqetësimin se Rusia mund t’i shihte si provokim.

Vetë Biden kishte nguruar që t’i lejonte Ukrainës të përdorte armët perëndimore me rreze të gjatë veprimi për të sulmuar thellë brenda Rusisë, por në maj Shtëpia e Bardhë i dha leje Kievit që të përdor raketat ATACMS për të kryer sulme të kufizuara përtej kufirit rus me qëllim që të parandaloheshin sulmet kundër Ukrianës.

Edhe mbështetës të tjerë të Ukrainës kanë shprehur frikën se lejmi i përdorimit të armët me rreze të gjatë veprimi për të sulmuar thellë brenda Rusisë, mund ta provokojnë Moskën të kundërpërgjigjet, që do të mund të çonte në zgjerimin e luftës.

Përveç SHBA-së, edhe shtete të tjera e kanë pajisuar Ukrainën me armë të fuqishme, sikurse janë raketat lundruese britanike me rreze të gjatë veprimi, Storm Shadow, që mund të udhëtojnë deri në 250 kilometra.

Kremlini ka paralajmëruar më herët se nëse SHBA-ja apo ndonjë nga aleatët e tjerë perëndimorë i japin leje Ukrainës që të përdorë armë me rreze të gjatë për ta sulmuar Rusinë, Moska do ta shihte si përshkallëzim të madh.

Që nga nisja e pushtimit rus të Ukrainës në shkurt të vitit 2022, Moska ka përdorur armë me rreze të gjatë veprimi dhe avionë luftarakë për të sulmuar thellë brenda Ukrainës, duke goditur civilët dhe infrastrukturën si dhe caqet ushtarake. REL

UGSHPD: RAMA JU “RRIT” PENSIONET, VELIAJ JU UL SHEQERIN (Dy anët e monedhës së pushtet-korrupsionit)

 
Këtë të vërtetë do t’ua zbulojmë diku më poshtë. 
Më parë le të shohim skemën e mashtrimit që Rilindja Socialiste ka ndërtuar në çdo aspekt të jetës ekomomike dhe shoqërore për shtetasit shqiptarë. 
Pra le të kuptojmë sa më thjeshtë atë që dihet por nuk e vërtetojmë dot sepse pushteti i pavarur i drejtësisë ka ngrirë.
Le të kuptojmë se si ndodh që shqiptarët kanë mbetur të varfër dhe vazhdojnë të largohen çdo ditë, ndërsa të kamurit si vjedhës të pamëshirshëm i shijojnë jetët e tyre prej pushtetit dhe e gjejnë mburojën edhe prej Kuvendit dhe mbeten të paprekshëm.
Është koha që njerëzit duhet të ndërgjegjësohen se pse aty në Kuvend përfaqësia politike e popullit rrëmbehet çdo katër vjet. Ndaj çdo protestë e drejtë të shihet jo thjeshtë si kërkesë përgjegjësish për premtimet e pa mbajtura dhe punët e pakryera sepse rotacioni politik do të kishte ndodhur çdo raund zgjedhjesh, por të shkohet më tej përmes drejtësisë dhe ligjit sepse nga më të pushtetshmit ndër vite këto protesta dhe lëvizje etiketohen dhe vihen në lojë. Janë fare cekët të trajtuara edhe nga mediat këto protesta, këndvështrimi i tyre politizohet skajshëm dhe qytetarët ndjehen të padobishëm për forcën që kanë. E drejta për të zgjedhur dhe për t’u zgjedhur, pra vota e lirë që sjell ndryshim humbet integritetin dhe qëllimin, vidhet dhe vritet prej mendësisë kriminale dhe prej korrupsionit ashtu sikurse edhe financohet prej tyre.
Si po përcillet forca e pushtetit sot në Shqipëri do të shtrohej pyetja?
Kjo tani nuk do më shpjegim pasi lufta për pushtet veç propagandës për një Shqipëri drejt Evropës 2030 apo dhe më shpejt, është shtrirë dhe thelluar në kërkim të vjeljes së votës së diasporës. Dhe kur vijmë tek kjo pikë mund të kërkojmë transparencë dhe llogari se: – A ka ndonjë nismë parlamentare për të motivuar dhe justifikuar shpenzimet për lëvizjet e figurave publike dhe të partive politike me tubimet ndërgjegjësuese për votën e diasporës?
Ku gjinden paratë për të tubuar kryeministri dhe administrata e tij në Greqi, Itali dhe ShBA?
Nëse pjesëmarrja sa vjen e zbehet dhe emigrantët e protestojnë hapur në mënyrën se si po keq qeveriset Shqipëria, së paku propaganda e Rilindjes Socialiste e ka kuptuar se strategjia populiste me këngë e valle nga këngëtarët/et VIP, nuk janë më të pranishëm për t’ia ngrohur dajren Ramës para fjalimit si dhe për t’i kthyer pyetje përgjigjet në aheng* dhe tallava për pjesën e mbetur të kohës.
Propaganda i lë jashtë këto realitete dhe qëmton nga tubimet mesazhin që i duhet Ramës për të qëndruar në pushtet.
Fakti që u përmend diaspora në çështjen më lart është se pjesa dërrmuese e pensionistëve dhe pensionisteve në Shqipëri e mbajnë frymën me pensionet nga vitet e punës dhe të tjerë kush ka fatin mund të mbështetet financiarisht nga ndihma e fëmijëve emigrantë.
Duke ju kthyer zhvillimeve politike-shoqërore në vend palëkundja e korrupsionit në pushtet duhet parë përmes ideologjisë politike që frymëzon skemën për të sunduar dhe jo qeverisur.

Shpjeguar në pak vite pas histori Rama dhe Veliaj ishin dikur paralel në bashkëveprimin mes tyre. Por më pas me pushtetin në horizont për veten e tyre dhe jo për shqiptarët ata u bënë të njohur si zërat e rinj të opozitës. Kryesisht kundër së djathtës në pushtet dhe arritën të bëhen me parti. Ndërsa sot që të dy janë kryqëzuar në majat e larta të udhëheqjes të partisë që morën dhe interesat e Rilindjes Socialiste janë shprehje e shkëputjes nga ajo bazë i mbështeti ata. Rama dhe Veliaj të dy bashkë janë të pandashëm nga vlerat që përfaqësojë. Ata janë prerja më e re e monedhës së pushtet- korrupsionit që kryen transaksione vetëm me tregun e zi dhe aferat brenda Shqipërisë, Bashkimi Evropian vazhdon si pa kuptuar të shtyhet më larg. Shtyhet sepse kjo fytyrë e vërtetë e pushtet-korrupsionit nuk shkëmbehet dot me valutat ndërkombëtare. Slogani BE 2030 nuk nënkupton këtë keq qeverisje drejt BE-së, por lë të kuptosh zgjimin qytetar për t’u afruar me BE-në, një ëndërr e nisur dhe e mbetur peng prej një tranzicioni të tej zgjatur.

Në këtë këndvështrim ‘kokë a pilë’ sikur ta kërkosh shortin e zgjedhjes në monedhën rilindëse, rezultati është i njëjtë. Ke ose Ramën ose Veliajn.  Përmes mediave të kapura dhe propagandës që ushtrojnë tashmë ata kanë ngritur një kryeqytet brenda skemës së një sistemi të korruptuar. Ndër këta 11-12 vite të dy e kanë përforcuar rrugën e pashmangshme drejt autoritarizmit parti-shtet dhe kanë si synim jo vetëm mandatin e katërt, por edhe të synojnë që të qëndrojnë edhe më gjatë, pavarësisht rivalitetit fundosës me njëri-tjetrin.
Duke parë afrimin e zgjedhjeve të ardhshme në qoftë se Rama dhe Veliaj nuk dalin për të shprehur përgjegjësitë përballë kësaj shkalle korrupsioni përpara shpalljes së vlefshme të kandidatëve nga subjektet politike, çdo përpjekje do të duket e humbur sepse pavarësia e pushteteve si e tillë në demokracinë shqiptare vërteton se nuk jeton më. Por do të pranohet dorëzimi i demokracisë kundrejt autokracisë dhe shteti do të sundohet nga monedha Rama-Veliaj (edhe pse ata nuk do të duan të jenë në një), ata janë bashkë dhe do të jenë të pandashëm në shërbim të njëri- tjetrit.
Ai që qeveris sot, pra Rama ka nevojë për pranë dhe korrupsionin e Veliajt sepse do t’i  duhet që t’i shkundë çdo qindarkë në emër të reformës në drejtësi po ja lypi puna.
Ka dy rrugë se si paratë mund të përdoren. E para, për të paguar shpenzimin e mbrojtjes nga avokatët dhe e dyta për të investuar tek votat për një mandat të katërt. Deri tani skema Rama-Veliaj  ka funksionuar edhe pse është e dështuar. Por e keqja e demokracisë në gjendjen e saj ende të brishtë lidhet me sistemin drejtësisë.
Sa i pavarur dhe sa pushtet më vete ky sistem drejtësie ka për ta mbrojtur demokracinë?
Zhvillimet e kuvendit e tregojnë më së miri këtë. Po shohim në çdo seancë plenare dhe në çdo komision njëanshmërinë dhe protestën. Deputetët e shumicës, rilindësit socialistë janë aty në bllokun e numrave të duhur për të kaluar çdo ligj që e ka pikënisjen nga qeveria. Më i fundit ishte edhe ai i buxhetit 2025. Por me forcën e kartonit rilindësit socialistë janë aty në bllokun e numrave të duhur që edhe të mbrojnë monedhën e pushtet-korrupsionit, të ndjehen se janë pjesë e elitës pavarësisht se janë jashtë interesave dhe programit të bazës socialiste dhe të Partisë Socialiste.
E për sa kohë kjo “luftë” që tërheq vëmendjen në Kuvend vazhdon  lind pyetja se ku ishin vendndodhjet e Ramës dhe Veliajt gjatë zhvillimeve të ditëve të fundit? 
Të larguar nga lajmi i ditës, por edhe të angazhuar në fshehtësi me daljet e tyre në faqet e propagandës dhe mediave që e mbështesin.
 
Njëri (Rama) në COP29 për nismat globale të energjisë me një delegacion të ngjeshur të Rilindjes Socialiste dhe tjetri (Veliaj) duke vazhduar me “kujdesin” për të moshuarit dhe pensionistët aty ku Rama e la, diku me ndonjë përurim çerdheje, diku me ndonjë mbjellje fidani, por më therësja ishte kur Veliaj drejton mesazh për kujdesin e shëndetit të  pensionistëve  në ditën Botërore të Diabetit:-“Sot, në Ditën Botërore të Diabetit, një thirrje për të gjithë: Kujdesuni për veten! Kontrollet e rregullta janë çelësi për ta mbajtur diabetin nën kontroll dhe për të jetuar një jetë të shëndetshme”. Veliaj i padukshëm me mesazhin e tij përdor ngritjen e një stendë ku ofrohen analiza falas dhe ky ndërgjegjësim bëhet nga nënkryetari i bashkisë së Tiranës Andi Seferi, dhe me zv/ministren e Shëndetësisë Mira Rakacolli  shoqëruar edhe nga një grup mjekësh. Teoritë dhe propaganda për ta pasur ushqimin bio dhe jetesën e shëndetshme në një qytet si Tirana janë jo vetëm tallje, por edhe një shuplakë ndërgjegjësuese qytetarëve që të zgjohen se ende nuk po e kuptojnë se për çfarë po flet qeveria Rama që premtoi mjeksinë falas. 
Po kjo është e “vërteta”, falas vetëm për një ditë. 
Po për 364 ditët e tjera?
Për 364 ditët e tjera kemi atë pjesë humori që përmendëm më lart. Indeksimi i pensioneve që shpesh shitet si rritje e pensionit krijon një çorientim. Premtimi për rritjen e pensioneve është parë si një rrezik për rënien e qeverisë, prandaj Rama e ka ndërruar tashmë atë shteg. Ai dhe ekonomistët e tij i shmangen edhe shifrës së indeksimit sepse kjo ishte një disfatë që tregoi se rritja ishte jo vetëm qesharake nga njëra anë, por ajo la zbuluar rimbursimin e barnave. Lista e barnave për një pensionist dhe nevoja për mirëmbajtjen e shëndetit shkon edhe më shtrenjtë se sa vetë vlera e pensionit që merr një shtetas shqiptar. 
Kjo është pjesa e zbërthimit të mënyrës se si propaganda dhe imazhi i Rilindjes Socialiste vazhdon të punojë. Dy anët e monedhës së pushtet-korrupsionit. Rama ju “rrit” pensionet, Veliaj ju ul sheqerin.
Rama ka pohuar në fund të muajit Tetor se ka një bonus për pensionet:- “qeveria akordon aktualisht 350 milionë euro”. Ai nuk jep një shifër ekzakte sepse ushtrimin aritmetik u a lë  710 000 përfituesve pensionistë që janë 1/3 e popullsisë, por që vota e tyre u duhet mot.
Kjo është propaganda elektorale që nuk ka për tu ndalur me këtë strategji deri në zgjedhjet e 2025. Pensionistët në nevojë janë e vetmja shtresë numerike e popullsisë që mund t’u japë votën në shkëmbim të lëmoshës ashtu sikurse mazhoranca e përdor forcën e kartonit për ta mbrojtur këtë mënyrë qeverisjeje. Kjo është edhe mungesa e dinjitetit, bindjet që njerëzit kanë dhe fatkeqësisht detyrohen nga pamundësia fizike dhe e mbijetesës që t’i mbrojnë. 
Kjo pjesë na shpie pikërisht në pasqyrën e zhvillimeve të javës.  Në Kuvendin e Republikës së Shqipërisë për të kuptuar se a e kanë të zgjedhurit nga populli qëllim kryesor gjetjen e zgjidhjeve për të mbrojtur dhe interesat shtetasve?
Gjatë kësaj jave vendi kryesor i betejës politike u bë sërish Kuvendi i Republikës së Shqipërisë madje me orë të zgjatura për të kapur limitet fundore të kohës. Kështu u mbyll në mënyrë të njëanshme e Komisioni Hetimor “Për shërbimet publike të sterilizimit dhe të check-up-it në shëndetësi” i  miratuar me vendimin përkatës i cili u drejtua pas shumë përpjekjesh nga opozita që prej krijimit të tij në muajin Mars 2024. Po kështu është mbyllur edhe Komisioni Hetimor “Për trajtimin e të Dhënave të sistemit TIMS”, ku depozitimi i procesverbaleve dëshmitarëve të thirrur me dyer të hapura ka prekur një numër të konsideruar funksionarësh të administratës deri në ministra që janë pas hekurave nën hetim dhe të dënuar për shpërdorim detyre dhe të lidhur me krimin. Por ka patur  gjithashtu edhe funksionarë të lartë të cilëve u janë deleguar në detyra të tjera brenda Rilindjes Socialiste që kanë depozituar përgjigjet e hetimeve me dyer të mbyllura. Pjesa e tretë ata më të fuqishmit dhe me funksione të pandryshuara, nuk kanë depozituar asnjëherë dëshmi, nuk kanë dalë përpara përgjegjësive dhe më keq akoma kanë intimiduar dhe vonuar proçesin. Me mbështetjen e propagandës dhe të analistëve në media pushteti dhe mazhoranca e kanë parashikuar mos daljen e rezultateve. Madje përmes mediave të ushqyera dy Komisionet Hetimore të opozitës janë ndëshkuar si instrumente të politizuara dhe një kryekomisioner, Ervin Salianji po vuan dënimin me burg për një proces të stisur, kurth i ngritur dhe fajtor për “shpifje”. Në anën tjetër Kuvendi i Republikës së Shqipërisë i drejtuar nga një tjetër kryetare, Elisa Spiropali ka marrë pozicionin për të siguruar vazhdimin e lojës pro kryeministrit pasi, opozita në parlament është bashkuar, përveç individëve dhe grupimeve të vogla që dikur kanë qenë kundërshtarë të pandjeshëm ose opozitë fasadë që ishte e pajtuar me rolin e saj për të mos e shqetësuar pushtetin e Ramës dhe të elitës së Rilindjes Socialiste. 
Por cila ishte kundër goditja e mazhorancës për pranimin e dy Komisioneve Hetimore të sabotuara tashmë të opozitës?
Askush nuk po mendohet për shifrën e 200 milion € që është përdorur gjatë periudhës 10 vjeçare 2015 e këtej. Por buxhetit të 2025 do t’i shtohen sa parashikon kjo qeverie dhe 142 milionë € pjesë e kontratave koncensionare, pra vetë skema e PPP-ve ku Sterilizimi dhe Check Up vazhdojnë edhe për dy vite me nga një shtesë përkatësisht 39 milion € dhe 18 milion €. Këto dy zëra pra me rreth 60milion € janë jashtë përllogaritjeve për  inceneratorin e Tiranës i cili do të marrë rreth 40 milion  edhe pse nuk ekziston akoma. 
Me këtë buxhet të shtuar mazhoranca luan si të dojë me forcën e kartonit në Kuvend, por ndërgjegjësimi qytetar do të jetë edhe më i madh kur propaganda nuk përtypet dhe kur drejtësia vepron dhe jep rezultat. 
Pikërisht në kuvend mazhoranca goditjet nga “komisionet e dështuara” ose më mirë të shprehura të sabotuara qëllimshëm i është përgjigjur me ngritjen dhe funksionimin pa pengesa të katër Komisioneve të Posaçme me qëllim fitimin e “kredisë politike” në opinionin publik që përmes emërtesave të goditura duket se është Rilindja Socialiste që do ta sjellë BE-në që nesër. Një propagandë dhe vetëlavdërim ku duket qartë se zhvillimet e jetës politike të Shqipërisë kanë mbetur në duart e po atyre  protagonistëve që drejtohen nga interesa të njëanshme partiake  dhe që me  praktika jo demokratike. Kjo në vetvete është kredia e partisë-shtet që fiton mbi një opozitë të bllokuar, të ndëshkuar për mospjesëmarrje në jetën parlamentare apo të paralizuar plotësisht.
Kështu Komisionet e Posaçme si; 1- “Për Rolin e Integrimit të Republikës së Shqipërisë në Bashkimin Evropian”, 2-“Për Reformën Zgjedhore”, 3- “Për thellimin e reformave për mirëqeverisjen, sundimin e ligjit dhe antikorrupsionin për Shqipërinë 2030 në Bashkimin Evropian”, 4- “për të koordinuar dhe mbikëqyrur të gjitha veprimet institucionale për të luftuar dezinformimin dhe format e tjera të ndërhyrjes së huaj në proceset demokratike të vendit”, janë mënyra me moderne e kufizimit të të drejtave dhe lirive të shtetasve në emër të një partie e cila do të konsolidojë nesër pushtetin e saj pa nevojën e pasjes së një opozite.
Në këtë pikë të mbërritur zhvillimesh duhet të kujtojmë dhe të dallojmë mirë rolin dhe veçorinë e kthimit të opozitës së bashkuar në Kuvend. Në qoftë se precedenti që krijohet me mbylljen e njëanshme të Komisionit Hetimor “Për shërbimet publike të sterilizimit dhe të check-up-it në shëndetësi”  thjeshtë për mbarimin e afateve kohore dhe pa vlerësuar humbjen nga milionat e shpenzuara sikurse dhe gjetjet nga dokumentacioni i të dhënave të ndjeshme të sigurisë kombëtare mbi lidhjet e krimit me korrupsionin shtetëror nga Komisioni Hetimor “Për trajtimin e të Dhënave të sistemit TIMS”,  situata do të vazhdojë të përkeqsohet. ështu përfunduan dhe u depozituan dokumentet e
Jetëgjatësia e tij me  në të kundërt  edhe përsa i përket imazhit të shëndetësisë shqiptare. Kjo është një tragjedi-komedi e mazhorancës në Kuvend. Mënyra e vetme e funksionimit të parti-shtetit në qeverisjen qendrore dhe vendore. Duke imituar dhe plotësuar njëri tjetrin me pushtetin në duke paralel në vitet e largëta të tre mandateve, Rama dhe Veliaj po kryqëzohen dhe bashkohen në një pikë tani para zgjedhjeve të 2025. Nuk bëhet më fjalë se kush e pret ja i pari rrugën shokut, por se kush e nxjerr jashtë rruge tjetrin. Kjo është strategjia e të korruptuarve për të mbajtur pushtetin
____________
*aheng- argëtim i lëshuar ose dëfrim i shthurur nga përmbajtja.

14 Nëntor, 2024

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë Profesionistë të Diasporës (UGSHPD)

Verband Albanischer Berufsjournalisten der Diaspora (VABD)

Union of Professional Albanian Journalists of Diaspora (UPAJD)

L’Union des journalistes professionnels albanais de la diaspora (UJPAD)

Unione dei Giornalisti Professionisti Albanesi della Diaspora (UGPAD)

Si po plaket Shqipëria, 20% e popullsisë mbi 65 vjeç- Të dhënat e INSTAT

Përveç pakësimit struktura e popullsisë është plakur dhe moshat e vjetra dominojnë. Të dhënat e Censit 2023 tregojnë se mosha mesatare e popullsisë arriti 42.5 vite duke u rritur me 7 vite nga vitit 2011, ku ky tregues ishte 35.5 vjet.

Faktorët ndikues të lindjeve, vdekjeve dhe migracionit ndërkombëtar dhe të brendshëm sollën ndryshimin e strukturës së popullsisë, në Censin e 2023. Piramida e popullsisë bazuar në Censin e 2023, vjen e ngushtuar shumë poshtë për shkak të rënies së lindjeve dhe po zgjerohet ne mes dhe lart nga rritja e popullsisë në moshë të vjetër.

Të dhënat e Cens 2023 tregojnë se një në pesë individë (19,7%) janë 65 vjeç e lart, krahasuar me një në nëntë individë (11,3%) në Censin e vitit 2011 dhe 7,5% në Censin e 2001.

Tranzicioni drejt një popullsie më të vjetër vihet re edhe në raportet e varësisë. Raporti i varësisë së të rinjve pësoi rënie në 24,0% nga 30,4% vlerësuar në Censin e 2011, dhe raporti i varësisë së të moshuarve pësoi rritje në 30,4% nga 16,7% në 2011.

Analizuar në nivel qarku, Kukësi dhe Gjirokastra mbajnë pozicione të kundërta në termat e raporteve të varësisë: Kukësi ka raportin e varësisë së të rinjve më të lartë (31,8%) dhe raportin më të ulët të varësisë së të moshuarve (19,9%).

Ndërsa, Gjirokastra ka raportin e varësisë së të rinjve më të ulët (19,0%) dhe raportin më të lartë të të moshuarve (46,1%). Mosha mesatare e popullsisë është 42,5 vite, nga 35,3 vite që ishte në Censin 2011.

Duke analizuar grup-moshën 50-69 vjeç në piramidën e popullsisë, vërehet një zgjerim që përputhet me një periudhë lindjesh midis mesit të viteve 1950-1970. Shqipëria gjatë kësaj periudhe është karakterizuar nga një rritje e normave të lindshmërisë, njohur si “baby boom”.

Pas viteve ’90, norma të ulëta të lindshmërisë dhe trendi në rënie, kombinuar me emigracionin e popullsisë në moshë riprodhuese solli ngushtimin e bazës së piramidës së popullsisë. Lindshmëria nën nivelin e zëvendësimit prej vitit 2001, rritja e jetëgjatësisë, si dhe migracioni mbeten faktorët kryesorë të plakjes së popullsisë.

Mungon infrastruktura për të moshuarit

Brezi i sotshëm i pensionisteve jetoi rininë me mungesë kulture dhe njohurish për të siguruar mbrojtje financiare për pleqërinë.

Një shoqëri e bazuar në një traditë të brezave ku fëmijët kujdesen për prindërit në pleqëri po venitet nga nivelet e larta të emigracionit që kanë shkëputur lidhjet fizike ndërmjet prindërve dhe fëmijëve.

Edhe pse në tranzicion solidariteti mes brezave ende funksionon në aspektin financiar, pasi emigrantët shqiptare vazhdojnë të çojnë të ardhura pranë familjeve të tyre. Në vitin 2023 këto prurje ishin më shumë se 930 milionë euro, më shumë se gjyma e faturës së përgjithshme për pagesën e pensioneve nga qeveria shqiptare,

Për shumë të moshuar jeta do të lehtësohej po të funksiononin azilet, të cilat sot mungojnë në raport me nevojat që ka vendi për këto shërbime. Njësia e Kombeve të Bashkuara, për çështjet e punësimit (ILO) evidentoi pak vite më parë se popullsia e Shqipërisë po plaket me shpejtësi dhe 91 mijë persona mbi 65 vjeç kanë nevojë për përkujdesje sociale afatgjatë, ndërkohë që vetëm 1.6% e tyre përfitojnë mbrojtje.

Azilet publike mungojnë, ndërsa iniciativat për hapjen e shtëpive të kujdesit për të moshuarit gjithashtu mungojnë. Mirela një grua shqiptare që shërben në një shtëpi të moshuarish në Milano prej 20 vitesh ka dëshirë të sjellë këtë përvojë në Shqipëri, por tha se e ka vështirë për të gjetur staf që të ketë aftësitë për t’u kujdesuar për të moshuarit. Disa biznese nisen të investonin në qendra të posaçme për të moshuarit, por kërkesa e shpejtë për shtëpi i zhvendosi projektet e tyre.

Numri i pensionistëve do të rritet me shpejtësi në vitet në vijim për shkak të bumit të lindjeve në vitet 1950-1960. Në vitin 2021, një në 7 persona ishte mbi 65 vjeç. Vlerësohet se një në 3.8 persona do të jetë 65 vjeç e lart deri në vitin 2050. Të dhënat demografike tregojnë se, popullsia shqiptare po plaket me shpejtësi.

Ndërmjet viteve 1990 dhe 2022 dukë zënë rreth 16% të totalit të popullsisë më 2021 nga 5.5% më 1990. Në të ardhmen, popullsia mbi moshën 65 vjeç e lart do të rritet në 623 mijë persona dhe pjesa e saj në totalin e popullsisë do të rritet në 26.4% deri në vitin 2050.

Sipas Ministrisë së Shëndetësie në shkallë vendi funksionojnë rreth 39 qendra për të moshuar nga 259 qendra shërbimesh që janë në Shqipëri. 14 qendra ose 36% e tyre ofrojnë shërbime për të moshuar në qarkun e Tiranës, ndërsa 25 të tjerat ofrojnë shërbime përkatësisht në Korçë (6 qendra), Shkodër (5 qendra), Berat (3 qendra), Durrës, Vlorë dhe Elbasan (nga 2 qendra) dhe Lezhë, Dibër, Gjirokastër, Fier e Kukës (nga 1 qendër). Këto qendra nuk janë të mjaftueshme as 2% te të moshuarve në nevojë.

Mungon furnitura dhe logjistika për të moshuarit

Duke qenë se të moshuarit një grup i popullsisë që konsumon pak dhe nuk ka fuqi blerëse në treg ka shumë mungesa në produktet të dedikuara për këtë moshë, duke nisur që nga veshjet, furnitura e përshtatshme që i ndihmon ato në lëvizje etj.

Mirëpo në njësitë e shitjes me pakicë në vend shpesh mundësitë e zgjedhjeve për mosha të vjetra janë të kufizuara për faktin se bizneset e veshjeve, si çdo biznes tjetër ofrojnë produkt nisur nga aftësia blerëse, pohojnë tregtarët e pakicës.

Në vendin tonë aftësia blerëse është e përqendruar në grup-moshën 20-45 vjeç, pasi kjo ka të ardhurat më të larta dhe për rrjedhojë dhe shpenzimi është më i lartë. Sakaq tregu shqiptar i veshjeve nuk ofron shumë mundësi dhe cilësi për moshat mbi 80 vjeç, siç mund të gjenden në tregun europian.

Nevojat për kujdes intensiv për të moshuarit po rriten në Shqipëri, por nga ana tjetër, logjistika që mbështet me furnizime këtë kategori konsumatorësh pothuajse mungon. Në cens 2023, INSTAT numëroi se në Shqipëri jetojnë mbi 87,000 persona mbi 80 vjeç.

Një familje që trajton me shërbim në shtëpi një person në këtë moshë e ka shumë të vështirë të sigurojë pajisje që lehtësojnë rutinën e tij.

Në Shqipëri mungojnë njësitë e shitjes me pakicë për të moshuarit, të cilat në vendet e Europës Perëndimore janë mjaft të përhapura. Farmacitë kanë nisur të fusin furnizime të posaçme, por tregu ofron shumë pak në raport me nevojat që paraqiten.

Kompanitë që ofrojnë pajisje për shtëpi nuk kanë thuajse asnjë produkt të përshtatshëm për moshat e thyera, si krevate të lëvizshme dhe pajisje të tjera që lehtësojnë përditshmërinë e të moshuarve.

Pajisje që mund të manovrohen lehtë me prekjen e një butoni, si hapja e dyerve, dritareve apo krevate dhe dollapë, të nevojshme për moshat e vjetra. Pajisje mjekësore si karriget me rrota, sistemet e shpërndarjes së oksigjenit, pajisjet ndihmëse të lëvizjes etj.

Tualete të përshtatur për të moshuarit, mobilie si ashensor, banjot në këmbë do të kenë shumë shpejt një kërkesë në rritje edhe në vendin tonë.

64 mijë të moshuar jetojnë vetëm

Të dhënat e censit 2023 referuan se në të gjithë vendin, rreth 64 mijë persona mbi 60 vjeç jetonin vetëm. Nga 103 mijë persona të cilët jetonin vetëm, 62,5% e tyre ishin 60 vjeç e lart (64,375 persona).

Nga 103 mijë persona të cilët jetonin vetëm, 62,5% e tyre ishin 60 vjeç e lart (64,375 persona). Gati gjysma e familjeve në vend kanë 2 ose më pak persona. Kjo tregon një zhvendosje të madhe nga struktura tradicionale e familjeve shqiptare me shumë anëtarë ku dominojnë moshat e reja.

Madhësia mesatare e njësive familjare është 3,2 anëtarë në Cens 2023, krahasuar me 3,9 anëtarë për Censin e 2011.

Të dhënat e cens treguan se nga 755,950 njësi familjarë që u numëruan nga cens 49% e tyre janë mbi 60 vjeç./Monitor

Presidenti Zelenskiy thotë se Ukraina duhet të bëjë gjithçka për t’i dhënë fund luftës vitin tjetër

VOA/Marrë nga Reuters

Presidenti Volodymyr Zelenskiy tha se Ukriana duhet të bëjë gjithçka që është e mundur për të arritur që lufta me Rusinë të përfundojë vitin e ardhshëm përmes diplomacisë, një koment që bëhet në një moment vendimtar pas fitores në zgjedhjet presidenciale amerikane të republikanit Donald Trump dhe ndërsa Rusia po bën përparime në fushën e betejës.

Sidoqoftë, presidenti ukrainas dha se udhëheqësi rus Vladimir Putin nuk është i interesuar për të arritur një marrëveshjeje paqeje.

“Sa na takon neve, duhet të bëjmë gjithçka që kjo luftë të përfundojë vitin e ardhshëm, të përfundojë me mjete diplomatike”, tha zoti Zelenskiy në një intervistë në radion ukrainase të transmetuar të shtunën.

Ambasadori i Moskës në Kombet e Bashkuara në Gjenevë tha të enjten se Rusia do të ishte e hapur për negociata për përfundimin e luftës nëse ato do të niseshin nga Presidenti i zgjedhur Donald Trump, megjithëse sipas tij në bisedime do të duhej të pranoheshin “realitetet territoriale”.

Moska e përdor këtë frazë për të nënkuptuar që Ukraina do të duhet të heqë dorë nga katër rajonet që forcat ruse i kanë pushtuar pjesërisht dhe për të cilat Rusia pretendon kontrollin e plotë.

Presidenti Zelenskiy është shprehur vazhdimisht që kur Rusia nisi agresionin në shkallë të gjerë në shkurt të 2022, se nuk mund të ketë paqe derisa të dëbohen të gjitha forcat ruse dhe të rimerret i gjithë territori i pushtuar nga Moska, përfshirë Krimenë.

Megjithatë, rikthimi tek kufijtë e njohur ndërkombëtarisht të Ukrainës të vitit 1991 nuk u përmend në “planin e fitores” të Presidentit Zelenskiy, që ai e prezantoi publikisht muajin e kaluar.

Presidenti Zelenskiy tha se lufta kishte të ngjarë të përfundojë më shpejt nën administratën Trump, i cili u shpreh gjatë fushatës së tij se do t’i jepte fund konfliktit me shpejtësi, pa dhënë detaje.

Presidenti Zelenskiy tha se ligji amerikan e pengonte atë të takohej me zotin Trump përpara inaugurimit të tij më 20 janar.

“Ne do të bëjmë gjithçka që varet nga ne (për të siguruar një takim). Ne patëm një takim vërtet të mirë në shtator”, tha Presidenti Zelenskiy, duke shtuar se ai do të bisedonte vetëm me vetë zotin Trump dhe jo me ndonjë të dërguar apo këshilltar.

Shpallen martirë nga Vatikani dy klerikët shqiptarë, i dërguari i Papa Franceskut drejton meshën. Massafra: Dhanë jetën për fe e atdhe

Kjo e shtunë e 16 nëntorit, shënoi një ditë të rëndësishme për Kishën Katolike por edhe kombin shqiptar, me shpalljen të lumë të dy martirëve At Luigji Paliq dhe Don Gjon Gazullit që i bashkohen listës prej 38 martirëve shqiptar të shpallur në 2016-ën nga Vatikani

Meshën për lumnimin e dy martirëve, njëri françeskan dhe tjetri dioqezian e udhëhoqi i deleguari i Papa Françeskut eminenca e tij Prefekti i Dikasterit vatikanas për Çështjet e Shenjtorëve, kardinali Marcello Semeraro.

Arqipeshkëvi i Shkodrës, monsinjor Angelo Massafra në meshën e lumnimit të dy martirëve tha se Luigji Paliq dhe Gjon Gazulli dhanë jetën për fe e atdhe. Një mesazh Massafra dha edhe për luftën në botë. Kardinali shqiptar i Nderit i Vatikanit Ernest Troshani dhe arqipeshkëvi i Kosovës Dodë Gjergji u shprehën se shpallja të lumë e dy martirëve është një nder.

Të pranishëm ishin edhe qindra besimtarë nga Shqipëria, Kosova, Mali i Zi, Kroacia, drejtues të politikës në Shqipëri dhe përfaqësues të trupave diplomatike të Rajonit. Ndërkohë me qindra besimtarë të tjerë qëndruan në mjediset e jashtme të Katedrales duke ndjekur meshën e shenjtë në këtë moment historik. bw

“Ndaluni! Të gjithë duhet ta dinë se Kosova është Kosovë ose Kosova është Shqipëri”, Amir Rrahmani në konferencën pas ndeshjes: Tri herë i kërkova gjyqtarit të ndërhyjë

Kapiteni i Kosovës, Amir Rrahmani, i ka bërë thirrje UEFA-s që të marrë masa dhe t’i mbrojë futbollistët kur përballen me sjellje raciste.

Pas ndërprerjes së ndeshjes në Bukuresht, Rrahmani ka thënë se në tri raste ka bërë përpjekje që ta bindë gjyqtarin për thirrjet anti-Kosovë në stadium.

“Ka pasur thirrje të vazhdueshme ‘Serbia, Kosova’. Kjo ndodhi për 90 minuta. Në minutat shtesë, nisën thirrjet me fjalë të tjera që s’dua t’i përsëris sepse është turp. I thash për herë të parë gjyqtarit që t’i dëgjojë. Ai s’bëri asgjë”.

“Herën e dytë s’deshi të dëgjojë. Pas herës së tretë i thash që do të dalim sepse kjo është shumë e gabuar. Ata kanë qenë në dijeni sepse Federata jonë ua ka bërë të qartë që të provojnë të shmangin këtë”.

“Fansat nisën edhe më shumë pas kësaj me thirrjet ‘Kosova, Serbia’. Prandaj vendosëm të mos dalim më siç ndodhi vitin e shkuar”.

“UEFA duhet të vendosë sepse jemi futbollistë, jemi për të përfaqësuar këtu popullin tonë, shtetin tonë që ka të kaluar të rëndë. Një luftë e madhe ka marrë jetën e njerëzve, ka pasur masakra. Kjo është e tepërt. Ndaluni”.

“Të gjithë duhet ta dinë se Kosova është Kosovë ose Kosova është Shqipëri. Kaq. Këtu mbaron”, ka përfunduar kapiteni i Kosovës. bw

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend