VOAL

VOAL

Kërcimi me kalë përmes zjarrit, ‘pastrim nga mëkatet’

January 17, 2017

Komentet

‘Rrugë për Askund’- Autostrada e re shkatërron biznesin dhe jetën në Thumanë

Vëllezërit Durim dhe Andi Gjoka u kthyen nga Greqia në vitin 1998 për të investuar kursimet në Shqipëri. Ata ngritën një biznes lulesh dhe pemësh në afërsi të Thumanës, aksit që ka shërbyer si rrugë nacionale deri pak javë më parë.

“Me një të rënë të lapsit qeveria na bllokon rrugën kryesore dhe aksesin për t’u lidhur me autostradën e re”- tregon Durim Gjoka.

Më ndërtimin e autostradës biznesi i tyre u nda në mes, duke i lënë serat nga një anë dhe qendrën e shitjes së luleve nga ana tjetër e rrugës. I vetmi nënkalim që mundëson lidhjen e dy pjesëve të biznesit është vetëm 3.4 metra, i cili pamundëson kalimin e makinave të mëdha për transportin e pemëve.

“Që të ngarkojmë ne një trailer, duhet që t’i shkarkoj materialet dy herë, se këtu nuk i zë makinat e mëdha. Duan të paktën një ditë, gjithë ditën, me 10 – 12 punëtorë që të ngarkojmë një trailer. Në një kohë që traileri vinte në vendin e vetë, ngarkonte për një gjysmë dite edhe mbaronim punë, edhe bima nuk kishte dëme”- shpjegon ai.

Biznesi i vëllezërve Gjoka gjendet vetëm pak metra me rreth rrotullimin e autostradës së vjetër, që prej një muaji është kthyer në një rrugë për askund. Për ironi, autostrada e re ka prerë në mes një rrethrrotullim ekzistues, që ishte ndërtuar me qëllimin që të bënte lidhjen e rrugës me aksin e re që do pasonte.

Image

80 mijë banorët e Krujës dhe rrethinave tani kanë dy mundësi, ose të kthehen deri në Kashar ose të kalojnë në një rrugicë dytësore që të çon drejt Thumanës.

“Është bë skëterrë, krejt makinat e Shqipërisë kalojnë këtej, kjo është rrugë lagje, rrugë që s’mund të nxjerrim fëmijët në rrugë” – tregon Artur Lame.

Arturi banon buzë rrugës së vjetër dytësore. Mbyllja e rrugës e ka kthyer oborrin e tij në një aks ndërkombëtar të improvizuar, ku ccdo ditë kalojnë makina të tonazhit të rëndë dhe shkaktohen aksidente.

Por përveç infrastrukturës së dobët kjo rrugë dytësore nuk ofron as sinjalistikën minimale duke i vendosur gjatë gjithë kohës shoferët në dilemë se nga cila anë duhet të marrin për të arritur destinacione të caktuara.

Image

Ky problem i ka ngarkuar një detyrë të re Edi Farrukut, që shërben si hoxhë në xhaminë e Thumanës.

“Gjatë ditës kur jam te xhamia, rri këtu për me i tregu njerëzve se nga me marrë drejtim, sepse futen dhe çdo rrugë që shohin i duket sikur të lidh me autostradën, ja nxjerr GPS, por në realitet krejt rrugët janë të mbyllura, ose të vijë shteti, të vijë e të verë një tabelë”- thotë Edi Farruku.

Për të ndihmuar qytetarët, ai ka vizatuar mbi murin e Xhamisë shkrime orientuese për drejtimet Shkodër, Kosovë, Morinë.

Protestat dhe dhuna policore

Image

Të hënën është paralajmëruar protesta e tetë radhazi e banorëve të Thumanës. Prej javësh ata në formë revolte kapërcejnë kordonët e policisë dhe  bllokojnë përreth një ore apo më tepër qarkullimin e automjeteve në autostradën e re. E vetmja kërkesë e tyre është aksesi në rrugë.

“Më ka rënë kështu anësore me mburojë edhe më ka gjakosur, janë komplet edhe kamerat dhe atë moment është hap gardhi i policisë, kur më kanë goditur mua”- tregon Durimi.

Në disa protesta forcat shqiponja nuk kanë hezituar të përdorin dhe gaz lotsjellës, spërkatës djegës për sytë etj, për të shpërndarë turmat. Banorët shprehen se nuk do i ndalin protestat derisa të kenë një alternativë kalimi.

“Ne protestat do i vazhdojmë, le të bëjmë burg se ne na kanë futur në burg, bukën e gojës na e kanë marrë, bizneset po na i falimentojnë, rinia po na ikën, ne në burg jemi. Çfarë do presim më tjetër ne?”- pohon Durim Gjoka.

Ai nuk e fshehin dot zhgënjimin e izolimit jo vetëm fizik por edhe ekonomik.

“Çdo vend të botës, çdo biznes i japin favore, jo shkatërrim. Këtu na kanë dhënë shkatërrim, nuk na kanë dhënë asnjë favor, ne na kanë penalizuar në të gjitha anët, si nga toka, prona që na kanë marrë, si nga bizneset….”- përfundon Durimi.

Kjo autostradë  do të aksesohet kundrejt një pagese prej 270 lekësh për çdo mjet. Kontrata e lidhur mes Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë dhe kompanisë koncesionare parashikon një koncesion 35 vjeçar.

Ndërsa projekti ka kushtuar rreth 267 milionë euro, financimi i aksit është bërë nga koncensionari, që planifikon të mbledhë të paktën 1.3 miliardë euro të ardhura bazë për 35 vite. /Citizens Channel

17 gushti i vitit 1949 do mbahet mend si dita më e errët për Mirditën- Fotoreportazh nga ALBERT MËLYSHI

17 gushti i vitit 1949 do mbahet mend si dita më e errët për Mirditën.
75 vite më pare Mirdita do të njihte terrorin më të egër nga regjimi regresiv komunist.
14 martir nga familje më në zë në Mirditë, 10 prej tyre i pushkatuan duke i mbuluar me dhe të gjallë e 4 i varën në litarë.
Nga këtu do fillonte një kalvar vuajtjesh për qindra familje që i interrnuan në Tepelenë. Po ashtu nga këtu do niste terrori 45-vjeçar për të gjithë mirditorët dhe Mirditen mbare.
Nderime e respekt për sakrificën tuaj. Do mbeteni brez pas brezi të gdhendur në memorien tonë!
14 martirët:
1. Ded Preng Gjomarkaj-Orosh, varet në litar.
2. Pjetër Ded Vila-Kaçinar, varet në litar.
3. Dodë Mark Biba-Tenë, varet në litar
4. Dod Llesh Paloka-Kaçinar, varet në litar
5. Nikollë Bardhok Bajraktari-Rrëshen, pushkatohet.
6. Llesh Gjon Melyshi-Malaj, pushkatohet.
7. Nikoll Llesh Bajraktari-Orosh, pushkatohet.
8. Ndrecë Mark Ndoj-Kaçinar, pushkatohet.
9. Bardhok Dodë Gjini-Prosek, pushkatohet.
10. Gjin Gjok Kaçi-Bukmirë, pushkatohet.
11. Gjergj Beleshi-Kthellë e Epër, pushkatohet.
12. Ndoc Gjet Cupi-Blinisht, pushkatohet.
13. Preng Shkurt Nikolli-Orosh, pushkatohet.
14. Frrok Mata-Kaçinar,pushkatohet.
Sot në nder të tyre, pikërisht në vendin ku u ekzekutuan, ku u derdh gjaku i tyre në Qafë të Valmirit u lartësua memoriali që ai vend të mos humbasë dhe të kthehet në vënd pelegrinazhi.
I përjetshëm kujtimi i tyre!

Ringrihet Kulla e Çunmulajve dhe kthehet në muze të Malësisë

VOA/Kulla e Çunmulajve

 

Pëllumb Sulo

Në Hot të Malësisë së Madhe u zhvillua ceremonia e përfundimit të punimeve për ringritjen e kullës së njohur të Çunmulajve dhe shndërrimin e saj në Muze të Malësisë. Fisi i Çunmulajve ka nxjerrë figura te shquara që kanë lënë gjurmë në historinë e kombit dhe Malësisë për përpjekjet e tyre në mbrojtje te identitetit dhe trojeve shqiptare, mes të cilëve shquhet prijësi dhe luftëtari popullor Çun Mula, pjesëmarrës në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit. Siç njofton nga Hoti i Malësisë së Madhe, korrespondenti i Zërit të Amerikës, Pëllumb Sulo, Kulla e Çunmulajve u braktis dhe thuajse u rrënua gjatë periudhës së komunizmit, ndërsa trashëgimtarët e Çunmulajve u internuan dhe burgosen.

Ceremonia e përurimit të përfundimit të punimeve për ringritjen e Kullës së Çunmulajve dhe shndërrimin e saj në muze mblodhi në Hot të Malësisë së Madhe banorë të Malësisë, të Shkodrës, Tuzit e Trieshit si dhe përfaqësues të shqiptarëve të Amerikës, të cilët kontribuan për ringritjen e kullës.

Pllakën me mbishkrimin “Kulla e Bajraktarëve të Hotit, Muzeu Malësia e Madhe” e zbuloi kryebashkiaku i Malësisë së Madhe, Tonin Marinaj së bashku me nismëtarin për ringritjen e kullës, drejtuesin e shoqatës “Kulla e Bajraktarëve të Hotit”, Arjan Bajraktarin.

Duke folur në ceremoninë e rastit, Arjan Bajraktari vlerësoi faktin se kjo nisëm kulturore dhe historike gjeti mbështetjen masive të malësorëve, në të dy anët e kufirit, por edhe në diasporë duke i dhënë kështu Malësisë një nga dëshmitë më të rëndësishme të identitetit të vet.

“Në atë ditë jo të largët, 12 shkurtit 2022, këtu në Hot, në këtë oborr, në çeljen e fushatës ku donator i parë ishte Mark Gjoku Ulaj që dhuronte 5 mijë dollarë në emër të vëllazërisë së tij, ndoshta askush nuk e mendonte se kjo fushatë për mbledhjen e fondeve do të merrte përpjesëtime kaq masive sa do të mund të arrinim sot, më 16 gusht 2024, të inauguronim përfundimin e punimeve të rinovimit të kullës, për më tepër, me një koncept muzeal modest”, tha ai.

Kulla e Çunmulajve, në Hot të Malësisë së Madhe, i ka fillimet e saj rreth viteve 1770-1780 për të rrugëtuar gjatë shekujve duke lënë gjurmë të rëndësishme në historinë e Malësisë dhe kombit përmes prijësve dhe luftëtarëve popullorë të Çunmulajve, të cilët i prijnë Hotit dhe Malësisë në luftërat kundër ushtrive osmane dhe atyre malazeze në mbrojtje të kufijve kombëtar.

Mes tyre shquhet bajraktari i Hotit, Çun Mula, një nga figurat më të rëndësishme të Malësisë, pjesëmarrës në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit dhe në betejat për mbrojtjen e trojeve shqiptare. Pas vendosjes së komunizmit, trashëgimtarët e Çunmulajve u internuan dhe burgosën, ndërsa kulla e tyre nisi braktisjen dhe rrënimin.

Profesor Lekë Junçaj duke folur për historinë e kullës dhe trashëgimtarëve të saj tha mes të tjerash se ajo ishte një kështjellë arbërore.

“Kjo godinë gjigante nuk ishte vetëm kullë rezidence, por ishte kryeqendra e Hotit, epiqendër e shtatë maleve të Malësisë për tubimet, angazhimet, pajtimet dhe besëlidhjet e shumta të popullit të shumëvuajtur malësor. Ishte një kështjellë arbërore, mbrojtëse e trojeve dhe vlerave tona më të mira, nga ku me shekuj u mbrojt kufiri veri-perëndimor nga invazionet serbo-malazeze”, thotë ai.

Për ringritjen e Kullës së Çunmulajve kanë dhënë kontributet e tyre financiare rreth 500 persona nga Shqipëria, Kosova, shqiptarët në Mal të Zi, Europa, Kanadaja dhe SHBA.

I ardhur nga New Jorku, ku ka emigruar prej 50 vitesh, Mark Gjok Ulaj thotë se kjo ka dëshmuar vlerësimin e madh të malësorëve për bajraktarin e Hotit, Çun Mulën, dhe gjithë pjesëtarët e fisit të Çunmulajve.

“Çun Mula i Hotit i ka prirë tanë bajrakut të Hotit dhe ka qenë një ndër burrat ma të mirë që ka mujt me pasë kombi shqiptar. Mbas tij, të gjithë kanë ardhë secili ma i mirë se tjetri. Mul Delija ka qenë bajraktari i Hotit. Ka qenë kapedani që e ka kryer shkollën në Itali edhe e ka shpëtu Malësinë e Madhe, kur ka hy komunizmi, për mos me u vra vëllau me vlla”, thotë ai.

Megjithëse shumë larg vendlindjes, shqiptarët që kanë emigruar prej vitesh në Amerikë, vazhdojnë të mbajnë gjallë historinë e Hotit të Malësisë së Madhe dhe prijësve e luftëtarëve popullorë, që u prinë malësorëve ndër shekuj.

Përfaqësuesi i malësorëve nga Michigani, Gjokë Martin Noni Junçaj, tha se me rindërtimin e kullës së Çunmulajve malësorët dëshmuan se i ruajnë dhe trashëgojnë vlerat e tyre.

“Kur kam dëgjuar për këtë projekt e kam çmuar vlerën që ai ka për popullin tonë. Ne, të gjithë e dijmë se, gjithçka që lind duhet edhe me vdekë. Po historia e shqiptarëve kurrë nuk vdes. Sot e kemi nderu Çun Mulën edhe tanë Malësinë dhe shqiptarizmin”, thotë ai.

Kulla dy katëshe e Çunmulajve tashmë shfaqet e ringritur në mes të fushës së Hotit, pranë kishës së ndërtuar disa vite më parë, edhe ajo me kontributin e shqiptarëve të Amerikës.

Lutje, muzikë e bashkim komunitetesh – Festa që gjallëron Letnicën e braktisur

Doruntina Baliu, Arben Hoti

Bardhësisë së kishës në qendër të fshatit Letnicë i jepnin kontrast ngjyrat e shumta të veshjes tradicionale kroate të Neda Periqit.

Periq që u lind e u rrit në këtë fshat të Vitisë, në juglindje të Kosovës, tani jeton në Zvicër.

Megjithatë, Letnicën dhe Kishën e Zojës së Bekuar e viziton të paktën një herë në vit, çdo gusht.

“Më kujtohet si fëmijë nga ballkoni i shtëpisë e kam përcjellë secilën meshë”, kujton 49- vjeçarja, e cila më 15 gusht po merrte pjesë në festën e “Zonjës së Madhe”.

Neda Periq me familjaret e saj në festën e Zonjës së Madhe në Letnicë.

Neda Periq me familjaret e saj në festën e Zonjës së Madhe në Letnicë.

Në fenë katolike kjo festë rikujton ndarjen nga jeta të Virgjëreshës Maria, nënës së Jezu Krishtit.

Për Letnicën, festa ka edhe një simbolikë tjetër, pasi besohet se në gusht të vitit 1927, kishën e kishte vizituar dhe shenjtorja Nëna Terezë dhe pikërisht në këtë vend kishte marrë thirrjen për t’u bërë misionare.

Për fshatin që aktualisht numëron vetëm dhjetëra banorë, kjo festë nënkupton edhe rikthimin e një numri të madh të banorëve të dikurshëm, kryesisht të komunitetit kroat, në këtë pjesë të Kosovës.

Shtatorja e Zonjës së Madhe, në Letnicë që besohet të jetë qindra vjet e vjetër.

Shtatorja e Zonjës së Madhe, në Letnicë që besohet të jetë qindra vjet e vjetër.

“Ka pasur shumë njerëz, kanë qenë tri fshatra me familje deri në 8 fëmijë. Në Letnicë ka pasur thuajse vetëm kroatë”, thotë Periq.

Ajo rikujton se nga fshati ishte larguar në fillim të viteve ‘90 në kohën e luftës së Kroacisë me Serbinë, së bashku me shumicën e bashkëfshatarëve.

Disa prej tyre ishin larguar për t’iu bashkuar luftës, e disa nga frika e përndjekjes nga regjimi serb në Kosovë.

Një tendë ku shiten varëse me motive fetare, sikurse kryqi, në tregun e improvizuar për festën e Zonjës së Madhe në Letnicë.

Një tendë ku shiten varëse me motive fetare, sikurse kryqi, në tregun e improvizuar për festën e Zonjës së Madhe në Letnicë.

Përveç komunitetit kroat, më 15 gusht në Letnicë erdhën edhe shumë besimtarë katolikë shqiptarë nga rrethina e Kosovës, por edhe të tjerë nga komunitete e besime të tjera.

“Unë jam mysliman, kam ardhur për qejf. Është shumë mirë t’i shohësh njerëzit kështu”, thotë Besnik Hyska që kishte ardhur të përcjellë festën me shoqërinë nga qyteti i Vitisë.

Disa gra me veshje tradicionale kroate gjatë festës.

Disa gra me veshje tradicionale kroate gjatë festës.

Ai thotë se simbolikën e festës e kuptoi nga shokët katolikë, kështu merr pjesë në festë thuajse çdo vit.

Në kulmin e festës, përreth fshatit u shëtit shtatorja e Zonjës së Madhe, që besohet të jetë qindra vjet e vjetër, nën shoqërimin e lutjeve e vargjeve të kënduara në shqip e kroatisht.

Statuja e Zonjës së Madhe drejt së cilës lëshohen petale trëndafilash.

Statuja e Zonjës së Madhe drejt së cilës lëshohen petale trëndafilash.

Për ditë me radhë para 15 gushtit, besimtarët luten te kisha që besohet të jetë mrekullibërëse.

Një motër nderi teksa këndon lutjet tradicionale në festën e Zonjës së Madhe.

Një motër nderi teksa këndon lutjet tradicionale në festën e Zonjës së Madhe.

“Përpara njerëzit kanë ardhur me fëmijë që nuk kanë ecur e nuk kanë folur dhe sapo kanë dalë nga kisha kanë qenë më mirë”, thotë Roko Joziq, i ardhur nga Bjellovari i Kroacisë.

Ndonëse kishte lindur në Letnicë, Roko ishte zhvendosur në moshë të hershme në qytetin e afërt të Ferizajt derisa u shpërngul në Kroaci në moshën 18-vjeçare.

“I ka 36 vjet që nuk kam qenë këtu sepse në kohë të luftës në Kroaci kam qenë ushtar. Ata që kanë ardhur përpara për Zonjën e Madhe, policia e ushtria (serbe) i ka ndaluar, i ka rrahur”, thotë Joziq.

Vizitorë afër tendës që shet enë të vjetra prej balte e flamuj të Shqipërisë e Kosovës.

Vizitorë afër tendës që shet enë të vjetra prej balte e flamuj të Shqipërisë e Kosovës.

Gjuhën shqipe që e kishte mësuar gjatë shkollimit në Ferizaj, Joziq e flet rrjedhshëm edhe tani.

“Në Gjuhë Shqipe (në shkollë) e kam pasur pesë (notën më të lartë) e në Serbo-kroatisht e kam pasur njësh”, thotë duke qeshur 61-vjeçari.

Vizitorë të tregut të improvizuar në Letnicë të Vitisë.

Vizitorë të tregut të improvizuar në Letnicë të Vitisë.

“Na gjallërohet fshati”

Pak metra nga hyrja e kishës së Letnicës, nis tregu i improvizuar që vërshohet nga vizitorët posa të përfundojë ceremonia kryesore e festës.

Në qoshe qëndron një dyqan i vogël jashtë të cilit janë vendosur tenda për vizitorët që duan të hanë ushqim tradicional skare që po shërbehej këtë ditë.

Aty, pronari Shin Gjoni së bashku me nëntë fëmijët e tij punonin pa ndalur për të plotësuar të gjitha kërkesat e klientëve në kohën e drekës.

Shin Gjoni duke punuar në dyqanin e fshatit që e mban tash e 40 vjet.

Shin Gjoni duke punuar në dyqanin e fshatit që e mban tash e 40 vjet.

“Kur po kemi nevojë të punojmë, nëntë nuk po na dalin”, thotë 72-vjeçari shqiptar që mezi e pret këtë festë çdo vit.

I zhvendosur nga rrethina e Vitisë në Letnicë rreth 45 vjet më parë, ai bashkë me bashkëshorten ka mbetur ndër banorët e paktë që rrinë aty gjatë gjithë vitit, derisa fëmijët e vizitojnë herë pas here.

“Që 40 vjet e kam shitoren. Duhet të shkoj të furnizohem vet, se nuk t’i bie askush këtu gjërat”, thotë Gjoni.

Banore e moshuar e Letnicës teksa përcjell ceremoninë e festës së Zonjës së Madhe.

Banore e moshuar e Letnicës teksa përcjell ceremoninë e festës së Zonjës së Madhe.

“Këtu gjallërohet (për festë), duket sikur të jetë ndonjë qytet”, thotë tutje Gjoni që është i mërzitur nga zbrazja e fshatit ndër vite.

Gjoni që tani është kryesues i fshatit, thotë se shqiptarët dhe kroatët që ishin shumicë më herët kanë jetuar në harmoni bashkë.

“Unë kam kaluar mirë me kroatët, kam qenë si pakicë. Por, biznesi më ka afruar me ta”, thotë Gjoni.

Sipas tij, bashkëfshatarët e tjerë, kryesisht të moshës së vjetër tani nuk merren me tregti, kështu tregu i improvizuar për festë bëhet kryesisht nga banorët e rrethinës së Vitisë.

Dyqanin e vetëm të fshatit, ai nuk pret se do ta trashëgojnë fëmijët.

“Vështirë është të mbijetohet por mua më ka mbetur pak si hobi, sepse nuk kam çfarë të bëj se jam në pension”, thotë ai.

Një grua kroate duke qëndruar në strehën e improvizuar afër kishës.

Një grua kroate duke qëndruar në strehën e improvizuar afër kishës.

Meqë fshati ka pak banorë dhe shtëpitë e vjetra me gurë janë bërë të pabanueshme, brenda oborrit të kishës janë krijuar streha të improvizuara për vizitorët që qëndrojnë aty për disa ditë.

Strehët janë furnizuar edhe me kroje të ujit dhe banja të përbashkëta.

Roko Joziq që nuk e pa Letnicën për shumë vite, thotë se përshtypjet e mira nga festa e sivjetshme do ta sjellin sërish në fshat.

“Këtë herë kam ardhur me vajzën, do që ta shohë se ku është lindur baba. Ndoshta vitin e ardhshëm do të vij me gjithë familjen”, thotë ai duke u larguar për të kryer lutjet e fundit në kishë.

Kostumi i grave dhe vajzave të Dardhës i shndërron ato në shqiponja krahëhapur- Nga Vepror Hasani

Në gjysmën e dytë të shekullit të XIX-të, veshja e grave të Dardhes, përgatitej brenda ekonomise shtëpiake… baza e kësaj veshjeje ishte shajaku… endja e shajakut, prerja dhe qepja e kostumit, thurja e çorapeve, zbukurimi i pjesëve të vecanta e gjithçka tjetër bëhej nga gratë fshatare të Dardhës. Zhvillimi kapitalizmit ne Shqipëri, (ose më mire të themi, fillimet e kapitalizmit në format e tij te para) që shpërtheu edhe në këtë zone, depërtimi i mallrave të huaja (stofra të holla, cohë, kadife etj.), lidhja më e ngushtë me tregun, ndikimi i kurbetlinjve në mënyrën e jetës tek familjet e tyre etj., u bënë shkak, që shumë pjesë veshjesh të xibunit të zëvëndësoheshin me stofra të një cilësie më të mirë. Kësaj periudhe i përket edhe zëvendësimi i fustanit dhe i përparses së leshtë të kostumit të grave të Dardhës, me fustanin dhë përparsen prej stofi më të hollë.Megjithatë, gjatë kësaj kohe dhe deri vonë, vazhdoi si më parë, të perdorej stofi prej shajaku. Ah, kostumi i grave te Dardhës, zë një vend të rëndësishëm në veshjet tona popullore. Pa dyshim pjesën kryesore të kesaj veshjeje e zë xibuni prej shajaku, i gjatë deri në gju. Në pjesen e prapme, nga mezi e poshtë, vjen duke u zgjeruar me anë të disa kindave që qepeshin veref. Si pjesë e siperme e kostumit, xibuni zbukurohet me gajtanë të kuq. Qendisjet fillojnë nga pjesa e qafës në drejtim të gjoksit, ku zbukurimet janë më të shumta dhe arrijnë deri në fund. Me gajtanë jane krijuar motive me vija të drejta, spirale ose me lule, që shkojnë paralel, me njera-tjetren në të dy anët e xibunit.

Gratë dhe vajzat
shndërrohen në shqiponja krahëhapur

Kostumi I tyre i bën gratë dhe vajzat dardhare si shqiponja krahëhaur, sikur do të ngrihen në ajër të lehta si dhe të bukura. Poshte xibunit vishet fustani i leshtë prej shajaku me ngjyra të errta… zakonisht ai është i gjatë që shkon deri në pulpë të këmbëve dhe i hapur në pjesën e gjoksit… në këtë forme, fustani i leshtë duket një variant i vjetër që vazhdon të jetojë në moshe të kaluar deri në kohën tonë.  Në këto çaste vajzat dhe gratë duken nga më të bukurat në botë. Fustanin prej shajaku, në moshat e reja, e zevendësuan me një material stofi të hollë të importuar nga jashtë… edhe ky është përdorur më tepër me ngjyra të errta, por në vallen e tyre ato përcjellin veç gëzim dhe hijeshi. Ndërsa duke filluar nga mesi e poshtë, veshja vjen mjaft e gjerë, e prere ne formen e palave te valezuara dhe pak me i gjate se fustani prej shajaku.
Pjesa e pamungueshme e veshjes se grave të Dardhës është edhe.përparsja prej stofi, që në shumicen e rasteve është në ngjyrë të erret te njëjtë me atë të fustanit dhe është pak më e gjatë se xibuni… përparsja gjithashtu zbukurohej me gajtanë.

Shamia e kokës një aksesor tjetër i bukur

Veshja e grave të Dardhës, plotesohet me shaminë e kokës që në përgjithësi është në ngjyrë të errët dhe të zbukuruar anash, me çorapet të punuara me lesh deveje dhe me vija shumëngjyrshe si edhe me kepucët e zeza me pak takë të ngritur. Në stinën dimërore, gratë e moshuara mbanin floçkë prej shajaku pa mëngë dhe me flokë nga ana e brendeshme.
Veshja popullore e grave të Dardhës, është e shoqëruar me aksesore të ndryshëm të cilët i japin një paraqitje më të bukur kostumit. Mes këtyre aksesoreve përmendim zinxhirin e gjatë që lidhet me paftat duke e varur poshtë… paftat prej argjendi që vendosen në pjesën e belit, vareset e qafes etj. Aksesoret nuk kishin dallim zonal, pasi ato i pregatisnin zejtaret dhe argjendarë të qytetit. Veshjet popullore nuk jane thjeshtë me vlera artistike të cilat tërheqin vëmendjen, por ato janë pjesë e kulturës popullore kombetare të cilat na sjellin sot sakrificat etnike të popullit tonë, me tiparet e përbashkëta të formuara historikisht duke na dalluar nga popujt e tjere. Ne këtë pasuri kombetare, veshjet popullore te grave të Dardhes, mbajnë një vend të rëndësishëm duke na treguar vlerat patriotike dhe përpjekjet e këtij komuniteti për të ruajtur kulturen, traditat dhe besimin e tyre te pacenuar. Ngjyrat e kostumit popullor të grave te Dardhes, kanë në përbërje ngjyrat e flamurit shqiptar. Urojmë qe tradita dhe gjithçka kemi trashëguar brez pas brezi nga paraardhesit tanë, të mbetet e pastër si qelibar, duke i transmetuar të gjitha, nga brezi ne brez.

Tashmë po shtojmë edhe diçka tjetër

Mbi Dardhë ka shkruar një libër të posaçëm Papa Spiro N. Zengu në gjuhen greke të botuar në Athinë në vitin 1927 ku përshkruan hollësisht historinë e këtij katundi të bukur
Shoqëria e dardharëve të Rinj “Shpresa” në sallën e saj nisi të krijojë një bibliotekë për ndriçmin e të rinjve. Kjo bibliotekë sot, (viti 1927), ka 450 volume libra të ndryshme në gjuhërat shqip, inglisht, greqisht, frëngjisht dhe rumanisht. Ishte klubi i të rinjve dardharë të Amerikës “Përparimi” të cilët dërguan në katundin e tyre një pjesë të librave që kishin shqip-englisht dhe ndërmjet tyre edhe një tablo të bukur dhuruar po kësaj shoqërie prej të ndjerit princ Don Aladro Gjon Kastriot Skënderbeu. Në kishën e Shën Gjergjit të Dardhës gjendet edhe një kod i moçëm i vitit 1856. Papa Spiro Zengo që gjendet në Athinë ka mbledhur mjaft dorëshkrime dhe dokumente të tjera që i përkasin katundit të tij. Jo vetëm kaq shoqëria e dardharëve “Shpresa”, filloi edhe një seksion muzeumi të vendit që i përket historisë së fshatit. Dardharët shquhen për fisnikëri e huaj-pritje, janë mësimdashës e energjikë në punë.

Njerëz të shquar

Nga ky katund kanë dalë mjaft njerëz që shquhen në dije si Polikarpi Thellog dhe Mitropolit i Larisës më 1811 që u vra prej turqve më 1821. Isidor Ikonomi filolog dhe shok i Polikarpit – ish profesor në Dardhë Korçë, Voskopojë, Berat, Kostur, Tyrnov, Joan Andoniadhi (Gloxheni), normalist i shquar, Hristaq Themel (Melovani) filolog i diplomuar nga Universiteti i Athinës, Sotir Anastas, Nasi Normalist e vjershëtor, Spiro Konda filolog i diplomuar nga Universiteti i Athinës, profesor në gjimnazin dhe në fund në Normalen e Korçës, Petro Markopuli i specializuar për pyje, Evangjel Cekos idhem, Pavllo Cica idhem, Pandeli N.Kotepano. Hristo N. Dunka, Hristo I. Laçi i diplomuar në filologji dhe në shkollë e P.T.T në Athinë, Theodhor V. Zengo, Sotir V. Nisis normalist, Thoma G. Nasi profesor muzike, Sotir H. Noke redaktor i gazetës shqipe “Kandil i Kuq”, Apostoll Kreska mekanik i diplomuar. (Hylli i Dritës 1939, nr 8-10, f. 432)

Por gjithnjë e veçantë do të mbetet veshja dhe vallja e grave dhe vajzave të dardhës, të cilat nëë vallen e tyre shndërrohen në shqiponja krahëhapur. Tashmë po bëhen përgatitje për prezantimin e tyre. Mysafirët dhe vizitorët do të jenë të shumë.

Më pak zogj shtegtarë në lagunat shqiptare

VOA/Marrë nga Associated Press

Lagunat shqiptare janë të mirënjohura për popullsinë e zogjve shtegtarë. Ekspertët paralajmërojnë megjithatë se numri i këtyre zogjve po bie dhe se shkaktarë janë urbanizimi dhe ndryshimet klimatike.

Laguna e Vainit është një parajsë për studiuesit e zogjve. Aty janë regjistruar rreth 196 lloje të ndryshme dhe zona është mbrojtur me ligj që në vitin 1940, thotë përgjegjësja për lagunën Besiona Simoni.

“Kjo lagunë, që nga 7 korriku 1940, është shpallur zona e parë e mbrojtur në Shqipëri dhe që nga ajo kohë dhe deri tani ajo gëzon statusin e rezervatit natyror të menaxhuar të kategorisë katër. Në fakt shumëllojshmëria e habitateve dhe karakteristikat natyrore që ka kjo lagunë kanë bërë që të jetë një zonë e rëndësishme për shpendët. Vlerat e saj ornitologjike pa diskutim kanë bërë të mundur që këtu të kemi disa lloje të biodiversitetit”, thotë zonja Simoni.

Ajo thotë se vitin e kaluar laguna u vizitua nga 30 mijë turistë, një e pesta më shumë se vitin e mëparshëm. Shumë prej tyre vijnë edhe gjatë dimrit për të vëzhguar zogjtë.

“Mund të vini këtu me biçikletë. Mund të vini me makinë. Pashë edhe se mund të ngresh një tendë këtu dhe ka shumë restorante dhe jo mbingarkesë”, thotë Wolter Simba, turist nga Holanda.

Por studiuesit thonë se popullata e zogjve shtegtarë të Lagunës së Vainit është e rrezikuar.

Rreth 22 mijë zogj shtegtarë u regjistruan këtu në vitin 2018, por ky numër ra në 10,400 në vitin 2024, sipas të dhënave të Shoqatës Ornitologjike të Shqipërisë. Një ndër shkaqet e mundshme është urbanizimi.

“Ne besojmë që kërcënimi kryesor në gjithë këto vitet e fundit, sidomos pas vitit ’90, është urbanizimi në rritje pranë tyre dhe presionet që vijnë prej urbanizimit, që lidhen me shumë faktorë të tjerë, shqetësimin, ndotjen, gjuetinë e paligjshme etj.”, thotë Taulant Bino, nga Shoqata Ornitologjike e Shqipërisë.

Një situatë e ngjashme është edhe në Lagunën e Divjakës dhe Karavastasë, rreth 130 kilometra në jug të Vainit.

Kjo lagunë është e mirënjohur për flamingot dhe pelikanët, por edhe këtu po bien popullatat e tyre. Në vitin 2018 ishin 46,165, por në vitin 2024 ishin vetëm 24,543, sipas të dhënave të Shoqatës Ornitologjike të Shqipërisë. Kjo organizatë ka shqetësimin se mund të ketë ndikim edhe ndryshimi klimatik.

“Ta merr mendja që një ndikim i vogël vjen prej saj, sepse me ngrohjen e klimës, përgjithësisht me rritjen e temperaturave, shpendët shtegtarë nuk kanë më nevojë të zhvendosen në jug, sepse mund t’i gjejnë rezervat ushqimore më në veri”, thotë zoti Bino.

Ai dëshiron të shohë studime për efektin e ndryshimeve klimatike tek zogjtë e kësaj zone.

Turizmi është gjithashtu një tjetër shqetësim, thotë biologia Ledi Selgjekaj. Ajo i bën thirrje qeverisë që të mendojë më mirë për nivelet e turizmit që mund të përballojë kjo parajsë natyrore.

“Turizmi masiv do të ishte negativ dhe mund të prekte popullatat e zogjve. Për shembull, nëse kemi këtu ndërtime të shumta, infrastrukturë në këto zona, atëherë kemi degradim të habitatit dhe shqetësimin e specieve të pranishme. Pra duhet të vendosim me kujdes se çfarë lloji turizmi duhet të bëjmë në këto zona dhe të mos bëjmë turizëm masiv apo agresiv”, thotë zonja Selgjekaj.

FOTOT- Mali i Korabit, veshur me mantelin e artë të shafranit të Sharrit

Këto pamje vijnë nga mali i Korabit, i cili është veshur  këtë pranverë me mantelin e artë të shafranit të Sharrit.

Image

Image

Image

Image

Image

Image

Image

Image

Fotot janë bërë nga studiuesi i njohur dhe i apasinuar i natyrës, Abdulla Diku. sn

Niko Balli, kryetar i shoqatës dardhare “Shpresa”: Jemi në pritje të vizitorëve dhe mysafirëve nga të gjitha trevat- Nga Vepror Hasani

Dardha turistike e Korçës magjia e bukurisë mahnitëse

 

Gjashtëmbëdhjetë gushti, dita e themelimit të fshatit turistik të Dardhës po afrohet me shpejtësi, – nis të na tregojë z. Niko Balli, kryetar i shoqatës dardhare “Shpresa”, njëkohësisht pronar i hotelit “Dardha” me 4 yje dhe cilësinë e hotelit grand. Tashmë nuk ka mbetur edhe shumë kohë kur vendas dhe të huaj nga shumë vende të botës do të mbërrijnë në fshatin më të bukur turistik të kësaj zone dhe më gjerë. Këtë vit festohet 400-vjetori i themelimit të saj. Deri më sot është bërë shumë për këtë fshat të bukur me njerëz të mençur dhe punëtorë, të cilët që nga zanafilla e deri më sot kanë mbetur dhe do të vijojnë të mbeten mikëpritës, patriotë dhe njerëz të dashur. Dera e shtëpisë së tyre është e hapur në çdo kohë. Dardha u themelua më 16 gusht të vitit 1624, – tregon kryetari i shoqërisë dardhare “Shpresa” Niko Balli, – aktualisht mbush 400 vjet nga dita e themelimit. Dardha ndodhet 20 km në juglindje të Korçës, në lartësinë 1,344 metra mbi nivelin e detit, mes kodrave të Shën Pjetrit, Shkëmbit të Vjeshtës dhe kodrave të tjera. Klima është ideale, ajëri i pastër, i pasur me oksigjen, me bukuri madhështore që të mahnitin. Gjatë dimrit mund të ushtrohesh në sportin e skive, ndërsa në verë mund të soditësh bukuri përrallore. Mikpritja e dardharëve është dinjitoze, mbetet e paharrueshme përgjithsecilin. Në vitin 1938 Dardha u shpall fshat turistik.

Festë e madhe në Dardhë!

Festa e Dardhës do të jetë e madhe, e bukur dhe e pafund. Historia e saj do të shpaloset tërësisht. Pjesë të historisë së saj do të lënë të mahnitur gjithkënd. Shumëkush do të mësojë gjëra të reja të cilat deri më sot nuk i kanë ditur. Dardha vijon të mbetet për Korçën një fshat piktoresk, i bukur mikpritës dhe me histori të madhe. Jeta e saj gjjithnjë priret drejt arsimit dhe dijes. Veç sa më sipër, kryetari i shoqatës dardhare “Shpresa”, Niko Balli, do të ketë edhe ndihmën e Bashkisë Korçë me qëllim që festës së madhe të mos i mungojë asgjë. 400-vjetori i themelimit të Dardhës do të mbetet i paharrueshëm, brezat e rinj do të mësojnë mbi vlerat e njerëzve të këtij fshati, mbi dijet dhe përkushtimin e tyre. Pikërisht aty ajo shfaqet magjiplotë në çdo kohë: dimri e mbulon me borë, pranvera me blerim, vjeshta me ngjyra të larmishme, puhizat me freski, ylberi me bukuri, dielli me shkëlqim, bukuria e saj i ngjason një margaritari, njihet dhe çmohet nga gjithë banorët e Shqipërisë të cilët vijnë aty nga të gjitha anët. Tashmë fshati mbush 400 vjet, ai u themelua prej të ikurve, prej njerëzve që përndiqeshin nga qeveria osmane sepse nuk donin të ndryshonin fenë. Ata, rebelët dardharë, e donin fuqishëm vendlindjen e tyre, truallin ku u rritën.

 

Dardha me shkollë që nga viti 1768,
udhëtimi i saj i sukesshëm

Në vitin 1768 në Dardhë u çel shkolla e parë; në vitin 1800 nisi të përmendej për përpunimin e drurit, shajakut dhe kostumeve të bukura; në vitin 1888, Dardha kishte 1454 banorë, spikati përgjatë vitet 1913-1936; në këtë kohë Dardha kishte 500 shtëpi dhe tri kisha: të Shën Thanasit, Shën Gjergjit dhe Shën Pjetrit; Në vitin 1917 dardharët çelën shkollën shqipe; në vitin 1924 ndërtuan një shkollë tjetër, – tashmë mbush një shekull nga krijimi i saj, – është shkolla më e bukur e ndërtuar në zonën e Korçës, por sot ka nevojë për rehabiltim pasi u dëmtua nga tërmeti i vitit 2019. Në ditëfestat e Shën Marisë dhe të Shën Pjetrit, në Dardhë vijnë mysafirë nga ana e anës; Shën Maria festohet më 16 gusht, kurse e Shën Pjetrit më 29 qershor, kisha e Shën Pjetrit ngrihet mbi një shkëmb, mes një pylli të bukur. Aty ndizet vallja tradicionale, dardharët me kostumet tradicionale kuq e zi dhe brez argjendi i japin hijeshi festës dhe e bëjnë atë të paharrueshme. Ushqimet dhe gatesat janë të shumëllojshme.

Mikpritja e dardharëve

Gjithashtu në Dardhë gjen shtëpi karakteristike të bukura, të mbuluar me plloça guri të hirta, portat me motive artistike, oborret me lule, rrugët me kalldrëme, hotelet bashkëkohore, shtëpitë të reja etj. Muzeu shpalos historinë e këtij fshati të dëgjuar në mbarë vendin. Shtëpitë e bukura dardhare me kushte mjaft të mira tërheqin vizitorë të shumtë, nuk mungojnë as restorantet, ekziston edhe shtëpia e dikurshme e pushimit, tashmë si hotel dhe restorant. Gjen aty edhe dy komplekse të mëdha turistike moderne me kapacitete të mjaftueshme akomoduese; njeri prej tyre ndodhet në hyrje të luginës ose në hyrje të fshatit, ndërsa tjetri në qendër të Dardhës. Por hoteli që tërheq më shumë vëmendje është hotel alpin “Dardha”, ndërtuar sipas strukturës alpine. Dikur fshati numëronte 100 burime, banorët i kishin shndërruar në çezma që udhëtarët e lodhur nga rruga të gjenin freski, të shuanin etjen dhe të çlodheshin pranë tyre. Banorët e Dardhës merrnin bekime prej tyre, pasi edhe mikpritja e banorëve vijon të jetë e veçantë, e rrallë, dhe e paharrueshme. Në vitin 1888, Dardha kishte 1454 banorë. Në dardhë të gjitha shtëpitë e banorëve janë të përshtatshme për akomodim me kushte komode mjaft të rehatshme.

Kuzhina dardhare mbresëlënëse

Nëse mbërrin në Dardhë mund të akomodohesh në shtëpinë që të pëlqen më shumë, sepse të gjitha janë të bukura, me kushte komode dhe mundësi përzgjedhjeje. Në qendër të fshatit ndodhen 1 bar dhe një restorant, 3 të tjerë brenda fshatit, 2 në kodrat përreth dhe 1 tek burimi i ujit kurativ ndaj anemisë, stomakut, mëlçisë së zezë, veshkave e shumë të tjera. Një prej hoteleve është me 4 yje, me sallë konferencash me sauna, hidromasazh, ngrohje qendrore me kaldajë që përmbush të gjitha standardet e një hoteli luksoz. Edhe 4 hotele të tjerë ofrojnë kushte të mira, dhomat janë me banjo më vete, (vetëm një hotel i ka dhomat me banjo të përbashkët), ngrohja bëhet me dru zjarri. Në Dardhë nuk mungojnë as “Shtëpitë e miqve”, 6 prej tyre kanë 12 dhoma dhe 24 shtretër; vetëm një banjo dhe një kuzhinë të përbashkët; ngrohja bëhet me dru zjarri. Gatimet janë të shumëllojshme si: kërnackat, oshmaret, mishi i pjekur, produktet e zgarës, ushqimet e konservuara si turshitë etj. Nuk mungon lakrori i pjekur në saç, rakia e kumbullës së egër me shijë të veçantë, pastërmaja, gështenjat etj; kurse gjatë stinës së dimrit të apasionuarit pas skive përmbushin kënaqësitë e tyre sportive. Skipista e Dardhës është 1.5 km e gjatë, 70 m e gjerë me funksionim të plotë. Vijon të mbetet një ndër aspektet më tërheqëse të Dardhës.

Vizitorët vijnë në Dardhë 2-3 herë në vit

Për të gjitha këto, ka vizitorë që vijnë në Dardhë dhe dy herë në vit, sepse Dardha është e bukur në çdo stinë. Vetëm gjatë ngjitjes për në Dardhë mund të shijosh pamje të mrekullueshme të natyrës, shushurimën e pyllit, këngën e zogjve, freskinë e pranverës, ansamblin e luleve, ngjyrat ekzaltuese të Gurit të Vjeshtës etj. Prej disa vitesh në Dardhë funksionojnë dy hotele me restorante, ku gatuhen gjellë karakteristike, ndërsa pritet edhe ndërtimi i një hoteli të tretë modern. Unikal mbetet kostumi i grave të Dardhës, kuq e zi dhe brez argjendi. Disa prej valleve të njohura të grave u krijuan në Dardhë. Diskriminimi i gruas për dardharët ishte i paparanueshëm. Gjithashtu nëse vjen në Dardhë mund të shëtisësh edhe me kalë. Gjatë stinësë dimrit rreshjet e dëborës dhe pistat natyrore janë mjaft të përshtatshme për zhvvillimin e sporteve dimërore, sidomos i skive. Gjithashtu në Dardhë gjen edhe një sërë monumentesh të rralla të natyrës dardhare, si: Bredhi i vjeshtës 120 vjeçar, guri i vjeshtës në verlilindje të Dardhës, Kisha e Shën Pjetrit në Rrah, Kroi i Zengos, Rrëpira e Shën Pjetrit në rrah, Kroi i fshatit, Kroi i Stefanit, Muzeu i Dardhës ose Shtëpia e Sotir Panit.

Gjenerali Tahir Sinani ngeli në zemrat dhe mendjen e shqiptarëve, hero i Shqipërisë, Kosovës, Preshevës dhe Maqedonisë së Veriut- Nga IBRAHIM HAJDARMATAJ

 

Jeta e Tahirit

Tahir Sinani lindi me 25 Maj 1964 ne fshatin piktoreske Gri e Njesise Administrative Bujan, Bashkise Tropojes dhe ra deshmore me 29 Korrik 2001 ne vendin e quajtur “ Zabel ii Kukulit” afer qytetit te Gostivarit te Maqedonise se Veriut . Tahir arsimin e detyrueshem e kreu ne vend- lindje dhe te mesem drejtim agronomie ne qytetin Bajram Curri. Pas mbarimit te shkolles se mesme perfundoje ne Zall- Herr te Tiranes shkollen ushtarake ne drejtim te mbrojtjes se armeve kimike e Biologjike me rezultate te larta , duke u bere mjeshter i persosur i perdorimit
Te te gjitha llojeve te armeve. Keshtu ne moshen 22 vjecare emerohet instruktor i stervitjes te Divizionit ushtarak ne Bajram -Curr.Gjate luftes ne Kosove Tahiri emerohet oficer ne Kampin e Stervitjes ne Tropoje . Kontigjent te ushtareve qe pergatiteshin per lufte ne Kosove. Ai la gruen Shpresen dhe djalin Rezartin dhevajzat Rezarten dhe Rugoven u nisen per ne Kosove, keshtu ne Korrik 1998 me shoket qe i kishte stervitur ne Divjake te Kosoves dhe me pas ne qafen e Pagarushes, ku u zhvilluan 2 ore luftime , ku asgjesuan me sukses paramilitare serbe, te cilet popullaten per rreth i kishin tereviznare. Me keto raste Tahiri , i cili u dallue me heroizem te papare emerohet instruktor i stervitjes dhe komandante i Njesise Speciale “ Arberia” . Me vone dallohet Tahiri ne lufte per hapjen e koridorit te Koshares. Me vone Tahiri emerohet Komandant i Brigates te Zones Operative te Pashtrikut. Me 12 Qershor 1999 Tahiri me Brigaten e tij hyjne ne qytetin e Prizerenit. Tashme te gjithe thirrnin “ O ku je o Tahir Kosova” – Tahiri pasi pershendetet me koleget dhe duke marre bekimin e vellezerve Sahitin, Njazin, Canin, Rizan, Agimin, Skenderin, Besnikun dhe motres Ferides , niset per ne Luginen e Presheves- Serbi . Tahiri u u dallua ne luftrat e Dobrasit , Kanculit e Bujanovcit dhe te gjithe filluan te thirrnin –“ O ku je o Tahir Presheva”
Me vone Tahiri arriti ne Tamushe te Gostivarit Maqedonia e Veriut . – Tahir Sinani eshte komandant i brigates 116 “Xheme Gostivari” – Te gjithe tashme e thirren “ O ku je o Tahir Tetova! E bashk me shoket Brahim Ademi (TT) Naser Ademi , Hisa Faslin dhe Hyse Emini – Mira rane deshmore duke skuqur me gjakun e tyre zonen e Gostivarit me 29 Korrik 2001. Gjeneral Major Rexhep Selimi shkruan asakohe:
Rruga jone ka nis me shekuj
Shoke ju mos u ndalni
Nese doni tme kujtoni
Amanitin mbani
Une jam vec nje clirimtare
Keshtu me deshi liria
Mkan pas thene Tahir Sinani
Jam Tahir Shqipnija.
⦁ Ne te vertete Tahiri u lakue!
⦁ Tahir Tropoja !
⦁ Tahir Kosova!
⦁ Tahir Presheva!
⦁ Tahir Tetova !
⦁ Tahir Shqipnija!
Trupi i tij prehet ne varrezat e Deshmoreve ne Landovice- Prizren.

 

 

 

 

 

 

 

5 Maj 2024

Mengjesi i 5 Majit i gjeti veteranet dhe pasardhesit e tyre te varrezat e deshmoreve ne Bajram – Curr. Pas hymnit kombetar per kete feste madheshtore foli zevendes kryetari i veteraneve te Tropojes Gzim Prengzi. Gjithashtu moren pjese Kryetari i veteraneve Tropojes Zeqir Hasanpapa , kryetari i Partis socialiste Tropojes Egzonshkurti, nenkryetaret e Bashkise Tropoje Kujtim Rexha dhe Abedin Kerrnaja si dhe nen prefekti i Qarkut Kukesit Altin Bebati. Ne fund u bene homazhe dhe vendosen buqeta me lule prane varrezave te Deshmoreve.
….. 5 Maji 2024 ne oren 12 u be organizimi per te perkujtuar jeten dhe vepren e Heroit Legjendar Tahir Sinani ne Qytetin Bajram -Curri.

Ceremonin e hapjes e bëri Kryetari I Bashkisë Bajram Currit Rexh Byberi .
Isht Kryeministri I Kosovës tani Deputet Ramush Hajredini foli për bashkpunimin dhe heroizmin e pashoq të Tahir Sinanit .Gjithashtu ai I dërzoi djalit Tahir Sinanit Rozartit një dekorat për Heroizmin e Tahirit .

Deputeti I Parlamentit të Maqedonisë Veriut dhe Kryetar I PDI –së Ali Ahmeti foli për luftrat dhe heroizmin e Tahir Sinanit në Maqedonin e Veriut .

Ish Kryeministri I Shqiprisë tani Deputet Pandeli Majko solli kujtimet për përgaditjen e lart si ushtarak të Tahir Sinanit.

Fjala ish Kryetarit të Kuvendit te Maqedonisë së Veriut tani Kryeministër I Qeverisë Telat Xhaferi u mirëprit me duartrokitje dhe brohritje nga të pranishmit .
Në emër të familjes të Tahir Sinanit përshëndeti vajza e tij Rugova të pranishmit.

Përveç Molësorëve të Malësis të Gjakovës morën pjesë me dhjetra ish Oficera dhe Gjenerata dhe pjestar të UÇK-së nga Kosova ,Metvegja ,Maqedonia e Veriut dhe Diaspora .
Punimet I ndoqën edhe Deputetët nga Kosova Fatmir Lima,Time Kadria dhe Hajdar Beqa si dhe Përfekti I Qarkut Kukësit Agron Geca .

Gjithashtu ish Deputeti I Kuvenit të Shqipërisë , tani Kryetar Unionit Artistik të Kombit Shqiptar Azgan Haklaj mori mirnjohje për kët organizim .
Këngët e vallet vazhduan pa kufi . Koçidenc ishte se në qytetin e Bajram Currit ishte organizuar me,4,5 dhe 6 maj 2024 Sofra Dardane me pjesmarrës nga gjitha trevat Shqiptare dhe Diaspora , e cila I dha një larmi të papar ndonjeher .

Në fund u bë shpalosja e monumentit të heroit Tahir Sinani në Bronx ja arritur nga skulptori I mirënjohur Kosova Ylber Krasniqi .
Me dhjetra buqeta dhe kurora me lule u vendosen tek monumenti I Heroit Tahir Sinani , ku bie në sy një kuror madhështore e vendosur nga Zenun Aliaj në emër Komitetit
Veteranve të Tropojes .
Heroizmi I Gjeneral Tahir Sinanit do të ngelet gjithmon në zemrat dhe ,mendjen e Shqiptarëve .

IBRAHIM HAJDARMATAJ
ANËTAR I KOMITETIT KOMBETAR TE ORGANIZATES SE VETERANEVE DHE PASARDHEVE LANÇ “ NDERI I KOMBIT”

REPORTAZHI I BIRN: Ndërtesa ku u burgosën martirët e fesë në Durrës po rrënohet

Godina e ish-burgut të vjetër të qytetit bregdetar po rrënohet dhe me të rrezikon të zhduket një pikë reference e kujtesës kolektive për viktimat e regjimit komunist.

Nga Gëzim Kabashi, BIRN

Godina e burgut të vjetër në Durrës po rrënohet dita-ditës, ndërsa banorët po e harrojnë funksionin e saj të dikurshëm.

Menjëherë pas përfundimit të luftës, qindra qytetarë u mbajtën të izoluar brenda mureve të këtij burgu, si të hetuar apo të burgosur politikë.

Mjaft prej tyre patën një fund të dhimbshëm, por e kaluara dramatike e kësaj ndërtese gjatë viteve të komunizmit duket se po fshihet nga kujtesa.

Arkitekti Artan Kacani tha për BIRN se godina  është ngritur në periudhën osmane dhe që në fillim ka patur të njëjtin funksion, si burg.

Gjatë 10-vjeçarit 1945-1954 në godinën e burgut, që u njoh zyrtarisht me emërtimin Kampi nr 7, u mbajtën mbi 300 të dënuar apo njerëz nën hetim.

Kacani shtoi se ndërtesa njëkatëshe me përmasa 24 metra me 16 metra mund të kthehet në një muze të sakrificave njerëzore gjatë asaj periudhe të zymtë, por edhe si pjesë e historisë.

“Do të ishte një muze alternativ i atij që pritet të ngrihet në Spaç, me të njejtin qëllim,” tha Kacani, duke shtuar se tashmë ka disa guida që e kanë future “burgun e vjetër” të Durrësit në hartën e vizitave turistike.

“Ndodhet thuajse në qendër të Durrësit dhe mund ti shtohet hartës së monumenteve historikë pranë tij,” shtoi arkitekti durrsak.

Gjatë viteve të para të diktaturës komuniste, në Durrës janë shfrytëzuar edhe banesa të tjera private, shumë më të vogla, për hetimet dhe torturat ndaj atyre që konsideroheshin “armiq të pushtetit” apo “të dyshuar” si të tillë.

Anton Bonati, tha për BIRN se xhaxhai i tij, imzot Jul Bonati, drejtues i komunitetit katolik të Durrësit , u mbajt fillimisht nën hetim në një godinë në bulevardin kryesor, e cila nuk ishte e vetmja në qytet ku kryheshin tortura.

“Në fund fare xhaxhain e transferuan në godinën e spitalit psikiatrik, apo çmendinës siç njihej në Durrës,” tha Bonati, duke shtuar, se në vitin 1951 kleriku i shquar vdiq në mënyrë tragjike mes të sëmurëve.

Rrugica pranë godinës së ish-burgut sot është e qetë.

Dy gra të moshuara na tregojnë se tashmë zona është mbushur me godina të reja, dhe thuajse askush nuk kujtohet më për muret e burgut, që janë mbuluar nga ferrat.

Pak metra më tej ngrihet muri rrethues i Mauzoleut të Dëshmorëve, ku pushojnë eshtrat e mbi 150 dëshmorëve me gjithë respektin e merituar.

Kompleksi i projektuar nga ing. Kristo Sotiri është ndërtuar në vitin 1949, thuajse e njëjta kohë kur shumë pranë tij, pas hekurave të burgut vuanin dhjetëra e dhjetëra qytetarë “kundërshtarë të regjimit”.

“Do të ishte me vend, që pranë mureve të burgut të vjetër të vendosej të paktën një memorial kujtese, me disa të dhëna që kujtojnë sakrificat e të dënuarve,” tha për BIRN Aleksandër Cangonja.

Studiuesi Cangonja shtoi se për këtë qëllim, bashkë me një grup veprimtarësh shoqërorë, ata po përgatisin një kërkesë drejtuar bashkisë së qytetit.

“Kompleksi i mauzoleut të dëshmorëve, është një simbol i lirisë dhe kujtesa për godinën e vjetër të burgut do të kishte të njëjtën vlerë, atë të emblemës së lirisë,” tha Cangonja.

“Myftiu i Durrësit, Mustafa Varoshi ishte vetëm 50 vjeç, kur vdiq nga torturat dhe sëmundja në Burgun e qytetit, ku për vite me radhë predikoi paqen dhe mirësinë.

Shkrimtari dhe kritiku Arshi Pipa ka sjellë vite më parë një dëshmi të rëndësishme nga burgu i Durrësit, ku edhe ai vetë vuajti disa vite si i burgosur.

Prof. Pipa dëshmon në librin e tij të burgut takimin në qelitë e Durrësit të imzot Vinçens Prenushit me imzot Jul Bonatin, të cilin sapo e kishin transferuar nga hetuesia e Vlorës.

“Dom Bonati kërkoi ti puthte dorën imzot Vinçens Prenushit, por ai nuk e lejoi,” kujton Pipa. “I vuri dorën në kokë për bekimin dhe sërish ra në shtrat”, shtoi ai.

Dy klerikët katolikë që humbën jetën në burgjet komuniste tashmë janë shpallur “martirë” nga Vatikani.

“Ndoshta, kjo është një arsye më shumë që burgu i vjetër i Durrësit, ku edhe martirët vuajtën dhe u flijuan, të kujtohet përmes një memoriali ,” përfundoi arkitekti Artan Kacani.

Kompanitë milionëshe që po i mbajnë të rinjtë në Kosovë

Doruntina Baftiu

Viti 2008 e kishte gjetur Arianit Fazliun nga Prishtina në një udhëkryq. Si student i ndërtimtarisë në Universitetin e Prishtinës, ai e kishte lënë punën e tij të atëhershme në këtë sektor, për t’iu përveshur provimeve të mbetura.

Por, edhe sot, i ka ende 12 provime të papërfunduara nga gjithsej 45. Kjo, pasi një ditë, 15 vjet më parë, vendosi të merrte një rrugë jo shumë të frekuentuar në Kosovën e atëhershme: në fushën e teknologjisë së informimit dhe komunikimit.

Atëherë vetëm 20 vjeç, Arianiti – i cili fillimisht kishte dashur të studionte për farmaci – nuk e kishte të lehtë tentimin e tij të tretë për ta gjetur veten në një karrierë.

Arianit Fazliu, në zyren e kompanisë së tij softuerike Kutia.

Arianit Fazliu, në zyren e kompanisë së tij softuerike Kutia.

Ai nisi të punonte në një kompani të teknologjisë së informimit dhe komunikimit, Rrota, pas rekomandimit nga një familjare e tij.

“Pata filluar nga zeroja. Në fakt, jo nga zeroja, por nga minusi. Unë nuk e dija as çka është Chrome [platformë kërkimore në internet]. Më është dashur të punoj nga 18 orë në ditë për t’i arritur të tjerët”, kujton Arianiti.

Puna e asaj kohe iu shpërblye në vitin 2013, kur ai, së bashku me bashkëpunëtorin e tij, Faton Selishta, formuan kompaninë softuerike Kutia.

“Në fillim, prej rrogës kemi kaluar në pa rroga. Pastaj 100 euro në muaj, 150… varësisht si vinin. Kemi punuar në një banesë, i patëm bërë tavolinat vetë, me këso paleta [druri]”, thotë 35-vjeçari për Radion Evropa e Lirë.

Themeluesit e kompanisë Kutia, Arianit Fazliu (në të djathtë) dhe Faton Selishta (në të majtë).

Themeluesit e kompanisë Kutia, Arianit Fazliu (në të djathtë) dhe Faton Selishta (në të majtë).

Kutia – si shumë kompani të tjera të kësaj fushe në Kosovë – vitin e kaluar pati rritje të ndjeshme, prej 159 për qind.

Kompania Kutia eksporton produkte softuerike në SHBA, Norvegji, Suedi, Gjermani e shumë vende të tjera. Sipas një raporti të publikuar këtë muaj nga Shoqata e Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit të Kosovës (STIKK), edhe pse shumica e kompanive të këtij sektori janë nën pronësi vendore, tregu në Kosovë përbën vetëm 16 për qind të klientëve të këtyre kompanive.

Por, edhe pse kompania e tij është rritur dukshëm dhe tani është zhvendosur në një zyrë të re, Arianiti thotë se ende vazhdon të ofrojë punë për studentët e rinj, me qëllim të “shpërndarjes së dijes”. Kompania e tij punëson dhjetëra praktikantë.

“Kemi qenë dy [Arianiti dhe Fatoni] dhe e kemi shpërndarë dijen me të gjithë. Pastaj, ata që kanë qenë më të vjetër, e kanë shpërndarë dijen me të rinjtë. Është bërë një piramidë e shpërndarjes së dijes, e cila ekziston edhe tash”, thotë Arianiti.

Arianit Fazliu, duke u konsultuar me një punëtore të kompanisë Kutia.

Arianit Fazliu, duke u konsultuar me një punëtore të kompanisë Kutia.

“Nëse i kthejmë drejt industrisë sonë shumicën e të rinjve, rreth 50 për qind të të diplomuarve, unë jam i sigurt që nga industria jonë, [të rinjtë] nuk do të shkojnë jashtë, të paktën jo për shkaqe financiare”, shton ai.

Sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës (ASK), vetëm gjatë vitit 2021 nga Kosova kanë emigruar gati 43 mijë persona. Një anketë e bërë më 2020 nga Grupi për Studime Juridike dhe Politike (GLPS) tregon se mbi 48 për qind e kosovarëve donin të migronin. Kjo përqindje ka qenë në trend rritjeje që nga viti 2014.

Arbëresha Loxha, drejtore ekzekutive e GLPS-së, ka thënë më parë për REL-in se mungesa e perspektivës së punësimit dhe gjendja e vështirë socio-ekonomike janë arsyet kryesore që i detyrojnë kosovarët të migrojnë.

Këtë përshtypje e ka edhe Fikret Murati, pronar i kompanisë Speeex në Kosovë, e cila ofron kryesisht shërbime për kompani të huaja në sektorin e tregtisë.

“Mendoj që nëse u ofron një vend të sigurt pune dhe mundësi për të ardhmen, mundësi zhvillimi, nuk është e vështirë [t’i mbajmë të rinjtë në Kosovë]. Ne, si kompani private, duhet t’u përmbahemi disa rregullave”, thotë Fikreti, kompania e të cilit punëson rreth 2.000 punëtorë në Kosovë, me moshë mesatare prej 29 vjeç.

Fikret Murati, pronar i kompanisë Speeex.

Fikret Murati, pronar i kompanisë Speeex.

I rritur në Zvicër, Fikreti tani e kalon gjysmën e kohës së tij në Kosovë. Ai fillimisht kishte shkuar pas fundit të luftës në vitin 1999, e më vonë ishte kthyer me disa ide biznesi. Por, ëndrra e tij u bë realitet vetëm në vitin 2016, kur ai hapi Speeex-in.

Kompania e tij tani ofron paga dukshëm më të larta sesa mesatarja në Kosovë. Sipas ASK-së, paga mesatare bruto për vitin 2022 ishte 521 euro, ndërsa në Speeex është 1.200 euro. Edhe kompanitë e tjera të këtij sektori ofrojnë paga të ngjashme.

Fikreti është siguruar që punëtorët e tij të kenë edhe hapësira ku mund të gjejnë paqe. Në ndërtesën e re të kompanisë së tij në Prishtinë, punëtorët kanë hapësira ku mund të pushojnë, dhoma të lutjes, kuzhinë.

“Në të ardhmen do ta kenë edhe një bankomat, ashtu që ata të mund t’i përmbushin të gjitha nevojat e tyre brenda ndërtesës. Ne vazhdimisht i pyesim njerëzit se çka u pëlqen në kompani e çka jo dhe këto hapësira marrin shumë pëlqim”, thotë Fikreti për Radion Evropa e Lirë.

Fikret Murati, duke u konsultuar me një punëtor të kompanisë Speeex.

Fikret Murati, duke u konsultuar me një punëtor të kompanisë Speeex.

Këto kushte më të mira pune bëjnë që fusha e teknologjisë së informimit dhe komunikimit të cilësohet si “sektori i vetëm që ka potencialin ta luftojë trendin e emigrimit”, thotë Aldo Baxhaku, zyrtar për komunikimin publik në STIKK.

Ai thotë se ky sektor ka potencial të bëjë edhe më shumë sesa vetëm t’i mbajë të rinjtë në Kosovë: ai mund ta bëjë Kosovën një vend të njohur në botë për ofrimin e shërbimeve të kësaj fushe.

“Sektori është në rritje në të gjithë botën. Por, Kosova ka këtë avantazhin e të rinjve – 65 për qind është nën 30 vjeç. Kjo do të thotë që ke potencial. Kosovën e favorizon shumë që ka një popullsi të re në mes të Evropës, që vuan nga popullsia e vjetër”, thotë ai.

Baxhaku thotë se popullsia e re – me moshë mesatare prej 35 vjeç – përbën avantazh pasi që sektori dominohet nga të rinjtë në të gjithë botën dhe aftësitë kompjuterike që kërkohen në këtë sektor, janë aftësi që kryesisht zotërohen nga të rinjtë.

Të rinj duke punuar në kompaninë Kutia në Prishtinë.

Të rinj duke punuar në kompaninë Kutia në Prishtinë.

Por, Baxhaku shton se, për ta shfrytëzuar këtë avantazh, Kosova duhet të specializohet në njërën nga fushat e teknologjisë së informimit dhe komunikimit, si inteligjencë artificiale, siguri kibernetike, zhvillim softuerik, etj.

Ngjashëm mendon edhe Arianiti nga Kutia.

“Unë shpresoj dhe dëshiroj që Kosova të jetë një vend ku për shembull ke inxhinierë të inteligjencës artificiale apo ndonjë fushe tjetër. Në atë mënyrë që kur të vijë klienti i huaj, ta dijë që ju jeni ekspert i asaj fushe dhe të mos e ketë telashe të paguajë aq sa paguan kudo në botë”, thotë Arianiti.

Për Vigan Dishën, këshilltar ekzekutiv i bordit drejtues të Speeex-it, Kosova tashmë është bërë një vend i njohur në botë për shërbimet e kësaj fushe.

Vigan Disha, punëtor i kompanisë Speeex.

Vigan Disha, punëtor i kompanisë Speeex.

“Kosova është një destinacion atraktiv për këto shërbime. E kemi dëshmuar që kombinimi i kostos [së ulët] dhe kualitetit [të lartë] e favorizon Kosovën në tregun ndërkombëtar”, thotë ai.

Aktualisht në Kosovë janë 1.950 kompani që ofrojnë shërbime të teknologjisë informative dhe komunikimit, në krahasim me 930 sa kanë qenë para pandemisë COVID-19. Rritja më e madhe e sektorit ndodhi vitin e kaluar, kur u shtuan mbi 700 kompani të reja. Gjatë kësaj periudhe është rritur edhe numri i punëtorëve në këtë sektor.

Artizanët e Kosovës, thirrje për ruajtjen e traditës së punimit të filigranit

VOA/Marrë nga Associated Press

Artizanët e filigranit në Kosovë po bëjnë thirrje për më shumë ndihmë për ta mbajtur gjallë këtë traditën shekullore të punimeve të tyre. Arti i punimit të fijeve të holla metalike për të krijuar stoli të ndërlikuara dhe të bukura argjendi, të njohura si filigran, është ngulitur thellë në identitetin dhe trashëgiminë e Kosovës.

Në një argjendari në Prizren, një numër i vogël artizanësh të filigranit punojnë për të ruajtur traditën e tyre në këtë art.

Qyteti i Prizrenit ka një reputacion ndërkombëtar dhe konsiderohet një qendër e prodhimit të bizhuterive.

Për shekuj me radhë, zejtarët këtu kanë punuar me vegla dore primitive duke prodhuar gjithçka, nga unazat, vathët dhe varëset deri te kutitë dhe taketuket e duhanit, të cilat më pas i kanë tregtuar në mbarë botën.

64-vjeçari Bashkim Tejeci shpjegon me pasion se si mjeshtrit e vjetër të shekullit të kaluar, prindërit dhe gjyshërit e tij, krijuan një kompani për punimin e filigranit në vitin 1946.

Filigrani ka qenë prej kohësh një biznes familjar.

“Me të vërtetë ka qenë një zeje, një zanat apo një organizatë për të cilën ia vlente të punoje dhe të humbje rininë, duke punuar për të”, thotë ai.

Dikur një punishte me 150 mjeshtër, kompania tashmë e riemërtuar ‘Filigran Shpk’, tani ka vetëm pesë mjeshtër që punojnë së bashku.

Ari, argjendi apo metale të tjera të çmuara shkrihen, kthehen në fije të holla metali dhe kthehen në stoli të ndryshme. Disa prej tyre zbukurohen me gurë të çmuar.

Teknika është aq e qëndrueshme sa një produkt i prodhuar një shekull më parë mund të riparohet dhe lehtësisht të kthehet në një gjendje të re, thotë zoti Tejeci.

“E ndjej veten shumë mirë këtu. Është një veprimtari që jep qetësi sepse çdo herë prodhon diçka tjetër”, thotë 76-vjeçarja Fatime Baruti, e cila filloi të merrej me punimin e filigranit rreth 50 vjet më parë.

Këta argjendarë thonë se brezit të ri i mungon interesi për zanatin e tyre, edhe pse të rejat, kryesisht nënat e reja, janë të prirura ta mësojnë zanatin dhe të punojnë nga shtëpia.

Kompania e re private, Filigran, ka raportuar probleme në përmbushjen e porosive në periudhat e ngarkuara të vitit, si sezoni veror i dasmave, për shkak të mungesës së artizanëve të trajnuar.

“Kemi marrë ndihmë nga komuna dhe organizata UNDP për organizimin e kurseve të trajnimit. Por, ndihma nuk ka qenë e madhe. Ne po përpiqemi të hapim një shkollë të filigranit për trajnimin e artizanëve të rinj për tre ose katër vite dhe pastaj punësimin e tyre këtu”, thotë Faik Bamja, menaxher i organizatës Filigran.

Humbja e kësaj tradite, që ka ekzistuar për një kohë të gjatë në historinë e Kosovës, do të shkakonte një keqardhje të madhe për mjeshtrin e punimit të filigranit, Bashkim Tejeci.

“Zanatet, që kanë një vlerë të madhe, është mirë që shoqëria dhe qeveria mos t’i lejojë të zhduken sepse kjo nuk do të ishte vetëm një humbje shtetërore, por edhe një humbje kombëtare”, thotë ai.


Send this to a friend