VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

Katastrofa e Çernobilit 1986: Çfarë ndodhi në Shqipëri dhe cilat qytete e zona të vendit u prekën më shumë- Nga Kreshnik Kuçaj

January 15, 2023

 

Mesnata e 25-26 prillit të vitit 1986 mund të konsiderohet si një nga netët më katastrofike në historinë e shekullit të 20-të! Një prej reaktorëve të centralit bërthamor që prodhonte energji në veri të Ukrainës shpërtheu papritur duke shkaktuar viktima e duke ngritur lart një re të dendur radioaktive.

Ky aksident konsiderohet si një prej katastrofave më të rënda në histori si për pasojat, ashtu edhe për numrin e viktimave. Reja e dendur radioaktive nisi të shpërndahej në Rusi e Ukrainë për të vijuar më pas edhe Francë, Itali e deri në Shqipëri.

Ky aksident konsiderohet si një ngjarje që ndryshoi rrjedhën e historisë. Helmimi radioaktiv dhe rrezikshmëria që sillte energjia bërthamore bënë që shumë shtete t’i largoheshin kësaj teknologjie për prodhimin e energjisë.

Emisioni ‘DOSJA E’ ka transmetuar raporte ekskluzive dhe dëshmi që vijnë për herë të parë në ekranin shqiptar lidhur me atë që ka ndodhur në javët e ankthit që mbërthyen Shqipërinë e vitit 1986…

“Ashtu si shumë vende të tjera, Shqipëria e mësoi me vonesë lajmin për katastrofën që kishte ndodhur në Çernobil natën e 25-26 prillit 1986. Aparaturat e matjeve rutinore të vendeve europiane kishin arritur të kapnin radioaktivitet të shtuar duke ngritur alarmin për atë që kishte ndodhur, një alarm që arriti përmes medias në Tiranë, shumë më herët sesa reja radioaktive”, shprehet profesor doktor Edmond Panariti, asokohe pjesë e grupit të punës që u ngrit për përballimin e emergjencës.

Disa eksperimente bërthamore globale që ishin kryer në mesin e viteve ’70 kishin bërë që Shqipëria asokohe të ngrinte një rrjet të tërë monitorimi periodik të nivelit të radioaktivitetit.

Rrjeti i monitorimit periodik të radioaktivitetit, i cili ekzistonte prej vitit 1977, përfshinte 11 pika kontrolli të ngritura nga Instituti i Fizikës Bërthamore në Bashkëpunim me Ministrinë e Mbrojtjes, përmes të cilave bëhej marrja e përditshme e mostrave të ujit nga lumenjtë, sidomos të atyre që komunikonin me territore të shteteve të huaja si dhe të ujit të detit.

Njëkohësisht bëhej mbledhja e depozitimeve atmosferike në dy pika në Tiranë dhe Korçë. Mostrat ujore dhe ato të depozitimeve atmosferike silleshin çdo dy javë në Institutin e Fizikës Bërthamore ku përcaktohej niveli dhe përmbajtja e radioaktivitetit me një sistem matës të ndjeshëm.

Ky lloj kontrolli për kushte normale cilësohej si i mjaftueshëm dhe i ngjashëm me atë që bënin vende e tjera. Veç matjeve që bënte Instituti i Fizikës Bërthamore një sistem i tërë pajisjesh dozimetrike më pak të ndjeshme ishin të shpërndara në të gjithë vendin dhe ato përdoreshin nga ushtria.

Krahas sistemit të monitorimit, Shqipëria kishte miratuar në vitin 1985, vetëm 1 vit para aksidentit teknologjik të Çernobilit edhe një plan emergjence në raste sulmi bërthamor. E ky plan emergjence do të vihej në zbatim në fillimin e majit të vitit 1986, si rrjedhojë e ndryshimit të papritur.

“Lajmi e kishte marrë dhenë në një rrugë tjetër. Radioaktiviteti kishte nisur të shfaqej në ato shtete rreth: Austri, Çeki, Poloni. Lajmi doli në media, që ka ndodhur, kjo etj. Një komunikim me agjencinë ndërkombëtare të energjisë atomike dhe ata na informuan”, tregon Prof.dr Përparim Fuga, ish drejtor i Institutit të Fizikës Bërthamore, asokohe pjesë e grupit të punës që ishte ngritur për përballimin e emergjencës.

“Shërbimi suedez dhe norvegjez dha alarmin sepse bashkimi sovjetik i asaj kohe as nuk kishte ndërmend ta bënte publike dhe gjithçka ishte ruajtur në një sekret hermetik. Nuk donte që bota ta merrte vesh këtë incident të rëndë bërthamor. Por kjo ishte e pamundur, pasi pas matjeve në ajër nga shërbimet e Suedisë dhe Norvegjisë u lajmërua. Kështu, ky sekret nuk mbahej dot më i fshehur prandaj Bashkimi Sovjetik u detyrua të lajmëronte fillimisht Agjencinë e Energjisë Atomike në Vjenë dhe të shpallte një aksident të rëndë bërthamor në centralin e Çernobilit. Fatkeqësisht erërat ndryshuan drejtim. Pra në datën 27, 28, 29 Prill erërat lëvizën kryesisht drejt perëndimit dhe veriut dhe më pas reja radiokative nisi të lëvizë në Europën Juglindore”, tregon Pr.dr Edmond Panariti.

“Instituti që më herët, me të marrë vesh për aksidentin, kishte filluar të merrte disa masa, pavarësisht se nuk kishte ndonjë përvojë, apo eksperiencë. Kishte filluar të merrte kampione ajri. Të cilat me anë të një pompe ajri, të cilat futeshin në filtra dhe mateshin çdo ditë, që nga data e aksidentit nisi ky monitorim nga instituti. Në maj filtri shfaqi radioaktivitet”, tregon prof.dr.Përparim Fuga

Ardhja e resë radioaktive nga Çernobili në Shqipëri

Lajmi se mbi Shqipëri mbërriti reja radioaktive e Çernobilit shkaktoi jo pak ankth në popullatë, por edhe te udhëheqja e kohës. Duke ndjekur planin e emergjencës, u ngrit menjëherë Komisioni i Mbrojtjes së Mjedisit.

“Institucioni kishte tre rrjete monitorimi, (që nuk ishin të ngritura për aksidentin, por për qëllime të tjera), rrjetin e emergjencave që konsitonte në monitorimin e ajrin, (duke marrë kampione ajri dhe matje radioaktiviteti). Pas këtij aksidenti ky rrjet u zhvillua dhe u ndërtuan 5 stacione. Një Kukës, Shkodër, Korçë, Tiranë në Vlorë e Gjirokastër, të cilat masnin radioaktivitetin e ajrit dhe e transmetonin në kohë reale. Kishte rrjetin e matjeve ambientale, ishin 11 pika të vendosura në reparte ushtarake buzë lumit ku merreshin kampionet dhe një herë në dy javë analizoheshin në Institutin e Fizikës Bërthamore.

Ky ishte një tregues shumë i mirë sepse në mënyrë të vazhdueshme matej radioaktiviteti. Pse në ujra? Sepse gjithçka shkonte në lumenj ose në det. Dhe rrjeti i tretë ishte rrjeti i matjeve të dozimetrisë të punonjësve që ishin të angazhuar në veprimtari në fushën e fizikës bërthamore. Këto 3 rrjete u aktivizuan menjëherë”, tregon pr.dr Përparim Fuga.

“Unë kam qenë në atë kohë punonjës kërkimor shkencor në Institutin e Kërkimeve Veterinare në një sektor që kishte emërtimin e Radiobiologjisë së Rrezatimeve. Në atë kohë ne kemi pasur struktura të posaçme që merreshin me studimet e ndotjes radioaktive, rrezatimit jonizues në rastin e një lufte bërthamore. Kjo luftë nuk ndodhi ndonjëherë, por ndodhi ky shpërthim që mund të themi ishte një mini luftë bërthamore, pasi metodologjia e trajtimit është e njëjtë, prandaj ne ishim të parët në radhë të kësaj historie. Kemi bashkëpunuar ngushtë me Institutin e Fizikës Bërthamore, për të cilët kam një konsideratë të veçantë për fizikantët që u morën me matjet dhe studimet e radioaktivitetit në tokë, ujë, ajër dhe ushqim pasi qartazi reja radioaktive na përfshiu”, shprehet pr.dr. Edmond Panariti.

Këshilli i Ministrave kërkoi menjëherë një raport për situatën e radioaktivitetit në Shqipëri. Ja se si e përshkruan situatën Ministri i Shëndetësisë Ajli Alushani që drejtonte Komisionin e Mbrojtjes së Mjedisit në një raport që mban datën 3 maj 1986.

“Lidhur me avarinë e centralit bërthamor sovjetik, kontrolli i filluar menjëherë nga Instituti, ka treguar se deri në orën 14 të datës 30.4.1986 nuk u ndje ngritje aktiviteti radioaktiv. Në matjet e datave 1 dhe 2 maj të këtij muaji rezulton një nivel radioaktiviteti 2 deri 3 herë më i lartë se niveli bazë. Kjo është shumë më e ulët se niveli i rrezikshmërisë”, shkruhej në dokument.

Në pasditen e datës 2 maj 1986 ky nivel arriti 10-fishin e nivelit bazë. Në këtë situatë, Komisioni i Mbrojtjes së Mjedisit duke u mbështetur në këto të dhëna pasi dhe në tërheqjen e mendimeve të specialistëve arriti në përfundimet e mëposhtme:

-Aktualisht ky nivel ndotës nuk paraqet probleme shqetësuese për mjedisin dhe gjendjen shëndetësore të popullatës.

-Ecuria e nivelit të ndotjes në ditët e ardhshme tani për tani mbetet i panjohur prandaj Instituti i Fizikës Bërthamore po vazhdon vrojtimet për të dhëna të sakta, ndërsa rrjeti i vëzhgimit radioaktiv në rrethe kryen matjet orientative të përditshme.

Duke u ndodhur përpara kësaj situate Komisioni i Mbrojtjes së Mjedisit vendosi të merren këto masa:

1-Të informohet popullata nëpërmjet organeve të shtypit, të radios dhe televizionit për të patur njohuri më të qarta mbi këtë problem.

2-T’i rekomandohet popullatës pastrimi me ujë të rrjedhshëm i zarzavateve të freskëta, mënjanimi i përdorimit për pirje të ujit nga burimet e hapura dhe rezervuarët. Kufizimi i qëndrimeve të gjata të grave shtatzëna dhe fëmijëve të vegjël në mjediset e hapura.

3-Për disa produkte ushqimore që do të importohen nga vendet që kanë deklaruar ndotje të rëndësishme, para se t’i jepen për konsum popullatës, Instituti i Fizikës Bërthamore do të bëjë analizën për prezencën dhe nivelin e lëndëve radioaktive.

4-Në formë sondazhi do të merren analiza të ujit, tokës e bimësisë në disa rrethe për t’u analizuar në Institutin e Fizikës Bërthamore.

Kryetari i Komisionit Qendror të mbrojtjes Mjedisit

Ajli Alushani

Tiranë 3 maj 1986.

Krahas raportit nga Kreu i Komisionit të Mbrojtjes së Mjedisit, qeveria e kohës kërkon informacione edhe nga Instituti i Fizikës Bërthamore. Po me datën 3 maj 1986, Instituti i drejtuar asokohe nga fizikanti Skënder Koja informon Këshillin e Ministrave lidhur me lëndën radioaktive që ndodhej edhe në qiellin e Shqipërisë, duke evidentuar natyrën dhe rrezikshmërinë e tyre. Instituti në këtë raport kërkonte që të tregohej maturi me reagimin pasi situata nuk ishte alarmante sa e mendonte Komiteti i Mbrojtjes së Mjedisit dhe madje jepte edhe shembuj duke thënë se kjo nuk ishte hera e parë që Shqipëria përballej me një problematikë të tillë. Kërkesa e institutit ishte që popullata të mos alarmohej.

“Këto rritje duhen konsideruar shumë të vogla po të kemi parasysh se normat ndërkombëtare vlerësojnë si preokupante për popullatën një rritje prej 100 herësh kundrejt nivelit bazë natyrore. Madje dhe rritja prej 100 herësh mund të shkaktojë problem serioze vetëm po të vazhdojë për një kohë të gjatë prej shumë javësh. Po të nisemi nga kjo logjikë, duhet qëndruar në mendimin se nivelet e regjistruara sot nga ne nuk përfaqësojnë asnjë rrezik. Problemi që mbetet i panjohur është ai i dinamikës që do të pësojë situata në ditët e ardhme. Për këtë mund të bëhet ky parashikim. Duke u nisur nga fakti se brumi i ndotjes radioaktive është mbyllur, situata e përgjithshme duhet të vijë duke u përmirësuar. Nëqoftëse ndonjë kombinim i disfavorshëm faktorësh meteorologjikë do të çojë në rritje, kjo e fundit duhet të jetë e vogël dhe afatshkurtër. Prandaj mendojmë se nuk ka asnjë arsye për t’u shqetësuar. Lidhur me informatat e huaja mbi disa udhëzime për popullatën të cilat janë dhënë edhe nga ne, ato duhen interpretuar si më poshtë:

Ekziston teorikisht një probabilitet që rrezatimi bërthamor të shkaktojë ndryshime gjenetike. Për nivelet e përmendura më sipër, këto mundësira janë tepër të papërfillshme, por normat morale të mjekësisë siç dihet kanë për detyrë të mënjanojnë çdo faktor dëmtues që mund të shmanget. Në të vërtetë faktorët e tjerë që provokojnë ndryshime gjenetike si substancat kimike etj. Janë shumë më të rëndësishme se sa ky faktor i ri që u shfaq këto ditë dhe që do të jetë krejt provizor”, shkruhej në raport.

Parashikimi i kreut të Fizikës Bërthamore, Skënder Koja në këtë raport do të rezultonte i saktë sepse faktori i ri rezultoi të ishte krejtësisht provizor. Por në shkresën e Kojës kuptohet një shqetësim tjetër, ai që kishte kaluar më herët Shqipëria, në vitet 1976-1977 kur Kina kishte bërë prova bërthamore.

“Sasia e lëndëve radioaktive që është lëshuar në atmosferë nëpërmjet provave bërthamore që vazhduan deri pak vite më parë është qindra herë më e madhe se sa sasia që është lëshuar nga ky aksident. Dhe megjithatë, asnjëherë nuk janë bërë paralajmërime alarmante për popullatën. Vetë instituti jonë ka regjistruar një rritje shumë të madhe të sasisë së radioaktivitetit në vitet 1976-1977 pas provave kineze në atmosferë megjithë largësinë e madhe të vendit të eksplozionit”, shkruhej në raportin e Kojës, ku duket qartë tendenca për të mos krijuar panik të mëtejshëm në Shqipërinë e mbërthyer nga frika, ashtu si pjesa tjetër e botës.

Cilat qytete dhe zona të Shqipërisë u prekën më shumë nga radioaktiviteti i Çernobilit

“Ka përshkruar kryesisht territoret e Shqipërisë veri-lindore dhe juglindore, ndërsa më pak e prekur ishte pjesa perëndimore e vendit. Por veri-lindja dhe jug-lindja kanë qenë të prekura mjaft. Nisur edhe nga relievi kryesisht i thyer malor, reja kishte tendencën të përplasej me pllajat e larta me terrenet malore. Në atë kohë për fat të keq ka pasur edhe reshje lokale kështuqë u zhvillua ajo që quhet “Fenomeni i Njollës së Leopardit”. Pra aty ku kishte reshje kishte ndotje të madhe dhe aty ku nuk kishte reshje nuk kishte ndotje në nivele të larta. Niveli më i lartë regjistruar dhe i raportuar i radioaktivitetit në atë kohë ishte në Rrajcë të Librazhdit. E gjithë Zona e Librazhdit le të themi në datat 6-7 maj 1986 pati reshje dhe pati depozitime të larta të jodit radioaktiv, që ishte dhe elementi kryesor i zbërthimit radioaktiv që mbërriti në Shqipëri, por në nivele të ulta pati edhe element si ceziumi 134, ceziumi 137, stroncium 189, por 90% të ndotjes kemi pasur jod radioaktiv”, tregon pr.dr Panariti.

“Pozitiv ishte fakti që ne patëm një mbrojtje, qoftë për shkak të distancës nga vendi i aksidentit, por në mënyrë të veçantë nga alpet, terreni malor, bëri që reja radioaktive të orientohet kryesisht në zonën verilindore dhe e preku shumë pak pjesën e Shqipërisë qendrore dhe joperëndimore. Radioaktiviteti u shfaq në bimë, ujë, ajër në produkte të ndryshme dhe menjëherë u morën masat e mundshme që mund të merreshin në atë kohë”, tregon pr.dr Përparim Fuga.

Fenomeni i ndotjes së qumështit

Data 5 maj shënon një pikë kthese në impaktin që reja radioaktive pati në Shqipëri. Situata bëhet alarmante për faktin se për herë të parë në Librazhd reshjet e shiut kishin bërë që grimcat radioaktive të zbrisnin poshtë dhe përmes barit të kalonin te bagëtitë e më pas të qumështi që ato prodhonin, duke përbërë rrezik për popullatën. Ja si përshkruhet situata në informacionin numër 3 të Komisionit Qendror të Mbrojtjes së Mjedisit.

Informacion numër 3

Komisioni qendror i mbrojtjes së mjedisit u mblodh me datë 5 maj ora 18:00 për të shqyrtuar ecurinë dinamike të ndotjes së mjedisit deri në orën 16:00 të datës 5 maj dhe arriti në këto përfundime.

Matjet e kryerja nga Instituti i Fizikës Bërthamore në orë 16:00 të datës 5 maj, tregojnë një rritje të radioaktivitetit të depozituar në sipërfaqen e tokës. Matjet absolute në mostrat e qumështit të marra në tregun e Tiranës dhe në fermën e Selitës treguan vlera prej rreth 400 bekerel, të cilat kundrejt normës maksimale të lejuar 9 mijë bekerel, konsiderohet i ulët.

Mostrat e qumështit të marra nga ushtria në Rrajcë të Librazhdit dhe e matur në Institutin e Fizikë Bërthamore pas orës 16:00 të datës 5 maj treguan një nivel të lartë radioaktivitetit prej 13 mijë bekerel që është rreth 45% mbi normën maksimale të lejuar për kushte të jashtëzakonshme. Këto dukuri të papritura mesa duket shpjegohen me shirat që kanë rënë në zonën e Rajcës gjatë dy ditëve të kaluara. Por duke patur parasysh parashikimin e motit, reja radioaktive që ka qëndruar mbi vendin tonë këto ditë pritet të largohet dhe situata e përgjithshme e atmosferës duhet të vijë duke u përmirësuar. Megjithatë për rastin e jodit në qumësht, për shkak se efekti i tij lidhet jo me gjendjen e atmosferës, por me atë të shkallës së kontaminimit të barit, mundet që niveli të vazhdojë rritjen përkohësisht. Duke pasyur parasysh këtë situatë komisioni arriti në këto përfundime:

Të shtrihet marrja e mostrave të qumështit dhe barit në rrethet Librazhd, Pogradec, Korçë, Shkodër, Kukës, Dibër, Bajram Curr, Gjirokastër dhe Tiranë. Rezultatet e analizave do të jepen në 7 maj, pas orës 18:00.

Propozojmë që qumështi i prodhuar në ekonomitë e fshatit Rrajcë të Librazhdit të mos përdoret për konsum nga popullata, por të përpunohet në djathë e nënprodukte të tij dhe të vihet në ruajtje për t’u përdorur pas 2 muajsh.

Situata po ndiqet në vazhdimësi dhe për përfundimet do ju njoftojmë.

“Padyshim ishte njëherë ndotja e ajrit, por ishte diçka që kaloi shpejt sepse për fat nga data 4-5 pati reshje të dendura që në një mënyrë ose tjetër, aurezolet i ulën në tokë dhe ndoqën një rrugë tjetër jo nëpërmjet frymëmarrjes. Ndërkohë në produktet ushqimore u dhanë udhëzime të qarta si duhet të laheshin e pastroheshin çfarë të pihet e çfarë jo. Për qumështin që ishte sensitiv, të dhënat e asaj kohe tregonin se 90% e qumështit vinte nga pjesa jugore dhe perëndimore e Shqipërisë dhe të gjithë e dimë se kryesisht në atë kohë kemi konsumuar qumësht pluhur që s’kishte të bënte me Çernobilin, por në ato raste kur kishte nivele të larta ndaloheshin për t’u përdorur. Ky ishte një efekt dhe u përballua dhe unë do të thosha se u përballua me sukses kur nuk kishim përvojë, por edhe me kufizime aparaturash”, tregon pr.dr Përparim Fuga

“Ne kemi pasur një problem shumë të madh për të përcaktuar nivelin më të madh të lejuar. Kush do ishte niveli që do quhej i rrezikshëm ose jo. Ne ishim totalisht në errësirë sepse në manualet e ushqimit të asaj kohe as që ishte menduar të vendoseshin kufij të lejuar për ndotjen radioaktive. Behej fjalë për ndotjen bakteriale, insekticide, pesticide, por për ndotjen radioaktive nuk ishte menduar ndonjëherë. Kështuqë ne duhet të përcaktonim me dakordësi brenda komitetit se kush do ishte niveli maksimal i lejuar mbi të cilat do vendosnim pragun: ç’është mbi këtë nivel, duhet shkarkuar/ asgjësuar dhe çfarë ishe poshtë mund të përdorej për konsum publik. Ishte një debat i madh. Gjetëm një material referues provizor që e lëshoi Organizata Botërore e Shëndetësisë, e cila vetë ishte e papërgatitur për të mbajtur një qëndrim në këtë situatë.

Aty përcaktohej për jodin 131 dhe jodin 125 niveli 2000 bekerel (njësi matëse për radioaktivitetin specifik për litër qumësht). Nëse do thuhej tani që niveli maksimal i lejuar është 2000 bekerel do përbënte një skandal në kohën që jetojmë sepse agjensia amerikane e ushqimit dhe barnave ka përcaktuar si nivel të lejuar aktualisht vlerën 150 bekerel, pra përtej këtij niveli duhen marrë masa të menjëhershme. Ndërsa ne në atë kohë i lejuam vetes luksin që të kishim këtë nivel të rekomanduar nga OBSH. Dhe këtë përdorëm si nivel për të vendosur nëse ushqimi duhet konsumuar ose jo. Por edhe pse ishte nivel i lartë, disa herë e kemi kapërcyer me matjet tona. Mesa më kujtohet në Rrajcë të Librazhdit, kemi pasur vlera të radioaktivitetit që kanë shkuar edhe në 6000 apo 7000 bekerel për litër qumësht. Ndërsa në mish, pjesa më e rrezikuar ishte ajo e muskujve të qafës të bagëtive, sepse aty përqendrohej gjëndra tiroide, ku kishte nivele shumë të larta.

Kur çuam monstrat në spitalin e Tiranës, në laboratorin “Tetra 1” që merrej me realizimin e grafive të pacientëve me tiroide, shinografia ishte alarmante, pasi bëhej fjalë për solucione të holluara radioaktive në brendësi të mishit. Ndaj u dha urdhëresë që të hiqej dhe groposej menjëherë pjesa e qafës së të gjitha bagëtive që sakrifikoheshin për ushqim. Kjo u zbatua padyshim në thertoren e Tiranës kjo u zbatua, ndërsa në thertoret e Shqipërisë nuk jam i sigurt nëse është zbatuar, mbetet për t’u parë. Shpresoj të jetë zbatuar, pasi nëse është konsumuar mishi në pjesën e qafës është njësoj si të jetë pirë solucion radioaktiv sepse i tillë ka qenë përqendrimi i jodit radioaktiv”, tregon Prof. Dr Edmond Panariti

Situata e problematikës me konsumin e qumështit të bagëtive të imëta do të zgjaste deri më datën 19 maj 1986, kohë kur do të shënoheshin nivele të ulëta të jodit në qumësht, duke e bërë të panevojshëm ndalimin e konsumit të tij në Shqipëri. Në atë kohë nuk do të mungonin as përplasjet mes specialistëve për nivelin e matjeve, ku do të pranoheshin gabime me nivelin e rrezatimit në produkte, por që zyrtarisht në fund u arrit në konkluzionin se edhe pse matjet ishin bërë gabim për qumështin, sërish edhe me matjet e reja vendimi për të ndaluar konsumin e tij do të ishte i pashmangshëm.

“Në fillimet e veta vështirësia kryesore ishte paniku që u krijua, të gjitha këto ndikonin, mungesa etj, por mungesa më e madhe ishte mungesa e standardeve. Nuk kishte standard me të cilat të bëje matjet. Për qumështin ishte më lehtë se e ndërtojë standardin me ujë, por për bimët, mishin ishte e vështirë që të ndërtoje standarde dhe të bëje matje. Kjo mund të ketë sjellë devijime nga vlera e matur te e sakta, por me kalimin e kohës u eleminuan dhe matjet u konsoliduan. Fakt është që në përfundim të gjithë kësaj që zgjati rreth 1 muaj me intensitet të lartë agjencia ndërkombëtare e energjisë atomike i dha matjet standarde dhe ato u konvertuan me ato që kishim bërë ne. Po ashtu ka botime të autorëve shqiptar dhe të huaj që tregojnë një kovergjencë midis rezultateve të arritura nga punonjësit e institutit dhe matjeve të bëra në vende fqinje si Greqia”, tregon pr.dr. Përparim Fuga.

Por ndërsa në këtë periudhë emergjenca kishte kaluar dhe reja radioaktive nuk përbënte më rrezik për të dëmtuar përmes rrugëve ajrore, por vetëm përmes grimcave që ishin depozituar në tokë pas reshjeve të shiut, vendi gjendet përballë një sfide të re; asaj të tregtisë. Shumë vende lindore nuk po arrinin të eksportonin mallra në vendet e paprekura me argumentin se ato ishin të kontaminuara. Pjesë e ndalimeve u bë edhe Shqipëria, e për këtë qëllim organet e tregtisë kërkonin që të pajiseshin me dëshmi nga Instituti i Fizikës Bërthamore që produktet që po eksportoheshin nuk kishin lëndë radioaktive.

Emergjenca dhe ankthi në Shqipëri do të zgjaste deri në fund të muajit maj. Por sfida e re do të ishte ajo e radioaktivitetit që kishte zbritur në tokë. E një prej problemeve që pranohet në një raport përmbledhës të 22 shtatorit 1986, ku jepet përmbledhja e ecurisë së radioaktivitetit në periudhën qershor-shtator 1986 është ajo e bimëve mjekësore që rezultonin të vetmet që shfaqnin problem.

Problemi me eksportin e bimëve mjekësore

“Një nga llojet e eksporteve me vlerë për Shqipërinë e asaj kohe ishte eksporti i bimëve medicinale që territori ynë kam me shumicë. Konkurrenca jonë kryesisht ishte me vendet e Jugosllavisë, të cilat po ashtu kishin bimë medicinale dhe eksportonin. Rrethanat e prunë që territori i Jugosllavisë të kontaminohej më shumë se i joni dhe produktet e tyre u bllokuan.

Te ne siç e thashë zona veri-lindore Kukës, Peshkopi, Librazhd ishte ajo që u kontaminua më shumë. Eksportet tona, dy a tre anijet e para që nisën drejt Gjermanisë u kthyen dhe nuk arritën ta shkarkojnë mallin atje se ishin në nivel më të lartë se ai i lejuari i rrezatuar. Aty ju dha Institutit edhe detyra e dytë që ishte të matej radioaktiviteti i bimëve medicinale që do eksportoheshin.

Por kjo nuk ishte e lehtë sepse mungonte përvoja, ishte grumbulluar ca përvojë nga qumështi dhe produkte të tjera, por ishte gjë tjetër. Përgjegjësia ishte e madhe sepse bëhej fjalë për mijëra ton, që bënin rrugë dhe ishte keq të ktheheshin pas. E treta nuk kishim etalone, përdorej përvoja e teknikës montecarlo. Pra u bë një kalkulim që bëri të mundur llogaritjen mes kampionëve të bimëve medicinale me një kampion uji, kush ishte dallimi që mund të vinte prej përbërjes, dhe filluan matjet.

Filluan, por ishin të kufizuara në numër, sepse ishte një aparat i vetëm, për një kohë të gjatë matjeje, kështuqë mund të bëje disa matje në ditë, ndërkohë anija kishte mijëra ton. Volum shumë i madh pune për t’u përballuar. Ishte shumë e vështirë. Këtu lindi ideja e krijimit të një grupi të dytë, të cilët, duke marrë një sasi materiali të matur saktë me këtë mënyrën e parë, me kampione të veçantë arritën që të bëjnë matje në volume të mëdha. Ndërtuan disa thasë me bimë medicinale të cilave ju njihej radioaktiviteti dhe u përdorën si entalone për të matur pastaj në mënyrë rifugio.

Matje kamioni, matej në vapor, e gjithë sasia. Kjo e lehtësoi shumë punën e shpejtoi. Problemi megjithatë për ne mbetej, sa të sakta ishin matjet. Pasi e kishim marrë një “goditje” nga periudha e mëparshme që patën disa diferenca.

Në përfundim pas një muaji, erdhën rezultatet e para. Të gjithë vaporët u shkarkuan, dhe diferenca e matjeve tona me ato gjermane ishte shumë e vogël, rreth 6%. E mbaj mend shumë mirë, se ishte e vogël për matje të kësaj natyre. Nga kjo anë mund të themi që aksidenti ishte me përfitim ekonomik, sepse me sa mbaj mend ishte një shifër disa miliona dollarë që u përfitua për shkak se konkurrentët humbën terren prej ndotjes së lartë që kishin, ndërsa ne përfituam nga kjo dhe matjet e sakta që kishim”, shprehet pr.dr Përparim Fuga.

Eksperimenti pak i njohur shqiptar për radioaktivitetin në vitin 1987

Krahas monitorimeve të vazhdueshme të nivelit të radioaktivitetit në vend, Shqipëria nuk u ndal në marrjen e masave parandaluese dhe menazhuese për rrezatimin që kishte pasur, por i zhvilloi edhe më tej studimet. Edmond Panariti, tregon se ka udhëhequr një studim eksperimental që ka nisur në fundin e vitit 1987 dhe përfundoi në vitin 1988.

“Instituti i sigurisë ushqimore u ngarkua nga qeveria e asaj kohe që të ndërmerrej një studim eksperimental për të parë se cili ishte fati i shpërndarjes së ndotjes radioaktive në qumësht dhe në mish në rastin e një ndotjeje radioaktive. Ishte eksperimentale dhe mu ngarkua mua. Isha në krye të një grupi pune ekspertësh dhe importuam me leje lëndë radioaktive nga Centrali i Budapestit dhe punuam kryesisht me jod. Centrali atje ishte eksperimental dhe ne porositëm jod radioaktiv dhe cezium. Por punuam kryesisht me Jod. Të punosh me Jod është shumë e rrezikshme, ndaj ne kishim një sektor që kishte të gjitha masat për t’u mbrojtur dhe ne ishim të veshur si kozmonaut që shmangnim ndotjen nga rrezatimi.

Po kështu kafshët mbaheshin izoluar. Unë kërkova të punoja edhe në lopë, por nuk më lejuan, sepse janë kafshë të mëdha, por më dhanë leje të punoja në dele dhe në dhi. Kemi krijuar eksperimente të ndotjes së simuluar duke dhënë kapsula jodi përmes gojës sikur ishin të ndotura nga një shpërthim bërthamor. Dhe më pas merrnim në mënyrë periodike monstra qumështi, urine dhe në sekuenca të caktuara edhe mostra gjaku. Si përfundim edhe i sakrifikuam delet për të marrë nivelet e jodit në gjendrën teroide dhe indet e ndryshme dhe krijuam një ide të qartë për mekanizmin i transmetimit, sa qëndronte lënda në mish dhe qumësht për masat që duheshin marrë dhe kufizimet në rast të një ekspozimi të mundshëm të blegtorisë tonë.” …..

“Natyrisht pati studime të shumta në të gjithë botën, por ne e morëm më shpejtësi këtë histori sepse qeveria e asaj kohe ishte në alarm. Ju e dini si ka qenë ajo fobia e asaj kohe nga një sulm prej imperialistëve, reziovionistëve dhe donin që të ishin të përgatitur. Kjo ngjarje ishte një sinjal që kjo që ndodhi me centralin, mund të ndodhë me një sulm. Dhe ju e dini sa të përgatitur ishim ne me bunkerë etj”, tregon pr.dr Edmond Panariti.

Ndryshimi i sistemit politik dhe rënia e komunizmit do të shoqërohej me harresën e shpejtë të asaj që kishte shkaktuar në Shqipëri, katastrofa më e madhe teknologjike në histori. Dhe në këtë kontekst, Shqipëria nuk ka monitoruar të dhëna se cilat kanë qenë pasojat reale që shkaktoi shpërthimi i Çernobilit në Shqipëri.

“Praktikisht, ai nxori në pah domosdoshmërinë e institucioneve të kësaj natyre. Dhe në mënyrë të veçantë fuqizimin e rrjeteve të monitorimit. Këto rrjete erdhën duke u përmirësuar, deri në vitin ’96-’97, ndoshta diçka më vonë funksiononin, ndërsa aktualisht nuk e di a funksionojnë apo jo. Por për mendimin tim, duhet të jenë dhe duan kujdesin e tyre”, shprehet pr.dr. Përparim Fuga

“Tani është vonë kanë kaluar aq vite, dhe nuk kemi të dhëna epidemiologjike për të përcaktuar, pasi nuk ka studime mbi popullatën që ishte e ekspozuar dhe çfarë ka ndodhur me të ndër vite. Sa ka qenë insidenca e keqformimeve, e patologjive, kancereve, veçanërisht ai i tiroideve, në krahasim me pjesën tjetër të popullsisë që nuk ishte shumë e ekspozuar. Vetëm nëse do kishim këto statistika do mundeshim ta tregonim realisht efektin e këtij shpërthimi. Për sa kohë nuk i kemi, çdo hamendje do ishte një spekulim Por ndotja ka qenë se ishte e matur!”, përfundon Ptof.Dr. Edmond Panariti.(SCAN)

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe: ,

Komentet

Lajme të ngjashëm

Gazetarja italiane arrestohet në Teheran

Cecilia Sala, e cila ka një podkast të quajtur “Stories” – rrëfime për jetën në vendet përreth botës, u arrestua më 19 dhjetor.

 

Ministria e Jashtme e Italisë njoftoi se gazetarja Cecilia Sala, e cila ndodhej në Iran për ta kryer “veprimtarinë e saj gazetareske”, është arrestuar nga policia në Teheran.

Ministria tha në një komunikatë të premten se, Sala, e cila ka një podkast të quajtur “Stories” – rrëfime për jetën në vendet përreth botës, u arrestua më 19 dhjetor.

Ajo nuk tregoi arsyen e arrestimit të saj, por tha se ambasadori italian në Teheran e vizitoi atë “për t’i verifikuar kushtet dhe gjendjen e Salas në paraburgim”.

“Familja u njoftua për rezultatin e vizitës konsullore. Sala kishte mundësi t’i bënte dy telefonata me të afërmit e vet”, tha Ministria italiane.

Sala e postoi një podkast nga Teherani më 17 dhjetor rreth patriarkatit në kryeqytetin iranian.

Irani akuzohet rregullisht për arrestimin e shtetasve me shtetësi të dyfishtë dhe të qytetarëve perëndimorë nën akuza të rrejshme, për t’i përdorur ata për trysni ndaj vendeve perëndimore.

Në fillim të këtij muaji, Reza Valizadeh, një shtetas amerikano-iranian dhe ish-gazetar i Radio Farda të Radios Evropa e Lirë, u dënua me 10 vjet burgim nga Gjykata Revolucionare e Teheranit për gjoja “bashkëpunim me një qeveri armiqësore”.

Valizadeh dha dorëheqjen nga Radio Farda në nëntor të vitit 2022, pas një dekade punë.

Ai u kthye në Iran në fillim të vitit 2024 për të vizituar familjen e tij, por u arrestua më 22 shtator.

Në dy seancat e tij gjyqësore, të mbajtura më 20 nëntor dhe 7 dhjetor, raportohet se mungonin përfaqësues të prokurorisë, dhe rolin e tyre e mori përsipër vetë gjykatësi.

Burime pranë gazetarit pretendojnë se ai ra në “grackën e sigurisë”, pavarësisht se kishte marrë garanci jozyrtare nga zyrtarët iranianë të sigurisë se nuk do të kishte probleme ligjore kur të kthehej në Iran.

Irani është ndër vendet më shtypëse për sa i përket lirisë së shtypit. Reporterët pa Kufij e renditën Iranin në vendin e 176-të nga 180 vende në Indeksin Botëror të Lirisë së Shtypit për vitin 2024. REL

Kurrë mos thoni “kurrë”!- Nga AGRON SHABANI

Liderët apo lidershipi i Kosovës, njëherë e përgjithëmonë duhet të mësohen t’i njohin dhe respektojnë popullin (kombin), shtetin, si dhe rregullat dhe ligjët e njohura të ´demokracive të larta europerëndimore.
Ndaj, Kryeministri Kurti është koha e fundit të lërë anash dhe të mos e honepsi fare “politikën” dhe “diplomacinë” e “analistëve” dhe “opinionistëve” klandestinë, anonimus, çobanë ose analfabetë te portaleve te ndryshme kosovare ose internetit, dhe t´i kthehet realitetit, normalitetit e racionalitetit.
Kosova dhe shqiptaret, nuk kane force ( fuqi) dhe as interes per luftera ose konflikte te reja me serbet dhe me askend tjeter. Kane nevoje per buke, pune, ekonomi, industri, paqe, liri, drejtesi, barazi, arsimi, shkence dhe kulture te larte ose superlative si te kroateve si per shembull.
U mor vesh se termi ose nocioni politikë ose politika, parasegjithash është refleks ose reflektim i njohur shkencor, intelektual, profesional dhe humanist ndaj fjalëve greke ‘tä politika’ ( pushteti shoqërorë ose qytetar që thërret, obligon, organizon dhe mobilizon) dhe ‘hè politik’ (arti, talenti, aftësia ose zgjuarësia për të udhëhequr ose qeverisur). Të dyja fjalët ose nocionet e mesipërme (‘tä politka’ dhe ‘hè politik’) -janë nxjerrur ose huazuar nga konteksti i njohur semiotik ose semiologjik “politikos” ( shoqërorë, qytetar ose politik) dhe “politiès” (anëtar ose pjesëtar i shtetit, pushtetit ose bashkësisë politike). Me kalimin e kohës, termi ose nocioni ‘politik’ ose ‘politika’ në domenin e njohur modern ose bashkëkohorë, ka njohur dhe pësuar ndryshime ose transformime të shumëta ekskursive dhe diskursive. Në gjuhën angleze si për shëmbull, me termin ose nocionin “polity” ose “policy” nënkuptojmë dimenzionin formal dhe tradicional të politikës, gjegjësisht, procesin e rregullimin tè njohur institucional dhe konstitucional të shtetit dhe pushtetit me të gjitha parimet, premisat, kontraditat ose kundërthëniet e njohura politike, partiake, parlamentare, konceptuale, ideologjike dhe të tjera që iu shërbejnë ose kontribuojnë procesëve, zhvillimëve dhe përparimëve të gjithëmbarëshme individuale dhe kolektive në të mirën e popullit dhe shtetit.
Aristoteli mendonte se shteti (polisi) nuk është vetëm njësi, por edhe shumësi (bashkësi) e posaçme dhe tepër specifike e pushtetit shoqërorë ose qytetar- kundër atij autokratik, despotik ose teokratik. Duke i ndarë kështu politikën dhe filozofinë politike në anën teorike dhe anën praktike. Respektivisht, në retorikë, oratori, skolastikë, etikë, ekonomi etj. Për dallim të “polisit” (shtetit) të Platonit, Tukididit etj.
Roma Antike siç dihet, u ngritë ose projektua asokohe nga modeli grek, respektivisht nga “polisi”, “politia”(politeia) dhe “polietika” (greke)- në “civitas” (qytet-shteti), “civis” (qytetari) , “civilis” (i hapur ose qytetar) dhe “res -publica” (republika)
Në mesjetë problemi qëndrorë ose kryesorë i politikës së shtetit, pushtetit dhe shoqërisë së përgjithshme njerëzore ose qytetare, ishte bindja dhe mendimi disolutiv mbi prejardhjen ose origjinën e dyfishte të sojit ose specieve njerëzore ose politike: Nga organizmi ose bashkësia e tyre klanore, farefisnore, familjare ose politike si dhe nga vullneti ose dërshira e Zotit (Hyjit) dhe popullit.
Ndërkohë që politika e gjithëmbarëshme shtetrore, nacionale, qeveritare ose qytetare, dikur me vonë u shndërrua në regnum (sundim) të egër absolutist, autokrat, aristokrat ose teokratiko-despotik, sipas urdhërave dhe vullnetit të njohur kishtar ose klerikalist.
 U mor vesh se sipas Shën Augustinit dhe Shën Tomës (Akuinskit): Që nga fillët ose origjina e civilizimi tonë njerëzorë, kanë ekzistuar problemët ose mospajtimët e ndryshme në mes “civitas terrenit” ( shtetit tokësor, gjeografik ose politik) dhe “civitas Deit” (“shtetit të Zotit”). Por, janë edukata, kultura, morali, disiplina, përvoja, arti, mjeshtëria ose zgjuarësia e njohur politike (Ars Prudentia) së bashku me përvojen, aftësinë ose zgjuarësine e njohur qeverisëse, pushtetmbajtëse ose politike (Prudentia Regnativa), si dhe vigjilencèn ose zgjuarësinè e njohur popullore, qytetare ose nacionale (Prudentia Civilis ose Civilis Prudentia) ato që i bëjnë të kapshme, të prekshme, komparative dhe analogjike idetë dhe teoritë e ndryshme disonante,  disolutive, kognitive, introspetive dhe retrospektive mbi ngritjen ose ndërtimin e politikës mbi bazat e njohura shkencore dhe humaniste.
Në epokën e re moderne ose bashkohore, politika e përgjithshme u ngritë ose transformua nga “Ars Prudentia” ose “Prudentia Regnativa” në “Virtus Prudentia”, gjegjësisht, në aftësi dhe shkathtësi të mbajtjes së pushtetit me anë të mekanizmave ose instrumentëve të njohura të shtetit dhe pushtetit.
Ndonëse, sipas konceptëve ose definicionëve të njohura shkencore dhe humaniste, sekularizimi dhe singularizimi i mendimit politik, e kanë sjellur ose shkaktuar edhe ndarjen (divorcin) e shtetit, pushtetit dhe politikës nga diktatët ose postulimët e ndryshme absolutiste, despotike, fetare (klerikaliste), autoritare, totalitariste etj.
Gjithashtu nuk duhet harruar se me ndikimin e recepcionit, percepcionit, etikës, retorikës dhe politikës së Aristotelit, si dhe me rënien ose zbejhen e platonizmit si ide dhe teori, skolastika politike në mesjetë, do i njihte dhe pranonte teorinë ose mendimin praktik dhe teorik mbi ndarjen ose divorcin e njohur në mes etikës, politikës dhe ekonomisë etj.
Ndryshe nga kjo, Makiaveli si intelektuali, mendimtari ose filozofi më i spikatur i periudhës së njohur të Humanizmit dhe Renesansës, njihet edhe si arkitekti ose instruktori më i rëndësishëm dhe kryesor i sekularizmit dhe singularizmit të mendimit politik mbi shtetin, pushtetin dhe shoqërinë e gjithëmbarëshme njerëzore ose qytetare. Duke i verejtur ose hetuar edhe ndarjet dhe dallimët e thella (esenciale ose substanciale) në mes etikës dhe politikës.
Ndaj, sipas Nikolla Maiavelit dhe Shën Tomës (Akuinskit)- politika është pjesë e rëndësishme ose kryesore e përvojes, aftësisë ose zgjuarësisë njerëzore, intelektuale, profesionale ose politike, gjegjësisht, “ars prudentia” dhe “prudentia regnativa”.
Në epokën e re moderne ose bashkohore, me krijim e kushtëve dhe rrethanave të reja shtetrore, nacionale, politike, diplomatike, ushtarake, historike, shkencore, kulturore, industriale, tregtare, ekonomike dhe të tjera: Ndryshuan edhe idetë, teoritë, konceptët ose definicionet e ndryshme në favor të ngjarjeve ose zhvillimëve të njohura revolucionare, evolutive, restauruese ose empirike.
 Në Francë dhe Angli si për shëmbull, qyshë në shekullin XVI, kishin filluar të ndjehëshin dhe hetohëshin dallimet ose ndryshimet e mesipèrme.
Ndaj, sipas Thomas Hobsit, politika ose çdo gjè politike, nuk janë të natyrshme ose natyrale, por produkt ose prodhim artificial ose mbipopullor i vullnetit dhe fuqisë absolute të pushtetmbajtësve ose sundimtarëve të ndryshëm, të cilëve nuk iu nevojitët vullneti hyjnor ose “shteti i Zotit” (civitas Dei), si dhe “vullneti qytetar” ose popullor, por sundimi ose pushteti absolut. “Auctoritas, non veritas facit legem” .
Albin Kurtit dhe qeverisë së tij (1) nese  dikur u  bën puç ose grushtet politik në Kuvendin e Kosovës, ata të opzitës kosovare së bashku me qarqët ose “forcat” e ndryshme retrograde, reaksionare, parabolike dhe diabolike: Kjo nuk i justifikon aspak veprimet e tij (tyre) paushale, unilaterale ose monologjike sot.
Michael de L’ Hospital dhe luteranisti i njohur, H. Arnesius, do i veçonin dikur fushën ose terrenin e njohur të parapolitikës si qytet -shteti i jetës (civitas) nga politika e pushtetit ose qeverisjes ( res-publica) mbi të cilat sipas tij ngritët dhe krijohet politika e shtetit dhe pushtetit.
Përderisa, sipas J. Althuizusit, “politika është art ose mjeshtëri e jetës së përbashkët shtetrore, nacionale, klasore, sociale etj.”
Ndërkohë që sipas Makiavelit, Rusoit (Rousseaue) dhe të tjerëve: “politika dhe morali politik, ishin të mundur vetëm me hartimin (përpilimin), formulimin dhe firmosjen e një traktati, marrëveshjeje ose kontrate të re sociale dhe politike mbi të cilën do vihëshin bazat ose themelët e reja të sistemit, pushtetit, komunitetit ose bashkësisë së gjithëmbarëshme shoqërore, qytetare ose politike.
Ndonëse, në shekullin XIX dhe XX , kanë dominuar ose ambivaluar tre (3) ide, teori, koncepte, definicione ose botëkuptime politike: Koncepti ose botëkuptimi i njohur etatist dhe egalitarist, sipas të të cilit ‘politikë ose politike është e tërë ajo që bën dhe i takon vetëm shtetit’, e dyta ‘politika është e lidhur ngusht me pushtetin ose efikasitetin e autoritetit të shtetit ose qeverisë’ dhe e treta: ‘politika duhet kuptuar si term, nocion, proces, definicion, narratib dhe obligim kontemplativ, evolutiv, empirik dhe dinamik. Pa i harruar këtu edhe konceptët ose botëkuptimet tjera etatiste ose egalitariste mbi mendimin dhe vetëdijen shtetrore, nacionale dhe politike me anè tè “teknikès sè forcès” ose fuqisè sè shtetit dhe pushtetit” etj.
E kaluara ose historia kanë dëshmuar shpesh se rrobat ose kostumët e liderit ose politikanit të lartë, nganjëherë mund të jenë shumë të mëdha e nganjëherë tjetër shumë të vogla ose shumë të ngushta në trupin ose organizmin e përbashkët të kombit dhe atdheut.
Në Kosovë, ju mund të bëheni President, Presidente, Kryeministër, Kryeparlamentar, Kryediplomat (Kryediplomate), deputet, ambasador etj…pa asnjë vlerë te posaçme shkencore, normative, funksionale, institucionale, kadrovike, intelektuale, intelegjente, profesionale etj. Apo, mbase pa asnjë ditë të vetme pune gjatë, tërë jetës tuaj!!!
A e dini përse (pse)?
Sepse, disa atje si duket i kanë krenarinë, inatin, interesin, karierën dhe budallallëkun, disa herë me të medhenje se sa trurin, intelektin ose kapacitetin e tyre.  Prandaj, “nata për të mençurin ose për të diturin, është një ditë me herët, ndërsa dita ose drita, një natë me pak.”, siç tha dikur Talesi.
ASh

Moment i mrekullueshëm- Pasagjeri që bëri videon brenda avionit teksa po rrëzohej i mbijetoi aksidentit (VIDEO)

Ky është momenti i mahnitshëm kur një pasagjer, i cili regjistroi mesazhin zemërthyes për gruan e tij pak para se të rrëzohej avioni i linjës së Azerbajxhanit, i ka mbijetuar aksitentit ajror.

Pamjet e pabesueshme tregojnë pasagjerin, e identifikuar si Subkhon Rakhimov, duke ecur rreth vendit të përplasjes me gjak në fytyrë, ndërsa filmon rrënojat dhe falenderon stjuardesin që e mbajti gjallë në katastrofën ajrore që vrau 38 persona.


Rakhimov më parë kishte bërë një video rrëqethëse për gruan e tij sapo kuptoi se avioni po humbte lartësinë, duke i thënë asaj se avioni u përpoq të ulej disa herë, ndërsa njerëzit në bord dëgjuan një zhurmë të fortë.

Pamjet e publikuara prej tij para rrëzimit të avionit treguan maska ​​oksigjeni të varura nga tavani dhe pasagjerët duke qarë, duke u lutur, disa minuta përpara se avioni të rrëzohej dhe të shpërthente në Aktau, Kazakistanin perëndimor.

Videoja e Rakhimov u shfaq ndërsa zyrtarët e qeverisë së Azerbajxhanit pretenduan se një raketë ruse tokë-ajër goditi avionin, duke shkaktuar rrëzimin e tij.

(BalkanWeb)

SPAK kërkon gjykimin e aferës 5D të Redi Mollës e Mariglen Qatos/ BIRN: Vijon hetimi për funksionarë të tjerë

Verifikimet kanë zbuluar rrethana të reja për të cilat është ndarë çështja!

Prokuroria e Posaçme përmbyll hetimet ndaj drejtorëve të Bashkisë Tiranë, Redi Molla e Mariglen Qato dhe bashkëpunëtorëve të tyre të akuzuar për korrupsion me fondet publike, fshehje pasurie e pastrim parash, ndërkohë që verifikimet kanë zbuluar rrethana të reja për të cilat është ndarë çështja dhe po vijohet hetimi për funksionarë e persona të tjerë të përfshirë.

 

Prokuroria e Posaçme, SPAK njoftoi të enjten më 26 dhjetor përfundimin e hetimeve ndaj dy ish-drejtorëve të Bashkisë së Tiranës, Redi Molla dhe Mariglen Qato, si dhe pesë të akuzuarve si bashkëpunëtorë të tyre në një skemë korrupsioni e pastrimi parash të kryer nëpërmjet kompanisë 5 D Konstruksion. Çështja e regjistruar për veprat penale të korrupsionit aktiv e pasiv, mosdeklarime, deklarime të rreme apo fshehje të pasurive, shkelje të barazisë në tendera dhe pastrim parash, është dërguar në gjykatë për t’u kaluar për gjykim. Ndërkohë, SPAK njofton se janë veçuar hetimet për të tjera afera korruptive që dyshohet se janë kryer nga funksionarët e Bashkisë Tiranë.

Sipas SPAK, është provuar se i pandehuri Redi Molla në cilësinë e ish-drejtorit të përgjithshëm të shoqërisë Ujësjellës Kanalizime Tiranë sh.a, si dhe i pandehuri Mariglen Qato si ish-drejtor i departamentit mbështetës në këtë shoqëri dhe në cilësinë e ish-kryeinspektorit të IKMT në Bashkinë Tiranë, kanë qënë pronarët “de facto” të shoqërisë 5D Konstruksion sh.p.k., të cilën e kanë zotëruar në mënyrë indirekte dhe e kanë përdorur për të vjelë fondet publike në mënyrë të paligjshme e për pastrimin e parave.

Gjatë kohës që Molla ka drejtuar UKT, shoqëria 5D Konstruksion sh.p.k. ka marrë pjesë dhe është shpallur fituese në shkelje të rregullave të prokurimit publik në 7 tendera.

“Në këto procedura prokurimi i pandehuri Redi Molla ka pasur cilësinë e titullarit të autoritetit kontraktor, ka urdhëruar kryerjen e prokurimit, përbërjen e Njësisë së Prokurimit, përbërjen e Komisionit të Vlerësimit të Ofertave (duke caktuar në katër raste si anëtar të këtij komisioni të pandehurin Mariglen Qato, i cili është ortaku tjetër indirekt i shoqërisë), ka nënshkruar kontratat e sipërmarrjes, ka kryer çdo veprim tjetër që lidhet me cilësinë e titullarit të autoritetit kontraktor, me shoqërinë tregtare në zotërim të tij”, citohet në njoftim.

Hetimet kanë zbuluar se në periudhën 2016-2018, kur Qato ka ushtruar funksionin e drejtorit të Departamentit Mbështetës në UKT, shoqëria 5D ka fituar në kundërshtim me rregullat e prokurimit publik 4 tendera. Vetë Qato, si anëtar i Komisionit të Vlerësimit të Ofertave, KVO, ka qënë pjesë e vendimarrjes për shpalljen e fituesit të procedurës së prokurimit, në favor të shoqërisë që zotëronte.

Po ashtu, kompania 5D akuzohet ka fituar në kundërshtim me ligjin 3 tendera të Bashkisë Tiranë, si dhe dy të tjera nga Tirana Parking sh.a dhe Klubi Sportiv Tirana sh.a..

Në vijim SPAK thotë e është provuar fakti se i pandehuri Taulant Tusha në cilësinë e drejtorit të përgjithshëm të Drejtorisë së Planifikimit të Punëve Publike dhe të anëtarit të KVO, si dhe anëtarët e tjerë Enton Punavija, Julian Zanaj dhe Albanon Janku, kanë favorizuar shoqërinë 5D në 3 tendera të Bashkisë Tiranë. “[…]i kanë krijuar shoqërisë ‘5D Konstruksion’ sh.p.k avantazhe dhe privilegje të padrejta në raport me operatorët e tjerë ekonomikë që kanë marrë pjesë në procedurat e prokurimit, duke e shpallur fituese të procedurës së prokurimit në mënyrë të parregullt dhe në shkelje të rregullave të prokurimit publik”, argumenton prokuroria.

Nga ekspertimi i kryer, ka rezultuar se 5D ka përfituar më shumë se 192.7 milionë lekë nga 12 tendera të zhvilluara në mënyrë të kundërligjshme. Gjithashtu, nga zbatimi këtyre kontratave janë nxjerrë fitime monetare nga kjo shoqëri e zotëruar nga Molla dhe Qato.

Shumat monetare janë nxjerrë nga sistemi bankar duke përdorur skemën e pagesës së faturave fiktive dhe janë depozituar përsëri më pas në gjendje cash në arkën e shoqërisë. Më pas këto shuma u janë dhënë pronarëve de facto të 5D, të cilët i kanë përdorur për të blerë pasuri apo për aktivitete të tjera të shoqërisë.

Me kërkesë të SPAK, në korrik gjykata sekuestroi vlerën e aktivëve afatgjatë të shoqërisë 5D në vlerën 148.8 milionë lekë, pasuri të paluajtshme në zotërim të Redi Mollës dhe Mariglen Qatos me vlerë totale afro 108 milionë lekë si dhe kompaninë Restur dhe aseteve të saj, konkretisht 24% të aksioneve në kompaninë “Mediterranean Investment Group” sh.p.k,, e cila po ndërton një hotel me vlerë të deklaruar 15 milionë euro dhe që ka marrë statusin “special” nga ana e qeverisë së kryeministrit Edi Rama.

Ndërkohë, po kryhet hetim dhe për pasuritë e tjera të luajtshme apo të paluajtshme në zotërim direkt ose indirekt të të pandehurve dhe të afërmve të tyre, për të cilat ka të dhëna se nuk justifikohen me të ardhura nga burime të ligjshme.

Prokuroria ka vendosur në fillim të dhjetorit ndarjen e kësaj çështjeje në lidhje me disa episode që janë pretenduar në kallëzim si dhe për rrethana të reja që kanë dalë nga veprimet hetimore të kryera. SPAK sqaron se është vendosur veçimi i akteve për tenderin e rekonstruksionit të palestrës së mundjes të Klubit Sportiv Tirana, si dhe procedurën e prokurimit për rikonstruksionin e sheshit të parkimit te Selman Stermasi, nga autoritetit kontraktor Tirana Parking.

Veçimi akteve është kryer dhe për rrethana e fakteve të lidhura me 11 tender të tjerë të Bashkinë Tiranë dhe strukturave në varësi të saj, që janë zbuluar nga këqyrja e të dhënave të njësive kompjuterike dhe aparateve të telefonave celularë të sekuestruar.

Sipas prokurorisë, mund të ekzistojnë edhe persona të tjerë funksionarë publikë që mundet të kenë pasur në zotërim të tërthortë shoqërinë “5D Konstruksion” sh.p.k., që mundet të kenë interesa financiare, apo të tjerë që mundet të jenë përdorur për marrjen e përfitimeve të parregullta – për të cilët thuhet se po hetohet./BIRN

Viti 2024, një vit sfidash dhe fitoresh për gazetarët amerikanë

VOA Cristina Caicedo Smit

Viti 2024 shënoi nga një sërë zhvillimesh sfiduese për gazetarët dhe gazetarinë në Shtetet e Bashkuara. Korrespondetja e Zërit të Amerikës Cristina Caicedo Smit sjell disa prej ngjarjeve më të mëdha të vitit, nga arrestimet e gazetarëve në protesta, tek dënimi me burg i një zyrtari të zgjedhur për vrasjen e një gazetari apo marrëveshja historike për lirimin e gazetarëve amerikanë nga burgjet ruse.

Në fillim të këtij viti një oficer policie i Nju Jorkut shtyu protestuesit dhe gazetarët në një protestë kundër luftës në Gazë në universitetin Kolumbia. Skena kaotike ishte një prej shembujve të asaj që dëshmon se 2024 ishte një vit sfidues për lirinë e shtypit në Shtetet e Bashkuara, siç thonë ekspertët.

“Është vënë re një trefishim i numrit të gazetarëve të arrestuar krahasuar me vitin e kaluar. Ndërsa në 2023-shin u arrestuan 14 gazetarë, këtë vit, numri ishte më shumë se 40”, thotë Kirstin McCudden, përfaqësuese e ‘Gjurmuesit mbi Lirinë e Shtypit në SHBA.

Organiza jopartiake, që dokumenton incidentet që lidhen me gazetarët amerikanë, regjistroi në vitin 2024, 79 sulme ndaj gazetarëve dhe 30 raste të dëmtimit të pajisjeve te tyre. Sipas të dhënave shumica e incidenteve ndodhën gjatë mbulimit të protestave.


Po kështu për herë të parë në historinë e Shteteve te Bashkuara një zyrtar i zgjedhur u dënua për vrasjen e një gazetari.

Një gjykatë në Nevada dënoi me 28 vjet burg, ish-administratorin e qarkut, Robert Telles, për vrasjen e Jeff German në vitin 2022.

Jeff German që punonte për gazetën ‘Las Vegas Review’ kishte investiguar veprimet e paligjshme të zyrës së Robert Telles.

“Për gazetën tonë ishte një ndjenjë e jashtëzakonshme lehtësimi“, tha Glenn Cook, redaktor i gazetës duke iu referuar dënimit të politikanit.

Më herët çështja gjyqësore kishte çuar në një seancë të Gjykatës së Lartë të Nevada për të parandaluar kontrollimin e pajisjeve të gazetarit. Në një vendim të vitit 2023 gjykata vendosi në favor të gazetës.

“Megjithëse ishte një vendim qe nuk mund te perdoret si precedent, ata i dhanë gazetarit nga Nevada një mbrotje të forte ligjore, që në Shtetet e Bashkuara është si një standardi i artë, një ligj shumë, shumë i forte, që garanton se mbrojtja ligjore vazhdon edhe pas vdekjes së një gazetari“, tha zoti Cook.

Por gjatë 2024-ës gazetarët amerikanë u vunë në shënjestër të qeverive armiqësore. Pasi qëndroi disa muaj në një burg në Rusi, Alsu Kurmasheva e cila punon për rrjetin simotër të Zërit të Amerikës, Radio Evropa e Lirë dhe Evan Gershkovich, një gazetar i ‘Wall Street Journal’, u ribashkuan me familjet e tyre, si pjesë e një marrëveshje historike për shkëmbimin e të burgosurve.

Pas lirimit gazetarja Kurmasheva foli mbi mjedisin e zymtë në Rusi.

“Për më shumë se një vit nuk kisha qasje tek lajmet e lira e të pavarura. Që nga vera e vitit 2023, ndjeva se ekziston një ndjenjë e madhe pasigurie në Rusi. Niveli i frikës është më i larti, ndoshta që nga koha e ish-Bashkimit Sovjetik”, tha ajo.

Me lirimin e gazetarëve, Kurmasheva dhe Gershkoviç, vëmendja është kthyer tek Austin Tice, një gazetar profesionist i pavarur, që mbahet në Siri prej më shumë se 12 vitesh.

Që nga rrëzimi i regjimit të Bashar al-Assad-it këtë muaj, familja e gazetarit po i kërkon me ngulm qeverisë amerikane që të gjejë Austin Tice. Ai është aktualisht gazetari i vetëm amerikan që mbahet i burgosur jashtë vendit.

Opinione, gala-opinione, atëherë ja dhe 1 opinion më tepër!- Nga SENAD GURAZIU

…s’është ndonjë diç “si opinion-mbrojtje apologjetike”, s’është nevoja ta mbroj askend, s’ka nevojë kush për “mbrojtjen” time, por thjesht si reagim ndaj “nonsensit” mediatik – z. Thaçi, dhe të gjithë të nderuarit në Hagë, e dinë se u takon t’jenë krenarë, sepse s’ka asgjë më të madhe, më sublime, më të ndershme, më kauzale, më fisnike… sesa shërbimi ndaj atdheut tënd, “asgjë s’të bën më krenar sesa shërbimi me nder ndaj vendit tënd” – pritja dhe stërzgjatja e proceseve janë vërtet të lodhshme dhe sjellin vuajtje shpirtërore-psikologjike, mirëpo pse t’mos jemi krenarë me denjësinë e mirëfilltë, një popull i tërë duke e shijuar dhe gëzuar lirinë, për hir të popullit zemërbardhë le t’jetë “flijim” i yni kolektiv me durimin sa më denjësisht, ngutulushizmi me opinionet nuk sjell gjë, as nuk përshpejtohen proceset as nuk arrihet gjë…

…unë s’di ku i lexojnë, ku i marrin, nga ku informohen, nga ku i kanë “burimet” e tyre disa media internetike në shqip, si ato të Shqipërisë e edhe të Kosovës, por marrëdhëniet mes Kosovës dhe ShBA, mes institucioneve kosovare dhe atyre amerikane, janë për lakmi, për lakminë e lakmisë, jo vetëm sepse NUK ma ka ënda t’jetë ndryshe (Amerika është dhe duhet t’jetë “miku i madh i Kosovës” – s’kam pse t’kem frikë), por sepse nuk përputhet me logjikën, opinionet sa andej sa këndej nuk përputhen me asgjë të realitetit a të njëmendësisë politike…

…është mjaft e çuditshme të merresh me opinione dhe t’i quash “analiza”, si analist i Shqipërisë ta akuzosh Kryeministrin shqiptar për ndonjë aferë a lëshim diplomatik, dhe bën (s’është i përkryer as ai, secili Kryeministër mund të gabojë ndonjë gjë, ndokush më rrallë e ndokush më shpesh), si analist-opinionist dhe mund të kesh ndonjë fije të dyshimit, mund ta kesh ndonjë info, opinionet janë opinione dhe mund të hamendësosh, mirëpo ta akuzosh Amerikën me “opinionet” e tua për sabotazh të vetë politikës së vet, gjoja për lojë të dyfishtë mes aleatit Kosovës dhe Serbisë+Rusisë (apo dhe lojë e trefishtë, i bie t’jetë diç si trinitet i sofistikuar diplomatik), të hamendësosh se gjoja lobistët e Serbisë në ShBA e kurthuan dhe e ujdisën Drejtësinë e Hagës, se Amerika merret me konspiracione prapa shpinës historike të UÇK-së (gjoja vetë Amerika s’paska by*** për t’ua thënë në fytyrë kosovarëve të ish-UÇK-së, kot dikur ato intervenimet me bomba të NATO-s, Amerika ua pati bombarduar madje dhe kinezëve ambasadën, jo për t’i shpallur luftë Kinës por për t’i thënë “jam duke të parë nga sateliti, dallaveret e tua me Millosh-kriminelin s’të shiten”, andaj për ta ushtruar tashmë konspiracionin ndaj Kosovës fillimisht Amerikës iu nevojitka frymëzimi, i nevojitet ndikimi i lobizmit serbo-rus), të hamendësosh se ShBA nga “brenda” qenka e shitur, e korruptuar, me “standarde” të dyfishta, me politikat “dyfytyrëshe”, sa pro-kosovare po aq dhe pro-ruse, se serbofilët + rusofilët na qenkan fort të zotët, me lobizmin e tyre e paskan bërë rrëmujë State Departamentin, Pentagonin, Heksagonin (e Kosovës psh., helbete), Dekagonin, Amerikën komplet nga brenda, ehuuu… ç’të thuhet tutje, të merresh me të tilla opinione qebesa janë “opinione” të ububushme, janë gala-opinione, atëherë duhet sëpaku t’i mbështesësh me ndonjë fakt të vockël, çfarëdo…

…jo moti, por këtë vit, para ca muajve, më 22 Gusht 2024, Drejtori i AKI (Agjencia e Kosovës për Inteligjencë), z. Petrit Ajeti, e priti Drejtorin e CIA-s (Central Intelligence Agency), z. William J. Burns. Në shenjë mirënjohjeje të përhershme ndaj SHBA-së, CIA-s dhe personalisht z. Burns, në objektin qendror të AKI në Prishtinë, u zbulua pllaka simbolike. Pllakën e zbuluan dy drejtorët e Agjencive, Petrit Ajeti dhe William Burns. Në këtë pllakë, përveç emblemave të dy agjencive, qëndron mesazhi që ia kishte transmetuar oficeri ushtarak amerikan Francis Burns të birit të tij, William Burns-it: “Asgjë nuk mund të të bëjë më krenar sesa shërbimi me nder ndaj vendit tënd!”…

Pasurimi i familjes ‘Veliaj’- Bashkëshortja 617 mijë euro llogari bankare, kompania e vëllait 30 mln euro të ardhura

Në datën 6 dhjetor 2024, dy oficerë të Byrosë Kombëtare të Hetimit u paraqiten në derën e shtëpisë së kryetarit të Bashkisë Tiranë me një autorizim nga gjykata për të ushtruar kontroll.
Oficerët qëndruan për dy orën në godinën e pallatit të kryebashkiakut në zonën e njohur si “Kodra e Diellit” dhe sekuestruan telefonin e gruas së tij Ajola Xoxa. Më pas ata kontrolluan për disa orë dhe zyrat e qendrës Harabel në zonën e ish-Bllokut.
Sipas vendimit të Gjykatës së Posaçme, SPAK ka marrë miratimin e për të ushtruar kontroll personal dhe të banesave Ajola Xoxën bashkëshorte e Erion Veliaj, Arbër Veliaj vëllai i z.Veliaj, Elman Abule mik i afërt i Erion Veliaj, Marisa Nito bashkëjetuese e Elman Abule dhe mike e Ajola Xoxës, Adela Kondakçiu mike e Ajola Xoxës dhe Driant Zeneli bashkëpunëtor i Xoxës në qendrën “Harabel”.

Prokurorët kanë marrë miratimin për të kontrolluar dhe zyrat e disa bizneseve dhe qendrave që lidhen me aktivitetin e familjarëve të zotit Veliaj: “Partenërs Laë” shpk, zyra ligjore që administrohet nga Ajola Хохa, Naan Gallery SHPK qendër kulturore ku është e punësuar Ajola Xoxa,  “Qendra Harabel” e cila administrohet nga artisti  Driant Zeneli dhe ku Ajola Xoxa mban postin e drejtores kreative, Ava Studio SHPK, e cila administrohet nga mamaja e Ajola Xoxës, Valbona Xoxa, kompania Gogel shpk që zotërohet nga Arbër Veliaj, vëllai i kryetari të Bashkisë Tiranë. Gjithashtu kontrollet kanë autorizuar edhe kontrollin e kompanisë së Adela Kondakçiut, firmë në fushën e marketigut dhe dizajnit dhe zyrat e Rametal shpk, në pronësi të Elman Abules.

Por si i lidh SPAK të gjithë këta emra me njëri-tjetrin dhe çfarë dyshohet të kenë kryer ata duke u ndihmuar nga pozitat e kryetarit të bashkisë Tiranë, Erion Veliaj? Në vendimin e Gjykatës së Posaçme konstatohet se prokurorët kanë gjetur “të dhëna konkrete se anëtarë të ngushtë të familjes si dhe familjarë të tjerë të afërt me Kryetarin e Bashkisë Tiranë, shtetasin Erion Veliaj, kanë marrë përfitime të paligjshme përmes disa shoqërive dhe individëve, të cilët kanë interesa të drejtpërdrejta në Bashkinë Tiranë.” Procedimi është regjistruar në fillimin e këtij viti me dyshimin për veprën penale “Korrupsioni pasiv i funksionarëve të lartë shtetërorë ose i të zgjedhurve vendorë”.

“E gjithë ajo aureola shumëvjeçare që kishte krijuar kryetari Bashkisë Tiranë për një shkëlqim të tij në detyrë, për një sukses të pakontestueshëm për një publik që e adhuron dhe e do, tanimë është rrënuar me një hetim që ka nisur Prokuroria e Posaçme dhe pse ai është përpjekur ta demotivojë duke thënë që janë ‘kolegë’, por bëjnë një punë shumë të mirë,”- thotë gazetari Denis Dyrnjaja.

Të dhënat e përpunuara nga Kronos në deklaratat e pasurisë të depozituara nga kryebashkiaku Erion Veliaj  tregojnë se kryebashkiaku është pronar i një apartamenti me sipërfaqe 111 m2 i blerë më 13 shtator 2013, dy ditë përpara se të betohej si Ministër i Rinisë dhe Mirëqënies Sociale ku shërbeu për dy vjet në kabinetin e parë të qeverisë Rama. Shtëpia është deklaruar se është blerë për vlerën 51 mijë euro me të ardhura që vinin nga shitja e apartamentit të mamasë së tij dhe paga, pronë që më pas është rivlerësuar në tetor të atij viti për vlerën 128 mijë euro.

Deklarata e pasurisë për vlerën e apartamentit rezulton me flamur të kuq, pasi çmimi i rivlerësimit është 2.3 herë më shumë se vlera e deklaruar e blerjes, vlerë që është rritur në harkun kohor të 2 muajve.
Në total gjendja e llogarive bankare të kryebashkiakut është 10 mijë euro dhe vazhdon të paguajë një kredi të marrë në shtator të 2015-ës me vlerë fillestare 61 mijë euro, ku i kanë mbetur ende për të shlyer 36 mijë eruo deri në vitin 2030. Deklarata e pasurisë rezulton me probleme pasi kredia është dibursuar në vitin 2015, por është deklaruar si detyrim nga ana e kryebashkiakut një vit më vonë. Për vitin 2023 Veliaj ka gjeneruar 24 mijë euro të ardhura nga paga si kryetar bashkie dhe 17 mijë euro nga shpërblime dhe dietat për udhëtime jashtë vendit.

Në pamje të parë, analiza e pasurisë së tij e tregon si një nëpunës modest që ka një apartament, një kredi dhe një depozitë simbolike dhe që jetesën e siguron me të ardhurat nga paga. Kontrastin në të gjithë këtë tablo e bën rrethi familjar i tij.
Bashkëshortja e z.Veliaj, Ajola Xoxa ka të deklaruara disa llogari bankare që kapin një vlerë totale prej 617 mijë euro, ku afërsisht një e treta e këtyre llogarive vijnë nga trashëgimia. Xoxa ka në zotërim 2 apartamente, një me sipërfaqe 162 m2 të blerë në vitin 2016 për vlerën 88.6 mijë euro në zonën “Kodra e Diellit”, dhe një tjetër të blerë në vitin 2018 me sipërfaqe 107 m 2 për vlerën 105 mijë euro me të ardhura të dhuruara dhe nga puna. Ajola Xoxa ka në pronësi 367 m2 sipërfaqe takuese të një trualli në Fier të përfituar nga trashëgimia. Po nga trashëgimia ajo zotëron 19.8% aksione në kompaninë “Botimet Enciklopedike” dhe ka në pronësi dhe zyrën ligjore “Partners Law”.

Gjatë vitit 2023 Xoxa deklaron se ka gjeneruar në total 97.3 mijë euro të ardhura nga puna në qendra të ndryshme kryesisht në fushën e kulturës dhe nga kompanitë që administron. 22.4 mijë euro janë marrë nga veprimtaria profesionale në Qendrën Harabel, 22 mijë euro nga projekti Balkan Youth Link – Albania, 15.7 mijë euro nga veprimtari të tjera, 12 mijë euro nga qiraja, 12 mijë euro nga paga si administratore te shoqëria Botimet Enciklopedike dhe 13.2 mijë euro nga zyra ligjore Partners Law shpk. Nga këto të ardhura rezulton të ketë kursyer 90.6 mijë euro dhe të ketë shpenzuar përgjatë vitit 2023, 6.7 mijë euro. Xoxa nuk rezulton të ketë detyrime bankare.

Ajola Xoxa vitet e fundit është fokusuar në fushën e artit, ku përmes disa qendrave dhe kompanive është shndërruar në kuratore të shumë ekspozitave, eventeve dhe organizimeve që ndodhin në kryeqytet.
Pjesa më e madhe e këtyre ekspozitave dhe eventeve organizohen nga  Qendra Harabel, Galeria Naan dhe  Galeria Gur Gur, organizata ku Xoxa rezulton si e punësuar dhe një nga bashkëpunëtoret kryesore. Të gjitha këto qendra kanë adresën në zonën e ish-Bllokut, ndërsa vetë Galeria Naan është e vendosur në një vilë në afërsi të wTower, ambientet e së cilës shërbejnë shpesh për të promovuar ekspozita dhe artistë.

Ajo që ndodh prej vitesh me këto organizata është konflikti i hapur i interesit që ekspozita të kuruara nga zonja e parë e kryeqytetit, sponsorizohen me fonde publike dhe në shumicën dërrmuese, fondet janë të bashkisë së kryeqytetit, e cila drejtohet nga bashkëshorti i saj!
Sipas të dhënave të thesarit të shtetit, Ministria e Kulturës ka bërë 7 pagesa direkte për Qendrën Harabel në vlerën 39 mijë euro, për të sponsorizuar ekspozitën “Komedia Hyjnore”, projekti “Antikiteti në artin bashkëkohor shqiptar”, ekspozitën ndërkombëtare të arteve të bukura Zabel dhe një projekt për dixhitalizimin e artit bashkëkohor.

Në një pjesë të mirë të këtyre ekspozitave, kuratore është Ajola Xoxa. Në rastin e ilustrimeve ksilografike që mbajnë emrin e Salvador Dalisë që u shfaqën në galerinë “Naan” “Ëndrra hyjnore” kuratorë ishin  Zef Paci dhe Ajola Xoxa. Për këtë ekspozitë Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit ka paguar 12 mijë euro në gusht të këtij viti. Xoxa rezulton kuratore dhe për platformën e artit bashkëkohor, e cila ka marrë financim nga Ministria e Kulturës, por dhe në shumë evente të tjera që janë zbatuar qendrat dhe galeritë Harabel, Naan, Gur Gur dhe Balkan Youth Link.

“Fshati Kirjues” event i organizuar nga qendra Harabel është mbështetur nga Agjencia e Industrisë Kreative, fondi Tirana Kryqeyteti i Rinisë dhe nga Bashkia Tiranë. “Visual Arts by Harabel” po ashtu ka marrë financime nga këto agjenci dhe nga vetë Bashkia e Tiranës, përveç kontributit që ka dhënë Instituti Italian i Artit dhe Universiteti i Arteve.

“Red Shoes Installation” i mbajtur më 8 mars në sheshin “Nënë Tereza” i zbatuar nga qendra Harabel, ka marrë mbështetjen nga Bashkia Tiranë, përveç organizatave të tjera që e kanë mbështetur si Un Women, United Nations Albania dhe fondi Suedez.
“JR Insideout” është sponsorizuar nga bashkia Tiranë, Agjencia e Industrisë Kreative dhe D18 Paris. Zbatimi i projektit është bërë nga qendra Harabel.
Harabel dhe Balkans Youth Link kanë marrë mbështetje nga Ministria e Kulturës për të organizuar shfaqen e baletit “The Down of Time”.

Harabel është mbështetur nga Ministria e Kulturës dhe kompani private për zhvillimin e Festivalit Ndërkombëtar të Kërcimit Bashkëkohor. Naan Gallery dhe Harabel kanë marrë mbështetje nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit për projektin Starburster në Qendrën Kulturore të Fëmijëve Durrës. Galeria Gur Gur dhe qendra Harabel kanë marrë mbështetjen e Ministrisë së Turizmit dhe Mjedisit për të zhvilluar atelierin e Modës dhe Tekstileve në vjeshtën e vitit 2023 në Petrelë.
Të ardhurat për vitin 2023 të gjeneruara nga qendra Harabel dhe Balkans Youth Link për Ajola Xoxën kapin vlerën 44.5 mijë euro. Xoxa ofron punën e saj si kuratore në organizime që mbështeten me fonde që jep bashkia Tiranë, në krye të së cilës është bashkëshorti i saj Erion Veliaj!

“Pastrimi i produkteve të veprës penale është një proces që duhet të përfshijë brenda vetes njerëz sa më të afërt e sa më të besuar, ndaj dhe hetimi nis me rrethin e afërt të personit që po hetohet për veprën penale. Znj.Xoxa dhe Z. Arbër Veliaj po hetohen për përfitime që ata kanë patur nga pozita e Erion Veliaj si kryetar i bashkisë,”- thotë eksperti i ekonomisë Pano Soko.  Një tjetër milioner, në vlera dhe më të mëdha se bashkëshortja e kryetarit të Bashkisë Tiranë, është vëllai i tij Arbër Veliaj.  Duket se suksesi i kompanisë së tij në fushën e marketingut, eventeve dhe menaxhimit të fushatave të reklamave, Gogel shpk lidhet ngushtësisht me karrierën në politikë dhe poste drejtuese të vëllait të tij.

Arbër Veliaj ble në vitin 2011 të gjitha aksionet në këtë kompani e cila ishte themeluar më parë nga Gentian Zguri dhe Floran Pustina për çmimin 1 mijë euro. Sipas të dhënave të depozituara në bilancin e shoqërisë, Gogel rezulton në këtë periudhë me një xhiro vjetore në vlerën 106 mijë euro dhe fitim 10 mijë euro. Në vitin 2012 të ardhurat e kompanisë rezultojnë 50 mijë euro dhe fitimi 5 mijë euro. Në vitin 2013, të ardhurat janë në vlerën 78 mijë euro dhe fitimi 4 mijë euro.

Rritja e menjëhershme e kompanisë Gogël vjen në vitin 2014, kur z.Erion Veliaj kishte marrë postin e ministrit të Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, pas këtij viti, të ardhurat për firmën e Arbër Veliaj dyfishohen dhe arrijnë një xhiro mesatare 3 milion euro në vit mes periudhës 2018-2022, në vitin 2023, xhiro shtohet me 2.6 herë për të kapur shifrën 8 milion euro. Në po këtë vit Arbër Veliaj themelon një tjetër kompani që zotëron Gogël shpk, Gogël Holding me aktivitet në fushën e administrimit të pjesëmarrjeve në kompani të tjera dhe konsulencës teknike, financiare dhe ligjore , e cila ka shënuar një xhiro vjetore që vitin e parë të operimit në vlerën e 1.66 milion eurove dhe një fitim neto 1.65 milion euro.

Në total nga aktiviteti i shoqërive të tij në Shqipëri Arbër Veliaj ka gjeneruar afërsisht 30 milion euro të ardhura në 10 vitet e fundit dhe 4.5 milion euro fitime.
Vëllai i kryebashkiakut rezulton të ketë një duplex në zonën e Kodra e Diellit pasuri të patundshme me sipërfaqe 112 m2 dhe një vilë në bregdetin e Qerretit me sipërfaqe trualli 446 m2 dhe ndërtesë 80 m2. Arbër Veliaj jeton së fundi mes Tiranës dhe Vienës, ku dhe ka themeluar aty dy kompani të tjera “Gogel GMBH” dhe “Reg Investitions GMBH”.

“Deri në vitin 2013 kompania që ka blerë me 1 mijë euro Arbër Veliaj kishte një xhiro normale, por çuditërisht në vitin që Erion Veliaj kandidon dhe zgjidhet kryetar i bashkisë ai nis të shumëfishojë xhiron dhe ka xhiruar në total 30 milion euro në 10 vjet. Kush është ky biznesmen kaq i rëndësishëm që bën këtë xhiro befas nga hiçi?! Dhe në këtë rast është vëllai i kryetarit të Bashkisë Tiranë dhe ai me kompaninë e tij është personi kyç që shpërndan reklamat në mediat në vend. Është personi kyç që përfiton dhe paguhet nga kompani që përfitojnë tendera publikë.” thotë drejtuesi i qarkut për Tiranën në Partinë Demokratike Belind Këlliçi.

SPAK ka kërkuar ushtrimin e kontrollit dhe për kompaninë e mikut të kryetarit të Bashkisë Tiranë, Elman Abule. Biznesmeni Abule rezulton të zotërojë në total 6 kompani në Shqipëri, kryesisht në fushën e përpunimit të metaleve, centraleve elektrike dhe ndërtimit.
Nga bilancet e depozituara pranë Qendrës Kombëtare të Biznesit, duket sikur këto kompani  qarkullojnë dhe xhirojnë paratë e njëra-tjetrës, por nuk rezultojnë me fitim. Shumica e tyre rezultojnë me humbje. Ajo që lidh fijet, e shtetasit Elman Abule, me kryetarin e Bashkisë së Tiranës, është kompania Fidalba, e themeluar që në vitin 2011, por që në vitet e para nuk ka ushtruar aktivitet, ndërsa më datën 10 janar 2024 firma në pronësi të shtetasit Elman Abule, është subjekti ndërtues dhe zhvillues për një pallat 7-katësh në zonën e Kombinatit në pronë të Keid Kalaja dhe Burgen Strati.

Leja e ndërtimit në këtë lulishte për të ndërtuar pallat është dhënë nga kreu i bashkisë Tiranë Erion Veliaj, ndërsa më parë u kishte refuzuar kërkesën e banorëve të rrugës Llambi Bonata për të ndërtuar aty pallatin që do të shërbente për të strehuar familjet e dëmtuara nga tërmeti i nëntorit 2019 pas prishjes së banesave të tyre, me argumentin se toka kishte statusin e lulishtes.

Procedurat e ndjekura nga SPAK familjarët e Erion Veliajt i ankimuan në Gjykatën e Posaçme, por me sa duket beteja me drejtësinë e re është e fortë, pasi shkalla e parë vendosi të lerë në fuqi vendimin për kontrollin e banesës së Arbër Veliaj dhe rrëzoi kërkesën e Xoxës për kthimin e telefonit.  Në një tjetër kërkesë të paraqitur në Gjykatën e Apelit të Posaçëm, avokatët mbrojtës kanë kërkuar rrëzimin e kontrolleve të ushtruara nga oficerët e Byrosë Kombëtare të Hetimit me pretendimin se janë bërë në shkelje të procedurave dhe në mungesë të një shkaku të ligjshëm.  Ditën e hënë, bashkëshortja e kreut të Bashkisë Tiranë është marrë në pyetje për 3 orë nga prokurorët e SPAK në lidhje me procesin hetimor që ata kanë hapur për pasurinë dhe përfitimet e rrethit të afërt familjar të kryebashkiakut./ Mcn.Tv

“Në këtë dekadë kjo klasë politike do largohet”, profesor Përparim Kabo: Pa SHBA e BE do shkonim llum e më llum, jemi në rrugën e ndryshimit

Profesori Përparim Kabo, i ftuar në emisionin “Open” në News24 foli për hapjen e kapitujve të Shqipërisë me BE-në. Ai tha se çelja e të gjitha kapitujve për vendin tonë nuk do të jetë e lehtë.

Kabo theksoi se pa SHBA e BE do shkonim llum e llum. Sipas tij, jemi në rrugën e ndryshimit, i cili po ndihet. Profesori deklaroi se në këtë dekadë, klasa aktuale politike do largohet.

Përparim Kabo: Nuk do të jetë e lehtë të mbyllim kapitujt me BE. Unë e shikoj si udhëtim në shkretëtirë. Na duhen eurokratë. Jemi në rrugën e ndryshimit. Por ka probleme vendi edhe me krimin. Nëse territorin e kontrollon krimi e jo policia, zona të tëra në Shqipëri janë në kontroll të bandave, ata përcaktojnë se kush do jetë shefi i policisë, se kush duhet të shkojë tek tenderat publikë, atëherë është problem. Goditja ndaj krimit është një çlirim dhe rruga drejt një demokracie më funksionale.

 

Në këtë dekadë, kjo klasë politike do largohet. E do largohet kur të mendojmë se ne e fituam edhe një betejë. Këta mendojnë se drejtësia do shtyhet e do shtyhet, do mendojnë se do largohen, por kjo nuk do ndodhë. Po të mos ishte SHBA, BE, llum e më llum do shkonim. Ne nuk kemi nerv proteste, sepse jemi në kushte mbijetese dhe këta njerëz nuk e kanë forcën për të goditur. Është goditur edhe shtresa e mesme.

(BalkanWeb)

MPJD: Serbia refuzoi kërkesën për vizitën e Sveçlës në Luginë të Preshevës

Serbia ia ka refuzuar kërkesën ministrit të Punëve të Brendshme të Kosovës, Xhelal Sveçla, për të zhvilluar një vizitë dyditore në komunat në jug të Serbisë, të banuar me shqiptarë.

Kështu bëri të ditur Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës e Kosovës, e cila tha se Sveçla ishte paraparë që më 23 dhe 24 dhjetor të qëndronte në Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc për t’u takuar me përfaqësuesit e Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve të Luginës.

MPJD tha se kërkesa u refuzua edhe pse u ndoqën procedurat e parapara për vizita të tilla në bazë të Marrëveshjes së Brukselit për vizita zyrtare.

“Si pretekst për refuzim janë theksuar qëndrimet dhe veprimet e ministrit Sveçla, të cilat, sipas Qeverisë së Serbisë, janë të drejtuara kundër komunitetit serb në Republikën e Kosovës si dhe kundër normalizimit, paqes dhe stabilitetit”, u tha në njoftim.

Në janar të këtij viti, Serbia po ashtu kishte refuzuar kërkesën që Sveçla të qëndronte në Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc, komuna që njihen edhe me termin Lugina e Preshevës.

MPJD tha se në dy vjetët e fundit, Serbia rregullisht ka refuzuar vizitat e zyrtarëve të lartë qeveritarë të Kosovës, duke përmendur këtu vizitën e fundit që ishte paraparë të zhvillohej nga ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku më 19 dhjetor.

MPJD tha po ashtu se edhe drejtueses së kësaj ministrie, Donika Gërvalla, i ishte refuzuar pjesëmarrja në pritjen vjetore të pavarësisë së Kosovës që ishte organizuar nga Zyra Ndërlidhëse e Kosovës në Serbi më 27 shkurt dhe vizita, sipas këtij institucioni, u refuzua “pa asnjë arsyetim të vlefshëm dhe disa orë para se znj. Gërvalla të arrinte në pikën kufitare”.

“Veprime të tilla të Qeverisë së Serbisë kanë për qëllim të qartë mbajtjen e tensioneve me Republikën e Kosovës në shkallë të lartë. Janë pjesë e provokimeve të vazhdueshme, të cilat Serbia i bën në baza të rregullta dhe me qëllim të shkaktimit të konflikteve, ku aktet terroriste në Banjska dhe Ibër-Lepenc janë manifestimi më i dukshëm i këtyre synimeve nga ana e Serbisë”, tha MPJD-ja.

Edhe Kosova ka refuzuar kërkesat për vizita në Kosovë të zyrtarëve serbë. Në maj të këtij viti, shtetet perëndimore e kritikuan Kosovën pasi nuk e lejoi patriarkun serb, Porfirije, dhe disa priftërinj të tjerë të zhvillonin vizitë në Kosovë.

Kërkesa për vizitë i është refuzuar po në maj edhe shefit të Zyrës për Kosovën në Qeverinë serbe, Petar Petkoviq.

Çështja e vizitave zyrtare mes Kosovës dhe Serbisë rregullohet përmes një marrëveshjeje të arritur në kuadër të dialogut për normalizim të raporteve, që ndërmjetësohet nga Bashkimi Evropian. Këto vizita duhet të paralajmërohen përmes zyrtarëve ndërlidhës të Kosovës dhe Serbisë. Ndërkaq, autoritetet e shteteve përkatëse duhet t’i autorizojnë ato. REL

Drejtuesi i Acromax Aldor Nini: “Tik Tok mund të ndikojë ‘frikshëm’ në rezultatin e zgjedhjeve”

Drejtuesi i Acromax, Aldor Nini tha se Tik Tok është i vetmi rrjet social që nuk menaxhohet dot.

 

Nini mori një rast hipotetik, duke thënë se nëse ka një skandal një ditë para zgjedhjeve, në rrjetet e tjera sociale ky skandal mund të menaxhohet, në Tik Tok është e pamundur, pasi në të ka akses edhe banori i fshatit më të humbur të vendit.

Kësisoj, shpjegoi ai, Tik Tok mund të ndikojë “frikshëm” në rezultatin e zgjedhjeve.

“Nëse një ditë para zgjedhjeve, teorikisht, ndodh një skandal…Në Tv mund të menaxhohet, në Instagram ka një audiencë të caktuar, Në Fb menaxhohet, në You Tube menaxhohet, në Tik Tok mund të marrë përmasa të mëdha dhe mund ta shikojë edhe ai që jeton në fshatin më të humbur dhe ajo mund të ndryshojë rezultatin e zgjedhjeve. Kjo mund të jetë keq dhe për opozitën, edhe për qeverinë. Tik Tok mund të ndikojë në mënyrë të frikshme në rezultatin e zgjedhjeve”, tha ai në emisionin “Open” në News24.

Mosbindja civile, forca shtetërore dhe e drejta për manifestim- Nga PËLLUMB NAKO

Edhe manifestimi i mbrëmshëm i opozitës, i quajtur “mosbindje civile”, edhe përgjigja e shtetit ndaj tij, shfaqën përsëri skenarë të njohur, të pandryshuar dhe të përdorur prej dekadash në realitetin social shqiptar. Fatkeqësisht asgjë e re. Përplasje forcash të kundërta, të cilat janë ngurosur në barrikada, ku njëra palë kërkon demokraci se e ndjen atë të cunguar dhe tjetra, në mbrojtje të demokracisë, sepse e konsideron prishje të rendit publik. Në skena të tilla që përsëriten e përsëriten prej dekadash, duket qartë që asnjë standard demokratik nuk po ndërtohet e jo më të konsolidohet.

Palët në konflikt sjellin në medie e rrjete sociale pamje videosh provokative për t’i treguar opinionit të gjerë publik se kush ka të drejtë e kush jo. Kush ushtron më shumë dhunë e kush më pak. Beteja më pas vazhdon nëpër studio televizive me të njëjtin qëllim, kush ka të drejtë e kush jo. Edhe vetë opinionistët japin argumente pro dhe kundër. Sherr me dëshmitarë. Gjithçka zhvillohet në kundërshtim me rrugën e konsolidimit të vetë demokracisë në vend. Rrugë këto me karakter ligjor, të cilat mundësojnë që të arrihet një standard i shëndetshëm në fushën e manifestimeve publike, në shërbim të lirisë dhe demokracisë. Videot provokative, përplasjet, opinionistët nuk kanë dhe nuk mund të kenë tagrin e ndërtimit të “së drejtës për tubim”.

Në kontekstin e “së drejtës për tubim”, opozita nga ana e saj, si më e interesuara për të pasur sa më shumë hapësira për të manifestuar pakënaqësinë e saj ndaj qeverisjes, duhet të ketë prirjen e fortë për të pasur ligjet e duhura të qarta dhe sidomos jurisprudencë të bollshme në raport me lirinë e manifestimit. Kjo sepse në këtë mënyrë, ajo do të gjente mundësi më të shumta për të ushtruar aksionin e saj antiqeveritar dhe vetë shoqëria shqiptare në tërësi do të gëzonte një standard të qartë të kësaj të drejte.

Përballë bollëkut të jurisprudencës shqiptare dhe të asaj të organizatave ndërkombëtare për të drejtat themelore, shkeljet e mundshme ligjore do të ishin më të dukshme. Opozita shqiptare tashmë e ka kaluar dekadën në këtë pozicion dhe ajo ka organizuar mjaft e mjaft manifestime proteste. Ndërkohë, ajo është edhe pjesë e parlamentit. A ka marrë opozita deri më sot nisma ligjore për garantimin sa më të qartë të së drejtës për manifestim? Madje në këtë drejtim nuk shkëlqejnë as organizatat e panumërta joqeveritare. Kjo, sepse nuk ndodh vetëm në Shqipëri, por edhe në botën e civilizuar që administrata qendrore dhe lokale e vendit të ketë për tendencë të ngushtojë vendet ku mbahen manifestime. Ato nuk e preferojnë prishjen e qarkullimit rrugor të mjeteve apo këmbësorëve. Aktet e tyre kanë karakter administrativ, të lidhura me sigurinë publike, ndërkohë nga ana tjetër dihet se qëllimi i vetë manifestimit të protestës është pikërisht të turbullojë rendin publik për të tërhequr vëmendjen dhe të flasë më zë të fortë.

Atëherë si duhen trajtuar këto dy tendenca të kundërta?

Ato që këto kohë të fundit po quhen “bllokime rrugësh”, nuk janë të parat që organizohen. Dhe janë militantët e partive, ata që e paguajnë më shtrenjtë këtë mënyrë proteste. Përveç denoncimeve politike nëpër ekrane apo manifestimeve para komisariateve, a ka marrë opozita nisma ligjore për t’u ankuar në të gjithë shkallët e drejtësisë shqiptare, deri në Strasburg e të sqarojnë nëse manifestimi i protestës në rrugë e sheshe ku qarkullojnë automjetet është shkelje ligjore? Nëse deri më sot një fakt i tillë quhet shkelje ligjore, përdorimi i forcës nga ana e policisë nuk është në kundërshtim me ligjin, ose më saktë me mënyrën se si kuptohet ligji dhe nuk është ky organ që ka për tagër marrjen e nismave ligjore për të drejtën e manifestimeve të protestës. Një opinionist mund edhe të thotë se e drejta për të manifestuar në hapësirat publike është një e drejtë themelore, e parashikuar nga Kushtetuta, kurse e drejta për qarkullim me automjet nuk është e drejtë kushtetuese. Kjo do të thotë se në raport me njëra-tjetrën, përparësi ka e drejta për të manifestuar. Ndërkohë, krahas së drejtës së qarkullimit me automjete, është edhe e drejta për qarkullim e këmbësorëve. Edhe kjo i nënshtrohet të drejtës për manifestim. Ndërkohë, ndarja e rrugës për qarkullim automjetesh nga trotuare për qarkullimin e këmbësorëve bëhet për arsye të sigurisë publike dhe jo si të drejta të mbrojtura nga Kushtetuta. Pra, bëhet për arsye sigurie. Këtu problemi komplikohet, pasi kjo përplasje e të drejtave lind prishjen e rendit publik, pasi rrezikohet edhe jeta e manifestuesve, edhe e drejtuesve të automjeteve. Në një kontekst të tillë, natyrshëm ndërhyn shteti.

Cila është natyra e ndërhyrjes së tij?

Ai përdor forcën për të larguar manifestuesit, sepse po pengojnë trafikun, pra po prishet rendi publik. Pra, i jepet përparësi sigurisë publike. Ndërsa diku tjetër, në vende me demokraci më të përparuar, shteti ndërhyn për së siguruar manifestimin dhe devijon trafikun rrugor duke i dhënë përparësi manifestimit. Por këto koncepte nuk japin dot zgjidhje kur ato thuhen nëpër studio televizive apo nëpër gazeta. Pyetjet e dilemat e mësipërme duhet të gjejnë përgjigje nga kolegje gjykatash kompetente. Janë ato që duhet të shprehen nëse manifestimet e protestës kanë karakter antiligjor nëse zhvillohen në sheshe e rrugë ku ka qarkullim automjetesh.

Është drejtësia që nëpërmjet jurisprudencës së saj, i jep rrugë mënyrës se si duhet që autoritet e administratës të menaxhojnë manifestimet dhe trajtimin e tyre me përparësi si një e drejtë themelore. Por që të shprehen, duhet dikush t’u adresohet autoriteteve ligjore në fjalë. Dhe i takon opozitës më shumë të atakojë këtë problem, madje dhe OJF-ve. Në rast se do t’u referoheshim eksperiencave të disa vendeve me demokraci solide, jurisprudenca është e plotë dhe e qartë. Sipas Gjykatës së Apelit të Kanadasë, “rrugët kanë për funksion të përditshëm lejimin e qarkullimit të automjeteve, të çiklistëve dhe këmbësoreve, por ato janë njëkohësisht hapësira për tubim e manifestim kolektiv të domosdoshme për ushtrimin e lirisë për manifestim paqësor”.

Më pas, vazhdohet më konkretisht: “Ndryshimi i përkohshëm nga përdorimi i zakonshëm i rrugës është një pasojë normale dhe nuk përbën pengim për përdorimin e një hapësire publike”. Kurse reporteri special për Kombet e Bashkuara, nga ana e saj thotë: “Në një shoqëri demokratike, hapësirat urbane nuk janë vende vetëm për qarkullim, por edhe vende për pjesëmarrje në tubime”. Ndërsa në vende të tjera demokratike si psh., Franca, koncepti “bllokim rruge”, në jurisprudencë nuk quhet rasti kur ka individë që manifestojnë në të, por kur në rrugë vendosen automjete apo materiale inerte si gomat e makinave që bllokojnë si qarkullimin e mjeteve, edhe atë të këmbësorëve. Nëse opozita do të ndiqte shkallët e gjyqësorit dhe do t’i drejtohej direkt Strasburgut për interpretim, me siguri manifestimi në sheshe publike ku ka qarkullim automjetesh, do të interpretohej si një e drejtë themelore që nuk lidhet me mosbindjen civile, por një manifestim normal.

/Gazeta Panorama

Si i shkrepën fotografët e REL-it fotot më të mira të vitit

Shate Palinci me gomarin e saj në fshatin Borje të Shqipërisë. Banorët e këtij fshati nuk mund të llogarisin në shërbimet që ofron shteti, për shkak të pozicionit ku gjendet, dhe banorët udhëtojnë në qytezat e Kosovës për t’u furnizuar me ushqim dhe për nevoja tjera shëndetësore.

Fotografi e Arben Hotit

Radio Evropa e Lirë

Në tentimin tonë të parë për të mbërritur në Borje, fshat në verilindje të Shqipërisë, afër kufirit me Kosovën, jemi kthyer mbrapsht nga rojet kufitare. Një ditë më vonë jemi kthyer me leje udhëtimi dhe na është mundësuar kalimi.

Përmes rrëfimit të një familjeje në Borje, ne kemi treguar sfidat me të cilat përballen rreth 900 banorët e fshatit – kryesisht të moshuar – për shkak se nuk kanë qasje në shërbimet thelbësore të Shqipërisë, në mungesë të rrugëve adekuate. Ata mund të furnizohen me ushqime dhe të marrin shërbime shëndetësore vetëm në Dragash të Kosovës.

E kemi vëzhguar banoren lokale, Shate Palinci, e cila me djalin e saj 12-vjeçar është nisur në agim për të kryer kontrolle shëndetësore në Kosovë, dhe më pas është kthyer në shtëpi për të përgatitur darkën për familjen. Ajo i ka kryer e vetme pothuajse të gjitha punët e shtëpisë.

Në këtë fotografi, Palinci shihet mbi gomarë, diku në Borje. Për mua kjo fotografi shpërfaq vështirësitë dhe forcën e atyre që jetojnë në izolim të tillë.

Ushtari ukrainas, Rustam, 35-vjeçar, duke shikuar dronët e armikut FPV, teksa udhëton me kamion në paralagjet e rajonit të Donjeckut. Fotografi e 31 gushtit.

Ushtari ukrainas, Rustam, 35-vjeçar, duke shikuar dronët e armikut FPV, teksa udhëton me kamion në paralagjet e rajonit të Donjeckut. Fotografi e 31 gushtit.

Fotografi e Serhiy Nuzhnenkos

E kemi kaluar ditën në pozicionet e Brigadës së 25-të, dhe pastaj jemi nisur në muzg me trupat ushtarake që janë nisur për në front të luftës. Shumë ushtarë i kanë mbajtur sytë në qiell, të gatshëm për të goditur dronë rusë FPV.

Dronët e kanë ndryshuar gradualisht mënyrën se si luftohet. Në të kaluarën, pozicionet e fushëbetejës kanë qenë të qasshme relativisht lehtë – tani janë jashtëzakonisht të rrezikshme.

Dronët e zbulimit mund t’i gjurmojnë lëvizjet prej 10-15 kilometrave largësi prej vijës së frontit, dhe sapo t’iu afroheni mund të përballeni me forcën e tyre të pamëshirshme.

Tre prej nesh jemi ngushtuar aq sa kemi mundur mbrapa makinës, dhe kemi tentuar të zvogëlohemi në maksimum, për të mos u ngatërruar me ushtarët. Jam përpjekur që të mos mendoj për pozicionet ruse, që kanë qenë vetëm një kilometër larg, apo nëse kemi qenë shënjestër e dronëve të tyre.

Puna ime ka qenë të bëj fotografi, mirëpo në dritë të turbullt, në pluhur, dhe rruga me gunga, e ka bërë fokusin pothuajse të pamundshëm.

Një polic i maskuar shihet duke e flakur tutje një bombolë tymi të hedhur para ndërtesës së Parlamentit të Gjeorgjisë në Tbilisi, më 29 nëntor, në ditën e dytë të protestave të nxitura nga njoftimi i Qeverisë për pezullim të bisedimeve për anëtarësim në BE.

Një polic i maskuar shihet duke e flakur tutje një bombolë tymi të hedhur para ndërtesës së Parlamentit të Gjeorgjisë në Tbilisi, më 29 nëntor, në ditën e dytë të protestave të nxitura nga njoftimi i Qeverisë për pezullim të bisedimeve për anëtarësim në BE.

Fotografi e Mzia Saganelidzes

Pasi kryeministri i Gjeorgjisë, Irakli Kobakhidze, ka bërë të ditur se do të pezullojë bisedimet për anëtarësimin e vendit në Bashkimin Evropian deri më 2028, rrugët para Parlamentit janë mbushur shpejt me protestues.

Në natën e parë të këtyre protestave, më 28 nëntor, Qeveria i ka shpërndarë dhunshëm protestuesit, por këto veprime vetëm i kanë zemëruar edhe më tepër qytetarët. Ditën tjetër, turmat kanë qenë edhe më të mëdha.

Edhe pse dhuna dhe sjellja e keqe policore ka vazhduar me ditë, kjo natë ka mbetur në kujtesë për faktin se zyrtarët policorë kanë përdorur zmadhues zëri për të ofenduar dhe frikësuar protestuesit. Ata kanë ofenduar nënat e protestuesve me fjalë që nuk mund të publikohen, dhe janë zotuar se do t’iu shkojnë njerëzve nëpër shtëpi.

Kjo ka qenë gjëja më e paimagjinueshme për mua, që ekziston një grup njerëzish në këtë shtet që nuk ndëshkohet në asnjë skenar.

E kam bërë këtë fotografi në hyrje të Parlamentit, ku kanë qenë të stacionuara forcat speciale. Turma ka kërkuar përgjigje për ofendimet dhe dhunën e përdorur nga zyrtarët policorë.

Kori i Lirë në ekzil i Bjellorusisë duke performuar në Kishën e Reformuar Evangjelike në Vilnius, më 25 mars, për të shënuar 106-vjetorin e shpalljes së pavarësisë së vendit të tyre.

Kori i Lirë në ekzil i Bjellorusisë duke performuar në Kishën e Reformuar Evangjelike në Vilnius, më 25 mars, për të shënuar 106-vjetorin e shpalljes së pavarësisë së vendit të tyre.

Fotografi e Viyaleta Sauchyts

Atë mbrëmje, Kisha e Reformuar Evangjelike e Vilniusit ka qenë e mbushur me bjellorusë që kanë ikur prej shtetit, dhe që kanë marshuar në rrugët e kryeqytetit lituanez më herët gjatë ditës.

Kjo fotografi është shkrepur teksa kori ka qenë duke performuar himnin e famshëm bjellorus Mahutny Boza (Zoti i Plotfuqishëm). Kënga është bërë simbol i protestave kundër Qeverisë së Bjellorusisë, më 2020.

Përgjatë performancës, kam parë njerëz duke qarë. Një grua më është afruar edhe më ka thënë. “Po më rrëqethet trupi. Kjo muzikë më kthen mbrapa traumën, por dhe shpresën”.

Para azilit të sforcuar, Kori i Lirë ka kënduar në mbështetje të protestuesve, të cilat kanë kundërshtuar shtypjen e dhunshme të disidentëve në Bjellorusi, pas zgjedhjeve presidenciale të kontestuara të vitit 2020. Shumë pjesëtarë të korit janë ndaluar plot herë. Sot, ata performojnë nëpër kryeqytete evropiane, me qëllim të rritjes së vetëdijes për vështirësitë që përjetojnë bjellorusët nën regjimin e Lukashenkas.

Një djalosh mëson si t’i manipulojë kambanat e kishës në fshatin Karkaliu në lindje të Rumanisë.

Një djalosh mëson si t’i manipulojë kambanat e kishës në fshatin Karkaliu në lindje të Rumanisë.

Fotografi e shkrepur nga Amos Chapple

Lipovanët e Rumanisë janë pasardhës të rusëve etnikë që kanë ikur nga skajet e ish-Perandorisë Ruse për t’iu ikur persekutimeve fetare në shekullin e 17-të. Përgjatë fundjavës së Pashkëve, kishat në fshatrat e lipovanëve të Rumanisë, i kanë hapur dyert për të gjithë ata që kanë dashur t’i vizitojnë.

Zilet e kambanave sa i shtonin atmosferën rrugës sonë, ndërsa lipovanët, të veshur me veshje tradicionale, dëgjoheshin duke i thënë njëri-tjetrit me gëzim se “Krishti është ringjallur”, dhe të tjerë që përgjigjeshin, “Natyrisht, është ringjallur”. Megjithatë, zhurma brenda kambanave ishte tepër e madhe.

Kur jam ngjitur në njërën kambanore, jam përballur me këtë skenë, sesi burrat dhe djemtë lëviznin kambanën për të krijuar meloditë.

Zhurma ka qenë shurdhuese, mirëpo poshtë nesh kanë qenë plot burra duke dëgjuar melodinë. Pak pasi jam larguar prej kishës, e kam humbur dëgjimin në veshin e majtë.

Dëgjimi më është kthyer pas disa javësh, por edhe sot, sa herë futem nën ujë, ai vesh më bllokohet dhe më humb dëgjimi për një kohë.

Një protestë jashtë Teatrit Kombëtar të Bullgarisë në Sofje lidhur me shfaqjen Armët dhe Njeriu, të regjisorit, John Malkovich.

Një protestë jashtë Teatrit Kombëtar të Bullgarisë në Sofje lidhur me shfaqjen Armët dhe Njeriu, të regjisorit, John Malkovich.

Fotografi e Veselin Borishevit

Data e 7 nëntorit njihet si përvjetori i një beteje të rëndësishme të shekullit të 19-të në luftën serbo-bullgare, dhe nacionalistët e konsideronin fyese që në atë datë të luhej shfaqja, Armët dhe Njeriu, e cila bazohet në atë konflikt. Disa besojnë se shfaqja tallet me ushtarët bullgarë.

Shumë priftërinj nga Kisha Ortodokse Bullgare patën nisur të protestonin para teatrit, duke u lutur për shpirtat e ushtarëve të rënë, dhe ka pasur edhe fëmijë me veshje tradicionale. Nuk ka pasur kordon policor, dhe zyrtarët vetëm kanë qenë afër duke tymosur cigare grupe-grupe.

Turma ka nisur të rritet e të bëhet më e zhurmshme, dhe vetëm atëherë protestuesi më i vjetër, Yolo Denev, nacionalist 84-vjeçar, dhe kandidat politik që është prezent në secilën protestë në qytet, ka nisur të bërtasë i pari kundër shfaqjes.

E gjithë turma ka nisur të bërtasë më vonë: “Turp! Mallkovich, shko në shtëpi!”

Policia ka nisur t’i ndalë ata, por ka qenë vonë. Drejtori i teatrit ka dalë jashtë ndërtesës dhe ka tentuar të flasë me protestuesit, mirëpo është sulmuar fizikisht. Ai është rrahur dhe i është shqyer këmisha dhe kravata. Koka e tij shihet në fund të fotos. Policët kanë arritur ta fusin disi në ambiente të teatrit. Audienca është larguar nga teatri dhe shfaqja atë natë është luajtur vetëm për një grup gazetarësh.

Një shitës mishi në tregun Panjshabe në qytetin Hujdand të Taxhikistanit.

Një shitës mishi në tregun Panjshabe në qytetin Hujdand të Taxhikistanit.

Fotografi e Petr Trotsenkos

Në qytetin e bukur të Hujdandit kam arritur në një ditë të nxehtë vere, në kuadër të një projekti fotografik në Lumin Sir Darja. Në ditën e arritjes, kolegu im taxhik, Farzon Masharipov, më ka çuar në atraksionin kryesor të qytetit, në tregun Panjshanbe.

Këto tregje në Azinë Qendrore janë një lumturi për fotografët. Ofrojnë pamje të ndritshme, janë të zhurmshme, interesante, dhe njerëzit nuk e kanë problem të fotografohen, ndonëse është gjithmonë mirë që të jeni nën shoqërinë e dikujt, që njerëzit ta dinë se jeni fotograf dhe jo spiun.

E kam përdorur një kamerë kompakte që pothuajse nuk i ka rënë në sy askujt. Kam bërë shumë fotografi atë ditë, mirëpo siç ndodh zakonisht, më e rëndësishmja është bërë aksidentalisht.

Kam rastisur në dyqanin e një kasapi dhe menjëherë më ka marrë vëmendjen. Mënyra se si drita i ka rënë mishit, e ka bërë atë edhe më joshës për konsumatorët. Para dyqanit ka qenë një grua dhe kam pritur derisa është larguar për t’ia bërë një fotografi shitësit. Kam pasur pak sekonda për të drejtuar aparatin dhe sapo është larguar gruaja, kam nisur të bëjë foto. Kasapi më ka vërejtur dhe menjëherë është fshehur. Kaq kohë kam pasur për ta bërë foton.

Një ushtar ukrainas duke tentuar të pushojë në atë që njihej si "vrima e lepurit", afër frontit të luftës.

Një ushtar ukrainas duke tentuar të pushojë në atë që njihej si “vrima e lepurit”, afër frontit të luftës.

Fotografi e Maryan Kushnirit

Ky njësit ka qenë në një fushë, vetëm qindra metra larg pozicioneve ruse, teksa ushtria ruse ka tentuar t’i thyejë linjat ukrainase të frontit. Streha përbëhej prej një zgavre ranore, ndoshta një metër të thellë. Trungjet e pemëve e krijonin tavanin.

Kanë qenë gjashtë ushtarë brenda asaj që i referoheshin si “vrima e lepurit”, në të cilën nuk ka hapësirë për të bërë gjumin rehat. Disa luftëtarë kanë qenë duke punuar për ta bërë strehën më të banueshme, të tjerë kanë tentuar të pushojnë për pak kohë. Çdo 15 minuta, ushtria ruse i ka goditur pozicionet me artileri të rëndë. Në disa raste mund të shihej lehtësisht stresi në fytyrat e ushtarëve. Temperatura ka qenë e acartë atë natë, dhe një qiri ka qenë burimi i vetëm i dritës dhe nxehtësisë në strehë. Gjithçka tjetër do të rrezikonte ekspozimin e pozicionit.

Përgjatë ditës, ka qenë pothuajse e pamundshme të endesha nëpër zonë, pasi bombardimet nuk ndaleshin. Ushtarët e quanin zonën ‘Pylli i Verdusë’, si referencë për betejën e Luftës së Parë Botërore në Francë. Pothuajse një vit më vonë, ushtria ruse ka arritur t’i shtyjë linjat ukrainase të frontit në rajonin e Harkivit dhe e ka zaptuar këtë pozicion.

Përgatiti: Krenare Cubolli

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend