Përrallë persiane

Në kohë të lashta një karvan i gjatë i nisur nga Teherani me deve të ngarkuara me mallra e me njerëz të nxirë nga dielli, pas shtegtimit nëpër shkretëtirën e Karakumit, shpesh me tufane rëre, u ndal në Buhara. Në qendër të qytetit zhurmonte pazari me dyqane e tenda të bardha. Mbi qytet ngriheshin minaret e xhamive. Pranë tyre, nën hijen e hurmave, nga çesmat me gurë të latuar rridhte me gurgullimë ujë i pastër e i ftohtë. Buzë rrugëve me kalldrëm zbardhnin shtëpi me oborre e puse, me bahçe e lulishte.
Me karvanin udhëtonte edhe një djalosh nga Samarkandi. Tani, përmes reve dukeshin malet, ku prapa tyre shtrihej qyteti, tek jetonin njerëzit e miqtë e vet. Atij s’po i durohej të arrinte sa më parë në shtëpi e të çmallej. Për ata ai kishte ngarkuar dy kuaj arabë me sende me vlerë nga Teherani. Kur nata ra në Buhara, djaloshi u shtri e fjeti tok me udhëtarët e tjerë pranë deveve, kuajve e dengjeve me mallra.
Të nesërmen, kur dielli i zjarrtë do të ulej drejt perëndimit, karvani i çlodhur do të nisej për në udhëtimin e fundit. Pas një nate e një dite, vargu i udhëtarëve mbi deve, me fyej e daulle, me këngë e thirrje, do të hynte nën portën e lartë të Samarkandit. Ata, që gjatë tërë rrugës ishin marrë me shah, me shenja e fjalë, do t’i mbyllnin ndeshjet me piskama e sokëllima.
Udhëtari ynë u zgjua nga rrezet e para të diellit. Afër pazarit, te një çesmë me tre sylynjarë, lau duart e fytyrën, hëngri mëngjesin, piu ujë dhe zuri vend nën hijen e palmave. Kur dreka po qasej, u ngrit dhe eci përmes turmës, që dyndej në pazar. Teksa prekte paratë në gji, papritur i kapi hunda një erë të këndshme qoftesh, kukurreci dhe mishi të pjekur.
Qoftexhinjtë thërrisnin:
– Hajde, qofte me pilaf! Të mira e të lira!
– Kukurrec, kukurrec taze me piper!
Dëgjohej edhe zëri i bozaxhinjëve:
– Bozë meli, bozë meli, akull, akull e ftohtë!
Zërat çoheshin lart dhe përziheshin njëri me tjetrin. Era e qofteve, e kukurrecit, e mishit të pjekur dhe lëngjet e tyre sajonin kënaqësi të thellë dhe tundim të paduruar. Djalit i shkrepi befas një dëshirë. Iu afrua një qoftexhiu nën hijen e një tende të bardhë dhe nxori nga hejbetë një copë bukë. Me lëvizje të ngadalëshme, e kaloi mbi avullin që lëshonin qoftet sipër zgarës. Iu duk sikur copa e bukës ndryshoi ngjyrë dhe u zbut, ndaj deshi të largohej e ta hante sa më shpejt. Por, qoftexhiu me feste të bardhë e pa. E kapi prej mënge e i thirri:
– Ku shkon!? Tund paratë këtu!
– Lëshomë! Ç’para kërkon nga unë zotrote!?
– Paratë, të thashë! Avulli që ta rregji bukën është i qofteve të mia! Hajde, paguamë pesë groshë dhe thyej qafën!
– Hej, thirri mendjes! Mos të ka rënë dielli në kokë!?
Sherri u fry, sa për pak do të kacafyteshin. U mblodh mileti, ia behu edhe xhandari dhe çështja vajti te kadiu.
– Më vodhi avullin ky, kadi efendi! Dua të ma paguajë!
– Si ta vodhi?
– Me copën e bukës…
– E kujt ishte buka?
– E tij ishte!
– Ashtu, hë?
Kadiu iu kthye djalit:
– Po ti ç’thua?
– Unë nuk i vodha gjë, mora vetëm pak nga avulli, që fluturonte për qiell!
– Mirë! Sa para kërkon nga djali, or qoftexhi?
– Pesë groshë.
Kadiu iu kthye sërish të pandehurit:
– A ke me vete pesë groshë, djalë?
– Si urdhëron, kam, kadi efendi!
– Nxirre dhe hidhe lart!
Djali bëri ashtu siç i tha kadiu. Pesëshja u ngrit në ajër, mandej u rrëzua në dyshemenë e gurtë. Pasi u rrotullua disa herë, me ting, ring, ring, më së fundi ndaloi, u shtri dhe heshti.
– Merre pesëshen tënde dhe fute në xhep! – i tha djalit kadiu. Pastaj iu kthye qoftexhiut: – Mblidhi dhe ti tingujt e monedhës, ngjishi në trastën tënde dhe je i paguar! – Goditi me çekiç mbi tryezë dhe thirri: – Jashtë të dy, në punën tuaj!
– E pa drejtë! – ulëriti qoftexhiu.
Kadiut iu err balli. E shikoi qoftexhiun i ngrysur.
– Hiqmu nga sytë, hileqar, – i bërtiti. – sa s’kam dhënë urdhër të të hyjnë me shkop kurrizit!
Të gjithë në sallë u kënaqën me drejtësinë e kadiut të zgjuar dhe ia shkrepën gazit.
Aty nga mbrëmja karvani e la Buharanë, e mori udhën për Samarkand. Në mes të karvanit me sarëk jeshil në kokë, veshur me të bardha, hipur në njërën nga dy devetë, dukej djaloshi i kënaqur. Karvani u pa teksa largohej ngadalë, pastaj u zhduk tutje në muzg…