Shtetet autokratike i përdorin prej kohësh akuzat për sëmundje mendore, për t’i diskredituar dhe burgosur kritikët e tyre.

Autoritetet në Iran, gjithnjë e më shumë, janë duke i konsideruar si të paqëndrueshme psikikisht ato gra që shkelin Ligjin për veshjen e hixhabit – shtyllë kryesore e sistemit islamik.

Kjo masë përkon me protesta të papara kundër institucioneve klerike të Iranit dhe me thirrjet në rritje për liri më të mëdha sociale dhe politike.

Ekspertët thonë se autoritetet iraniane po i keqpërdorin diagnozat psikiatrike për t’i ndëshkuar, kontrolluar ose shtypur individët.

“Në vende si i yni, të qenët i sëmurë mendor është tabu. Ndaj, autoritetet e përdorin shëndetin mendor për të rritur simpatinë e publikut dhe për të justifikuar shkeljet e tyre të të drejtave të njeriut”, thotë për Radion Evropa e Lirë Medis Tavakoli, psikoterapist iranian dhe aktivist i të drejtave të njeriut, me vendbanim në Evropë.

“Etiketimi i njerëzve të shëndetshëm si të sëmurë”

Për herë të parë në korrik të vitit 2023, gjykatësit diagnostikuan tri aktore të njohura – të dënuara për mosmbajtje të hixhabit – si “të sëmura mendore”.

Ky veprim u dënua nga psikologët iranianë, të cilët thanë se gjyqësori po abuzon me autoritetin e tij.

Tani, autoritetet njoftuan se kanë krijuar një qendër rehabilitimi në Teheran për gratë që nuk mbajnë shaminë në kokë.

Shtabi i Teheranit për Promovimin e Virtytit dhe Parandalimin e Vesit tha më 12 nëntor se qendra do të ofrojë “trajtim shkencor dhe psikologjik” për gratë që refuzojnë ta ndjekin kodin islamik të veshjes. Detaje të tjera nuk u dhanë.

Në përgjigje, psikologët iranianë u shprehën të shqetësuar për pasojat e “etiketimit të njerëzve të shëndetshëm si të sëmurë”.

Më herët këtë muaj, një grua e re që i hoqi rrobat e saj jashtë një universiteti në Teheran – mesa dukej në shenjë proteste kundër ngacmimeve – u pranua në kujdesin psikiatrik.

Ky veprim u konsiderua si “i paligjshëm” nga aktivistët e të drejtave të njeriut.

Abuzimi politik me psikiatrinë është i dokumentuar mirë dhe është përdorur dukshëm në Bashkimin Sovjetik kundër disidentëve.

Viteve të fundit, edhe autoritetet në vende si Kina, Koreja e Veriut dhe Rusia i kanë etiketuar kritikët e tyre si të sëmurë mendorë.

Sipas organizatës për të drejtat e njeriut, Amnesty International, Irani është duke i përdorur gjithnjë e më shumë akuzat për shëndetin mendor kundër grave që kundërshtojnë hixhabin, që nga protestat e paprecedente të vitit 2022.

Atëkohë, protesta kundër establishmentit shpërthyen në të gjithë Iranin, pas vdekjes në paraburgim të një gruaje të re që u arrestua për shkelje të Ligjit të hixhabit.

Gratë ishin në ballë të atyre protestave, të cilat u bënë ndër demonstratat më të qëndrueshme kundër teokracisë së Iranit – me disa protestues që bënin thirrje për t’i dhënë fund sundimit klerik.

“Qeveritë të vetme nuk mund t’i heqin qafe të gjithë kritikët e tyre”, thotë Tavakoli.

“Një metodë është edhe ngritja e akuzave apo etiketimi i kritikëve. Pra, kur ata i heqin qafe kritikët, shoqëria mendon se aktorët e këqij janë zhdukur”, shton ai.

Ndëshkimi “alternativ”

Vendimi i autoriteteve për të krijuar një qendër rehabilitimi për shkelësit e Ligjit të hixhabit, shkaktoi bujë në Iran.

Mojgan Ilanlou, regjisore dokumentarësh dhe aktiviste për të drejtat e grave me bazë në Teheran, thotë se ndien “keqardhje” për ata që dalin me “ide të tilla brilante”.

“Ata vetë e dinë më mirë se kushdo se sa shumë i bëjnë njerëzit të qeshin me këto gjëra”, thotë ajo për Radion Evropa e Lirë.

Së voni, autoritetet morën disa masa për hixhabin, derisa shoqëria po përpiqet t’i shmanget gjithnjë e më shumë atij.

Ligji për hixhabin dhe dëlirësinë hyri në fuqi muajin e kaluar. Ai parasheh gjoba dhe dënime deri në dhjetë vjet burg për ato që konsiderohen se janë veshur “në mënyrë të papërshtatshme” në publik.

Autoritetet iraniane thanë se qendra e “trajtimit” në Teheran mund të shërbejë si një dënim “alternativ”.

Por, Ilanlou thotë se hapja e klinikës tregon se autoritetet “po e humbin luftën” për zbatimin e Ligjit për hixhabin.

“Unë dyshoj se [autoritetet] mund të vazhdojnë t’i rezistojnë asaj që shoqëria dëshiron”, thotë edhe aktivisti tjetër me bazë në Iran, Pouran Nazemi.

Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Valona Tela

Izraeli e ka dënuar atë që e ka cilësuar vrasje të një rabini izraelito-moldav në Emiratet e Bashkuara Arabe, duke e quajtur aktin “terrorizëm” antisemitik, dhe është zotuar se përgjegjësit do të përballen me drejtësinë.

Trupi i Tzvi Koganit, i cili ishte raportuar i zhdukur prej të enjtes, është gjetur nga shërbimet e sigurisë në shtetin e Gjirit Arab, ka thënë zyra e kryeministrit përmes një deklarate.

“Vrasja e Tzvi Koganit, është akt i urryer i terrorizmit antisemitik”, është thënë në deklaratë, dhe që Izraeli do të bëjë gjithçka për ta vënë në vend drejtësinë.

Kogan ka qenë përfaqësues i Lëvizjes Hasidike, grup i hebrenjve ultra-ortodoksë, që njihet për përpjekjet që të shtrihet në gjithë botën.

Zyrtarët izraelitë nuk kanë dhënë hollësi për shkaqet e vrasjes së tij.

Emiratet e Bashkuara Arabe, vend që ka normalizuar marrëdhëniet me Izraelin më 2020, bashkë me shtetet tjera sikurse Bahrejni dhe Maroko, nuk e ka konfirmuar vdekjen e rabinit.

Ministria e Punëve të Jashtme e Moldavisë ka thënë se ambasada në Abu Dabi është duke bashkëpunuar me zyrtarë lokalë dhe “po vëzhgon nga afër situatën”.

Ajo vetëm e ka përmendur zhdukjen e rabinit dhe nuk i është referuar fare vdekjes. REL

Urdhër-arresti i Gjykatës Ndërkombëtare Penale ndaj Kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu, që shënon herën e parë që një kryeministër në detyrë i një aleati të rëndësishëm perëndimor po akuzohet për krime lufte dhe krime ndaj njerëzimit nga një gjykatë ndërkombëtare, ka shkaktuar përçarje mes udhëheqësve botërorë. Shtëpia e Bardhë kundërshtoi vendimin, duke thënë se gjykata nuk ka juridiksion mbi këtë çështje, ndërkohë që zyrtarët e lartë të Bashkimit Evropian thanë se vendimi paraqet detyrim ligjor për të gjithë anëtarët e saj. Kryeministri izraelit Netanyahu e quajti lëshimin e urdhër-arrestit “falimentim moral”.

Vendimi i gjykatës kryesore ndërkombëtare për krime lufte për të lëshuar urdhër-arrest ndaj Kryeministrit Benjamin Netanyahu dhe ish Ministrit të tij të Mbrojtjes Yoav Gallant për luftën 13 muajshe në Gazë nxiti të premten reagime të shumta.

Gjykata Ndërkombëtare Penale i akuzoi dy zyrtarët izraelitë për përdorimin e “urisë si mjet lufte” duke kufizuar ndihmën humanitare dhe duke vënë qëllimisht në shënjestër popullsinë civile gjatë luftës së Izraelit në Gazë, e cila filloi pas sulmit të Hamasit ndaj vendbanimeve izraelite.

Vendimi u kundërshtua ashpër nga Kryeministri Netanyahu, i cili e quajti veprim anti-semitik, që ka për qëllim, siç tha ai, t’ia mohojë Izraelit të drejtën për t’u mbrojtur nga armiqtë që e synojnë shkatërrimin e tij.

“Ne e kundërshtojmë në thelb vendimin e gjykatës që të lëshojë urdhër-arrestet ndaj zyrtarëve izraelitë. Jemi të shqetësuar thellësisht nga nxitimi i prokurorit të kërkojë lëshimin e urdhër-arresteve dhe gabimet në procesin problematik që çoi drejt këtij vendimi. Shtetet e Bashkuara janë të qarta në qëndrimin e tyre se GJNP-ja nuk ka juridiksion mbi këtë çështje”, tha zëdhënësja e Shtëpisë së Bardhë, Karine Jean-Pierre.

Shtetet e Bashkuara dhe Izraeli nuk janë anëtare të Gjykatës Ndërkombëtare Penale. Por aleatët tjerë të Izraelit, përfshirë disa shtete evropiane të cilat gëzojnë marrëdhënie miqësore, janë vënë në pozitë të vështirë. Disa, siç është Franca, mirëpritën vendimin e gjykatës dhe sinjalizuan se mund të arrestojnë kryeministrin Netanyahu nëse ai viziton ato.

Përfaqësuesi i lartë i Bashkimit Evropian për Politikë të Jashtme dhe Siguri, Josep Borrell tha të premten se vendimi i gjykatës nuk është politik dhe se shtetet evropiane janë ligjërisht të detyruara ta zbatojnë atë.

“Tragjedisë në Gazë i duhet dhënë fund. Vendimi nuk është vendim politik, është vendim i një gjykate ndërkombëtare të drejtësisë, që duhet të respektohet dhe të zbatohet… Ky vendim është ligjërisht i detyrueshëm për të gjitha shtetet, të gjitha shtetet anëtare të gjykatës, që përfshinë të gjitha shtetet anëtare të Bashkimit Evropian, të cilat janë të detyruara ta zbatojnë vendimin e gjykatës” tha ai.

Por, përçarjet ishin të pranishme edhe në këtë bllok.

Kryeministri hungarez Viktor Orban, një aleat i afërt i kryeministrit Netanyahu, u zotua ta injorojë urdhër-arrestin ndërkombëtar ndaj udhëheqësit izraelit dhe ftoi atë të vizitojë Hungarinë.

“Është një vendim i pacipë, do të thosha cinik, i Gjykatës, që ndërhyn në një konflikt që ende po vazhdon, veshur me petkun ligjor, po që në fakt ndërhyn për qëllime politike ngaqë konflikti në Lindjen e Mesme ende nuk ka përfunduar… Dhe kjo nuk më lë zgjidhje tjetër përveçse ta kundërshtoj këtë vendim”, deklaroi ai.

Zëdhënësi i qeverisë gjermane sugjeroi të premten se Gjermania mund të tregohet e rezervuar për të arrestuar Kryeministrin Netanyahu në bazë të këtij urdhër-arresti.

“E kam të vështirë ta imagjinoj që do t’i bënim këto arrestime në Gjermani mbi këtë bazë”, deklaroi zëdhënësi i qeverisë gjermane, Steffen Hebestreit.

Vendimi i gjykatës i shndërron Kryeministrin Netanyahu dhe të akuzuarit e tjerë në të pandehur, të kërkuar ndërkombëtarisht, që rrezikojnë të arrestohen sa herë që udhëtojnë jashtë vendit. Urdhër arresti mund t’i izolojë ata edhe më shumë dhe sipas analistëve ai do të thellojë përçarjet ndërmjet shteteve edhe më shumë.

“Shtetet e Bashkuara nuk … janë anëtare të Gjykatës Ndërkombëtare Penale dhe nuk mund ta lëshojnë urdhër-arrestin, por shumica e shteteve të botës janë dhe në ato shtetet Netanyahu nuk mund të shkojë. Këto shtete përfshijnë Britaninë e Madhe, Francën, Gjermaninë. Është çështje shumë serioze dhe nuk mendoj se ai do të mund të udhëtojë atje. (Ky vendim) do ta përçajë botën edhe më shumë”, tha analistja Nomi Bar-Yaacov pranë institutit “Chatham House”.

Ndërkohë që numri i të vrarëve në Gazë arriti në 44 mijë, sipas zyrtarëve shëndetësorë palestinezë, organizatat për të drejtat e njeriut e mirëpritën vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare Penale si vendim që “godet përshtypjen që individë të caktuar janë mbi ligjin”.

Alsu Kourmasheva, gazetare e Shërbimit Tatar-Bashkir të Radios Evropa e Lirë (REL), është nderuar me Çmimin Ndërkombëtar për Lirinë e Shtypit për vitin 2024 nga Komitetit për Mbrojtjen e Gazetarëve (CPJ), në një ceremoni të mbajtur në Nju Jork më 21 nëntor.

Kurmasheva, e cila u lirua nga burgu në Rusi rishtazi pasi i kaloi 288 ditë në paraburgim, e falënderoi CPJ-në për përpjekjet e komitetit për ta siguruar lirimin e saj.

“Gazetaria nuk është krim”, tha ajo, duke shtuar se më shumë se 20 gazetarë janë duke u mbajtur në burgjet e Rusisë.

Kurmasheva shtoi se çmimin ia ka kushtuar kolegëve të saj që janë ende në burg, përfshirë gazetarëve të REL-it, Ihar Losik dhe Andrey Kuznechyk në Bjellorusi, Vladislav Yesypenko në Krimea, dhe Farid Mehralizada në Azerbajxhan.

“Kolegët e mi nuk janë thjesht statistika. Sikurse unë, edhe ata janë qenie njerëzore dhe kanë familje, të cilat i duan ata dhe u mungojnë. Ka dhjetëra gazetarë të tjerë në burgjet ruse. Ata duhet të lirohen menjëherë”, tha Kurmasheva.

Këtë çmim e fituan këtë vit edhe gazetarja palestineze Shorouq al-Aila, gazetarja nga Guatemalan Kimi de Leon, dhe gazetarja hulumtuese nigeriane Samira Sabou, të cilët u nderuan për guximin e tyre për t’u përballur me përndjekjen.

Kurmasheva, me shtetësi ruse dhe amerikane, ishte ndaluar qershorin e vitit 2023 teksa po priste të kthehej në Pragë nga Kazani. Autoritetet ai konfiskuan të dy pasaportat dhe telefonin. Ajo u lirua nga ndalimi, por iu ndalua largimi nga shteti.

Pas pesë muajsh pritje për një vendim për rastin e saj, Kurmasheva u gjobit me 109 dollarë për dështim që të regjistronte tek autoritetet ruse pasaportën e saj amerikane.

Në pamundësi që të largohej nga Rusia, në tetor Kurmasheva u arrestua, u dërgua në burg dhe u akuzua se nuk ishte deklaruar si “agjente e huaj”.

Dy muaj më vonë, ndaj saj u ngrit akuza për shpërndarje të lajmeve të rreme për ushtrinë ruse.

Në korrik, një gjykatë në Kazan, e dënoi Kurmashevën me gjashtë vjet e gjysmë burgim.

Më 1 gusht, ajo u lirua gjatë këmbimit të të burgosurve, së bashku me shtetasit amerikanë, Evan Gershkovich dhe Paul Whelan.REL

Kryeministri hungarez Viktor Orban ka thënë të premten se do ta ftojë kryeministrin e Izraelit, Benjamin Netanyahu, për vizitë në Hungari, duke shtuar se do të garantojë se fletarrestimi i lëshuar nga Gjykata Ndërkombëtare Penale (GJNP) kundër Netanyahut “nuk do të zbatohet”.

GJNP-ja lëshoi fletarrestime të enjten për Netanyahun, ish-ministrin e tij të Mbrojtjes, si dhe për liderin e Hamasit, Ibrahim Al-Masri, të cilët i akuzon për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit në konfliktin në Gazë.

Orban, vendi i të cilit mban kryesimin e presidencës me rotacion 6-mujor të Bashkimit Evropian, tha për radion shtetërore se fletarrestimi i GJNP-së për Netanyahun është “gabim” dhe shtoi se lideri izraelit do të jetë në gjendje të mbajë bisedime në Hungari “me siguri adekuate”.

“Sot, do ta ftoj kryeministrin e Izraelit, Netanyahun, për një vizitë në Hungari dhe në atë ftesë, do ta siguroj atë se, nëse vjen, vendimi i GJNP-së nuk do të ketë efekt në Hungari. Ne nuk do ta zbatojmë përmbajtjen e tij”, tha Orban.

Orbani ka krijuar marrëdhënie të ngushta politike me Netanyahun prej se ai dhe partia nacionaliste, Fidesz, e morën pushtetin në Hungari më 2010.

Netanyahu e vizitoi Budapestin në vitin 2017.

Liderët e Izraelit dhe Shtëpia e Bardhë e kanë dënuar fuqishëm vendimin e GJNP-së, por shefi për politikë të jashtme dhe siguri i Bashkimit Evropian, Josep Borrell, ka thënë se fletarrestimet nuk janë politike dhe të gjitha vendet anëtare të BE-së duhet ta respektojnë dhe zbatojnë vendimin e gjykatës.

Brenda BE-së, Hungaria dhe Republika e Çekisë janë përkrahës të fuqishëm të Izraelit, derisa vende si Spanja dhe Irlanda theksojnë mbështetjen e tyre për palestinezët.

Ministria e Jashtme e Çekisë, duke iu përgjigjur vendimit të GJNP-së, tha se Praga do t’i respektojë detyrimet e veta nga ligji ndërkombëtar.

Megjithatë, kryeministri i Çekisë, Petr Fiala, e quajti të “pavend” vendimin e GJNP-së, duke thënë në X të enjten vonë se “vendimi minon autoritetin e gjykatës në rastet e tjera, kur i barazon përfaqësuesit e zgjedhur të një shteti demokratik me liderët e një organizate islamiste terroriste”. REL

Gjykata Ndërkombëtare Penale (GJNP) ka lëshuar të enjten fletarrestime për kryeministrin e Izraelit, Benjamin Netanyahu, ish-ministrin e tij të Mbrojtjes, si dhe për zyrtarët e Hamasit, duke i akuzuar ata për krime lufte dhe për krime kundër njerëzimit për luftën në Rripin e Gazës, dhe për sulmet e tetorit 2023 në Izrael.

Netanyahu e dënoi fletarrestimin e lëshuar ndaj tij, duke thënë se Izraeli “kundërshton me neveri veprimet absurde dhe të rreme”. Në deklaratën e lëshuar nga zyra e tij, ai tha se “nuk ka asgjë më të drejtë sesa lufta që Izraeli po kryen në Gazë”.

Vendimi i GJNP-së nënkupton se Netanyahu dhe të tjerët tani kërkohen ndërkombëtarisht si të dyshuar dhe ka të ngjarë t’i izolojë ata edhe më shumë.

Njëkohësisht, ky vendim ka mundësi t’i ndërlikojë përpjekjet për arritjen e një armëpushimi për t’i dhënë fund luftës mbi njëvjeçare mes Izraelit dhe Hamasit – grupit palestinez të shpallur organizatë terroriste nga Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian.

Megjithatë, këto fletarrestime mund të jenë të kufizuara në praktikë, duke qenë se Izraeli dhe aleati i tij kryesor, Shtetet e Bashkuara, nuk janë anëtarë të kësaj gjykate, ndërsa disa zyrtarë të Hamasit janë vrarë tashmë në këtë luftë.

Netanyahu dhe liderët e tjerë izraelitë e kanë dënuar kërkesën e kryeprokurorit të GJNP-së, Karim Khan, për lëshimin e fletarrestimeve për ta, duke e cilësuar si antisemitike.

Edhe presidenti amerikan, Joe Biden, e kishte kritikuar kërkesën e Khanit dhe kishte shprehur përkrahje për të drejtën e Izraelit për ta mbrojtur veten kundër Hamasit. Edhe Hamasi e kishte kritikuar kërkesën e kryeprokurorit.

“Gjykata konsideron se ka arsye të bazuara për të besuar se të dy individët, qëllimshëm dhe me dijeni, ia mohuan popullsinë civile në Gazë qasjen në objektet e domosdoshme për mbijetesën e tyre, duke përfshirë ushqimin, ujin, ilaçet dhe furnizimet mjekësore, si dhe karburantin dhe energjinë elektrike”, shkroi paneli prej tre gjyqtarësh në vendimin e tyre për të lëshuar fletarrestime për Netanyahun dhe ish-ministrin izraelit të Mbrojtjes, Yoav Gallant.

Gjykata lëshoi fletarrestim edhe për Mohammed Deif, njërin nga liderët e Hamasit. Kryeprokurori i GJNP-së kishte kërkuar fletarrestime edhe për dy figurat e larta të Hamasit, Yahya Sinwar dhe Ismail Haniyeh, por që të dy janë vrarë në luftën në Gazë.

Hamasi, që asnjëherë zyrtarisht nuk e ka pranuar vdekjen e Deifit, e cilësoi lëshimin e fletarrestimeve kundër Netanyahut dhe Gallantit si “hap i rëndësishëm drejt drejtësisë”.

Reagime nga udhëheqësit dhe organizatat ndërkombëtare

Pas njoftimit të GJNP-së, Shtetet e Bashkuara thanë se “kundërshtojmë tërësisht” vendimin e gjykatës.

“Ne jemi thellësisht të shqetësuar nga nxitimi i prokurorëve për të kërkuar fletarrestime dhe gabimet që çuan në këtë vendim. SHBA-ja ka qenë e qartë se GJNP-ja nuk ka juridiksion mbi këtë çështje”, tha një zëdhënës i Këshillit amerikan për Siguri Kombëtare.

Edhe Argjentina ka shprehur “keqardhje të thellë” me vendimin, pasi sipas presidentit argjentinas, Javier Milei, ai “injoron të drejtën legjitime të Izraelit për vetëmbrojtje kundër sulmeve të vazhdueshme nga organizatat terroriste sikurse Hamasi dhe Hezbollahu”.

Shefi për politikë të jashtme i Bashkimit Evropian, Josep Borrell, tha se vendimi për fletarrestime është “i detyrueshëm” dhe duhet të zbatohet.

“Nuk është vendim politik. Është vendim i një gjykate, një gjykate të drejtësisë, të një gjykate ndërkombëtare të drejtësisë. Vendimet e gjykatës duhet të respektohen dhe zbatohen”, tha ai gjatë një vizite në Jordani.

Ministri i Jashtëm i Italisë, Antonio Tajani, tha se shteti i tij mbështet GJNP-në dhe kjo gjykatë “duhet të luajë një rol ligjor dhe jo politik”.

“Ne do ta vlerësojmë [vendimin] së bashku me aleatët tanë se çfarë do të bëjmë dhe si ta interpretojmë këtë vendim”, tha ai.

Ndërkaq, ministri i Drejtësisë së Turqisë, Yilmaz Tunc, shteti i së cilit kritikon ashpër luftën e Izraelit në Gazë tha se vendimi është pozitiv “për të ndalur gjakderdhjen” dhe për të ndalur luftën në territorin palestinez, duke kërkuar që të gjithë përgjegjësit për vrasjen e civilëve palestinezë duhet të përballen me drejtësinë për “krime lufte dhe krime kundër njerëzimit”.

Edhe organizatat për të drejtat e njeriut kanë reaguar pas vendimit të GJNP-së. Human Rights Watch tha se me këto fletarrestime “më në fund ka një shtytje për komunitetin ndërkombëtar që të adresojë këto mizori dhe të ofrojë drejtësi për të gjithë viktimat në Palestinë dhe Izrael”.

Amnesty International tha se tani Netanyahu “është njeri i kërkuar”.

“Anëtarët e GJNP-së dhe i gjithë komuniteti ndërkombëtar nuk duhet të ndalet derisa këta individë të përballen me gjykim në GJNP”, tha sekretarja e përgjithshme e Amnesty International, Agnes Callamard.

Yael Vias Gvirsman, që përfaqëson 300 viktimat izraelite të sulmit të 7 tetorit të vitit të kaluar, u tha gazetarëve jashtë GJNP-së se “fletarrestimi ndaj Deifit ka një rëndësi të madhe. Nënkupton se zërat e të gjithë viktimave po dëgjohen”.

Ajo tha se klientët e saj kanë pasur “reagime të përziera” sa u përket fletarrestimeve të lëshuara kundër udhëheqësve izraelitë.

Ministria e Jashtme e Izraelit tha në shtator se kishte paraqitur dy dokumente ligjore që sfidojnë juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare Penale (GJNP) dhe argumentojnë se gjykata nuk i kishte dhënë Izraelit mundësinë për t’i hetuar vetë akuzat, para se të kërkonte fletarrestime.

“Asnjë demokraci tjetër me një sistem ligjor të pavarur dhe të respektuar, si ai i Izraelit, nuk është trajtuar në këtë mënyrë paragjykuese nga prokurori”, shkroi zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme të Izraelit, Oren Marmorstein, në X.

Ai tha se Izraeli mbetet “i palëkundur në angazhimin e tij për sundimin e ligjit dhe drejtësinë” dhe do të vazhdojë të mbrojë qytetarët e tij kundër militantizmit.

GJNP-ja është gjykatë e instancës së fundit që ndjek penalisht rastet vetëm kur autoritetet vendore të zbatimit të ligjit nuk munden, ose nuk duan t’i hetojnë. Izraeli nuk është shtet anëtar i GJNP-së. Vendi ka pasur vështirësi të hetojë vetveten në të kaluarën, thonë grupet për të drejtat e njeriut.

Pavarësisht fletarrestimeve, asnjë nga të dyshuarit nuk pritet të dalin para gjyqtarëve në Hagë së shpejti. Vetë gjykata nuk ka politikë për të zbatuar fletarrestimet, por mbështetet në bashkëpunimin e shteteve anëtare.

Megjithatë, rreziku për t’u arrestuar mund ta bëjë të vështirë për Netanyahun dhe Gallantin të udhëtojnë jashtë vendit, edhe pse presidenti rus, Vladimir Putin, i cili kërkohet nga GJNP-ja për krime të dyshuara lufte në Ukrainë, tregoi kur e vizitoi Mongolinë, vend anëtar i gjykatës, rishtazi se ai mund të udhëtojë jashtë vendit, dhe të mos arrestohet prapëseprapë.

Khan bëri kërkesë për fletarrestime në maj, duke i akuzuar Netanyahun dhe Gallantin për krime, duke përfshirë vrasje, sulme të qëllimshme ndaj civilëve dhe përndjekje.

Në lidhje me liderët izraelitë, Khan në mënyrë specifike i nënvizoi si arsye për fletarrestime “shkaktimin e urisë tek civilët si mjet lufte”, “shkaktimin e vuajtjeve të mëdha me qëllim”, “udhëheqjen e qëllimshme të sulmeve ndaj popullsisë civile” dhe “veprimet e tjera çnjerëzore”.

Khan i akuzoi tre liderët e Hamasit se janë përgjegjës për “shfarosje”, “rrëmbim”, “përdhunim dhe vepra të tjera të dhunës seksual “, “torturë” dhe “vepra çnjerëzore”, gjatë sulmit të Hamasit në jug të Izraelit më 7 tetor 2023, ku u vranë 1.200 njerëz dhe u rrëmbyen 250 të tjerë.

Sulmi i Hamasit e nxiti luftën e Izraelit në Gazë.

Prej atëherë, hakmarrja e Izraeli e ka shkatërruar Gazën, si dhe i ka vrarë mbi 44.000 njerëz, sipas Ministrisë së Shëndetësisë në Gazë, e cila udhëhiqet nga Hamasi. REL

Çmimet e qumështit, patateve, gjalpit po rriten në Rusi. Shitësit me pakicë po rrisin sigurinë për të parandaluar vjedhjet. Normat e hipotekave janë rritur, teksa shitjet e banesave të reja po bien.

Më shumë se 1.000 ditë që kur Moska nisi pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës fqinje, Rusia ka transformuar ekonominë e saj, duke e riorganizuar atë për të fuqizuar përpjekjet e luftës dhe për t’u përballur me sanksionet perëndimore.

Shpenzimet qeveritare në gjëra sikurse prodhimi i tankeve, raketave dhe uniformave ushtarake kanë nxitur rritjen në mbarë vendin. Pagat jashtëzakonisht të larta për ushtarët vullnetarë – dhe shpërblime dhe përfitime në vlera monetare për të vejat – kanë dërguar fluks të madh parash në rajonet më të varfra.

Në anën tjetër, inflacioni po rritet. Banka Qendrore ruse ka luftuar që ta zbusë inflacionin, duke rritur normën bazë të interesit në 21 për qind në tetor – niveli më i lartë për më shumë se 20 vjet.

Sipas ekspertëve, zilja e alarmit është ndezur. Ekziston frika për një valë në rritje të falimentimeve të korporatave pasi kompanitë rrisin pagat, duke luftuar për të tërhequr punëtorët nga fuqia punëtore në tkurrje. Ndërkohë, normat e hipotekave, të nxitura nga Banka Qendrore, po i trembin qytetarët të blejnë prona në shumë rajone ruse.

“Tregu ka vdekur”, tha për Current Time një agjent i patundshmërisë, i cili kërkoi të mbeste anonim nga frika e hakmarrjes nga autoritetet. “Tregu aktualisht është i ngrirë, asgjë nuk po ndodh”.

Rritja ekonomike “padyshim është duke u ngadalësuar,” tha Laura Solanko, këshilltare e lartë në Institutin për Ekonomitë në Tranzicion të Bankës së Finlandës.

“Ekonomia është e tejnxehur, dhe norma e rritjes duhet të ngadalësohet”, tha ajo. “Por rritja shumë e ngadaltë – ose aspak rritje – nuk tregon që ekonomia është buzë kolapsit. Ajo nënkupton investime më të ngadalshme dhe ulje të disa shpenzimeve publike në muajt e ardhshëm”.

Shpenzimet e Qeverisë për shkak të luftës bën që të ketë rritje të Bruto Prodhimit të Brendshëm gjatë viti të kaluar me 3.6 për qind, pavarësisht sanksioneve perëndimore dhe përpjekjeve për të ndërprerë tregtinë me Rusinë. Këtë vit, parashikimet janë që ekonomia të rritet me 3.9 për qind.

Ndërkohë, papunësia ra në 2.4 për qind në shtator, me mungesën e fuqisë punëtore që ndihmoi në rritjen e pagave.

Normat e larta të interesit nuk kanë ndikuar vetëm tregun e pasurive të paluajtshme. Rritja e borxhit të korporatave e ka bërë ndjeshëm më të shtrenjtë për kompanitë të marrin kredi me qëllim që të zgjerojnë operacionet e tyre – ose për të rritur pagat për të konkurruar me punëtorët që zgjedhin të regjistrohen për të luftuar në Ukrainë. Në disa rajone, burrat mund të marrin ekuivalentin e një viti pagë vetëm duke u regjistruar për të luftuar.

Pakënaqësia e udhëheqësve të bizneseve dhe drejtuesve të korporatave ndaj Bankës Qendrore tashmë ka dalë në pah.

Sergei Chemezov, kreu i konglomeratit industrial shtetëror Rostec dhe aleat i presidentit rus, Vladimir Putin, u ankua para ngritjes më të fundit, se normat e larta të interesit ishin “një pengesë serioze për rritjen e mëtejshme industriale”.

“Politika financiare konservatore mund të çojë në stagflacion”, tha Chemezov.

“Me ritmin e tanishëm, është më fitimprurëse për kompanitë të ndalojnë zhvillimin dhe madje të zvogëlojnë shkallën e biznesit dhe të vendosin fondet e tyre në depozita sesa të ushtrojnë biznes dhe të përballen me rreziqe të ndërlidhura”, tha në muajin tetor Aleksei Mordashov, një oligark i lidhur me Kremlinin që drejton kompaninë më të madhe të çelikut në Rusi.

Chemezov dhe udhëheqës të tjerë biznesi kanë paralajmëruar gjithashtu për një rritje të falimentimeve të korporatave.

Banka Qendrore ruse parashikon një ngadalësim ekonomik për shkak të rritjes së normave të interesit. Në vitin 2025, pritet që rritja të zvogëlohet ndërmjet 0.5-1.5 për qind.

Ekspertët thanë se ka rrezik që politika e Bankës Qendrore ruse ta çojë ekonominë në stagflacion – një kombinim i ngadalësimit të rritjes ekonomike dhe inflacionit të lartë. Një institut i lidhur me Qeverinë paralajmëroi për këtë në një raport të botuar më 13 nëntor.

“Niveli i lartë aktual i normës kyç të interesit dhe treguesit për rritje të mëtejshme kanë krijuar një rrezik për një rënie të ekonomisë dhe një kolapsim të investimeve në një të ardhme të afërt”, u tha në raport.

Kryetarja e Bankës Qendrore të Rusisë, Elvira Nabiullina, duket se mbrojti disa nga politikat fiskale të institucionit që udhëheq dhe u përpoq të qetësonte zërat kritikë. Ajo po ashtu e hodhi poshtë rrezikun e një stagflacioni.

“Ekonomia ruse është në një pikë kthese dhe mund të pritet një ngadalësim i inflacionit në muajt e ardhshëm”, tha ajo.

Moskës nuk do t’i bëjnë “përshtypje disa falimentime”, tha Janis Kluge, ekspert për ekonominë ruse në Institutin gjerman për Çështje Ndërkombëtare dhe Sigurinë, sepse ato janë “të nevojshme për të vënë inflacionin nën kontroll”.

Falimentimet “duhet të ndihmojnë gjithashtu në rekrutimin” e burrave për të luftuar në Ukrainë, tha ai, pasi rusët “që nuk mund të shlyejnë borxhet e tyre janë më të prirë të bien dakord për” t’iu bashkuar ushtrisë.

“Në përgjithësi, situata ekonomike do të bëhet shumë më e ndërlikuar për Rusinë”, tha Kluge. “Për gati tre vjet, dukej se të gjithë po pasuroheshin nga kjo luftë. Por, tani po bëhet e qartë se kjo nuk do të ndodhë dhe duhet ta paguajë një çmim”.

Përgatiti: Mimoza Sadiku