PASAPORTA

KAFENE E VOGËL, TI JE DASHURI

Kafene e vogël në rrugën me të huaj
Ti je dashuri, dyert e tua janë të hapura për të gjithë.
Kafene e vogël që zmadhohesh dhe zvogëlohesh
Për shkak të motit
Kur bie shi, klientët shtohen
Kur bën diell, ata janë të rrallë dhe të lodhur
Unë jam këtu, një i huaj, i strukur në një qoshe
( C’ngjyrë kanë sytë e tu? Si të quajnë?
Si të thërras kur të kalosh rastësisht
Ndërsa ulem për të pritur ty? )
Si kjo kafene e vogël është dashuria.
Porosis dy gota verë
Dhe pi për ty dhe për vete.
Mbaj dy kapele
Dhe një ombrellë. Tani bie shi.
Bie shi si asnjëherë
Dhe ti nuk vjen.
Them me vete se ajo që po prisja
Diku po më priste, ose priste një burrë tjetër
Ose kishte ardhur dhe s’më kishte gjetur
Ajo duhet të më thoshte; eja, se këtu po të pres…
( Ç’ngjyrë kanë sytë e tu? Si të quajnë?
Me ç’emër të thërras kur të kalosh rastësisht
Ndërsa ulem këtu për të pritur? )
Kafene e vogël, ti je dashuri

IMAZHI I MUNGESËS

Krijova imazhin e mungesës; jashtë kësaj bote tokësore
fillon qielli i humbur. Unë jam këtu duke mbushur
hapësirën me odet e Jahiliyyah-it dhe mungesa
është udhërrëfyese, është udhërrëfyese mungesa. Një tendë është ngritur
me rima. Dhe për çdo gjë që lëviz në erë
është nga një rimë. Mungesa më jep mësimin e saj; po të mos ishte
mungesa, unë s’do të isha kaq i vendosur.
Pastaj nga zbrazëtia nxjerr një leter shkëputur prej alfabeteve të lashtë
dhe mbështetem te mungesa. Kush jam unë
pas gjithë kësaj? Një zog, apo një kalimtar që përshkon simbole
dhe shitës kujtesash? Ah, sikur të isha një fragment i antikës,
sikur të isha një fantazmë që hyn pa u vënë re në Yabous duke i thënë vetes;
le të shkojmë te shtatë kodrat. Lë maskën
mbi një gur dhe kalamendem si i pagjumë
ec e ec duke ndjekur ëndrrën time. Dhe hidhem nga njëra hënë tek tjetra.
Dhe krejt i pavetëdijshëm çliroj gjërat nga historia e tyre.
Dhe më mjafton historia për të çliruar pavetëdijen që zgjohet. Më ço te vitet e hershme, thotë dashuria ime e parë.
Lëre dritaren hapur të hyjë harabeli i shtëpisë
ëndrra jote, them unë, pastaj zgjohem dhe s’ka asnjë qytet
në qytet. Asnjë, këtu, po atje. Dhe, jo atje,
po këtu. Po të mos ishte imazhi unë nuk do të isha nisur për te shtatë kodrat,
po të mos ishte imazhi

AI ËSHTË I HESHTUR DHE UNË JAM I HESHTUR

Ai është i heshtur dhe unë jam i heshtur
Ai pi çaj me limon dhe unë pi kafe
Ky është ndryshimi i vetëm
Ka veshur si unë një këmishë të gjërë me vija
Lexon si unë gazetën e mbrëmjes
Ai nuk më sheh kur unë e shoh vjedhurazi
Unë nuk e shoh kur ai më sheh vjedhurazi
Ai është i heshtur dhe unë jam i heshtur
Ai e pyet kamerierin për diçka
Dhe unë e pyes kamerierin për diçka
Një mace e zezë kalon midis nesh
E ndiej mesnatën gjer në rrëzë të flokëve
Dhe ai e ndjen mesnatën gjer në rrëzë të flokëve
Nuk i them; Qielli sot
Ka qenë i kthjellët dhe blu
Nuk më thotë; Qielli sot
Ka qenë i kthjellët dhe blu.
Ai i shikuar dhe unë që e shikoj
Unë i shikuar dhe ai që më shikon
Unë lëviz këmbën e majtë
Ai lëviz këmbën e djathtë
Unë këndoj një këngë
Dhe ai këndon të njëjtën këngë.
Pyes veten; Mos është ai pasqyra ku shihem?
Dhe e shoh në sy, por nuk shoh njeri.
Dal me nxitim nga kafeneja
Duke menduar se ai është një vrasës
Ose një kalimtar që mendon se është një vrasës
Ai ka frikë dhe unë kam frikë.

NE E DUAM JETËN NËSE GJEJMË
NJË MËNYRË PËR TA DASHUR

RITA DHE PUSHKA

UNË JAM NJË GRUA, AS MË PAK AS MË SHUMË

ATA MË DONIN TË VDEKUR

Ata më donin të vdekur kur thanë; Ai na përket ne, ai është yni
Njëzet vjet kam dëgjuar pa pushim hapat e tyre në muret e natës
Ata nuk i kanë hapur dyert, por ja ku janë tani. Unë shoh tre prej tyre;
Një poet, një vrasës dhe një lexues.
I pyeta; Mund t’iu nxjerr pak verë?
Po, m’u përgjigjën.
Kur e keni bërë me fjalë të më vrisni?
Rrini i qetë! ma kthyen.
Ata i vunë njëra pas tjetrës gotat e tyre dhe filluan të këndojnë për njeriun.
I pyeta përsëri; Kur do të më vrisni?
Tani do të kryhet dhe kjo punë, thanë ata, pse i zbathe këpucët përpara se të merrnim shpirtin?
Që të ecin dhe pas vdekjes sime, iu thashë.
Toka është tmerrësisht e errët, pse poezia jote është kaq e bardhë?
Sepse zemra ime është mbushur me tridhjetë dete, u përgjigja.
Ata pyetën sërish; Pse e pëlqeni kaq shumë verën franceze?
Sepse unë dua gratë më të bukura, iu pergjigja.
Ata pyetën; Si do ta doje vdekjen tënde?
Blu, si yjet që derdhen nga një dritare. Doni prap verë?
Po, do të pimë, thanë ata.
Ju lutem, më lini pak kohë sa të shkruaj poezinë e fundit për gruan e zemrës sime.
Ata qeshën dhe dëgjuan prej meje vetëm fjalët për gruan e zemrës sime.

NJË BURRË DHE NJË FOSHNJË
LUAJNË SË BASHKU NË KOPSHT

Një burrë dhe një foshnjë luajnë së bashku në kopsht
I thashë mikut tim; Nga vjen kjo foshnjë? Nga parajsa, tha ai.
Ndoshta është profeti Gjon që kthehet në vetminë time.
Unë jam i bekuar në shoqërinë e tij. Ai nuk ka nënë që ta ushqej, kështu që këtë punë do ta bëj unë, pra unë jam nëna e tij.
I jap qumësht dhie, i përzierë në të një lugë mjaltë aromatik
E mbaj me dashuri si një re me dritë në një pyll me lisa në kulmin e lulëzimit.
I thashë mikut tim; A është bërë e tija kjo shtëpi e mbushur me zëra dhe vegla bujqësore?
Miku im m’u përgjigj; Ai shtrihet në shtratin tim kur është i sëmurë. Dhe unë bëhem si i sëmurë, që t’ia lehtësoj dhembjen.
I flas si në kllapi; O fëmijë jetim, unë jam babai dhe nëna jote
Ngrihu dhe me mëso paqen.
Pas një muaji shkova sërish ne fshat te shtëpia e mikut tim.
Dhe fjalët e tij më erdhën përmes lotëve, Solomoni krenar qau për herë të parë
Duke më thënë me zë të drithëruar; Ky bir i atit dre
Dhe i nënës dre vdiq në krahët e mi. Ai nuk mund të përshtatej me një jetë shtëpiake. Pra jeta e tij nuk është si e imja dhe e jotja.
Unë nuk i thashë asgjë mikut tim të mjerë. As ai nuk më tha lamtumirë duke më recituar vargje si përherë. Ai shkoi drejt varrit të drerit të bardhë.
Mblodhi rërë me duart e tij dhe thirri; Ngrihu biri im,
Që babai yt të flejë në shtratin tënd, vetëm atje mund ta gjej paqen.
Ai fle tani në varrin e foshnjës dhe unë iki duke lënë pas një të kaluar të shkurtër që më lidh me këtë vend.
Një burrë dhe një foshnjë prehen në një kopsht.

(Marrë nga ExLibris)

Jemi shumë të lumtur të shpallim lajmin për përgatitjen dhe botimin e Antologjisë Poetike të Tropojës me të cilën mendojmë të sjellim së bashku në një libër poetët më të mirë me origjinë nga Tropoja.
Përpilimi i kësaj Antologjie është një projekt krijues i Shtëpisë Botuese “Nacional”, i cili ka filluar më parë me Antologjine e Poezisë Bashkëkohore Amerikane, me Antologjinë e Poezisë së Tepelenës, Antologjinë e Poezisë Matjane etj.
Ne jemi të emocionuar që po e sjellim këtë libër me të cilin synojmë me modesti të pasurojmë bibliotekën e poezisë shqiptare me prurje origjinale dhe shpesh të një niveli ndërkombëtar dhe të ndajmë me miqtë tanë në hapsirat shqiptare dhe në botë këto arritje që na bëjnë krenar të gjithëve si shqiptarë.
Projekti i Antologjisë së poezisë së Tropojës ka qënë diskutuar gjatë viteve të fundit, por mbetur i pakonkretizuar, për arsye të ndryshme.
Me poetët e shquar Anton (Ndoc) Papleka, Skënder Buçpapaj, Skënder Sherifi, Mehmet Elezi, Besnik Mustafaj, Hamit Aliaj (ndjesë pastë) etj, e kemi diskutuar projektin e kësaj antologjie dhe kriteret e përfaqësimit, por së fundmi mbizotëroi mendimi që antologjia të përfshijë pa përjashtim të gjithë poetët me origjinë nga Tropoja(Malsia e Gjakovës) dhe redaksia të bëjë klasifikimin në libër, bazuar në vlerat e pranuara gjërësisht të gjithësecilit poet, duke filluar me nga tre deri në 15 poezi.
Antologjia mendohet të hapet me poezitë klasike të Tropojës, konkretisht me Poemat Epike të Mujit dhe Halilit, të krijuara rreth 13-14 shekuj më parë, si dhe të ruajtura dhe të mbartura në Tropojë dhe Alpet shqiptare deri në ditët tona. Këngët e Kreshnikëve konsiderohen si poemat më të shquara të Europës dhe Botës, për kohën kur u krijuan dhe çmohen nga studiuesit vendas dhe të huaj si vlera të poezisë shqiptare dhe të njerëzimit në tërësi. Poezia bashkëkohore e Tropojës i ka rrënjët tek ky substrat estetik dhe mbart cilësitë e saj në modernitet.
Poetët tropojanë, qofshin me bazë në Shqipëri apo jashtë shtetit, ftohen të paraqesin deri në 10-15 poezi.
Poezitë do të dorëzohen përmes email-it: [email protected] dhe [email protected]
Poezitë mund të jenë të botuara më parë ose të pabotuara, në formatin Word dhe PDF.
Poetët duhet të përfshijnë gjithashtu një biografi të shkurtër dhe një foto të përzgjedhur prej tyre, si dhe detajet e kontaktit: email, telefon, adresë postare.
Dorëzimet janë të hapura deri më 31 dhjetor 2024.
Kjo thirrje për paraqitje është e hapur për të gjithë poetët që mund të jenë të interesuar, pa asnjë përjashtim.
Jeni të mirëpritur me shumë respekt dhe përzemërsi për secilin prej jush miq dhe kolegë të nderuar, në këtë projekt të përbashkët, i cili mendojmë se do t’u vijë në ndihmë studiuesve të letërsisë, nxënësve dhe studentëve, mësueve dhe pedagogëve të universiteteve, mediave si dhe çdo të interesuari tjetër për poezinë shqipe, sot dhe në brezat që do të vijnë.
Për çdo informacion mund të kontaktoni me shkrim me kryeredaktorin e Antologjisë, poetin dhe studiuesin e letërsisë dr. Mujë Buçpapaj, drejtor i Botimeve Nacional, në email: [email protected] , në telefon: +355 68 20 74 316, po kështu edhe në fb, WhatsApp dhe viber.

Jeni të mirëpritur!

Me shumë respekt për secilin prej jush!

Dr. Mujë Buçpapaj

Tiranë, 7 shtator 2024

1

Ata dergjeshin në shpinë, të mbështjellë me tunikat prej leshi të ashpër e të lagësht, tashmë të mykura e të holluara paksa nga lëvizjet, nga vërtitjet, nga fërkimi i kockave në vendet ku trupat e tyre rëndonin mbi qimet e devesë, nën qafë, poshtë shpatullave, nën bërryla, përfund legenit, poshtë thembrave e nën pulpat e ngrira si furka.

Dergjeshin me duar të kryqëzuara për lutje si duar të vdekurish, mbi leshin e lagësht e të ashpër që ngjishej poshtë trupave të tyre, të cilët ktheheshin në çaste të rralla, me lëvizje të pavetëdijshme prej të përgjumurish të lodhur, të lodhur për të jetuar e për të ecur, por sidoqoftë prej të përgjumurish; gjymtyrët e tyre zhvendoseshin me të vërtetë, në mënyrë të padukshme për syrin njerëzor dhe leshi hahej poshtë tyre, në vendet ku mbështetej pas shkëmbit të zhveshur të shpellës, nën peshën e gjumit të tyre e të trupave të tyre të ngurosur, në vendet ku u nënshtrohej rrotullimeve të deltinës njerëzore, fërkimit të kockave me lëkurën e devesë së lagësht e të mykur nga shtypja e lëkurës pas shkëmbit të shpellës, të ashpër si diamanti.

Dergjeshin me qetësinë e tyre prej të përgjumurish të mëdhenj, por lëvizjet e gjymtyrëve në errësirën e kohës, hollonin poshtë tyre leshin e lagësht, brenin qimet e devesë që grisej në mënyrë të padukshme, ashtu si uji, aleat i kohës që gërryen zemrën e sertë të gurit.

Ata dergjeshin në shpinë, në shpellën e errët të malit Celius, me duart të kryqëzuara për lutje, si duar të vdekurish. Dergjeshin të tre: Dionisi, miku i tij Malhysi dhe pak më larg, Gjoni, bariu fatlum me qenin e vet, të quajtur Qitmir.

Nën qepallat e tyre të rënduara nga gjumi, nën qepallat e lyera me balsam dhe me helm gjumi, nuk mund të shihej hënëza e gjelbëreme e syve të tyre të vdekur, sepse errësira ishte e thellë, errësira e lagësht e kohës, errësira e shpellës së përjetësisë.

Përgjatë faqeve lakore të shpellës djersinte uji i përjetshëm, pikë-pikë dhe rridhte nëpër venat e shkëmbit me një murmurimë të heshtur si gjaku në venat e të përgjumurve dhe kohë pas kohe, ndonjë pikë binte mbi trupat e tyre të topitur dhe mbi fytyrat e ngurosura, ndiqte rrudhat e ballit e derdhej në lugun e veshit, ndalej në hullizat rrumbullake të qepallave, rrokullisej mbi kokërdhokun e gjelbëremë të syve si lot akulli dhe rrinte pezull një çast në qerpikët e shtangur.

Por ata nuk zgjoheshin.

Të shurdhër, me dëgjimin të vulosur nga gjumi i rëndë dhe rrëshira e errësirës, ata rrinin shtrirë, të shtangur, kredhur në hijen e qenies së tyre, hije e kohës dhe e përjetësisë, që kishte ngurosur zemrat e tyre prej të përgjumurish, që kishte ndalur frymën dhe lëvizjet e mushkërive të tyre, që u kishte ngrirë rrjedhjen e gjakut në vena.

Vetëm flokët dhe mjekra e tyre rriteshin ende, të ushqyer nga lagështira e guvës dhe nga palëvizshmëria e trupave, të ngacmuar nga hiri i harresës dhe nga furia e ëndrrave, rriteshin gjithashtu pushi i trupave të tyre dhe nga pushi nën sqetulla, në mënyrë të padukshme, ashtu si uji që ndërton e shkatërron në mënyrë të padukshme, rriteshin edhe thonjtë e tyre duke nxjerrë zhurmërime të thata.

2

Më i riu, Dionisi, që kishte në zemër një trëndafil dhe ishte shtrirë midis bariut Gjon dhe mikut të tij Malhys, u zgjua i pari, papritur, si i fshikur nga fryma e kohës dhe nga kujtimet. Gjëja e parë që dëgjoi ishte lotimi i murit përgjatë kubesë së guvës, e para gjë që ndjeu ishte një sëmbim në zemër. E përmbytur në heshtje, vetëdija e tij prej të përgjumuri të lodhur, vetëdija e tij e zhytur në errësirën e lagësht të guvës, nuk mund të ftillohej menjëherë, sepse trupi i tij ishte mpirë nga pushimi i gjatë dhe shpirti i ishte turbulluar nga ëndrrat.

Ai shqiptoi në shpirtin e tij emrin e Senjorit, Zotit të tij dhe emrin e ëmbël Priska, pastaj u kujtua për gjithçka që kishte ndodhur, u kujtua me tmerrin e vdekatarit dhe me lumturinë e të dashuruarit. Sepse, ajo që kishte ndodhur me shpirtin dhe me trupin e tij – tashmë ai nuk e dinte ku -, i ngjante një ëndrre, ndoshta ishte ëndërr, makth i jetës dhe makth i vdekjes, makth i dashurisë së pashuar, makth i kohës e i përjetësisë.

Ai filloi të ndiente bri tij, në të majtë e në të djathtë, trupat e shtangur në një gjumë të rëndë, trupat e Gjonit, bariut dhe Malhysit, mikut të tij dhe iu bë e qartë, se ata flinin pa nxjerrë dihatjen më të vogël dhe pa më të voglën lëvizje, memecë si mumie, madje pa lëshuar aromë trupash njerëzorë, pa duhmën e kalbësirës njerëzore; ai nuhati praninë imaterialitetit të tyre dhe u ftillua se diku në të majtë, në këmbët e Gjonit ishte trupi i palëndët, i qenit të bariut, që me putrat e përparme, të shtrira drejt, kishte fjetur pranë të zot, rojë e humbur në gjumin e vdekjes.

3

Me trup të ngrirë e me gjymtyrë të mpira, në mbulesën e leshtë, të vjetruar, lagështirën e së cilës nuk e kuptonte, Dionisi hapi me vështirësi gishtat e duarve të kryqëzuara, gishtat e mpirë nga gjumi dhe palëvizshmëria, e që dukeshin të ngjitur njëri me tjetrin dhe u kujtua për trupin e vet dhe karakterin lëndor të tij, u kujtua për zemrën që po ngrohej; në të njëjtën kohë i gjallëroheshin rropullitë dhe mushkëritë, sytë që ia kishte platitur gjumi i rëndë, organi i tij seksual, i fjetur dhe i kallkanosur, po aq i largët, sa dhe mëkati që ishte larg tij.

Dhe atij iu kthjellua vetëdija në mes të guvës, në errësirën e saj të marrtë dhe ngjitëse, zgjati veshin në klepsidrën e përjetshme të kohës, sepse donte të rivendoste vetëdijen dhe trupin në zemër të kohës, të kthehej prapa, në kohët para këtij gjumi e kësaj guve. Dhe kujtoi së pari emrin e dashur Priska, sepse ajo banonte në ëndrrën dhe në zhgjëndrrën e tij, në zemrën e tij dhe në zemrën e kohës, në zemrën e gjumit dhe në zemrën e zgjimit.

Fillimisht ai nuk diti çfarë të bënte, sepse nuk donte t’i zgjonte shokët e vet të gjumit, bashkëfajtorë të lodhur e të kapitur nga të njëjtat ëndrra, pastaj u zhyt me vetëdije të plotë në lumin e kohës, për të ndarë gjumin nga zgjimi, për të kuptuar me ndihmën e vetëdijes e të kujtimeve dhe me ndihmën e Senjorit, Zotit të tij, të cilit ai i drejtonte lutjen e vet se çfarë kishte ndodhur.

Por asgjë tjetër s’kishte ai brenda vetes, vetëm kujtimin e gjumit e të zgjimit, kujtimin e kohës përpara dhe të kohës së tanishme; s’kishte ai brenda vetes asgjë tjetër, veç errësirës së plotë si para krijimit, në parajetë, kur Senjori nuk kishte ndarë ende dritën nga errësira dhe ditën nga nata, kur Senjori nuk kishte dalluar ende gjumin nga të qenurit zgjuar dhe të qenurit zgjuar nga gjumi.

Dhe pa atë trëndafilin në zemrën e tij, pa emrin e ëmbël Priska, pa kujtimin e saj të skalitur në tërë trupin e tij, pa praninë e saj në shpirt, në lëkurë, në vetëdije, në rropullitë e zbrazëta, ai ende nuk do të ishte zgjuar krejtësisht.

4

Por nuk ishte më Priska e mëparshme, Priska e ëndrrës që pa atypari, ajo që e kishte gjetur në dyert e gjumit të mëparshëm e në zemër të zgjimit të mëparshëm. Ajmé nuk ishte e njëjta Priskë, të cilës ai i ishte premtuar me përjetësi, nuk ishte më Priska e tij e gjumit të natës së dikurshme dhe e zgjimit që ndodhi më parë, nuk ishte e njëjta grua, që Zoti e faltë, Priska, vajza e mbretit Dec, armik i krishterimit, nuk ishte e njëjta ëndërr e së njëjtës grua, nuk ishte Priska e tij, e cila i ishte premtuar atij me përjetësi, por ishte një grua tjetër që mbante emrin e saj e që i shëmbëllente shumë, por nuk ishte e njëjta Priskë, edhe pse iu duk e ngjashme, por jo, nuk ishte ajo.

Dhe solli në mend kujtimin e gjallë, dhembshurisht të gjallë, të imazhit të saj, imazhi i Priskës së tij, por tashmë ai shihte imazhin e dy grave të ngatërruara në një të vetme në kohë dhe në kujtim, dhe nuk kishte më aty as kufij e as caqe, sepse ato ishin bërë prej pluhurit dhe prej hirit të dy palë kujtimeve, deltinë e dy krijimeve të njëpasnjëshme, të cilave gjumi u kishte futur një shpirt, të vetin.

Dhe këto dy figura përziheshin në vetëdije dhe në kujtim. Ai formësonte deltinën, prej të cilës ishin bërë dhe shumë shpejt nuk i dalloi më dy gratë dhe dy ëndrrat, por një të vetme, Priska me sytë si bajame, Priska e tij, ajo e tanishmja dhe e dikurshmja, dhe ky kujtim e mbushi me forcën dhe gëzimin e mjaftueshëm për t’u shkundur nga gjumi, por jo për të vënë në lëvizje gjymtyrët e mpira, sepse e pati pushtuar frika e mendimeve të veta në çastin kur çmbështillte fillin e kujtimeve e ndërmendej për gjithçka që kishte ndodhur para gjumit.

5

Dhe ai pa dritën e pishtarëve që ashtu si yjet, ndizeshin sipër kokave të tyre në kubenë e guvës, dhe u kujtua, dhe pikasi zhurmën e turmës së mbledhur rreth tyre, pastaj heshtjen që mbretëroi një çast, e ndjekur nga një klithmë dhe nga arratia e trallisur e popullit të thjeshtë, kur Gjoni, bariu fatlum, ngriti duart drejt qiellit dhe iu lut Senjorit.

A ishte një ëndërr kjo? A ishte kjo ëndrra e një somnambuli, një ëndërr brenda ëndrrës dhe, pra, më reale se një ëndërr, sepse është e pamundur t’i nënshtrohesh provës së zgjimit, sepse është e pamundur t’i nënshtrohesh provës së vetëdijes, meqë nga kjo ëndërr zgjohesh sërishmi në ëndërr? Në mos qoftë një ëndërr hyjnore, ëndërr e kohës dhe e përjetësisë? Një ëndërr pa iluzione, ëndërr e sigurt, ëndërr jo vetëm e shpirtit, por edhe e trupit, ëndërr me vija të pastra e të sakta, me gjuhën dhe kumbimet e saj, ëndërr që mund ta prekësh, që mund t’ia provosh shijen, aromën, dëgjimin, ëndërr më e fuqishme se gjendja zgjuar, ëndërr që shohin ndoshta të vdekurit dhe gjithçka që bëhet, është provë e gjendjes zgjuar dhe e realitetit. Në atë ëndërr pikon gjak lëkura dhe pikon gjak zemra, trupi gazmohet dhe shpirti gazmohet, ajo nuk përmbyll të tjera mrekulli veç jetës; ëndërr nga e cila dilet për të shkuar drejt vdekjes.

Ata nuk patën madje kohë t’i thoshin njëri-tjetrit lamtumirë, sepse secili prej tyre i zënë me shpirtin e vet dhe me faljen e mëkateve, dhe secili për vete, pastaj të gjithë në kor, zunë të pëshpëritnin me buzë të thara nga lutjet, ngaqë e dinin se turma do të kthehej, se njerëzit kishin ikur vetëm sa të kërkonin ushtarët e Decit ose të përgatisnin kafaze për egërsira, duke lënë roje në hyrje të shpellës, sa kohë që nuk qe gati gjithçka për plojën, me të cilën vegjëlia, turma e pafe do të kënaqej.

6

Pastaj njerëzit u kthyen me pishtarë dhe fenerë që ndriçuan shpellën me një dritë të re e të fuqishme, ata u kthyen duke kënduar këngë e psalme. Disa fëmijë mbanin pishtarë e ikona dhe shpella qe ndriçuar nga këngët e përshpirtshme e nga lutjet e tyre, nga zërat e priftërinjve që jehonin mbi faqet e shkëmbit, ndërkohë që zërat e fëmijëve, të gjithë çuna veshur me të bardha, ngjanin si një kor engjëjsh qiellorë.

Shpella për një çast u përmbyt nga tymi i pishtarëve dhe kundërmimi i temjanit, të gjithë këndonin me zë të lartë lavdinë e Senjorit, priftërinjtë dhe fëmijët dhe ata të tre Dionisi, Malhysi dhe Gjoni, bariu fatlum, ata këndonin në kor me ta, psalme për lavdinë e Jezuit të Nazaretit, mrekullibërësit dhe shëlbuesit.

A ishte kjo një ëndërr? A ishte vegim apo ata ishin tashmë në dyert e parajsës? A ishte fundi i makthit e i ëndrrës, apo kjo ishte ngjitja e tyre?

Ai vështronte me shpirt të turbulluar, ashtu si edhe ata që nga një qoshk i lartë i shihnin të tre. Dhe në dritën e pishtarëve pa fytyrat e tyre dhe veshjet e tyre dhe u shtang; veshjet e tyre ishin ngjyrë alle, lëkurë qengji e ngjyer me të kuqe, qëndisur me ar, me argjend dhe me bronz. Ata kishin para tyre ikona ku vezullonin ari, argjendi dhe gurët e çmuar.

7

Pastaj djem të rinj me krahë muskulorë dolën nga turma, u përkulën para tyre dhe bënë shenjën e kryqit, u puthën këmbët e duart, pastaj i ngritën një nga një, fare lehtë, si të ishin fëmijë dhe shkelën truallin e shprishur të shpellës, duke i mbajtur me kujdes si ikona, duke i çikur paksa me duart e tyre të fuqishme, ndërkohë që turma u bënte dritë për hapat dhe rrugën e tyre, duke kënduar çdo çast psalme për lavdinë e Senjorit.

Në krye të varganit ata mbanin Gjonin, bariun fatlum: ai i kishte duart të kryqëzuara dhe murmuriste lutjen e vet të thjeshtë që Zoti e pëlqen më shumë se të tjerat; pas tij ata mbanin Malhysin me mjekrën e tij të bardhë, të madhe, e kishin veshur edhe atë me rroba të çelëta, zbukuruar me ar, pastaj vinte ai, Dionisi, që lëkundej ngadalë, si në një barkë, në krahët e fuqishëm të atyre që e mbanin.

Po kjo a ishte ëndërr?

Dhe ai pa kokat e qethura të djelmoshave, në supet e të cilëve, mbi një shtrojë, pushonte trupi i tij që i ngjante atij vetë, i dobët si trupi i një fëmije apo i një plaku pa fuqi; a ishte ëndërr edhe kjo ngjitje? E ato këngë e ata sy djemsh të rinj që e mbanin, pa guxuar të hidhnin vështrime drejt tij, aq sa ai shihte vetëm vetulla të trasha nën balle të ulëta dhe qepalla gjysmë të mbyllura nën qerpikë; dhe qafa të forta e të zhveshura, të ndriçuara nga një rreze drite, zverkun e atyre që para tij mbanin Malhysin, duke ngjitur të përpjetën, si drejt një qielli dhe parajsës qiellore, ndërkohë që turma ecte në këmbë nga të dyja anët, duke tundur pishtarët e ndezur dhe fenerët, dhe ai nuk guxoi t’i vështronte, qoftë edhe një çast në sy, për të vënë re në qepallat gjysmë të hapura kokërdhokun e gjelbëremë e të zbrazët të atyre somnambulëve të përgjumur, të cilët ecnin syshuar dhe këndonin psalme dhe lutje; që gjumi i tyre i thellë, gjumi i tyre prej somnambuli i kishte mbartur të tre sipër vorbullës prej guri të shpellës, duke kapërcyer përrenj të thellë dhe rrugë të vështira rrëshqitëse, salla të mëdha e të gjera si dhe tempuj me myshk kristalor në kalimet e ngushta, poshtë kubeve të ulëta.

Dhe prej nga u vinte atyre ai hap i sigurt, ajo qetësi sublime, me të cilën kapërcyen gjithë pengesat e rrezikshme, duke i ngritur me shkathtësi dhe zotësi, duke i çikur paksa me duart e tyre të forta?

Më kot përpiqej ai të kthjellonte dyshimet e veta, të haste një vështrim, një sy njerëzor, në të cilin do të shihte imazhin e vet, në të cilin do të gjente vështrimin e vet, pasqyrimin e provës që ëndrra kishte pushuar. Po të ishte ashtu, së paku ai do të kishte mundur të kapte një vështrim fëmije, të njërit prej atyre engjëjve me tunikë të bardhë që rrinin në të dyja anët e kalimit, majtas e djathtas, sipër tij, në qoshkun e kristaltë, si në një tempull; por më kot. Atij iu duk sikur njëri prej fëmijëve e shihte me sy njerëzorë dhe prej engjëlli, iu duk atij sikur njëri prej tyre kërkonte vështrimin e tij. Por sa kthente sytë, ai e fshihte vështrimin, ulte perden e qepallave të rënda dhe qerpikët e dendur, gjithë duke vazhduar të këndonte psalmin, tashmë me sy plotësisht të mbyllur, me gojën e rrumbullakët të hapur shumë si të një peshku, dhe ai, Dionisi, ndiente në atë vështrim të fshehur, në atë gojë peshku, hipokrizi, dyshim ose respekt apo edhe plogështi prej somnambuli.

Sepse kështu mund të ecin buzë humnerës somnambulët e drejtuar nga një dorë e pushtetshme, nga guximi i atyre që nuk shohin gremina poshtë tyre, nga marrëzia e atyre që i shtyn forca e hyjnitetit të tyre të lashtë, forca pagane e trupave të tyre plot me besimin e të parëve, adhurues të hënës: hapi dhe duart e tyre të zgjatura do të thoshin adhurim për hënën, perëndeshën pagane, që e thërrasin shpirtrat e të parëve, sepse ky udhëtim është thirrje e gjakut dhe thirrje e kohës; dhe ai nuk guxon të shqiptojë një fjalë, nga frika se i zgjon këta paganë të përgjumur, këta somnambulë të mbledhur në shpellë për kremtimin e festës së tyre, të perëndeshës së tyre pagane, sepse jashtë në qiell, me siguri shkëlqen hëna e plotë.

8

Dhe ai ruhet shumë të mos shqiptojë as fjalën më të vogël, përveç lutjes që murmurit me vete, duke lëvizur me vështirësi buzët, sepse edhe ai ka frikë të zgjohet nga kjo magjepsje prej somnambuli, kur i kërcënonte rreziku të fundoseshin të gjithë në greminat e errësirës, sipër të cilave ata po e mbanin tani, duke shkelur pothuaj në mënyrë të frikshme tokën e lagësht të shpellës së ndriçuar nga pikat e ujit vezullues; zëri i tij dhe zgjimi i tij do t’i tërhiqte të gjithë në fund të greminës së zezë, nga ku po e ngrenë tashmë me forcën e krahëve, duke ngjitur pjerrësinë, dhe të gjithë do të kishin rënë nga tmerri i zgjimit në honin e çarë poshtë tyre, në grykën e errët të shpellës së paarritshme, madje, as nën dritën e pishtarëve, por sigurisht që greminat dhe honet e pafundme peshojnë mbi vetëdijen e tij të zgjuar prej somnambuli: ai dëgjon një gur që rrokulliset nën këmbët e zbathura të atyre që e mbajnë dhe përshkon faqen shkëmbore duke kërcyer nga shkëmbi në shkëmb, një rënie kumbuese dhe marramendëse, pastaj përherë e më tepër e mbytur dhe e ngadalësuar e që shuhet së fundi si jehonë; zhurma nuk ndalet, por shuhet, sepse guri nuk ka shkuar ende në fund, aq më tepër që ajo zhurmë s’mund të arrijë vetëdijen e tij gjysmëfjetur, gjysmëzgjuar.

A mos është ëndërr apo fanitje somnambulike e vetëdijes gjysmë të përgjumur, një ëndërr e trupit të tij pagan, sepse duke rrjedhur prej stërgjyshërish paganë, adhurues të perëndeshës-hënë, të perëndeshës-hënë e plotë, tashmë e thërrasin të parët e tij. Me siguri jashtë, në qiell shkëlqen hëna e plotë ose hëna e re, shpirtrat e të parëve zgjohen, shpirtrat e të parëve të tij dhe të parët e të parëve, i thërrasin trupit të tij pagan, përpiqen ta përmendin gjakun e tij pagan.

Ose thjesht, a mos është ngjitje e shpirtit të tij, çasti kur shpirti lë trupin, ku shpirti i krishterë ndahet nga trupi pagan, dhe trupi mëkatar nga shpirti mëkatar, nga shpirti, të cilit iu dha bekimi e iu falën mëkatet?

A është ëndërr, ai qen që e bartin pranë Gjonit, duke e peshuar në krahët e tyre si Qengjin Hyjnor, dhe ai fëmijë që e shtrëngon në kraharor si qengjin e zgjedhur për blatim apo idhull pagan, që e mban duke kaluar sipër greminave dhe honeve, ngjeshur në trup si Bariu i Mirë, me sy të mbërthyer në tokë, pa guxuar as ai të shohë sytë e kaltër në të gjelbër dhe të turbullt të qenit Qitmir, të mbuluar nga perdja e gjumit, sytë e tij të kaltër e të gjelbër si një aguridhe, sytë e tij gjysmë të hapur, pothuajse të shuar e të verbër? Ai, Dionisi, jo se jo, nuk guxon të tërheqë vështrimin e Qitmirit, ndonëse fëmija me qenin u zmbrapsën anash, që të kalonin nëpër galerinë e ngushtë ata që e bartnin, të përkulur më dysh, duke ecur thuajse me katër duar; dhe ai, Dionisi ka ndjesinë se qëndron pezull mbi gurë, gjithherë në të njëjtin vend, gjysmë i ulur, me kokën paksa të ngritur e i mbështetur në shpinën e njërit prej atyre që e ngrenë dhe dëgjon vetëm gulçimë. S’ka më fëmijë, as Qitmir, sepse fëmija është ndalur para grykës së ngushtë të shpellës për të lënë të kalojnë njerëzit që bartnin ata të tre, Gjonin, Malhysin dhe atë, Dionisin. Fëmija është ndalur me vështrim përtokë, në hyrje të galerisë, pret radhën e vet, duke shtrënguar në krahë Qitmirin me sy të kaltër.

9

Nga të dyja anët e kalimit të ngushtë depërtonte një dritë fërgëlluese, që dallohej me vështirësi pas tij, por përpara, atje, në fund të galerisë, ishte përherë e më e fuqishme, futej midis dhëmbëve të mprehtë dhe nofullave të mëdha e të hapura të Polifemit, sepse ishte tamam e tillë, pa asnjë dyshim hyrja e shpellës së dikurshme, që e kujtonte tani, ashtu si kujtohej për ngjarjen që u kishte treguar Gjoni, bariu fatlum, atëherë gjatë gjumit të parë dhe të parit zgjim; kalimi ishte zgjeruar ose së paku ashtu dukej, dhe ai mund të shihte që lart supeve të bartësve të tyre, se faqja e shpellës ishte prerë në atë vend, ai shihte nofullën e hapur me dhëmbët e dalë, të ndritshëm e të thyer, kristalorë e të bardhë në majë, të prerë shtrembër, tani së fundi s’ka shumë kohë, krejt të bardhë e të shkëlqyer si kripa.

Kjo, a ishte ëndërr?

Ata të gjymtuar që filluan atëherë të hiqeshin zvarrë te këmbët e tyre, të përdridheshin si krimba e t’u puthnin këmbë e duar, përpara se bartësit e tyre të fuqishëm t’i nxirrnin përfundimisht nga shpella. A ishte ëndërr, kjo hyrje e shpellës që ai e njihte mirë, me faqe anësore të ndragura, me vizatime të gdhendura, kuptohet prej barinjve, me gurë ose me thikë mbi shkëmbin e ashpër, sepse dikur aty kishte idhuj të rremë dhe koka gomarësh të vizatuar nga dora mëkatare e barinjve, dhe kishte atëherë, në faqet shkëmbore një bojë njeriu lartësi, vizatime të pahijshme dhe erë të pëgërash.

Dhe ja, tashmë ato vizatime të turpshme e ato koka gomarësh janë zhdukur; ende shihen mbi gurë gjurmë të freskëta në vendet ku janë fërkuar e gërryer, dhe, era e keqe e të pëgërave të njerëzve nuk ndihet. Shpella është pastruar dhe fshirë nga duart e këtyre njerëzve; në këndet e shpellës flakërojnë tashmë fenerët dhe pishtarët me rrëshirë kundërmuese që janë ngulur nëpër të çara, kubeja është zbukuruar me lule, me kurora dafine dhe me ikona të lara me ar; edhe trualli po ashtu është mbuluar me një shtrojë lulesh që e shkelin me këmbët e tyre të zhveshura bartësit e tyre, ndërkohë që shumica këndon psalme dhe mërmërit lutje.

Të verbrit dhe sakatët zvarriten me këmbët e tyre, duke u shtrembëruar si krimba, puthin trupat e tyre dhe luten me fjalë të rënda e të tmerrshme. Ata luten në emër të dashurisë dhe të besimit, të diellit e të hënës, të jetës e të vdekjes, të ferrit e të parajsës, ata luten dhe falen t’u kthehet shikimi, t’u shërohen plagët dhe gjymtyrët e tyre të vdekura, t’u vijë drita e diellit dhe e shpresës.

A është ëndërr apo makth? Ata të gjymtuar që kërkojnë e luten, ata sakatë që luftojnë me patericat dhe çirren deri në gjak për trupin e tyre, për shërimin e tyre, ëndërr është kjo? Pafuqia e tij për të shqiptuar edhe një fjalë, për të bërë çfarëdo qoftë për ata të mjerë, për ata të gjymtuar që ca djelmosha trupmëdhenj i largojnë nga rruga dhe i shtyjnë tutje, sido qofshin, krejt të verbër a të pafuqishëm, çalamanë e të paralizuar, kjo a është ëndërr? Pamundësia për të kuptuar gjithçka, këtë mrekulli, këtë dhimbje dhe këtë pafuqi që është e tij, këtë paaftësi për të bërë çfarëdo qoftë për ata ditëzinj që kërkojnë e luten, pamundësia për të rrëfyer pazotësinë e tij, për të kërkuar faljen e tyre, për t’iu lutur të thonë një fjalë njerëzore, për t’iu përbetuar se e besojnë, se e besojnë në pafuqinë e tij, që të fitojë nga betimet dhe lutjet dashamirësinë e tyre e t’i thonë më në fund se çfarë i ka ndodhur, nëse gjithë kjo s’është gjë tjetër veç ëndërr. Ata sy të shuar e të verbër që ngrihen drejt tij, të zbrazët e të llahtarshëm në rrokullimën e tyre të përgjakshme dhe të shëmtuar, ata sy të verbër që e kërkojnë dhe e gjejnë, sepse janë të vetmit sy që ka mundur të shohë, të vetmit sy të kthyer drejt tij, që kanë marrë mundimin të kthehen drejt tij, sepse madje edhe të gjymtuarit që zvarriten me cungjet e tyre e që i puthin këmbët me buzët e ngrira, nuk ia kanë pranuar vështrimin, edhe ata e përqafojnë dhe i luten pa e parë e pa e vështruar në sy, duke ngritur drejt tij vetëm krahun e tyre cung, në një gjysmë shtrëngimi, duke bashkuar patericat e tyre në një gjysmë lutjeje të lemerishme, të ndërprerë në bërryl, në palat dhe të qepurat e përbindshme të gjysma-gjymtyrëve të tyre të sakatuara.

A është makth, kjo ngjitje e tij? A është makthi i purgatorit që duhet të kapërcejë trupi, a është ndëshkimi i mbramë dhe i fundmi qortim për një trup mëkatar kjo skenë tmerri njerëzor, me qëllim që shpirti, para ngjitjes së tij, të mund të sjellë ndër mend ferrin?

A është makth apo vetëm kalvar i trupit të tij dhe i shpirtit të tij, vetë ferri nga ia kanë sjellë trupin për ta pjekur e për ta çapëlyer, ndërkohë që kjo lutje dhe këto këngë të përshpirtshme, kjo dritë dhe kjo ecje mbi flatra engjëjsh, është vetëm tundimi i fundit që i jepet shpirtit mëkatar, me qëllim që ai të kujtojë parajsën e humbur, kopshtet e parajsës dhe ëmbëlsitë e parajsës që nuk i ka merituar; dhe Senjori e shoqëron mbi flatra engjëjsh të zhgënjyer përgjatë atyre kopshteve, që shpirti i tij të ndiejë ëndjet dhe kënaqësitë, që ai të ndiejë aromën e temjanit e të olibanit,^[1]* ëmbëlsinë e lutjes, për t’i pasur edhe më të durueshme vuajtjet e ferrit, sepse në kujtesë i oshtijnë lutjet dhe këngët, sepse në kujtesë i grafullojnë aromat e pishtarëve me rrëshirë erëmuese dhe temjan, sepse në kujtesën e tij jeton drita, dyshimi për dritën qiellore?

10

A ishte ëndërr? A ishte ëndërr ajo dritë e ditës, ajo dritë që e përmbyti befas, kur njerëzit u larguan nga hyrja e shpellës, kur u hap një e çarë në murin e turmës së mbledhur rreth e qark, e atëherë qe një dritë e re, pa dyshim një dritë hyjnore, dritë e harruar, njëherësh e largët dhe e afërt, dritë e një dite të diellzuar, dritë e jetës dhe e shikimit të kulluar.

Në fillim qe vetëm kubeja blu e qiellit, e largët, e larë në shkëlqimin e vet, në kaltërsinë e vet, lart, përsipër kokës, një det i kaltëruar, i qetë dhe i lumtur, i fryrë në baticën e vet; pastaj atij iu duk, gjithashtu, se pa në mes kësaj pafundësie blu e të ëmbël qiellore disa re të bardha, jo qengjat e Zotit, jo tufën, tufën e bardhë qiellore duke kullotur, por vetëm disa fije leshi të bardhë që flatronin në kubenë blu, aq e vërtetë sa për një sy njerëzor, që syri i tij të mos dyshonte për atë ngjyrë qiellore, aq e vërtetë sa shpirti i tij të mos përçartej.

Sepse, pa asnjë dyshim ishte drita e ditës dhe pa asnjë dyshim ishte drita blu e qiellit të ngjitjes së tij; apo edhe kjo ishte ëndërr? Ky shkëlqim që e bëri të mbyllte sytë, madje, para se ta kishte lënë krejtësisht shpellën, i përkundur si në një varkë, mbi supet e forta të bartësve të tij; dhe ajo dritë e spërkati si me ujë; dhe shpirti i tij u krodh gjer në grykë në këtë valë të kaltër dhe vezulluese si në ujin e bekuar; ai qe përmbytur në një vakësi të ëmbël, të ardhur nga kujtimi i largët i shpirtit të tij, nga një gjumë i largët. Ajo e goditi në sy si një ndriçim dhe si flaka e flatrave të engjëjve, prandaj ai shtrëngoi qepallat, i shtrëngoi dhimbshëm qepallat, jo më nga shkaku i errësirës dhe i vegimeve, por nga shkaku i dritës; dhe ndjeu ndryshimin, dhe e ndjeu atë nën qepallat e shtrënguara, sepse në vetëdijen e tij, diku, në mes të ballit, diku pas kockës ballore, në mes, tamam midis syve, në rrëzë të nervit pamor dhe madje në zemër të shikimit, fërgëlluan shtëllunga të purpurta, të purpurta dhe vjollcë, dhe të kaltra e të verdha e të gjelbra, pastaj sërish të purpurta dhe ishte me siguri dritë e jo vegulli, ose ndoshta vetëm një vegulli e shikimit, por ishte dritë!

11

Në mos qoftë edhe kjo ëndërr e lodhur, një vegulli e trupit, vegim i të parit, i një somnambuli që ka kapërcyer kufijtë dhe shtigjet e natës e të hënës, të agsholit e të dritës së hënës, e ka hyrë në ditën dhe në dritën e një dielli që lind, hyjni e përjetshme në luftë të pareshtur me perëndeshën hënë, dhe që vjen tani të ndajë dritën e dukshme që mashtron, të perëndeshës së rrëzuar, armikes së tij. Po, kjo ishte drita! Jo dritë levarashe dhe e brishtë që gërryhet dhe harxhohet vetë, që ndizet dhe shuhet vetë, lodhet dhe mbytet vetë, duke u harxhuar në flakën e në tymin e vet, në fërgëllimën e në vrullin e vet, në prushin e në urën e vet; kjo ishte vërtet drita!

Jo dritë e ftohtë hëne, por drita e ditës së madhe, drita e diellit që përshkon qepallat e shtrënguara, e cila si flakë e kuqe futet nga thurima e qerpikëve dhe rrëshqet nëpër gavërzat e lëkurës, dritë dite e ndier në çdo pjesë të trupit që ka dalë nga errësira e ftohtë e shpellës, dritë e ngrohtë e çudibërëse, dritë dielli dhe burim jete!

Në mos qoftë edhe kjo një ëndërr e lodhur?

Ai purpur që ia përshkon menjëherë gjakun dhe zemra e tij që fillon të regëtijë, gjaku i tij nis të vrapojë në të gjithë trupin, gjak papritmas i ngrohtë e gazmor, gjak papritmas i kuq e i gjallë, ai mantel i ngrohtë dielli me të cilin mbështillet si me lëkurën e vet të butë, mantel i lehtë, bërë me diell që mbështjell trupin e tij, sipër tunikës prej leshi të lagësht e të akullt, trup i mbuluar me atë rrobë madhështore prej mëndafshi.

Ose edhe kjo, ishte ëndërr, aroma e tokës që i shponte hojëzat e dobësuara nga gjumi i gjatë dhe prehja, ajo aromë e njohur dheu, aromë bari e bimësh, frymë e ëmbël e botës dhe jetës që pas ajrit gjithë lagështirë të shpellës, kundërmonte mollë.

A ishte ëndërr edhe ajo? Ajo pije e ëmbël e shpirtit dhe e trupit, ai shkëlqim që e pengonte të hapte sytë, sepse i ishte përplasur aq fort në ballë e me një fuqi të tillë, sa drita qe errësuar nga hije të kuqe e të verdha, të kaltra, të purpurta e të blerta dhe atij i duhej t’i mbante sytë mbyllur, sepse nën qepallat e tij mbretëronte një errësirë e kuqe dhe e nxehtë, sikur ta kishte zhytur kryet në gjakun e valë të blatimit.

[…]

18

Para se të shikonte, madje, në të djathtë e në të majtë, madje para se të pyeste veten nëse ishte ëndërr gjithë kjo, para se të mundej madje të kuptonte ngjitjen e çuditshme të trupit të tij në banjën plot aromë të kësaj dite, ai kujtoi emrin e ëmbël Priska, dhe trupi iu përmbyt në çast nga një lumturi e pastër dhe ajri u derdh si një parfum trëndafili.

O gëzim!

Dhe i vetmi kujtim i trupit e i zemrës së tij në këtë çast lumturie, të shkaktuar nga ky shkulm dehës, atje para portës së pallatit, ndërsa turma kishte heshtur dhe kërcëllitja e rrotave kishte pushuar, dhe, ndërsa ishte skalitur në shpirtin e tij emri Priska, kur kishte ndier kundërmimin e trëndafilave, ai çast, edhe njëherë tani, në errësirën e shpellës, në atë varr përjetësie, zgjoi te ai një turbullim të largët e të lumtur; kujtimi fluturoi nga fryma e tij, trupi i tij u përmbyt nga një dritë e një ngrohtësi e largët, pastaj gjithçka u bë prapë heshtje e shpirtit dhe errësirë e kohës.

19

Ai dergjej në errësirën e shpellës dhe orvatej më kot të rrotullonte sytë, më kot thërriste Malhysin, mikun e tij, më kot thërriste Gjonin, bariun fatlum, më kot thërriste Qitmirin, qenin, thërriste më kot Zotin e tij; errësira ishte e dendur si rrëshirë, heshtja ishte heshtje varri dhe përjetësi. Dëgjohej vetëm djersitja e ujit përgjatë kubesë së padukshme, përzierje e përjetësisë në sahatin e kohës.

Ah, kush do të mundej të ndante ëndrrën nga realiteti, ditën nga nata, kujtimet nga iluzionet?

Kush do të hiqte një vijë të pastër midis gjumit dhe vdekjes?

Kush do të mundej, o Zot, të hiqte një vijë të pastër midis të tashmes, të shkuarës e të ardhmes?

Kush do të mundej, o Zot, të ndante gëzimin nga dashuria dhe trishtimin nga kujtimi?

Të lumtur qofshin, o Zot, ata që shpresojnë, sepse shpresa e tyre nuk do të humbasë.

Të lumtur qofshin, o Zot, ata që e dinë se ç’është dita e ç’është nata, sepse ata do ta gëzojnë ditën dhe do ta gëzojnë natën si dhe prehjen natore.

Të lumtur qofshin, o Zot, ata, për të cilët e kaluara ishte, e tashmja është dhe e ardhmja do të jetë, sepse jeta e tyre do të rrjedhë si uji.

Të lumtur qofshin ata që shohin ëndrra natën e kujtohen ditën për ëndrrat e tyre, sepse ata do të gëzohen dy herë.

Të lumtur qofshin, o Zot, ata që ditën e dinë se ku kanë shkuar natën, sepse dita u takon dhe nata u takon.

Të lumtur qofshin, o Zot, ata që ditën nuk kujtohen për rrugëtimin nator, sepse drita e ditës u përket.

20

Ata dergjeshin në shpinë në shpellën e errët të malit Celius, me duart të kryqëzuara për lutje, si duar të vdekurish. Dergjeshin të tre: Dionisi, miku i tij Malhysi dhe pak më larg tyre, Gjoni, bariu fatlum me qenin e vet, të quajtur Qitmir.

Ishin në gjumin e rëndë të vdekjes.

Po t’i kishe parë, ti sigurisht që do t’ia merrje vrapit, do të zinte lemeria.

(Shkëputur nga libri Enciklopedia e të vdekurve, Aleph, 2022

^[1] * Oliban (fr.): lloj temjani.

(Marrë nga ExLibris)

REBELIMI IM
-Rebelimi im është për dukuritë jo njerëzore pse njerëzit merren me punë të huaja e të veten e lënë pasdore!

Sonte u rebelova edhe pa u dehur
S’mê mjaftoi t’i shikoja gotat
Si zbrazeshin
Edhe pse isha pranë
Nuk u deha
Një gotë e ngrita
Për kujtimet që s’kthejnë
Ia nisa të rebelohem
Për poezinë
Ndjej dhembje
Se në dorë të kujt ka mbetur
S’kanê faj
Së të gjithë e dojnë mbretëreshën
Por me dhemb se si ngulfatin
Mu në fyt
E mendojnë veten në majat e Olimpit
Mirë është që poezinë e duan
Si mbretëreshën
Të bëhen poet ndoshta
Më ia shkue secilit poet
Kur askush nuk e pyet
Lasgushin a Seremben
Eh,rebelimi im
S’ka pikë as presje
Ai shkon për çdo gjë të kotë
Të njeriut në këtë pis botë
Siç e thotë me zemët të plasun
Kushërira ime poete
Vazhdon rebelimi im
Për dukuritë jo njerëzore
Pse njerëzit merren me punë të huaja
E të veten e lënë pasdore
Mijëra arsye janë që rebelimi im të mos ndalët.
05 Shtator 2024 AGIM DESKU
PS-viti 2019-Momenti kujtimi nga ndarja e çmimit të parë të Festivalit të Poezisë Budiane në Mat ,nga ish Nënkrytari i Kuvendit të Shqipërisë z.Namik Dokle!

SOFRA E NËNÊS

Nënë
Sonte dua të ulëmi
Së bashku në sofër
Përballë sy me sy
Me mbretëreshën time
Jam i uritur
Për bukë e kripë
T’i dëgjoj uratat
Duke ngritur gotat e lirisë
Me fjalët e zemrês
Sa më ka marr malli
Kur m’i uron plagēt e luftës
Dhe dhembjet e atdheut
I ndajmë së bashku
Nënë
Sonte sofra e jonë
Ka gëzim e hare
Se ti zbrite nga yjet
Ku ishe në amshim
Unë erdha me shpejtësi
Nga lapidarët e lirisë
U zgjova më të përqafue nënë
Me e shue mallin që më ka marrë
Më t’i numërue rrudhat në ballë
Sa te vjetra janë
Sa vet vujtjet e atdheut
Nënë
Sonte s’do të nxjerrim asnjë pik loti
Do t’i hapim zemrat si gjithmonë
Të falim buzêqeshje për luftëtarët
Të falim lutje
Për secilin që e do atdheun
Për ata që i ngritin kala
Sonte e shtruam sofrën
Për ty atdhe
Me u bashkue rreth emrit tënd
Që na rri në emër e zemër
Nënë ti je atdheu im i lirë.
03 Shtator 2024 AGIM DESKU

KOHË SHTRIGASH

Heronjtë e Çakorrit
Vdiçen e nuk patën tokë me falë
As më iu përkulë Evropës
Por,ranë për të mos vdekur kurrë

Për të gjallët fare s’kishte beteja
Harruam se ekziston dashuria e vjetër
Nuk qëndruam siç na ka hije burrnia
Burrninë e vramë vet me dorën tonë

Pa pasur nevojë me shkrepë asnjë plumb
Vet e mundem vetveten e Çakorrin e falem
Idilave të krojeve plot vasha iu humbi emri
As në dashuri nuk fituem asgje të bukur

Të gjitha u zhdukën bashkë me Çakorrin
Varret e heronjve as që dihet ma ku janë
Veç krenarinë e heronjve e ruaj në shpirtin tim
Jetoj me kohën e tyre që e falën për një Shqipëri

Të cunguar si asnjë komb tjetêr në botë
Dhe ngritim pallate të pallavrave në gjysmë liri
A na shohin sytë se si jetohet në Çamëri
Ah,sa larg jemi të jetojmë të bashkuar në liri.

02 Shtator 2024 AGIM DESKU

PERËNDESHË
–Pse s’dinë për plagët e luftëtarit as të dhembjeve të poetit!

Sa me fat jam që jeni afër yjeve
Unë robi yt me emrin e perëndive
Ju shoh kah zbritni shkallëve të ozonit
Për tu ngrit emri i perëndeshês në olimp
Kur pëmes rrezeve të diellit
Marr dritë syve nga sytë e tu
Edhe sa herë kam etje
Vij tek ti ta shuaj mallin
Buzëve tua kryeneçe
Kur pêr pak zjarri i Etnes i dogji
Verës pa fenerin e Homerit
Dimrit i ngriu acari fatziu
Për fytyrën e perëndeshês
Luftova dhëmb për dhëmb
Me secilin pirat në det e tokë
Perēndeshë më duhet froni yt
Më t’i kujtue dëshirat tua
Puthjet e zjarrta më t’i numërue
Më duhen dymijē vjet jetë
Kaq shumë jeton lashtësia e jonë
Që s’ka birë nëne të na ndajë
As djall a ferr i zi
Kurrë .s’hyn në brëndësinê tonë
Njëri nga ne mbetet epoka e bukurisë
Unë të dua ty për Festivalin e Poezisë
Nën tingujt e zemrês sime lexon
Perlat e Olimpit me kurorën e zanave
Botën e dridh ďashuria dhe bukuria
Që perënditë ta kanë falur për këtë ditë.
29 Gusht 2024 AGIM DESKU

SYTË E EVËS

Sytê e Evës kur janë larg
M’i verbojnë sytë e mi
Kur janë afër sytë e saj
Shndërrohen në sy dielli
Aromë trëndafili falin
Ngado qē shkoj
Ma ndritin rrugëtimin
Më bëhen fjalë e pa thënë
Edhe kur s’flas
Sytë e Evës më flasin
Bota bëhet sy e vesh
Dikush jeton në sytë e saj
Ndoshta edhe vdes për ata sy
Pse s’dinë për plagët e luftëtarit
As për shërimin e dhembjeve të poetit
Me poetin do t’i ndajmë dhembjet
Sytë e Evës do t’i marrim për shërim
Si lirikë ngushëllimi
Mbrëmjeve kur muza rri zgjuar
E ndalon rebelimin e Titanikut
Vdes a jeton poeti
Janē sytë e Evës që e diktojnë.

NË SOFRËN E DIELLIT
-Çast për piano për ditëlindjen e poetit!

Sot të dua shumë poezi
Ndoshta ma shumë seç ti më do
Nuk gaboj në këtë që e them
Përmes vargut më ngrite anës diellit

Ti e meriton me të dashtë fort
Gjithmonë më je në sytë e mi
Rrezet e diellit m’i afron në dritare
Aty i sodis lulet e para të pranverës

Edhe nëse ndonjë ditë të harroj
Muzën e mbrëmjes e kam dëshmitare
Fjalët e bukura m’i sjell për kopshtin e Edenit
Me të cilat zemra ime ju këndon bilbilave

Sot vitet i numëroj me numëra të Pitagorës
Që s’dinë të kthehen për asnjë çast mbrapa
Rikujtoj sot edhe fëmijërinë time pa fëmijëri
Dhe kohën e ferrit e ëndrrat për pakëz liri

Sot gjithçka të bukur e ndajë me miqtë e mirë
Në ditarin e zemrës s’mund të gjeni urrejtje
Se aty jetojnë engjëjt ma të bukur të olimpit
Dhe zanat që m’i falin fuqi muzës dhe vargut

Sot dua të jetoj kohën e djeshme që s’e jetova
Kurrë nuk di që i thash dikujt dreq me gojë
Gotên e ngriti për lumturinë e secilit nga ju
Të dytën e ngriti për ata që na sjellen lirinë.
25 Korrik 2024 AGIM DESKU
HERONJTË E DITËVE TONA
-Nëna dhe kjo tokë çdo herë kanë lind dhe rritë heronj si Ismet Bicaj-Komandant Guri!

Kënga dhe fjala e bukur
Ishte koha dhe zëri i heronjve
Në një mijë pamje të pikturave
Atdheu u pikturue në lapidare

Përballë qëndroni ju Trëndafilat e lirisë
Emra qē shkruhen me shkronja ari
Tani qëndroni ma afër rrezeve të diellit
Sot sytë e juaj sa bukur e shohin atdheun

Sot e nesër ju kujtojmë çdo çast të jetës
Për këngët heroke nëpër betejat e kushtrimit
Që u kënduan rreth sofrës së bashkuar
Të shtruar dymijë vjet në sofrën e betejave

Përpara lindjes se Krishtit u bëmë plagë
Kur dashuritë për atdheun
Na i munden dashuritë e zemrës
Për me jetue të lirë
Pa ferrin e Dantës
Që na e shtruan demonët

Të qetë flini ju heronjët e tokës sime
Ndërsa ne s’gixojmë të bëjmë gjumë
Së bashku jemi roje të atdheut të mirë
Luftëtarë në njëqind pamje për jetë a vdekje

Lexoj emrat e juaj në faculetat e dashurive
Të zemrave që nuk ju harrojnë kurrë
Ku do të ruhen kujtim për brezat
Që do të na i sjellin kohët e reja nesër.Gusht 2024,Pejë

LUFTA PËR FYTYRË
-Dikur jetohej vetëm për dy gisht fytyrë!

Jetës i kam borxh dy gisht fytyrë
Më ia ruajtë vetes pa hile e me nder
Si dikur kur jetohej dhe vdisej shqip
Traditë e lënë nga gjysh e stërgjysh

Më ia përcjell kohës që do të vjen
Se krejt jeta është si të jetohet me fytyrë
Sot u fjalosa me vetveten
I kërkova të jetoj me fytyrë e me nderë

Apo pa fytyrë dhe si një i huaj në vendin tënd
Kam shumë për t’i dhënë jetës
Edhe ajo ka shumë për të më thënë mua
Dhembjet dhe plagët që m’i sjelli jeta

Asnjëherë nuk është mirë më i permendë
Ia kam borxh atdheut më ia fal jetën
Më u shndërrue në luftëtar të fjalës e penës
Se atdheu ka bërë shumë ma shumë për mua

Më ka lind e rritë si një pëllumb krahëshkruar
Kur fluturoja bashkë me fluturat në pranverê
Për më e gjetë aromën ma të bukur të luleve
Eh,vazhdoj udhëtimin drejt fjalës së pathënë.

BURRI BURRË
– E di që ke me u lodh nga djersët e Etnes ndoshta kanë më të shitue zanat e malit!

Një jetë të tërë jam fjalosur me veten
Për burrninë që nuk e takova të njeriu i gjallë

Burrë të paça thanë natën me hyjneshën
Apo burrë të paça thanë në natën e zjarreve
Në të dyja këto netë matet fuqia e burrnisë
Do t’ia tregosh mëkatet e burrit Evës

E di që ke me u lodh nga djersët e Etnes
Ndoshta kanë më të shitue zanat e malit
Mos u ligështo me të dhanë gji zanat me pi
Nuk e ka pasur traditë burri me u ç’burrnue

As kur është rrethue me ferrin e Dantes
Sa vështirë qenka me qenë burrë burri
Historia i ka rujtë disa burra të dheut
Që mbajnë me vete emra heronjësh

Gjergj Kastriotin e Gjregj Fishtën
Hasan Prishtinën deri të Adem Jashari
Kjo tokë e nënat e shqipeve i ruajnë kujtim
Pêr brezat që do të dinë për këta burra .
21 Gusht 2024 AGIM DESKU

M`U U RIKTHE NË VARG
– Nga dita kur do të rikthehesh si çlirimtare shpirti im do t’i takon vetëm vargut të poetit!

Për këtë diell që na ngroh së bashku
M’u rikthe edhe një herë në vargun tim
Shndërrohu në pulëbardhë të bukur deti
Fluturo nëpër valët e tij mëkatare

Nëse do ta dini se ku jam duke jetue
Qëndroj poshtë thellësive të Titanikut
Nga ajo ditë kur stuhitë e etnës më fundosen
Sytë e mi asnjëherë nuk e panë dritën e diellit

Zemra ime ma nuk rrah për asnjë dashuri
E vetmja hyjneshë që me rri në shpirt je ti
Të lutem mos ma merr këtë për ligësi
Nëse të përbej nē tokë e qiell dhe perëndi

M’u rikthe në vargun e zogjve të mërgimit
Rikthehu bashkë me dallëndyshet e Mjedës
Do të bërtas sa të kam fuqi t’i lutem qiellit
Se të kam lulen ma të bukur të jetës e të prillit

Nga dita kur do të rikthehesh si çlirimtare
Shpirti im do t’i takon vetëm vargut të poetit
Zemra ime do të rrah veç për emrin tënd
Rikthimi yt në varg përjetësisht të mbahet mendë.
18 Korrik 2024 AGIM DESKU

SHEKUJT E PISTË
– Rebelimi im do të vazhdoj për sa kohë jetoj me shekujt e pistë të rikthyer në demonë të fjalës se hidhur!

Sërish na e kanë kthye shpinën
Shekujt e pistë kanë arritë të më çmendin
Janë veshur në të zeza të mëkatit
Me korbat e natës fluturojnë orë e çast
Asnjëherë nuk rrinë pa stuhitë e Tornados
Vdesin në kujtim për kohën e vrarë
Sa shpejt u harrue liria e fjalës se lirë
Në takim me perandorët e ringjallur
U ringjallēn edhe shekujt e pistë
Me të cilët luftova me pushkë e penë
Çfarë po i ndodh lagjes sime të shenjtë
Ku më treti ëndrra e fëmijërisë se shtrenjtë
Ashti im nuk qëndron ma në lëkurën e vet
Por,tokës do t’i zgjatet jeta e së bukurës
Edhe nëse njeri nga ne një ditë vdes
Rebelimi im do të vazhdoj për sa kohë
Jetoj me shekujt e pistë të rikthyer
Në demonë të fjalës se hidhur
Edhe nëse më riktheht ferri i Dantes
Lutjen për hapjen e Kutisë se Pandorës
E kam nisur atë ditë që më pagëzuan Agim.
17 Korrik 2024 AGIM DESKU

DASHURITË E MARRA
– E di që i bëra mëkat shpirtit e zemrës ,por ,për mua fjala e dhënë s’ka çmim!

E them nga takimi me zjarrët e Etnes
Kur një ditë më shndërruan në dyluftim
Me një pjesë të shpirtit tim

Para se më u rebelue bota ime
Kur i takova sytë e të bukurës
Valët e detit më krijuan nga unë
Një pikturë Apokalipsi

Kur zanat u rikthyen sërish
Në këto anë
Në peng loti m’i shndërruan
Dashuritë e marra të zemrës

Nuk më lanë tjetër rrugë në jetë
O ta kërkoi atdheun e dashurive
O të bëhem dashnor i Venedikut
Qytetit tim të zemrës dikur të shenjtë

Dymijë vjet luftova me demonët
Dashuritê për atdheun askujt nuk ia fala
E di që i bëra mëkat shpirtit e zemrës
Por ,për mua fjala e dhënë s’ka çmim

Më peshuan me ari e margaritarë
Të heqi dorë nga shejtëria e së bukurës
Nuk i dua ëndrrat për kopshtin e Edenit
Eci jetës me jetue në ndonjë gjeth trëndafili.

11 Korrik 2024 AGIM DESKU

KOHA E GJARPËRIT
– Në kohë të djallit linda dhe jetoj kurrë pa e takuar kohën e dashurisë!

Koha ime e mëkatit
Sa herë më ka mbështjellur
Me lëkurën gjarpërit
Shumë herë s’jam ndjerë për njeri
As nuk di se cilës kohë i përkas
Në kohë të djallit linda dhe jetoj
Kurrë pa e takuar kohën e dashurisë
Me e nda me atdhuen e miqtë e mi
Ndoshta në një mijë copa gurë të artë
Të shpërndarë në mijëra bulevarde të botës
Mos u rikthehtë kurrë më koha e gjarpërit
Se njeriu do të shndërrohet në ujk për njeriun
Kam frikë se do të flasim me gjuhën e gjarpërit
Dhe koha do t’i takoj djajve të këtyre anëve
Vetëm dashuritë do të jetojnē
Poetët i ringjallin
Kur fjalët i nxjerrin nga zemra
Dhe me dhembjet e shpirtit flasin me perënditë
Ruaj o zot poetët dhe ndritjua vargun tek hyjnitë.
07.Gusht 2024 AGIM DESKU

LUTJE PËR TIRANËN
– Sot s’ka lutje për dashuri pa lutje për Prishtinēn,as pa lutje për pranverën e Tiranës!

Dje nuk më mungoj lutja
Të flas me pranverën
Lulet m’i kishin tretur larg
Ku bën miza hekur
Kështu kanë thënë brezat e mi
Aromën e luleve e kishin marr me vete
Rrezet e diellit
Sot s’ka lutje për dashuri
Pa lutje për Prishtinēn
As pa lutje për pranverën e Tiranës
Nëse duam ta rikthejmë fatin e atdheut
Në dashuri pranverash e aromë shpirti
Mbjellni sa ma shumë trëndafila
Toka ime le të falë aromë lulesh
Tani jetoj i lirë me lirinë e qytetit tim
Me pranverën plot lule të Tiranës.
06,korrik ,2024 AGIM DESKU

POEZI PËR DAJTË E MI
– Për dajtë e mi kam qajtë si fëmijë kur kanë rënë për të mos vdekur kurrë pesë shekuj nëpër beteja për Shqipërinë e lirë!

Në një djalë rrebeli e shndërrova jetën
Krisa dhe më plasi shpirti për shqipet
Më i bashkue këmbëkryq në një sofër
Si dikur kur ulëshin së bashku në gjini
Motra e vëllezër dhe nënë e bijë

Jetova nëpër gurë të shqipeve
U bëra fjala e gjallë e murit dhe burrit
Drenicën e deshta në shqiponjë të flamurit
Për nënën heroinë kur më lindi në flakë të luftës

Për Natën e Zjarreve të Prekazit
Më e ngroh shpirtin me frymë jashariane
Në ditëlindjen e bacit Adem lulet
Ma të bukura në lapidarin e tij më i vue

Për dajtë e mi kam qajtë si fëmijë
Kur kanë rënë për të mos vdekur kurrë
Pesë shekuj nëpër beteja për Shqipërinë e lirë
Pa e ndalur asnjëherë pushkën ndër brezni.

03 Korrik 2024 AGIM DESKU

SYTË E ËNDRRÊS
– Fal ëndrrave të nxora nga thellësitë e Titanikut!

Me ëndrrat për pak u fjalosa
Kishim vite që nuk u takuam
Si dy miq të fjalës
Më i rikujtue ditët kur na zuri shiu

Unë u fsheha në puthjen e buzëve tua
Ti hyre e tëra në vargun tim të poezisë
U bëre romani i tragjedive shekspiriane

Fal ëndrrave të nxora
Nga thellësitë e Titanikut

Doja të fluturoja
Edhe para fluturave
Të ta përqafoja yllin e hyjnive
Që më fal aromë trëndafili

Sa e madhe je poezi
Kur në ëndërr më shfaqet
E bukura e vargut tim
Dhe e jetës

Mbretëresha duhet të ju quajmë
Ty dhe ëndrrën time

Kur mbrëmjet më bëjnë dritë
Sytë e tu qenkan shndërruar në yje
Të m’i bëjnë dritë rrugës
Nga kalojnë sytë e mi

Tani del ti nga ëndrrat
Unë do të bëhem ëndrra jote
Dritës së diellit do t’i lutemi të dy
Kurrë ma të mos jemi kufi i ndarjes

T’i bashkojmë shkronjat e arta
Vetëm me ty poezi do të fluturojmë
Lart qiellit dhe diellit të fjalës së bukur

Atëherë ëndrrat për të bukurën
Botën e kthejnë në varg poeti
Ku unë e ti jemi dashuria e parë e pranverês.

31 Korrik ,2024 AGIM DESKU

SYTË E MI
– Nuk harrojnë më u shndërrue në fjalë të hyjnive!

Dua ta ndajë një të vërtetë për sytë e mi
Se ata m’i ngjajnë syve të kaltër të shqiponjës
Kurrë s’lejojnë sy tjerë afër meje se i vrasin
Edhe rrezeve të diellit sytë e mi m’i ngjajnë

Atëherë shpërndajnë ngrohtësi në tërë botën
Jetën e matin me fjalët ma të bukura të zemrës
Bëhen krah i betejave të luftëtarëve të lirisë
Nuk harrojnë më u shndërrue në fjalë të hyjnive

Gjatë ditës sytë e mi shndërrohen në sy çlirimtari
Në mbrëmje bëhen mbretëri e vargut të muzës
Të bukurës se detit ia falin buzëqeshjet e zemrës
Me hyjritë e tokës i grimcojnë atomet e shpirtit

Mbi Baba Tomor e Rozafë ngritën sytë e mi
Rrugëtimit për majat e Olimpit s’ka kush i ndalon
Atje ku mbretëron vargu i Lasgushit e Serembes
Atje bashkohen sytë e mi dhe sytë e shqiponjes

Mjafton më i fal të vërtetën popullit tim të mirë
Se sytë e mi ma s’do të flejnë siç kanë fjetur
Pesë shekuj jetuan në ferrin e Dantes
Kurrë s’do të urrejnë sytë e mi ditën as natën

Nëse vetëm.për fatin tim të vrarë na mallkojnë
Më fal o zot nëse gjuha ime një ditë mallkon
Vështirë t’i harroj plagët e atdheut dhe të zemrës
Sepse atdheu im me rriti e më bëri njeri të fjalës

S’kam shpirt as zemër më ia harru të mirat e tij
Më mjafton ta ruaj kujtim mbretërinë e dashurisë
Sytë e shqiponjave m’i falën për sytë e mi
Peng i fjalës sot u bëra për pak liri të atdheut.

PËR LIRINË ,PËR TY SHQIPËRI
(Dedikim luftëtarit sypatrembur,IMER ALUSHANI-VOGLUSHI )
– Jam betue në liri dhe për ty Shqipëri o do bëhemi bashkë o do vdesim të dytë!

Ta them kur është e vërteta për ty Shqipëri
Në zemrën time sot ruhet si margaritar i jetês

Padrejtêsisht dy mijë vjet isha
Peng i atdheut të robëruar

Vetëm në sy të fisit tim
E kërkoja lirinë e shejtë si tërë njerëzimi
Dhe eca bregun të purgatorit të Dantes
Të shoh si është liria tek ti nēna Shqipëri

A jetohet ma mirē se sa në Kosovën
Lutjet m’i pranuan hyjnitë dhe perëndia
Çdo gjë që e pata në jetë e fala për ty atdhe

U shndërrova në Promethe të vetflijimit
Jam betue në liri dhe për ty Shqipëri
O do bëhemi bashkë o do vdesim të dytë

Në krahë të shqiponjes jam ngrit nē Promethe
Nata e zjarreve të Prekazit më falën fuqi
Këtu e mora betimin të jem luftëtar i lirisë
Të gjitha dashufitë i fala për ty atdhe

Heroinën e zemrës e ndërrova me çlirimtaren
Nuk paska gjë ma të shtrejtë e ma të dhimbshme
Se sa të gjitha të bukurat më i lënë për ty atdhe
Nga sot jam heroi yt Imer Alushani-Voglushi

KOHA IME SOT
-Shumë më rëndojnë kujtimet që s’kthehen kurrë,ato që më kanë mbajtur gjallë dymij vjet!

Në çdo kohë koha ime është e shejtë
Ajo ka afêr meje luftëtarë të fjalës
Kur janë pranë diellit falin ngrohtësi
Yjet i zbresin në fjalën e dhënë

Koha ime nuk ka dashur të jetë e huaja
As të jetoj me mbrëmjet e ferrit
Kohën time askund s’mund ta gjej
As aty ku e dëshiroj ta kaloj jetën me të

Fshehet pas ëndrrave te një mijë netëve
Bashkohet me yjet kur mbrëmjet ndriçojnë
Në njëqind mënyra e ndajë kohën time
Sa herë ma pikturojnë avenyve evropiane

Të burgosur e gjej bashkë me ashtin tim
U rebelova për kujtimet sërish të vrara
Se s’ka kush me i shënue në ditarin e betejave
Kam frikë nëse cunamet vdekje na sjellin

Edhe shpirti sonte ka dridhje e stuhi shiu
Retë janë shndrrue në metafora të fjalës
Shumë më rëndojnë kujtimet që s’kthehen kurrë
Ato që më kanë mbajtur gjallë dymijë vjet.

THOMAS HOBS
Apo cila është e vërteta për njeriun e sotëm!

Dje njeriu për njeriun ishte ujk
Sot cilit mund t’i ngjaj ma shumë
Duhet thënë të vërtetën Thomas
Kam me të besoue për jetë të jetëve

Perandorët s’paskan pasur fytyra njerëzish
S’na lejohej as mijëra mila të ishim afër tyre
Lëre ma të flisnim ndonjë fjalë urate
Para botës thonin se ishin të parët e Adamit

Në sy të djajve ishin gotë e dehur çmendurish
Në rrugëtimin e jetës bashkudhëtar të ferrit
Njeri nga ne padyshim është në këtë udhëtim
Takohemi në kultin gjatë të rrëfyerit e së dieles

Nuk mjaftuan plagët e shekujve që na çmenden
Për pos ferrit asgjë nuk na lanë të bukur
E shëmtura e së bukurës ishte se jetuam me ta
Në një kufi së bashku me Metropolet Evropiane

Që kurrë nuk na ditën që jemi një popull i gjallë
Kur ishte në rrezik Evropa ne ishim pranë saj
Kur me shpatën e Gjergjit e ndjenit krenarinë e lirisë
Sot në zemrën tënde pa zemër vallë ku jemi ne.
Korrik ,2024,AGIM DESKU

A VESHTIRË TË ECÊSH DREJT TË VËRTETÊS
– Të vërtetën s`qenka lehtë për ta gjetur ku jeton!

S’ka ma veshtirë së të ecësh drejt të vërtetës
Të ecësh drejt duhet më e kalue ferrin e Dantes
Në njëqind metropole më duhet më u ndalue
Fjalët që m’i shërojnë plagët më i marrë me vete

Më u shndërrue në kalorës dashurish të humbura
E kisha veshtirë të jem i drejti i vetëm i jetës
Të vërtetën e hidhur ma shtruan në sofrën time
E menduan se do ta marr si të vërtetë të hidhur

Harruan se nuk kam lindur kot si besnik i fjalës
Me të cilēn erdhem deri këtu plot plagë shpirti
Mbijetuam betejave dhe kam fikë nëse kthejnë
Të vërtetën s`qenka lehtë për ta gjetur ku jeton

Pranë obileskut aty ku luftëarët e mi pushojnē
Në njërën dorë mbajnë lirinë e në tjetrën historinë
E kufijve të ndarjeve që sot sërish me i bashkue
Këtu është e vêrteta që njeriun duhet ta çmend.
14 Korrik 2024 AGIM DESKU

PARADOKSET TONA
– Sa shumë u munduan të na identifikojnë me urrejtjen!

Nga të parët tonë
Trashëguam fjalën -fjalë
E besën- besë
Një pasuri margaritarësh
Që bota mahnitej me neve
Asgjë s’kishim të përbashkët
Me veset e huaja
Te cilat na i sollën përkrah
Dyndjeve okupuese
Tradhëtinë dhe pabesinë
Tradhëtarët dhe të babesit
Fati i zi ishte
Që e jetuam ketë epokë të pistë
Dhe e pyes veten
Vallë a i tejkaluem këto vese
Rrënjët e të cilave ishin tê thella
Deri në të zitë e ullirit
Edhe urrejtja ishte paradoksi ynë
Por,nuk është nga trashëgimia e jonë
Sa shumë u munduan
Të na identifikojnë me urrejtjen
Dhe ne nuk e morem
Diçka çka është e huaja
Kurrë nuk u bë e jona.
16 Korrik 2024 AGIM DESKU

PENDIMI
– Dy gotat e para janë të bukura për t`i ngrit në jetë, e them se mirë është me u pendue për gotën e tretë!

S’është kurrë vonë më u pendue
Nëse do me tregue burrëri njërëzore
Atëherë s’do të këtë urrejtje shtazore
Fjalët pastaj matën me shpirt e zemër

Dhe bëhen paqë e secilit emër për emër
Dikujt i duket rëndë pendimi
Apo do të thotë se tani është shumë vonë
Ndoshta për ta ma mirë të bëj jetë mashtrimi

Këta “heronjë s’i duhen gjë asnjë kryetrimi
Dy gotat e para janë të bukura për t`i ngrit në jetë
E them se mirë është me u pendue për gotën e tretë
Do të kesh sërish fuqinë e zanave të malit

Atëherë hyji i vargut do të rrjedh si krua i gjallë
Një ditë do të ndërron rrjedhent nga Drini plak
Do të merr udhën për tek lumin Buna në Malësi
Ndoshta një ditë i hap udhën deti për valët e tij

Kështu bëhet pendimi dhe ecja për tek çamët e mi.

S’ KA MA APOKALIPSË
– Apokalipsë s’ ka me pasur ma as në ferr se janë shërue përgjithmonë plagët e dashurive!

Këtë verë s’ kam me qajtë ma
Këtë herë kam me të dashurue
Aq fort, sa yjet kanë me të ndriçue
Ndërsa dielli ka me të fal ngrohtësi

Mjaft ma me dashuritë e vrara
Që na i thyen në grimca atomesh
Kjo verë e brishtë që na i mori penat
E di, kurrë ma s’ na i kthen

As për humbjen e krenarisë sime
Që i mbeta peng dashurisë së vjetër
E cila më burrënoi në lutëtar të shejtë
Pa pasur frikë nga betejat e ferrit

Apokalipsë s’ ka me pasur ma as në ferr
Se janë shërue përgjithmonë plagët e dashurive
Vdekjet e poetëve nuk kam me i qajtë ma
Vetëm në këngë pranverash do t’ i këndojmë

Atëherë do të jemi afër të marrim pak aromë
Nga aroma e Trëndafilit të Çamërisë
Për të cilin njëqind herë vdiqa
Ndoshta një ditë do të agoj me diellin çam

Dhe poetët të pushojnë si çlirimtarë të poezisë
Unë vdes i pari që poetët të mos kenë vdekje kurrë!

BOTA SHQIPTARE
KADARE
– Mjeshtër ne sapo e kaluam dimrin e madh ndërsa gjysma e botës lëngon nga pandemia!

Me në fund i çliruam shekujt nga ferri
Ne të zënit peng të ferrit të Dantes u zgjuam
A u mbushëm frymë nga fryma e lirë shqiptare
Dikush duhet ta paguaj mëkatin e ndarjes

Për dashuritë e zemrës të gjithë jemi fajtor
Mjeshtër ne sapo e kaluam dimrin e madh
Ndërsa gjysma e botës lëngon nga pandemia
Neve na ndihmoj fati dikur dhe Zoti u bë me ne

E deshem jetën dhe iu bëmë luftëtare e saj
Tê drejtën më e dashtë atdheun e gjetëm në Durrah
Nga aty na i dhanë krahët për më dashurue
Burrneshat që ranë heroikisht për atdheun e lire

Mbretëreshat si Tanagra,Nora e Shote Galica
Sot bota shqiptare ka të drejt të mbaj zi për Ty
Por, Kadare të kemi pas prijës e fisnik fisi
Andaj nuk do te qajmë as zi s’do të mbajmë

Krenaria që të kishim mijëra vite do të jeton
E gjallë se jemi fis shqipesh që veç fluturojmë
Me penën tënde arritëm t’i thyjmë mitet
Që na rënduan shpirtin e atdheun e vrarë
Sot edhe pa fenerin e Homerit i dimë rrënjët
Ato flasin shqip dhe jetojnë të lira në botën e lire

Ndoshta një ditë bota vetëdisohet dhe
Padrejtësinë për Çamërinë ta ndreq ma herët
Kam frikë se dikur do të shuhet ky emër i bukur.

01 Korrik 2024 AGIM DESKU

MARSHI I UÇK-ËS
(Dedikim Agim Doçit)
– Kam lidhur inatë me veten dhe s’dua të besoj se Agimin e paskanë vra dy herë në atdheun e tij!

Vallë ke ta pyes se paskam qajtë kot për ty liri
Kur njërin Agim e vritnin në Kosovë çdo ditë
E tjetrin Agim nuk e besoja që vritej në Shqipëri
Vrasjet në Kosovë bëheshin natën edhe ditën

Aq kishin vlerë sa me ngrënë një copë buke
Tek ne kishte dymijë vjet që ishim në robëri
E mendoja se nga viti 1912 Ti Shqipëri kishe liri
Më thuaj si të besoja se njëri Agim vritej tek ti

Kur nga lindja ime deri në luftën e vitit 1999
Nuk e di as vetë se si kam pasur fat më shpetue
Edhe pse i gjallë isha ,çdo çast edhe i vdekur isha
Nga barbarët e Karpateve që na kishin okupue

Vetëm shpirti im e din se si jetës i kam qëndrue
Kam qajtë si fëmiu për gjirin e nënës kur kisha uri
Lotët ma shumë më rrjedhnin për nënën Shqipëri
Tjetër nënë nuk kisha dhe të besoja me zemër ty

Kam lidhur inatë me veten dhe s’dua të besoj
Se Agimin e paskanë vra dy herë në atdheun e tij
Ku s’kishte si tek unë okupator as çetnik të zi
Ndoshta lirisë i ka rënë ndonjë sëmundje e rëndë

Dhe ia ka verbue sytë e nuk sheh të ecën mirë

Ka ikur koha e komunizmit kur vritëshin si qentë
Bijtë ma të mirë që atdheu i ka lind për vete
Sot për ty Agim Doçi e kam vështirë të besoj

Që nuk je ma me krijue Marshin e UÇK-ês
Na duhesh Agim si bukën e kripën në sofër.

TË MË MBETËSH VETËM KUJTIM
– Fytyra e jote mbeti çdo çast i vetmi kujtim!

E di vetëm kujtimet e bukura zemra m’i ruan
Ato që m’i ngjajnë të vërtetës së jetës
Besnikërinë në çdo çast e ndamë së bashku
Heronj të betejave u bëmë për ëndrrat tona

Që dikur së bashku i ndanim si ëndrra fëmijërie
E deshtem fjalën dhe shejtërisë sê saj ju falem
Kurrë nuk dëgjuam çfarë është lëndimi
Për besnikërinë tonë edhe dielli na fali dritë

E di se jam fajtor kur u rebelova për sytë e tu
Të cilët më verbuan dhe asnjë hyjëri nuk e shihja
Fytyra e jote mbeti çdo çast i vetmi kujtim
Lum vargu m’u bë dhe në cilin det do të derdhet

Vetëm hyjnitë e dinë se ato edhe na takuan. 22 Qershor 2024 AGIM DESKU

DITA E LUTJEVE
-Lutem për njeriun e tokës sime që çdo gjë të bukur di e të bukurën e harron!

Dymijë vjet a jetohet sa për të jetuar
Lum kush jeton për ditën e lutjeve
Në shpirtin e muzës ka uratën e vargut

Lutem për njeriun e tokës sime
Që çdo gjë të bukur di e të bukurën e harron
Për luftëtarët që të bukurën ia falën atdheut

Në ditën e lutjeve e kujtova Nënën Tereze
Flaka e Natës se Zjarreve më erdhi pranë
Për të m’i fal rrezet e ngrohtësisë se diellit

Në këtë ditë jam betue që kurrë mos me urrejtë
Të vêrtetës kam më i besue sikur syve të ballit
Dashurinë e luftëtarit më e rujtë në faculetën e tij
Për çlirimtaren që sot na ruan lirinë me shpirt

Sa e deshta ditën e lutjeve kur isha i zënë peng

Peng i atdheut dhe dashurisë në të njëjtën kohē
E di se atdheu m’i mundi të gjitha dashuritë
Kur shpetuam së bashku nga ferri i Dantes
Se koha ime s’kishte kohë as për të jetuar
Për dashuri as që bëhej fjalë në kohën e pakohë. 19 Qershor 2024 AGIM DESKU

POEZI
– Vetëm ti je ëndrra ime Trëndafili ma i bukur i Çamërisë!

Poezi
A e di që dymijë vjet
të kërkoj nëpër ëndrra
Muza ime u bëre
kur i shpëtova Ferrit të Dantes
Nga ai çast i trishtë
m’u ndryshue bota ime
Jeta m’u bë atdhe
dhe jetë e lirë e lirisë
Por,sa më mungojnë
rrezet e arta të diellit
Me gjithë zemër lutem
çdo çast të jetës i lutem diellit
Fali dhe ngohe Trëndafilin e Çamërisë
Në tokën që ka mbet peng i paburrnisë
Të njeriut fatkeq që jeton sa për të jetuar
Me buzëqeshjet që nuk i ka nga shpirti
Me jetën që nuk e ka të lumtur
Poezi
Vetëm ti je ëndrra ime
Trëndafili ma i bukur i Çamërisë
Në gjethin tënd shkruaj emrin tënd të lirisë
Që kurrë nuk e gëzove që dy mijë vjet
Poezi
Besoje se si ndjehet fytyra ime
Kur s’mund të takoj Trëndafil
as edhe si ëndërr
E lëre ma të marr aromën tënde.
Qershor 2024 AGIM DESKU

NË DITËLINDJEN TËNDE
-Askush nuk e di se si rritët Trëndafili në tokën pa liri!

Në ditëlindjen tënde atdhe
Dua ta kem pranë Trëndafilin e Çamërisë
E di se zemrën e ka të mbushur me lot
Pafuqia e tij me festue së bashku me ty atdhe
Mua më bën të dehem çdo çast të jetës
Mijëra vjet më ka shkue jeta kot
Vetëm në lutje që zotnat të bëjnë diçka
Në ditëlindjen tënde atdhe me fal
Për pa burrëriinë time që s’kisha fuqi
Më e sjell pranë teje Trëndafilin e Çamërisë
Askush nuk e di se si rritët
Trëndafili në tokën pa liri
Veç koha ime që përjetova ferriin e Dantes
Është dëshmitarë e cunameve të Etnes
Edhe këtë vit si tëra vitet tjera
Nuk do të mund te jem në ditëlindjen tënde
Njërën anë të diellit e ka zënë hëna e plotë
Ka të ngjarë se toka sërish do të këtë stuhi
Nëse fatet tona na i pêrcaktojnë dashuritë
Bota ma s’do të këtë njerëz fatkeq
Në ditëlindjen tënde atdhe dua të lutem
Tē mos këtë urrejtje në shpirtin e luftëtarëve
Atëherë do të bie shi për Trëndafilin e Çamërisë.
18 qershor 2024 AGIM DESKU

TANAGRA
-Tanagra ishte hyjri pellazge,e cila ka jetuar 16 shekuj para lindjes se Krishtit 80 km afër Athinës dhe ka folur shqip!

Nuk më përfundojnë vargjet për ty Tanagra
Për bukurinë tënde zotnat i kanë nisur betejat
Zeusi ndezi grimcat e atomit në flakë të diellit
Bota heshti dhe në heshtje për pak vdiq
Vetëm fisi im u gëzue për lindjen e hyjneshës
Takimin me Tanagren ka kohë që artistët e duan
Poetët e kanë lehtë ta gjejnë në vargjet e Homerit
Ndërsa unë jam lutur me zërin e zanave
Nëse do ma dēgjon zërin e Hyjit tim
Sa çel e mbyll sytë yjet janë shndërrur në dritë
Tē shohin se si buzëqesh hyjnesha Tanagra
Fytyra e saj se si shndërrit mbi yjet e galastikës
Botës i dëshiroj të fluturoj së bashku me fluturat
Nuk di kur hyri dhe sa bukur jeton në zemrën time
Êshtë meritë e së vêrtetës që ma thonë hyjnitë
Dhe fjalës fjalë që i besoj për lindjen e Tanagres
Kjo është Tanagra që yjet i ka ndalue kur ka dalë
Me shetit secilit cep te atdheut të lirë
Me shqipet u çmall kur i takoj në flutura
Edhe zanat i dhanë bekimin e lirisë kur e takuan
Unë nëse e takoj ndonjëherë kam më ia fal diçka
Puthjen e zemrës qe vetëm për Tanagren e ruaj
Dhe një varg të bukur nga poeti i hyjnive
Me Tanagren do ta mbajmë në shpirt këtë poezi.
Athinë,19 Qetshor 2024 AGIM DESKU

LEOTRIM
– Para teje Leotrim lotët ma humben burrërinë!

Leotrimin ka kush ta qajë
E qanë nëna e tij dhe një grusht dhe lirie
Sot u nisa për të busti yt Leotrim
Mijëra kilomrtra i mora me vete
Pak Tiranë e shumë Vashington erdhen
Ti qëndron hero Leotrim
Pranë nënës Shukrie heroinë
Unë t’i puthë plagët
Ti më fal buzëqeshje
Para teje Leotrim
Lotët ma humben burrërinë
Për një çast u ndjeva fajtor
Pse nuk kam mundur të bëj agjë
Se isha i zënë me ferrin e Dantes
Këtë për jetë s’ia fali vetes
Tani ta kam borxh nusën me ta marrë
Ma të mirën hyjri që askush nuk e ka
As edhe ndër fqinjët e mi
Dashurinë e saj nëna ka më ta ruajtë
Shtatë palë rroba miqtë kanë më t’i pre
Me plis në ballë e kalë shale
Nusen ke më e marrë
Veç në mbretërinë e Teutës dikur është festu
Tokës e qiellit peng dua t’i mbetëm
Me shtatë tupana dasmën do ta bëj
Dymijë krushqë sot i ke ftue
Tiranë ,Vashington,Londër e Paris
Secili veç nga një trëndafil dhuratë ta sjellin
Dorën e nuses na e uruan çamët nga Itaka
Do të vijnë me këngën të rujtur brez pas brezi
Biri im atdheu ynë është Shqipëria
Sot nusja e mbretit tim Leotrimit quhet liria.
20 Qershor 2024 AGIM DESKU

“Unë ju dashuroj. Ju jeni jeta ime, lumturia ime, gjithçka! Ndjesë që po jua shpreh, por nuk kam më forcë të vuaj dhe të hesht. Nuk kërkoj të më dashuroni, por t’ju vijë keq. Kini mëshirë për mua. Ejani sonte në orën tetë të mbrëmjes, tek tenda e vjetër… E quaj të tepërt të shënoj emrin tim, por mos u trembni për letrën anonime. Jam e re, e mirë… ç’ju duhet më shumë?”

Pasi e lexoi letrën, Pavel Ivaniç Vihodcev, një njeri familjar dhe serioz, mblodhi supet dhe pa e ditur se ç’të bënte, filloi të fshijë ballin.

“Kush është kjo djallushe?” – mendoi. – “Jam burrë i martuar dhe papritur një letër e çuditshme… idiote! Kush ta ketë shkruar?”

Pavel Ivaniçi e shpalosi edhe një herë letrën, e lexoi dhe pështyu.

“Ju dashuroj”, – përqeshi ai. – “Kujton se ka gjetur ndonjë djalë të ri! Ja, po vij të të marr ty dhe drejt e tek tenda! Nënokja ime, i kam harruar prej kohësh këto romanca. Hëm, do të jetë ndonjë e rrugëve. Eh, ç’komb që janë gratë!”

Gjatë tetë viteve martesë, Pavel Ivaniçi i kishte harruar këto drithërima dhe s’kishte marrë ndonjë letër përveç atyre përshëndetëse dhe prandaj, sado që ai të përpiqej të tregohej trim para vetes, letra që mori e kishte vënë në siklet, e kishte tronditur.

Një orë pasi kishte marrë letrën, po rrinte shtrirë në divan dhe mendohej: “Natyrisht, nuk jam djalë i ri dhe s’kam ndër mend të vrapoj në takim tek ajo, por, megjithatë, interesante do të ishte që ta dija: kush e paskësh shkruar? Hëm… shkrimi pa dyshim është prej dore gruaje… Letra është shkruar me çiltërsi, me shpirt, prandaj zor se është shaka… Ka të ngjarë të jetë ndonjë psikopate apo ndonjë vejushë… Kush mund të jetë?”

Zgjidhjen e këtij problemi e vështirësonte edhe fakti se në të gjithë lagjen e vilave nuk njihte asnjë tjetër, përveç gruas së tij.

“E çuditshme”, – mendonte. – “Unë ju dashuroj. …po kur ka pasur mundësinë t’më dashurojë? Ç’grua e çuditshme! Më dashuruaka pa më njohur fare, pa e ditur se ç’njeri jam… Ndoshta është shumë e re dhe romantike, meqë mund të bjerë në dashuri me dy-tri shikime. Por… kush të jetë?”

Befas Pavel Ivaniçit iu kujtua që dje dhe para tri ditësh, kur po shëtiste përreth vilave, e takoi disa herë një biondinë e re, veshur me një fustan të kaltër, me hundë paksa me majë ngritur. Një e dy, kjo biondinë shikonte drejt tij dhe kur ai u ul në stol, ajo erdhi dhe u ul pranë tij…

“Ajo?” – mendonte Pavel Ivaniçi. – “S’ka mundësi! Një qenie e tillë, e brishtë, mund të dashuronte një plak si unë, vallë? Jo, kjo do të ishte e pamundur!”

Pas dreke Pavel Ivaniçi, ndërsa shikonte gruan, mendonte: “Më shkruan që është e re dhe e mirë… S’është plakë, domethënë… Hëm… Të flas sinqerisht, me ndërgjegje, s’jam dhe aq plak dhe i keq, që të mos më dashurojnë…”

– Ç’ke që mendohesh? – e pyeti gruaja.

– Po ja… më dhemb ca koka, – gënjeu Pavel Ivaniçi.

Është marrëzi t’i kushtosh vëmendje një vogëlime, sikundër ishte kjo letër dashurie, ia mbushi mendjen vetes. Filloi të qeshë me të dhe autoren e saj, por… eh! Armiku i njeriut është i fortë. Pas dreke Pavel Ivaniçi u shtri në krevat dhe në vend që të flinte, mendonte: “Por, ama, mbase ajo shpreson se do ta takoj! Ç’budallaçkë! Ja, e përfytyroj se si do të nervozohet kur nuk do të më gjejë në tendë!… Por unë s’kam për të shkuar… As që dua t’ia di për të!”

Por, po e përsëris, armiku i njeriut është i fortë.

“Megjithatë, po sikur të shkoja, për kuriozitet…” – mendoi pas një çerek ore. – “Ta shikoj nga larg se kush mund të jetë… Do të ishte interesante ta shikoj!”

U ngrit nga krevati dhe filloi të vishej.

– Për ku po zbukurohesh kështu? – e pyeti e shoqja, kur vuri re se ai po vishte këmishën e pastër dhe kravatën e modës.

– Po ja… desha të shëtis… koka më dhemb ca… hëm.

Pavel Ivaniçi u vesh dhe si priti orën tetë, doli nga shtëpia.

Kur para syve të tij, në sfondin e gjelbër të mbuluar me rrezet e diellit që perëndonte, filluan të duken figurat e burrave dhe grave, aty filloi t’i rrahë zemra.

“Cila prej tyre të jetë?” – mendonte. Por, biondinën sikur nuk po ia zinte syri… Hëm… Në qoftë se e ka shkruar ajo, atëherë ajo duhet të jetë ulur në tendë.

Pavel Ivaniçi u fut në rrugicën që të shpinte tek tenda e vjetër.

“Po e shikoj nga larg”, – mendonte, duke ecur përpara, me ndrojtje. – “Po pse të druhem? Unë po shkoj në takim! Eh, more budalla! Ec me guxim përpara! Po sikur të futem në tendë?”

Pavel Ivaniçit filloi t’i rrahë edhe më tepër zemra… Padashur, pa ditur as vetë, përfytyroi gjysmerrësirën e tendës… Në përfytyrimin e tij, doli trupi i hajthëm i biondinës, me fustan të kaltër dhe me atë hundën me majë përpjetë… Përfytyroi se si ajo, duke pasur turp për dashurinë e saj, me trupin që i dridhej kryekreje, po afrohet me ndrojtje drejt tij, merr frymë me zor dhe papritur i hidhet në qafë dhe e shtrëngon.

“S’do të kishte asgjë të keqe, po të mos isha martuar”, – thoshte me vete, duke përzënë mendimet mëkatare. – “Megjithatë… një herë në jetë nuk do të më pengonte ta provoja, se ja, do të vdesësh, pa e marrë vesh se çfarë ishte kjo shaka… Po gruaja… Ç’bëhet me të? Lavdi Zotit, tetë vjet nuk jam larguar një hap prej saj… Tetë vjet shërbim, i panjollosur!”

Me trupin që dridhej, duke mbajtur frymën, Pavel Ivaniçi iu afrua tendës së mbuluar me rrush të egër dhe hodhi vështrimin brenda saj… Vinte era lagështirë… “Siç duket, nuk ka njeri”, – mendoi kur po hynte në tendë dhe mu në qoshe, shqoi një siluetë njeriu.

Ishte një siluetë burri… Si e vështroi me vëmendje, njohu vëllain e gruas, studentin Mitja, që banonte po në vilën e tij.

– A, qenke ti?… – murmuriti i pakënaqur duke hequr kapelën dhe u ul.

– Po, unë… – u përgjigj Mitja.

Kaluan dy minuta në heshtje…

– Më falni mua, Pavel Ivaniç, – filloi Mitja, – por do t’ju lutesha të më linit vetëm… Kam për të bërë një hartim dhe prania e cilitdo qoftë do të më pengonte.

– Po ti shko në ndonjë rrugicë të errët… – vërejti me zë të butë Pavel Ivaniçi. – Në ajrin e freskët është më lehtë të mendosh. Pastaj, unë kisha dëshirë të merrja një sy gjumë këtu në stol… këtu nuk është edhe aq vapë…

– Ti do që të flesh, kurse unë duhet të mendoj për hartimin… – turfulloi Mitja. -Hartimi është më i rëndësishëm!

Pllakosi heshtja përsëri… Pavel Ivaniçi, i cili e shfrenoi plotësisht përfytyrimin e tij dhe një e dy u vinte veshin hapave që dëgjonte, befas kërceu përpjetë dhe zuri të fliste me një zë qaraman:

– Eh, unë të lutem ty, Mitja! Ti je më i vogël se unë dhe duhet të kesh respekt. Unë jam i sëmurë dhe… dua të fle… Largohu!

– Ky është egoizëm… Përse u dashka me domosdo të flesh pikërisht këtu? Unë nuk dal…

– Po unë po të lutem! Le të jem egoist, budalla, dhespot… por unë po të lutem! Hera e parë në jetë!

Mitja rrotulloi kokën.

“Çfarë kafshe…” – mendoi Pavel Ivaniçi. – “Nuk mund ta takoj në sy të tij! Në asnjë mënyrë!”

– Më dëgjo, Mitja, – tha ai, – po të lutem për herë të fundit… Tregoje veten që je njeri i mençur, i shkolluar…

– Nuk e kuptoj pse po këmbëngul, – mblodhi supet Mitja, – të thashë nuk dal që nuk dal prej këtu.

Ndërkohë, papritur, në tendë u duk një fytyrë gruaje me hundën me majë përpjetë.

Pasi vuri re Mitjan dhe Pavel Ivaniçin, ajo u vrenjt dhe sakaq u zhduk…

“Iku!” – mendoi Pavel Ivaniçi, duke shikuar gjithë inat Mitjan. – Pa këtë maskaranë dhe iku! U përmbys gjithçka!

Pasi priti edhe pak, Pavel Ivaniçi u ngrit, veshi kapelën dhe tha:

– Ti je një kafshë, je i poshtër, maskara! Po! Kafshë! I poshtër dhe… budalla! Midis nesh çdo gjë mbaroi!

– Shkëlqyeshëm! – murmuriti Mitja duke u ngritur dhe duke veshur kapelën. – Ta dini se ju, me praninë tuaj këtu, më keni bërë një dëm që s’kam për ta harruar derisa të vdes!

Pavel Ivaniçi doli nga tenda dhe pa qenë në vete nga inati, u drejtua te vila e tij… Atje nuk e qetësoi as pamja e tavolinës së shtruar për darkë.

“Të paraqitet një herë në jetë rasti, – mendonte, – dhe ja, të vjen dikush që të të pengojë! Tani ajo është e fyer… e vrarë!”

Gjatë darkës Pavel Ivaniçi dhe Mitja shikonin pjatat e tyre dhe heshtnin të mërzitur… Të dy e urrenin me gjithë shpirt njëri-tjetrin.

– Po ti, ç’ke që qesh? – iu vërsul Pavel Ivaniçi së shoqes. – Vetëm budallenjtë qeshin kot!

Gruaja shikoi fytyrën e inatosur të burrit dhe nuk u përmbajt…

– Çfarë letre ke marrë sot në mëngjes? – e pyeti ajo.

– Unë?… Unë, asnjë… – u hutua Pavel Ivaniçi. – Ç’po na trillon…

– Hë, hë, trego! Pranoje që ke marrë! Po, këtë letër ta kam dërguar unë! Për fjalë të nderit, unë! Ha-ha!

Pavel Ivaniçi u skuq nga inati dhe uli kokën e shikoi pjatën.

– Shaka prej budallai, – murmuriti ai.

– E po, ç’të bësh! Ja, gjyko vetë… Na duhej të lanim dyshemetë, por qysh të të nxirrja nga shtëpia? Vetëm me këtë mënyrë mund të dalësh… Por ti mos u nxeh, budalla. Që në tendë të mos mërziteshe, i dërgova edhe Mitjas një letër të tillë. Mitja, ti ishe në tendë?

Mitja zuri të qeshë dhe nuk e shikoi më me urrejtje rivalin e tij.

(Marrë nga ExLibris)

…sepse edhe cilësimi i “njëshit, në arte dhe shpikje”, nuk përdoret më. Domethënë, Epoka e Njëshit në Letërsi, për shembull, ka dalë nga moda, mbasi tani nuk ka struktura që të përcaktojnë që Filani apo Fisteku janë njësh dhe të tjerët janë dysha e tresha e kështu me radhë. Epo, letërsia nuk është si gara e vrapit ose e notit. Epiteti “shkrimtar i të gjitha kohërave” është konsumuar për Homerin, Shekspirin, Servantesin,, e ndonjë tjetër i diskutueshëm. Ky “vlerësim” tani nuk përdoret më për shkrimtarët e as për shkencëtarët, për shembull, edhe të atyre që marin edhe Çmimin Nobel. D.m.th. në botë tani ka mijra, në mos miliona, shkencëtarë, siç ka edhe poetë e shkrimtarë sepse janë krijuar mundësitë që librat dhe shpikjet të shumohen jo me herë, por në progresion gjeometrik. Epitetet e mësipërme, “Njësh” apo ” më i madhi i kohërave” janë superlativa individuale që stonojnë me kohën Moderne. Mos themi që Letërsia e kryeu funksionin historik. Atë e nxorri nga loja Filmi Artistik dhe dhe grushtin e fundit ia dha Ekrani i Vogël që mbajmë në xhep. Pavarësisht se tani lexohet një milion herë më shumë se më parë, por ky superlexim është i parceluar sipas nivelit estetik të “Vathave të Grigjës Letrare”. Njëllojshmëria stilistike dhe tematike e atyre që shkruajnë, ka krijuar armatën e me shije të njëjta. Armata më e madhe është ajo e rrëfenjave dhe bejteve. Por dhe armata e Truçorroditurve sa vjen dhe po shton rradhët e saj sepse edhe shkruesit e llojit të atyre poezive po shtohen për shkak të virusit alla – modern, ku vargjet nuk i zbërrthejnë dot as ata/ato që i kanë shkruar. Pra, letërsia po rrit përmasat e e veta nëpërmjet garave imitive, si modos autorëve, ashtu dhe lexuesve, pra është bërë “lojë popullore”, për shembull si tërheqja e litarit në spartakiadat midis fshatrave. Kështu ndodh tani, me të papritura dhe befasira, ku çdo ditë, për shembull, në Vathat Letrare e Poetike ngrihen buste të larta, qoftë edhe prej rëre e balte. Poet i shquar, shkrimtar i shquar, këngëtar i shquar, piktor i shquar, valltar i shquar! Nga që Filanët apo Fistekët tani janë me shumicë në çdo krahinë, me shumicë do jenë edhe shtëpitë e tyre të quajtura muze, pavarësisht se librat e fistekëve dhe të filanëve nuk përfillen më. Kjo për shkak se janë lexuar dikur me detyrim qeveritar dhe emrat e tyre na janë ngulur në kokë si pyka prej druri dhe atje do mbeten dhe do kalben së bashku me kafkat tona. Germat e atyre librave nga uria po hanë njëra tjetrën. Kështu po ndodh kjo hata edhe në biliotekat e fuskosura nga librat. Drejtorët e Bibliotekave të Botës kruajnë kokën me thonj sepse duhen ngritur grupe me specialistë që të përcaktojnë se filani dhe fisteku janë autorë librash apo janë vërtet shkrimtarë dhe poetë. Tua mbajmë librat apo t’i dërgojmë për …për ku? Për çfarë? Për të bërë fëmijët aeroplanka dhe kriçka pe letre? Mirëpo, edhe kjo përcjell virusin e kompromentimit dhe sërish ata dhe ato që janë vërtet shkrimtarë dhe poetë do shkojnë për dhjamë qeni, mbasi autorët kanë para dhe do të korruptojnë grupet e specialistëve…Aman, sa e ndërlikuar është kjo puna me njësha, me të shquar dhe me të shquarit e të gjitha kohrave. Epo, unë mendoj se ka dallim të madhj midis shkrimtarit dhe autorit. Autor bëhesh kur të duash dhe ku të duash, mjafton të paguash, ndërsa shkrimtar apo poet duhet të të sitë dhe shoshitë koha. Ah, koha është e pamëshirshme! Ajo tani shekt më shpejt se në mesjetë! D.m.th. për shkak se rrotat prej druri u zëvëndësuan me rrota me goma, shpejtësia është shumë më e madhe dhe koha varet prej saj! Domethënë, një minutë tani, thotë Thani, është e barabartë me një ditë Mesjetare, nbasi pushkët dhe koburet mbusheshin nga gryka me barut dhe plumb dhe shkrepej me gur çakmaku! Epo, Lashtësia vazhdoi 5 mijë vjet, Mesjeta një mijë vjet, kurse Komunizmi gjysëm shekull dhe u shemb vetë siç shemben bustet prej rëre dhe prej balte. Kështu ndodhi, për shembull, mullaret me libra aventurash dashurie të konteshave dhe kontëve koha i mbuloi me pluhur që zë kuarc, kurse ndrimi i sistemeve është i pamëshirshëm me të gjitha artet që i kanë shërbyer, sidmos Letërsia e pëson më keq! Për shembull, mullaret me libra të Realizmit Socialist janë të mykura dhe nuk bëjnë as për shtrim në stallat e bagëtive e as për letër për kaushë me fara kungulli. Epo, sikur nk ia vlen të harxhosh kohën që të zbulosh ndonjë fije bar në mullaret me kashtë! Ky është mendimi im, dhe këtë nuk ia detyroj kujt tjetër.
Të thuash të vërtetën pesimiste, për shembull për fatin e letërsisë, ndodh që mendojnë “ky e zë letërsinë me gurë, ndërkohë që vetë shkruan libra.” Sot gjithkush mendon sipas radakes së vet dhe sipas shijeve personale letrare, poetike apo muzikore e deri tek ngjyrat në pikturë. Kësi lloj shijesh varen nga rrethanat dhe se çfarë ke lexuar në adoleshencë dhe rini. Në atë moshë formohet shija estetike. Më pas, sado të përballesh me art më të avancuar, për shembull, pastmodern, janë shijet e dikurshme ato që pengojnë evolimin estetik. Kaq. Të tjerat janë pandehma që kanë të bëjnë “me kë je ti dhe me kë jam unë”, siç ndodh në kampionate futbollli apo tenisi.
Epo, mos u irritoni:
epoka e njëshit ka vdekur.
Amen!
22 Gusht 2024
Largo,
Florida.
USA

Ishte viti 1988 kur shkrimtari i madh shqiptar, Ismail Kadare merr pjesë për herë të parë në një program televiziv francez.